Lögberg - 25.06.1890, Page 3

3
gostir og gallar forfcbra borra.
K pti r uFjallkonunni.u
t>að hefur verið gert að um-
talsefni fyrir skömrau, bmði 1 fyrir-
lestrum og blöðunum, hvort íslend-
ingum liali farið fram eða aptur í
fmsutn siðferðislegum atriðum síð-
an í fornöld til þessa tínia. Sum-
ir hafa verið á peirri skoðuu að
oss væri allt af að fara aptur í
siðferði; bezt hefði.pað t erið í heiðn-
inni, lakara á kapdlska tímanum og
verst eptir siðabótina, og er pað
samkvæmt pvf setn Hallgr. Pjeturs-
son segir, að heiinur vorsnandi fari.
Sumir liafa verið á gagnstæðri sko7'-
un, og jafnvel haldið pví fram, að
pað væri siðaspillandi að lesa sög-
urnar frá pessari hálfviltu fornöld.
Með pví að nú er í ráði að’
gefa út á prent í einni röð allar
íslendingasögur frá söguöldinni, pyk-
ir rjett að skoða aðra ltlið máls pessa,
p. e. kosti og galla foríeðra
vorra.
Vjer tökum hjer fyrir tímabil
frá pví landið byggðist og pangað
til pað komst undir konung. Petta
tímabil var að hálfu leyti liciðið.
Vjer megunt pví ekki dæma for-
feður vora eins og peir hefðu frá
öndverðu verið kristnir menn. Enda
rnunu peir hafa haldið lengi við heið-
inn . átrúnað og venjur eptir að
kristni var lögtekin, Itæði leynt og
Ijóst.
Fornntenn voru starfsamir. Eng-
in pótti skömm meiri en iðjuleysi
og leti. Allir muna eptir vafspjara-
hetjunum, ser.i lögðust í öskustó í
æsku, og ckkert nentu að vinna,
og voru pví hafðir í óvirðingu.
Eigi géngu síður höfðingjarnir og
börn peirra að vinnu en aðrir, og
hverjum höfðingja pótti sæma, að
geta haft forsagnir góðar á öllu
pví, sem gera purfti. Eigi er pess
getið að pá hafi protið verk handa
húskörlum sínum, pótt peir hefðu
marga. I>að var dugur og starf-
semi æðri og lægri, sem var upp-
spretta auðs og velmegunar forfeðra
vorra. I>að var kraftur einstakling-
anna. „Tlálfur er auður undir hvöt-
um“, var orðtak peirra.
Gestrisni var almenn pjóðar-
dygð. Menn glöddust af gjöfum
og sáu eigi til gjalda, engir pótt-
ust heldur skyldir að launa. Ekki
er pess getið, að pær liafi selt
gestum greiða Unnur djúpauðga,
Langaholts-T->óra og Geirríður í Máva-
lilíð. En ósvinna pótti að nota
sjer gestrisnina uin skör fram; pótti
pað afglapaháttur. Iðjulausir hús-
gangsmenn og betlarar áttu eigi
annars von, en óvirðingar, og eng-
in rausn pótti fornmönnuin að ala
pá á búi sínu.
LOCBKRC, MIÐVIKUDApINN '2Z>. JÚNÍ 1890.
Fornmenu voru gjarnir til frægð-
ar og frama. Aul.visar póttu peir
í ættinni, sem ekkert höfðu sjer
til frægðar unnið. Utanferðirnar
«jfna bezt pennati eiginlegloika
peirra. Flestir l.öfðingjasynir fóru
utan áður en peir voru tvítugir.
og komu licim aptur fróðari og
auðugri og fúsari til stórræða og
framkvæmda; pá var kallað að peir
hefðu „hleypt heimdragauum“.
Fornmenn voru fróðleiksmenn.
Sjerstaklega voru peir lögfróðir,
sögufróðir og skáldfróðir; petta
prennt nægir eitt til að halda minn-
ing peirra á lopti meðan Norður
lönd eru bygð. Deir lögðu stund
á landslög og rjett öðru fremur.
Flestir bændur riðu til alpingis og
lilVddu par á uppsögu laganna, og
á leiðarpingum heirna í lijeruðum
birtu goðarnir peim, sem lieiina
rátri, hvað farið hefði fram á hverju
pingi. Ávallt tala sögurnar með
virðingu um lögfróða menn. Ilöfð-
ingjar og bændur kenndu ungum
mönnum lög, og pótti pa^ vera
bæði mikilsvægt og skemmtilegt.
í tungna fróðleik stóðu pcir
fulikomlega jafnfætis iiðrum pjóð-
um, enda ferðuðust eigi ailfáir
raeðal suðrænna pjóða (á Frakk-
landi, Drfzkalandi og ítaliu), par
sem töluð var mjög ólik tunga
norrænu, og yoru par enda við
náin á háskólum. Deir voru og
fróðir i landaskipun, gangi liimin-
tungla og Vmsum öörum gago-
fræðum peirra tíma. Þetta áttu
peir injög að pakka utanferð-
unum, pvf að
„Sá einn veit, er víða ratur
ok hcfir íjöld um farit“.
Eigi parf að lVsa fróðleik peirra
í sögu og skáldskap, nje liviHkir
snillingar peir voru að rita sögur.
Um frelsi fornmanna liafa skáld-
in ort frá dögum
Errxrerts
HD
Olafs-
sonar og til pessa dags; pað hefur
verið orðtak og heróp peirra, sem
barizt hafa fyrir sjálfstjórn vorri
alt frá pvi er Baldvin Einarsson
ritaði um viðreisn íslendinga og til
pessa dags. Eu i hverju var petta
frelsi falið? Deir liöfðu atvinnu-
frelsi í fullum mæli, frelsi sem er
hvcrvetna undirstaða auðinagns og
pjóðprifa. Enginn bannaði peim að
stunda pá atvinnu, scm fyrir'hendi
var á sjó og landi; peir máttu
sigla með kaupeyri sinn hvert sein
peim syndist, vestur til Englands,
suður til Danmcrkur o. s, frv., að
eins máttu peir ekki eiga kaup við
Finna, nema með konungsleyfi. Hin
eina álaga á verzluriiiini voru land-
aurarnir, 10 kr. fyrir hvern karl-
mann, er fór frá Noregi og íit
hingað. Sjaldgæft var liitt, að Nor-
egskonungar legðu farbann fyrir ísl.
kaupmenn. Dað heyrði undir hjer-
aðsstjórn goðanna, að ráða veröi á
innleudum og útlenduni varningi.
D.ið var sjaldgæft, að goðaruir not-
uðu pann rjett sjer ciimm í hag.
Deir höfðu sterka rjettartilfinningu;
allir hinir bctri menn voru jafuan
viðbúnir að rjetta hluta sinu og
annara, en pó einkum ættingja sinna,
pvi allt froisi va’ pá ættarfrelsi, en
af pví að liver ætt fyrir sig hjolt
uppi rjetti sínum, og hver höfð-
inginn (ætthöfðinginn) takinarkaði
vald annars, pá gat enginn oiðið
öðrum yfirsterkari til langframa,
enda eru pess fá dæmi, að peir
hafi reynt til pess. Goði liver var
og skvldur að lialda uppi rjetti
pinginanna sinna. Stjórnin var arf-
geng höfðingjastjórn; fulltrúar pjóð-
arinnar voru ættarliöfðingjar, en peir
settu eim löof moð eindæini sínu;
peir tóku moð sjcr liálfu Ileiri bænd-
ur til umráða, pá er vitrastir póttu,
og fór fjarri, að peir beittu gjör-
ræði, pótt peir einir liefðu atkvæð-
isrjettinn. Frelsi Lænda var frelsi
höfðingjanna, pví að peir voru líka
bændur. líjettlæti í lagasetningu
má telja einkenni forfcðra vorra.
„Með lögum skal land byggja, en
ólögurn eyða“, sögðu peir. Mcð
löggjöfinni var jafnun sjeð fyrir
pví, að persónuleguin rjctti hinna
svo nefndu frjálsu manna væri borg-
ið. Auðvelt var að fá teknar í
lög rjettarbætur Dórðar gcllis og
Njáls, er báðar miðuðu til að eíla
rjett pjóðarinnar í lieild sinni.
Fornmenn voru fjelagslyndir,
sem cinkum kemiir fram í pvi, að
mannfundir voru fjölsóttir og tíðir,
bæði lögfundir (pingin: vorping, al-
ping og leiðarping) og leikmót og
veizlur. Aldrei cr pcss getið, að
pingmenn niögluðu uin að fylgja
goða sínum til pings, eða til að
hreinsa hjeraðið fyrir ránsmönnum.
Leikir efldu fjör og kapp ungra
manna, og eins heimboð og veizlur,
enda var pá eigi sparað að reyna
ipróttir sínar, bæði andlegar og
líkamlegar. Uar voru sagðar sögur
og kveðin kvæði. Eigi myndu jxeir
liafa verið svo stórtækir að leggja
garða.’ sem peir voru, cf eigi heföu
líka par „margar liendur unniö ljett
verk“. En pó lögðu poir aðalá-
horzluna á að liver hjálpaði sjer
sjálfur.
Fornmenn voru eigi ofdrykkju-
menn. Þess or hvcrgi getið, að
ofdrykkjan liafi orðið peim að fjör-
lesti á líkan hátt og nú, að peir
liafi drukkið frá sj(>r atgerfi líkama
og sálar. eða eytt fje sínu eingöngu
til pess. A erið getur, að vínin hafi
pá ekki vcrið eins áfeng og nú,
en liitt er víst, að pcir hafa pekkt
ávexti ofdrykkjunnar, pví að í Háva-
inálutn stendur:
(Niðurl. á 6. bls.).
a

Notakh s Pcm.ici s
liefur rjett nýlega komizt nð ágætiun samningi við peningu.fjelag eitt og getur
l'vi LÁNAD PENINGA með betri kjörum 011 flestir aðrir.
Hefur á liendi innboð fyrir áreiðanlegnsía fjelag í ríkinu til nð úlvega mönn-
um ÁBYRGD Á HVKITI OG ÖDRUM SÁDTEGUNDU.M gegu hagli
og l'iið fyrir að eins 10 cents xí ekruiia.
I>oir sem |.ví
I> U R F A A I) F Á P E N 1 N G A L Á N
-------------------eða vilja fá-------
Abvrgd móti hagt.l
spara sjálfum sjer niarga peninga raeð |vi að smía sjer ti! li.uis.
Reynið og |.jer iminuð sannfii'rast.
Gardar, Pcmbina Co., N. Dak.
THEO. HABERNAL,
Lodsltinnari og Skraddari,
Brcyting, viðgcrð og lireinsun á skinnfötum, skinnum, karlmannafatnaði
o. s. frv., sjeretaklega anrazt.
553 Main St. Winnipeg.
INNFLUTNINGUR.
I ]>ví skyni uð flvta sem mest aö mögulc-pt or fyrir ]>ví a
uðu löndin í
MANITOBA FYLKÍ
Byggist, óskar umlirritaður eptir aðstoð við að litbreiða uppiýsingar
viðvíkjundi landinu frá ölluui sveitastjórnum og íbúutn fylkisins,
sem liafa hug á að fá vini sína til að setjast hjer að. þcssar upp-
lýsingar fá nienn, cf menn snúa sjer til stjóruardeildar inntiutu-
ngsmálanna.
Látið vini yöar fá vitneskju um liina
MIKLU KOSTI FYLKISINS.
Augnamið stjórmu innur er íneð í.llum leyfilegum meðulura að
draga SJERSTAKLEGA að fólk,
SEIVs LEGQUR STUND Á AKURYRKJU
og sem lagt geti sinn skerf til að byggja fylkið upp jafnframt þrí
sem pað tryggir sjálfu sjer pægilcg heimili. Ekkert land getur tck
ið þessu fylki frarn að
LANDGÆDUM.
Moð
HINNí MIKLU JÁRNBRAUTA-VIDBÓT,
sem mcun bráðum yerða uönjótandi, opnast mi
ÁKJöSAKLEfilSTU SÝUESDU-SVÆDI
og verða hin góðu lönd þar til sölu íneð
VÆGU VERÐl 00
AUDVELDUM BORGUNAR-SKILMÁLUM.
Aldrei getur oröið of kri'ptuglega brýnt fyrir miiiinum, sem
eru að streyma inn í fylkið, hve mikill hagur er við að setjast að
í slíkum hjeruðum, í stað þess að i'ara til fjarlægari staða langt
frá járnbrautum.
TIIOS. GREENWAY
ráClierraakuryrkju- ug innflutningsmála.
WlNNIl’EG, MaNITOBA.
41
VI. KAPÍTUÍJ.
Fix lögregluþjónn sýnir nokkur eðlileg óþolinmæð-
i.sinerki.
Danni var ástatt uin liraðskeyti pað sem áð-
ur er frá sagt:
Miðvikudaginn 29. október biðu menn ó-
preyjufullur við Suez eptir gufuskipi „Pcninsu-
lar og Oriental fjelagsins“ Mongolht. Skipið fór
milli Brindisi og Boinbay gegnum Suez-skurðinn.
Dað er eitt af hraðskreiðustu skiputn fjelagsins;
vana-ferð pess er tíu knútar'"' á klukkutíinanmu
milli Brindisi og Suez, og níu og hálfur tuilli
Suez og Bomhay, og stundum jafnvel meira.
Meðan von var á Mongóliu, voru tveir menn
á gangi frain og aptur með fram lcndingunni
innan um múg aí parlendum mönnum og að-
komumönnum, sem fvlltu porpið, or var orðið að
talsverðum bæ fyrir framtakssemi M. de Les-
seps. Annar pessara manna var brezki konsúll-
inn I Suez; prátt fyrir hraksjiár brezku stjórn-
arinnar og vonleysi Stepliensons, verkfræðingsins,
auðnaðist lionum daglega að sjá ensk skip fara
*) eusk sjómíla — tj danskrar rnílu.
45
Að svo mæltu kvaddi farpeginn Fix, og
sneri aptur út á gufuskipið.
VII. KAPÍTULI.
Sem sýnir enn betur, live einskisverö vegubrjef eru.
ijegar við lögreglukjóna er að eiga.
Lögreglupjónninn skundaði enn upp að skrif-
stofu konsúlsins. Eptir sjerstakri beiðni hans
var honum tafarlaust vísað inn til pessa em-
bættismanns.
„Fyrirgefið pjer“, sagði liann við konsúlinn,
og var nokkurt æði á honum. „en jcg lief mi kla
ástæðu til að lialda, að inaðurimi, sem jeg cr
að leita að, ,je i rauii og veru úti á Mopgóliu,
og svo sagði Mr. Fix, lnað sjer og pjóninum
hefði á milli farið.
„Gott“, svaraöi konsúlliiiii; „mjer skyldi ekki
pykja neitt að pví, að sjá sjálfur framan í fant-
inn; en ef til vill sýnir liann sig ckki hjer
sjálfur, ef eins er ástatt með liann og pjer hald-
ið. Engum pjóf er um að láta menn geta rak-
ið slóðina sína; og auk pess er ekki pörf á að
skrifað sje á vegabrjefið“.
„Ef hann er eins slunginn eins og hann ætti
að vera, pá kemur hann“, sagði Mr. Fix.
37
láð að peir skyldu liafa gengið að pessu veð-
máli, sem ekki sýndist annað en heiinska uppá-
stungumannsins.
Framúrskarandi æstar en hugsunarrjettar grein-
ar voru skrifaðar urn petta mál. Vjer vitum allir,
live annt Englendingar láta sjer um landfræðis-
leg atriði, og lesendur af öllum stjettum gleyptu
dálkana, par sem rætt var um ferðalag Mr. Foggs.
Fáeina fyrstu dagaua lijeldu nokkrar djarfar
sálir, sjerstaklega koimr, með lionum, einkum
eptir að blaðið IlhwtruUlont'on .Ycirx kom
með mynd liatis, og vissir herrauieim komust svo
langt að segja: ,Jæja, hvcrs vegna ætti liann
aunars ekki að geta petta? Óliklegra liefur skcð.“
I>etta voru 'einkum lesendur blaðsins Ðailg Tcle-
ji'iiplt. cn peir fundu injög bráðh'ga að blaðið
sjálft var furið að liunst.
7. október kotn út löng grein í fundttrgerð-
um kgl. Landfræðisfjelagsins; höfuiidurinn skoöaði
málið frá bllum hliðum, cg -sýndi Ijóslega, hvc
fráleitt fyrirtækið var. Eptir peirri grein var allt
á ínóti ferðamanninum — alla mögulega örðug-
leika átti hann við að stríða. Ætti lionum að
heppnast fyrirtækið, var óhjákvæmilegur yfirnátt-
úrlegur samkvæmileikur í koimi- og fararstund-
um járnbrautarlosta cg skipa — og sá samkvæmi-
leikur gat ekki verið til og var heldur ekki til,
Ef til vill gat liann rcitt sig á nákvæma komu-