Lögberg - 25.03.1891, Blaðsíða 2

Í3
LÖGBERG, MIÐVIKUDAGINN 25. MAR/ iM.
líenry Wadsworth Longfellovv.
! !e*a kvæðið. og f>að er s#gt Viann
iiaíi iátið lesa íjer |>að rjett áður
en hann dó. Þegar kvæðið kom
ftt, varð eptirspurnin alvejj dæma-
FTrtlRLESTCR ri.UTTCR í WlSNIPEG
(5. okt. ISöO
AF
Sira F. J. Hergmann.
Niðurl.
A bessu endar fyrri partur kvæð-
iwins. Seinni parturinn lfsir .
r peir af pcrn,
C’/iiui’/O, JMuriubozho ou , feliows. Arið 1861 laust
laus.
á 10 irun.. Ef til vill pykir J>ó
engum vænna um pað en frönskum
hann er sendur
37 pfisund seldust af bókinni uin til að
skójraua jrreiðfæra
Cariadamönnum; pað er sajrt peir
dýrki Lonjrfellow fram yfir öil önn-
ur skáld. Þeir eijja kvæðið 1 i-
Teít Vfætr' j-’/ðinjr eptir Le May, o<r
Evangelines eptir unnusta
lífin fer stað úr stað. Situr við
marga tiafnlausa j>röf og heldur ist-
seti liafa tiokkurn
sorjrin
Tareni/awagon, er hetja, fædd í | hann aptur. t>á missti hann seinni
pennan heim á vfirnittúrlejran hátt; í konu sína i mjög voveiflecran hitt.
Hún brann til dauðs. Hún var að
leika
hinum rauðu mönn-
jjera árnar bátgentrar,
og verin
sæl. Hann kom til að fá J>á til
að hætta að berjast og lifa í inn-
byrðis ófriði, en kenna peini að
elska friðinn og veiðilífið. Skáldið
lætur Nowadaha, hinn sætrómaða
söngmann, segja sjer söguna eða
sjer
tíski- | kreikja á
við börnin með |>ví að
lakki, en logandi iakk-
smekk fvrir skáldskap, læra }>að ut- ' sögubrotin; pvf eiginlega mj’ndnr i jarðsett
anbókar. ' kvæðið enga sögulega heild; J>að sinn
dropi lak ofan í kjöltu hennar og
á augnabliki logaði upp i fötum
hennar. Longfellow lieyrði hljóð
hennar út á kontór sinn, hljóp t'l
og kastaði voð utan um liana; en
|>að var um seinan. Svo var hún
12. júní, giptingardaginn
vin sicn látinn. Leitar á nf; prest-
nrinn er ineð kentii og huggar hana.
Fer með bátum ofan ej'tir Missis-
sippi, sem nokkrir hinna ógæfusömu
landa liennar eiga, er einnig eru
á lcit eptir ástmennum og vinutn.
Ilún hetir heyrt einhverja óijósa fregn !
um, »ð peir feðgar muni búa eiu-
Lvers staðar í I.ouisiana. Eina nótt
cr áð á bakkanum. b>á sjer hún
urinusta sinn i draumi. I>á sömu
nótt fór hann fram hjá á bát sín-
um upp ejitir ánni. Skömmu seinna
lnttir hún járnsmiðinn gamla. Ilann
lætur vel vfir hag sínum og pykist
hafa brnrtt um til batnaðar. Eu
< iabrí«'l segir liann, að sje rjett
búinn að yfirgefa sig. Ilann
ekki unað hag sínum og bafi
á veiðar. Aptur lieldur Evangeline
af stuð, kemur opt að kvöldi, par
scm iiann liefur áð nóttina áður,
«n fmiiur ætíð hreiðrið tómt.
Bragarhátturir-in er hið klassíska | eru að eins biot úr æf.sögu Hia-
l hexameter með peim breytingum,! wathr, sem sögð eru. Tagoo er eins
sem lög enskrar tungu l.eimta. Allir konar Loki Tndíána. Ilann er skrum-
rjeðu Longfollow frá að viðhafa ari mikill; iiann sjiáir [>vf, að einn
J>ennan bragarhátt, J>ví engu ensku J ógurlega tnikill canoc (bátur) inuni
skáldi liafði lukkazt J>að á undan ! koma jfir liafið og lmnn muni verða
I honum. En hann gengdi peim ekki, , fullur af mönnum með livítmáluð
aodlit. „Kaw“ sögðu Indíánar, J>eg-
heldur áræddi að gjöra J>essa til-
raun. Viðtökurnar, sem kvæðið fjekk,
og álitið, sein pað enn pá nftur,
eru beztar sönnur fyrir pví, hve vel
honum hefur tekizt.
Longfellow reyndi sig enn á
J>ví að semja skáldsögu. Karanugh
kom út árið 1845). Sagan er stutt
o<r að mörgu lcyti |>að bezta, sem
i bann hefur skrifað í óbundimm stíl
jjyf, | I>að eru góðar lýsingar af mönn-
farið Iu,n °fí lífsháttuin í bókinni, en
söguJ>ráðurinnn er ónytur. Lyrísk
skáld eins og I,ongfellow eru lje-
leg við pann práðarspuna. Einlægir
linökrar og snurður, pang-
heldur liún leit pessari áfram, J>ang-
nð til hún að sfðustu Iiættir og
hvt-rfur austur til Pliiladeljihia. I>ar
gengur hún um meðal peirra, sem
veik r eru, og liknar peim á allar
lundir. Snemma einn sunnudags-
morgun n-engur hún setn ojitar á
íátækra sjiítalann; hún er p& orðin
gömul kona. Hún liagræðir liinum
sjúku og devjandi; J>ar lágu ákaf-
lega margir, J>ví illkynjuð j>est gckk
í borgiimi. Hún bar blóm í hend-
iiuii, sem hún ætlaði sjer að gleðja
eiiihvcrn sjúklinginn með, sem liefði
Lengi S hlápræðir,
að til annaðhvort práðurinn slitnar
eða
ar J>eir lieyrðu |>etta. „En livað
pjer getur tekizt að ljúga. I.áttu
pjer ekki detta í liug, að vjer trú-
um J>jer!“ Og svo lilógu peir allir.
Einungis Hiawatha ljet vera að
lilæja. Hann kvað pennan spádóm
mundu lætast. Sjálfur liafi hann jsína síðustu bók,
rænu td
einu nam
eitt rúmið, va
livít eins o<r nár
og endinn felst á mældunni
kemban hleypur fram í rokkinti og
allt fer í ólestri. Bókinni var tekið
íremur J>urlega. l>ær [>rjár bækur,
seTi liann ritaði á óbundnu máli,
eru nú lítið lesnar, nema af peim,
sem kynnast vilja I.ongfellow ofan
S kjölinn.
Öðru máli var
bók pá, scm liann
ir. t>að voru ljóð
[>au „The Seaside
side“. I>ar náði hann
að gegr a með
gaf út árið ept-
o<r lmnn kallaði
and the Fire-
sjer aj>tur
'ik-— ...I
sjeð petta í sýn. I>að mnni koma j „Ultima Thitle“.
einn ógurlegur sægur af ]>essum
mönnum með hvítu andlitin, og
skegg muni peir hafa ofan á bringu.
Andinn inikli, liinn máttugi skap-
ari, muni «enda pá. Hann hvetur
Indíána til að taka vel og frið-
samlega við peim; J>á muni allt
fara vol. í J>essari syn segist hann
einnig hafa sjeð öll leyndarinál ó-
kominna alda. Ilann kveðst hafa
i sjeð ótal ókunnar J>jóðir á vestur-
leið gegnum laiulið; pær hafi talað
mörgum tungurn, en hjartslátturinn
hafi verið iíkur hjá peim öllum.
Skógana hafi [>eir rutt og dalirnir
hafi orðið fullir af reyk, sem stig-
ið hafi ujip frá stórum borgum.
Og að síðustu segist liaun hafa
Allt í j niðri.
nð njóta [>eirra
hún staðar f vrir framan | betra.
á einu augnabliki I
misati blómin úr!
arð
liendi sjer og rak iijiji hljóð
skerandi sárt, að jafnvel peir,
voru að berjast við dauðnnn,
I>ar er hvert kvæðið öðru
.leg æt!a hjer að eins að
nefna eitt, sem allir góðir Amer-
íkumenn eru með rjettu hreiknir af.
svo í I>að er kræðið „The Buildirg of
sem | the Ship“. I>að er ljómandi rel
risu I gengið frá [>ví kvæði. l>að er llkast
aldrei liafði hún verið feg-
urri en í dauðanum, ej>tir samhljóða
vitnisburði J>eirra, sem viðstaddir
voru. — I>au áttu íimm börn. Elzti
sonur Jieirra, Charles, varð sjiimaður:
annar sonur peirra varð listmálari
og cin dóttir J>eirra varð kona
Richard Dana.
iírið lS74 kom út ofurlitil bók
með mynduin eptir I.ongfellow; [>að
var „Hanging of tlie Crane“. „Biað-
ið Ncw Yor/c Ledgcr keyjiti for-
lagsrjettinn fyrir prjú ]>úsund doll-
ars; pó var kvæðið ekki nema tvö
liundruð línur. 1880 gaf lianri út
er hann kallaði
Skömmu áður en
hann dó í marz 1882 kom út sein-
asta kvæðið hans í Ilarpers J/aga-
zine „The Bells of San Blas“. I>að
kvæði endar svona;
„Out of the shadow of night
The world rolls into light;
It is daybreak everywhere!“
Svona endaði liann. I>að var kreðja
hins 75 ára gamla manns til heims-
Æskutrú hans er óbiluð, —
á Ijósið og sigur Ijóssins. 24.
1882 andaðist hann.
laust að j>akka pýzkum bókinennt-
um. Kdrnund Gosee, einn af yngstu
skáldum Englands, segir að Long-
fellow eigi eiginlega ekki lieima I
bókmenntum engil-saxnesku f>jóð-
anna, heldur sje hann sænskt skáld,
°g fylli upp J>að bil, sein sje í
sænskum bókmeuntum milli Teg-
nérs og Runebergs. En mjer finnst
petta liafa fremur lítið við að styðj-
ast. Ahrithi, sem [>yzku skáldiu
hafa li.t.'t á paö form, sem haun
klæddi Ijóð sín í, liafa verið miklu
meiri. Fyririnvndin, sem hann hafði
í huga sinuiti, [>egar hann orti
Iliawathr, er tniklu líklegra að hafi
verið ofuriltið kvæði eptir Goethe
undir sama bragarhætti og Kalevala,
en hetjukvæðið sjálft, sein hann
naumast hefur skilið til fulls á frum-
málinu. En [>aö liggur engin niðr-
un í J>ví fvrir Longfellow, pó liann
tæki fyrirmyndir, [>rí allt sem hann
orti liefur boiu og inerg, sem liann
gaf pví sjálfur og liefur J>ess vegna
fullkomlega sjálfstætt gildi.
Mjer kemur i hug einn af
skólabræðrum inínuni. Hann var
gáfaður í liezta lagi og mjög gef-
inn fvrir að Icsa og neina. Kn
ins.
trúin
marz
ekki fengið sig
var pað ger-
Með vilja lief jeg ekki kveðið
mikinn dóm upj> um vcrk Long-
fellows, nema lijer og J>ar. Jeg hef
að mestu leyti látið injer lynda, að
sjeð enn aðra sýn. Hún var inyrk j . * , .
J J • segja tra pví, livermg ▼erkum hans
til liálfs uj,j> úr rúmunum. P’yrir SchilUrs „Lied Ton der Glocke“ af
framan iiana lá gamall maður. Lang-
ar og punnar hærur lágu ofan með
ga£rn»ii<rum lians. Eu nf J>ví ofur-
lílill glamjii af morgunsóiinni Jjek
iim hálmdynuna fvrir framan hann
og seildist ujip á andlit hans, var
c.ins og æska lians, fögur og sterk,
gægðist gegn um ellisvip hins dauð-
veika msnns. Ilann var rjóður í
kinnum af hitauuin, sein var í lík-
»ina hans; ,,í>að var eins og- ilfið,
líkt. og Gyð’.ngar forðum, hefði roð-
ið blóði á dyrust fi sín#, svo að
«n<rill dauðans sæi teiknið og færj
fram jijá-1, segir skáldið. I>að er
fíigur líking, en ekki alis kostar
liejijiileg í pessu sambandi, par sem
veikindaroðinn í kinnunum er frem-
nr leikur dauðans en lífsins. ()g
pegar lionum í andlátinu fannst
hann vera að sökkva og sökkva,
<dvpra og dfpra ofan í eitthvert ó-
inælilegt djúji, heyrði liann angist-
arópið, og gegnum kyrrðina, sein
fvlgdi pví, hevrði liann bvíslað, svo
óendanlega viðkvæmt: „Gabríel, ást-
vinur minn“. I>á leið allt æsku-
líf liaris eins og undurfögur syning
frain hjá honum. Og innan um
allt, sem honum liafði verið kærast
á æskustöðvum sínum, sá hann
Evaigelinc standa unga og fagra.
I>á var eins og honum kæmi tár í
auga og sfnin hvarf. Hann ætlaði
að nefiia nafn hennar, en gat J>að
ekki. H ai i n reyndi að rísa ujij>.
Ev.ngeline, sem krauj> við rúmið,
kyssti haun uin ieið og hallaði höfði
sinu upj> að hrjósti houuin; en J>eg-
ar liúri leit ujij> ajjtur, var liann
liðinn.
I>annig hljóðar saga skáldsins.
Einn enskur fagurfræðingur, sem
um liana liefur ritað, spgir að fyrír
lianv liefði átt að gefa Longfellovv
auknefnið Ghrysostomos, gullmunnur.
Ilftwthorne bnnttist aldrei af að
peim kvæðum, sein jeg pekki, enda
mun Longfellovv hafa tekið sjcr pað
til fyrirtnyndar, hvað formið snertir.
En að öllu öðru leyti er pað jafn-
frumlegt og pfzka kvæðiö. Naurn-
ast er nokkuð af kvæðum Long-
fellows eins vel lagað til flutnings
fvrir margtnenni, enda hafa elo-
cutionisturnir gert fólk [>úsundum
saman frá sjer nuraið af ættjarðar-
ást með flutningi J>ess.
Uin næstu bókina, sem nú kom
út cptir li.tnn, „'l’he Goldon Legend“,
ætla jeg ekkert að tala, til J>ess
að geta farið nokkrum orðum um
í.ongfellovvs einkennilegasta verk
//iuwatha. 1 Sú bók kom út árið
1855. Ilann var djarfur, J>egar hann
kans sjer bragarhátt til að yrkja
„Evangelinc“ undir. En hanrj var
cnn djarfari, J>egar hann kaus sjer
bragarhátt J>ann, sem liánn ortí
IJiawatha undir. Sá bragarháttur var
alls ópekktur ineðal enskra skálda.
I>að er hátturinn
nafnfræga hetjukvæði Kiruia; J>!ið
liafði hann lesið á finnsku, cins og I
áður er getið. Að líUimluin liefði
orðið ómynd úr [>ví í liöndum
nokkurs annars skálds. Kf til vill
var engínn háttur eins heppilegur
fyrir pctta cfni, Jlanu setti sjer
fyrir að h'sa hugsunarhætti og pjóð-
trú Indíána. Það er barnaleg pjóð
með
og gerði anda lians dapran í bragði.
Ilann kvaðst hafa sjeð J>j<íðflokka
índíána á víð og dreif og alla á
flótta gegnuni landið. Þeir lisfðu
gleynit sinuin ráðum og boiizt á
banaspjótum innbyrðis. Sjer liefðu
synzt peir fjúka eins og risin blöð
fyrir liaustvindum. — Seinast 1 kvæð-
inu byður Hiawaiha Svartakjólinn
(Jilack Jioh '), foringja liinna hvítu
naanna, velkotjjinn; svo kveður hann
pjóðflokk sirin og leggur af stað
í sina síðustu löngu fcrð. Ilann
segir að ferðinni sje heitið til „borg-
arhliða sólsetursins“. I>antiig hverf-
ur liann út úr heiminum.
Longfellow hefur tekizt Ijóm-
andi vel að lysa Hiavvatha. I>að er
eitthvað yfirnáttúrlega hátíðlegt í
allri frainkomu hans. Iíann á tvo
vini, sem c.káldið hefur einnig teikn-
að mcð meistarahönd, hinn ljettfætta
Pau-Puk-Keewis, og skáldið góða,
ChHnubos. Ef ti! vill liefur skAld-
ið ekki elskað ncitt af börnum sín-
uin eins innileofa ocr liann. I>að cr
cins og liann sjc stnámsaman að
ujijigötva n’/ja og n/ja bæfileika
hjá honum; hanii 'iggur yfir honum
o" tcikriar hvern drátt ineð svo ó-
n
uujræðilega miklum kærleik, aö hon-
mn pykja aiHr litir of fátækir nema
var tekið og peim almannadómi,
sem fram korn gegnum pær við-
tökur. Mjer hefur verið [>að fyrir
mestu, að reyna að kveikja löng-
un lijá tilheyrendum mínum til að
kynnast |>essu landsins hezta skáldi
með J>ví sjálfir að lesa rit lians.
Þess vegna hef jeg vísvitandi J>agað
yfir svo mörgu, sem annars hefði
verið nijög svo niikill fróðleikur og
skemmtun að skoða nákvæmar. I>ar
sem fáir pekkja til pess sem verið
er um að tala, er til lítils að ætla
sjer að vega á liárfínar metaskálar.
Longfellow cr tilfinningaskáld.
Hann var sjálfur viðkvæmur mað-
og skáldskajvur lians dvelúr helzt
við pað. Ilaiin leiðir hið innra líf
mannsins fram eins og J>að er hjá
fjöldanutn. I>ess T<ígna er J>.að ein-
mitt fjöldinn, sem pekkir sig bezt
í skáldskap bans og ann lionum
mest. Ástríður mannlegs hjarta
pekkir hann sarnt ekki í peirra
hæsta veldi; [>að er eins og liann
sje hræddur við J>ær og forðist J>ær-
Ymsir hafa j>ví sagt, að J>að væri
einliver leiðinleg tunglshirta vfir
skáldskaji lians, og J>egar hann er
borinu saman við skáldskap Ryrons,
getur manni funcli^f Jaefta. En pað
er einmitt petta tunglskinslíf, sem
aitt oigið hjarUblóð, Enda Jiekkti ; |an>,flestir nlenu jifa. Qg eiu af
________________I>K,ð liar,s sitt eiKið af Þe88' | einkennum Jiess lífs or andleg heil-
við Kalcvala, liift í Hri i*rafía,n) n<i I n<líAna. Og pl'ífar, brigði og líkamleg starfsemi, Long-
' ún fylgdi Longfellovv til grafar, fe]j0w
söng bún lians requxem með hans
eigin orðum, J>ar sem hann hafði
lv'st dauða indverska skáldsins.
„He is dead, the svveet musician!
He has gonc from us forevcr!
IIc has moved a little nearer
'J’o tho master of all music,
To the master of »11 singing!
ð barnalegan hugsunarhútt og ö, "•/ lifotlicr, Cjlibiábpsp1
barnalega trú. Þess regna varð Eugin bók liofur fengið aðrar
málið að vera svo einfalt og óbrot- eins viðtökur, sem gclin iiefur ver-
ið og framsetningin eins og pegar ið út á J>essari öld. Meir on hundr-
liHrn er að segja síigu. Ollu [>essu j að [júsuud eiutök voru st’hl á tveim-
náði IjOtigfellovv og skapaði lista- j ur árum. llið ineikilegasta var, aö
verk, sem stendur einstakt í bók-Jailir virtust vera jafuhrifnir, liiuir
menntum nítjándu ahlarinnar. | menntuðustu og liinir óineuntuðustu,
Skáldið flytur lesendur sína { inestu sælkerarnir í bókmenntalcgu
anda á suður-strönd Supefior-yBtas- j tilliti <>g liinir, sein ekki liöfðu lif-
ins inn á meðai J>ess Indíána-flokks! að nenia á molum.
er skáld liins andlega heH-
brigða manns, meö firaustan líkama
og sterka vöðva, seiu fintiur ánægju
lífsjns í sífelldri starfsemi og liefur
[>á traustu trú, að hann niuni fá
vinnu síiia launaða. Fcgurðin og
smekkurinn, sem birtist maijni frá
hverri blaðsíðu, hwfur mann með
aðdáun. pj" um leið finnur sá, sem
vit hcfur á að dæiria um pess hútt-
ar, að fogurðin qg smokkurinn er
tiltölulega miklu meiri eu hitin guð-
legi innblástur, ef jeg má svo að
orði koinast, sem eiukennir lieirns-
ins mestu skáld. J'áir menn hafa
verið eins vel að sjer 1 bókmennt-
urn heinisins og liann. Enda velur
hanu sjer yrkisefui svo að segja frá
öllmn hornum lieimsins. Hann er
frumlegur; að minnsta foröaöist liann
scm Ojlbirays kallast. JJiaicatha,
sem aðrir Indíána-flokkar kalla
TJniinn leyfir rnjer ekki
lala um fleira nl skáldritnm
Long
aöjað taka sjer nokkurt cnskt skáld
til fvrirmvndar, Mest á .liatm cf-
skáldskap gat han*
til að lesa; lionum
samlega hulinn heiinur. Jeg talaði
ojit urn [>et.ta við hann og var að
reyna að koma honurn til að lesa eitt-
hvað af pví fagra, sem beztu skáld
heimsins liafa ritað. Jeg sagði lion-
um, sð svo framarlega sem lianu
gerði pað ekki, færi hann á mis
viö [>að bezta og dfrðlegasta, aeiu
j hug.sað hefur verið í heiminum og
! |>á yrði menntun hans ekki nema
í hálf við [>að, sem liún annars gæti
1 orðið. En J>etta gat hanu ekki skil-
ið, og hann sagði mjor opt, að jeg
eyddi peim tíma til einskis, sem
jeg verði til J>ess að lesa sk&ldskaj>.
En svo mau jeg eptir pví eitt sinn
um jólaleytið, að jeg sje imnn ein-
an á gangi, ákaflega hugsandi eins
og hanu viti ekki hvert fæturnir
bera iiann. Jeg geng til hans og-
spyr hann, hvað hann sje að gangt,
og livort noivkuö sorglcgt hafi kom-
ið' fyrir lmnn, par sem hann komi
mjer eitthvað svo undarlega fyrir.
„Nei. Öðru nær! En jeg er að
hugsa í dag, og mjer finnst sem
jcg aldrcd lmfi Jiugsið fvr. Mjer
hefur birzt n/r lioimur, sem mig
hefur aldrei drcvmt um áður, og
injer finnst jeg vera allur annar
en jeg áður var“. Jeg skyldi ekk-
ert, hvað nmðurinn gat verið að
tala um og hrissti höfuðið yfir lion-
um. En [>egar liann sá ]>að, sagði
hana svona upp úr purru: „Jeg las
Longfellow’s Evangeline; |>að er
fyrsti skáldskapurinn, sem jeg hef
lesið, svo jeg hafi skilið innihaldið
að öllu layti. Og jeg er síðan
oins og annar maður; hugsanir, som
aldrei höfðu í huga minn komið,
brjótast nú um hj& mjer og l&ta
mig engan frið fá. Mjer finnst jeg
hafa uinskapazt allur og mjer finnst
lífið í kringum mig vera allt ann-
að; áður lmfði J>uö svo sem enga
p/ðing fyrir mig; nú íinnst mjer
hið minnsta og lttilfjörlegasta hafa
fengið úendanlega }>fðing.“
Svona talaði hann og npp fr&
pessu fjekk líf hans n/ja fart.
Svona langar mig til að heyra is-
lenzka unglinga tala; jeg er viss
um lífyjieirra fengi ]>á nfja fart.
Andí^peirra parf að ummyndast á
fjalli fegurðarinnar og hinna eillfu
liugsjóna, svo peir geti sagt eins
og sagt var forðum; hjcr er gott
að vera. Ef [>esi«t orð rnín gætu
bent einhverjuu-, “i áttina, væri ó-
maki mínu vel varið.