Lögberg - 24.06.1897, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 24 JÚNÍ 1897.
,,Aldamót,“ VI. ár.
Ritdómur eptir kandídat í guðfreeði Har-
ulcl Nielsnoní Kaupmannahöfn.
„Aldamót“ eru eitt af f>eim ritum
á íslenzka tunjru, sem mjer hefur J>6tt
hvað mest ánæjrja að lesa, frá J>ví J>au
fyrst fóru að koma út. Flest af J>ví,
sem frá vestan-prestunum hefur birzt
á prenti, hefur verið pess eðlis, að pað
hefur tekið huga niinn fanginn, jeg
hef ekki getað lagt ritgerðir peirra fiá
mjer fyr en jeg var búinn að lesa síð-
asta orðið í peim. Og pegar jeg spyr
pjálfan mig, hvað pví valdi, pá verður
svarið fyrst og fremst petta: Allt,
sam peirrita, erritað með meiri krapti,
maira fjöri, meira lífi, meiri innileg-
leika en flest af pví, sem nú um stund-
ir er letrað á íslenzku. Peireru ávalt
að tala um einiiver lífsspursmál; peir
halda sjer, ef svo mætti að orði kom-
ast, mátulega við jörðina; peir eru
ekki að róta upp í gömlum haugum,
ekki ávallt að tala um liðna tímann;
peir eru ekki heldur að neinu skyja
fálmi; peir tala ekki svo óhandsam-
lega um lifið, trúna og kristindóminn,
að erfitt sje að skilja pá; kristindóm-
urinn er par ekki skoðaður eingöngu
setn sparifatnaður. I>eir eru „realist-
ar“ í góðum skilningi, en mjer pykir
að mörgu leyti vænt utn realistana.
Allt pettahefur auðkennt ársrit peirra
frá pví fyrsta, og petta auðkennir ekki
sízt pennan síðasta árgang „Alda-
móta,“ er hjer hggur fyrir mjer og
j*>g ætla að tala um.
1 pessum sjötta árgangi’„Alda-
móta“ eru prír fyrirlestrar, allir fluttir
á kirkjupinginu í Argyle-byggð í
júlímánuði síðastl. sumar.
Fyrsti fyrirlesturinn er eptir sjera
Jón Bjarnason og ber hann yfirskript-
ina „Eldur og eldsóknN Umtalsefnið
er í alla staði hið mikilfenglegasta. Af
pvl jeg pykist vita, að ársrit petta sje
lesið af allt of fáum meðal Islendinga,
vil jeg leyfa mjer að benda á aðal-
hugsunina eða nokkrar af aðalhugsun-
unum í pessum merkilega fyrirlestri,
ef ske kynni, að pað yrði til pess að
vekja hjá einhverjum af leseodum
„Verði ljós’s“ löngun til að kynna sjer
petta ágæta rit, „Aldamót.“
Höfundurinn byrjar fyrirlesturinn
á pví, að segja frá gamla ævintyrinu
Islenzka um systurnar Asu, Signyju
og Helgu, er sendar voru að sækja
eldinn, hve illa fór fyrir peim Asu og
Signyju, af pví pær vildu stela eldin-
um, en hversu eldsóknin varð Helgu
til blessunar. Eldurinn í pessu ævin-
tyri, segir höf., er tákn lífsgæðanna,
og eldsóknin tákuar framfarapörfina
og framfarabaráttuna. Allir menn
keppast um að höndla sæluna, flytja
hin ótölulegu gæði inn í lífið, en eins
og eldurinn varð peim Asu og Sig-
nýju orsök til nys sársauka og meiri
kvalar, pannig geta og lífsgæðin orðið
mönnum og pjóðum ny uppspretta til
sársauka og kvalar, ef illa er með pau
farið. Pað er vandfarið með pau eins
og eldinn. Saga mannkynsins er sí-
felt áframhaldandi eldsóknarsaga; hún
eynir, hvernig blessunin hefur fylgt
eldinum, en jafnframt, hvernig hinn
andlegi elduriun, framfaraaflið í heim-
inum, hefur verið misbrúkaður, svo
að af honum hafa orsakazt andlegar
morðbrennur; pess vegna eru margir
kaflar mannkynssögunnar átakanleg
harmsaga. Opt fara framfarirnar í
guðlausa átt og pá verða pær aðeins
til kvalar og sársauka fyrir mannkyn-
ið. Þegar mannsandinn í hroka sín-
um ætlar að fara fram hjá og brjóta
hin eilífu lög guðdómsins, pá kemur
hefndin yfir hann. I>etta synir sagan
urn Prómepeifs átakanlega.
Aldrei hefur framfaraeldurinn
verið meiri en nú á tímum, náttúruöfl-
in eru svo að segja handsömuð og
leidd inn 1 fjelagslif mannanna; vís-
indi og almenn pekking hefur tekið
afarmiklum framförum, og um leið
hafa lífspægindin orðið hundraðfalt
meiii. En jaínframt pessuin eldi til
framfara, hefur og mikill eldur til
sársauka borizt inu i mannkynssöguna,
pví að eptir pvi sem menningin
og menntunin eykst, eptir pví eykst
einnig sársaukatilfinningin. Með
pienntuninni og menningunni opnast

íM. xM* xM -
Undarleg tUfinning.
Bæði hjá konum og körlum vakna undarlegar
tilfinningar, pegar gráu hárin fara að syna sig. Og
er pað mjög náttúrlegt. Undir vanalegum kringum-
stæðum heyra gráu hárin ellinni til. I>au hafa ekk-
ert leytí til að syna sig á höfði nokkurs manns eða
konu, sem ekki eru komin á efri ár og standa enn í
broddi lífsins. En samkvæmt hlutanna eðli verður
sumra hár grátt án minnsta tillits til aldurs eða æfi
skeiðs; stundum gránar pað vegna heilsuleysis, én
lang optast mun ástæðan pó vera mans eigin hirðu-
leysi. £>egar hárið tekur að fölna eða fer að verða
hæruskotið, er ekki hin minnsta nauðsyn að vera að
burðast með hára-!ili. t>ví hárið fær sinn náttúrlega
lit og mun halda honum með pvi að brúka
Ayer’s Hair Vigor.
.Ayer’s Curebook* (saga hinna lœknuðu), 100 bls.
Send gefins. J.C.Ayer Co., Lowell.Mass,
V-T

r
I
vy\
V
fAf
Thompson & Wing
Crystal,
N. Dakota.
Eru nybúnir að fá inn uiikið af nyjum skófatuaði sem peir geta selt mjög
ódyrt. — Einnig hafa peir mikið af góðum "sumarvörum bæði fyrir karl-
inenn og konur. — Allr góðir viðskiptamenn geta fengið hvað helst sem
peir vilja upp á lán til haustsins; jafnvel matvöru.
Thompson & Wíng.
Alltaf Fremst
Dess vegna er pað að ætíð er ös i pessari stóru búðokkar. Við höf-
um prísa okkar pannig að peir draga fólksstrauminn allt af til okkar.
Hjer eru nokkur Juni-Kjorkaup:
$H) karlmanua alfatnaður fyrir $7.00.
$ 8 “ “ “ $5.00.
einnig augun fyrir annmörkum til-
verunnar og ópægindum lífsins. A-
rangurinn af menntunarbaráttunni
samsvarar ekki hinni sívaxandi sælu-
prá. Aldrei hafa pví mennirnir kennt
eins mikils sársauka og nú. í vilu
eða hálfvilltu ástandi finna mennirnir
mjög lítið til. £>að sem vjer köllum
hreysti hjá forfeðrum vorum, er opt
ekki annað en framúrskarandi tiifinn-
ingarleysi. Sársauki menntalífsins er
enn ekki kominn til peirra; villidóm-
urinn hefur svæft tilfinningarhæfileik-
ann. I>essa ber að gæta pegar gamla
testamentið er lesið. I>ær villipjóðir,
sem ísraelspjóð átti við, voru í pessu
tilfinningarleysis-ástandi og kenndu
pví ekki sársaukaus svo mjög sem
vjer gerum nú. l>ess vegna má ekki
álíta pað tótna grimmd af leiðtogum
ísraelslyðs, pegar peir stundum vægð-
arlaust eyða mönnum, óvinum ísra-
elslyðs, eða peim meðal ísraelsmanna,
er svikið höfðu málefni pjóðar sinnar;
petta getur vel samrímst skipun kær-
leiksríks guðs. Sömuleiðis verður að
gæta pess, að í siðferðilegu tilliti
heimtar guð að sumu leyti mintia af
mönnum á tíð gamla testamentisins en
eiginlega liggur í hinu heilaga lög-
máli hans; pað vcrður hann að gera
sökum „harðúðar bjartnanna.“ Hinir
siðferðilegu gallar hjá ymsum af per-
sónum gamla sáttmálans, eru pví eng-
in sönnun fyrir pví, að guðstrúin hjá
ísrael hafi ekki verið annað en heiðin-
dómur, eins og vantrúin hefur leitazt
við að syna.
Með hinni miklu menntun Forn-
Grikkja breiddist menningar-eldurinn
út um hinn grlska ogrómverska heim,
og lífspægindin og nautnin fóru sí-
vaxandi; en um leið jókst einnig sárs-
aukinn. En pegar menntaheimurinn
grísk-rómverski var kominn á petta
stig í tilfinnningarlegu tilliti,páerein-
mitt kominn tími fyrir guð til að láta
kristindóminn, mcð sínum andlega
eldi til sársauka og sælu, koma inn í
söguna. Nú fyrst er tilfinningin orð-
in svo sterk hjá mannkyninu, að pað
veit af frelsispörf sinni og er með pví
orðið móttækilegt fyrir kristindóminn.
Með kristindóminum, hinni fullkomnu
opinberun, er hin fullkomna sæla
fengin, og pá sælu geta allir hlotið, á
hvaða menntastigi sem peir eru; en
pörfin er mest, par sem mest finnst til
sársaukans. Þjóðunum, sem mestrar
menntunar njóta, liggur mest á krist-
indóminum.
Með kristindóminum er einnig
kominn eldur inn í mannkynssöguna,
en pað er sá kærleikseldur, sem getur
brennt sigg tilfinningarleysisins burt
úr hverju mannshjarta. Nú finna
menn enn sárar til sinna eigin synda
og böls og sömuleiðis til pess, sem á
sama hátt gengur að öllum öðrum,
hvort sem peir vita af pvi eða ekki.
Kristur líður og deyr fyrir alla og
allur hinn ótölulegi fjöldi manna eiga
að verða lifandi limir á hans andlega
líkama. Þess vegna er ekki aðeins
um eigið böl að hugsa, heldur líka
allra hinna fjær og nær í heiminum.
Þessi sársauki hræðir marga frá pví
að verða kristnir; en pótt menn geti
flúið burt frá kristindómnum, geta
menn ekki flúið burt frá menningar-
sársauka nútímans, nema pví aðeins,
að menn vilji flyja burt úr mannheim-
inum og verða dyr, eins og skáldið
var að dreyma um í „Sunuanfara“
hjerna á árunum.
Eldurinn cg eldleysið, segir sjera
Jón, eru mælikvarði fyrir menningar-
ástandinu í heiminum. íslendingar
eru skammt komnir í menningarlegu
tilliti. Þjóðin situr enn í ofnlausum,
óupphituðum húsum; prátt fyrir
menntastrauminn frá Kaupmannahöfn
hefur framförunum til pess að auka
lífspægindin miðað svo lítið áfram.
Húsakynni á íslandi sæma ekki
menntuðum mönnum. Þetta vonar
höf. að batni nú bráðum, af pví að
nyir menntastraumar sje farnir að ber-
ast inn í landið bæði frá Noregi, Skot-
landi og Vesturheimi, en jafnframt
peim framförum, hyggur hann, að
einnig muni berast aukiun sársauki
inn í líf íslendinga, en pá ríði pjóð
vorri meira en nokkru sinni áður á
pví, að vera kristin pjóð; pví að krist-
indómurinn, og hann einn, megnar að
veita pá sælu, er mýkir og læknar
sársauka lífsins; sæla kristindómsins
yfirbugar sársauka lífsins og dauðans.
Það er hin kristna kirkja, sem
hefur pað starf á hendi, að veita krist-
indómnutn inn í hjörtun. Hin hei-
laga kristna kirkja—pað er Helga\
henni einni er trúandi fyrir að sækja
hinn guðlega eld og flj tja hann inn I
hjörtun.
—Þetta er pá aðalhugsunin í pess-
um fyrirlestri. Höf. synir fram á, hve
heimskulegt tal peirra manna sje, er
vilja telja bæði sjálfum sjer og öðrum
trú * um, koma peirri skoðun inn hjá
mönnum, að trúin sje aðeins fyrir
„ómenntaða fólkið,“ pegar maðurinn
verði „hugsandi maður“ hljóti hann
að segja skilið við kristindóminn, pá
sje ekki lengur pörf fyrir barnatrúna.
Þessi fyrirlestur er í sannleika nytsöm
hugvekja fyrir hvern mann, hann er
stórmerkileg vörn fyrir ágæti vorrar
kristnu trúar, og nauðsyn pess að hlúa
að henni sem allra bezt, svo að hún
geti náð að festa sem sllra dypstar
rætur í hjörtum mannanna, í hjörtum
vorrar eigin pjóðar, íslendiuga.
Þessi trúvörn er eiginlega alveg ein í
sinni röð og að bugsuninni til í hæsta
máta frumleg; en pessi trúvarnarað-
ferð, sem hjer er viðhöfð, er aðeins
meðfæri mikilla andans manna, og
meðal peirra verður að telja höf.
pcssa fyrirlestrar. Menn geta að mörgu
leyti verið höf. ósamdóma í skoðun-
um hans á Kaupmannahafnar-mennt-
uninni, en pví verður pó ekki neitað,
að pað er full ástæða til, eins og hann
gerir, að kvarta yfir pví, að hve litlu
haldi menntastraumurinn frá Khöfn
hefur komið, að pví er snertir aukning
lífspægindanna fyrir íslendinga al-
mennt. Niðurl. á 7. bls.
I. ffl. Cleghora, ffl, D.,
LÆKNIR, og YFIRSETUMAÐUR, Et-
Útsltrifaður af Manitoba læknaskólanum
L. C. P. og S. Manítoba.
Skrifstofa yfir búð I. Smith & Co.
EEIZABETH ST.
BALDUR, - - MAN.
P. S. Islenzkur túlkur viö hendina hve
nær sem J>örf gerist.
Drengjaföt með stuttbuxum fyrir 75c. og upp,
Cotton worsted karlmannabuxur frá 75c. og uppí $5.00.
Buxur, sem búnar eru að liggja nokkuð í búðinni á $1 ’og uppí $4 00
Kveun-regnkápur, $3.00 virði fyrir $1.39.
10 centa kvennsokkar á 5c. — Góðir karlmannasokkar á 5c. parið.
Við gefum beztu kaup á skófatnaði, sem nokkursstaðar fæst í N. Dak.
35 stykki af sjerstaklega góðri p/ottasápn fyrir$1.00.
Oll matvara er seld með St. Paul og Minneapolis verði að eins flutn-
ingsgjaldi bætt við. _^
Komið og sjáið okkur áður en pið eiðið penineum vkkar ann-
arsstaðar. • ” J
L. R. KELLY,
MILTON, - N. DAKOTA.
MIKIL ULLAR-VERZLAN
“NORTH STÁR'-BUDINNI
Vjer skulum borga ykkur hæðst markaðsverð fyrir ull.
Vjer skulum selja ykkur allar okkar vörur, par með matvöru, mót borg-
un í ull, fynr sama verð og vjer soljum pær fyrir peninga út í hönd.
Vjer erum nybúuír að fá inn mikið af álnavöru, skófatnaði/’leirtauio s.
frv og ætlum okkur að solja með lægra verði en hefur nokkurn tíma áður
pekkst HJER.
Leitið að merki „North Star“-búðarinnar, pví pað er leiðarvísir til
framúrskarandi k,j örkaupa.
B. Gr. SARVIS,
ED'NBURG, n.dakota.
The Butterfly Hand Separator
Er hin nyjasta, bezta, einfaldasta og
ódyrasta vjel sem til er á markaðnum,
til að( aðskilja rjómann frá undanrenn-
ingunni.
Hversvegna að borga hátt vcrð
fyrir Ijelega Vjcl, pegar pjer getið
fengið hina agætustu vjel fyrir lægra
verð.
“BUTTERFLY" mjólkurvélin
Bennur ljettast, Þarf litla pössun, Barn
getur farið með hana, Þarf litla olíu.
Vjelin aðskilur rjómann af 250 til 275 pundum af mjólk á hverjum kl.tíma.
Eptir nákvæmari skyringum, verði oða agentsstöðu, snúi menu sjer til
J. H. ASHDOWN.
Winnipeg,_Man.
Aðal-verzlunarstaður fyrir Canada og Bandarlkin:
EMANUEL ÖHLEN,
180^ St._James Stk., MONTREAL
COMF(
OMFORT IN SEWING^g»-^
Comes from tnc fcnowlecíge of possesí
íng a machínc wfcose reputaiíon assures ,
tfcc user oí long years of hígh gra.dc ,
service. The ,
Latest ImproYðd WHÍTE
wílhits Beautífully Fígured Woodwork,1
Durable Construction,
Fine Mcchanícal Adjustmcnt,
coupled with the Fíncst Set of Steel Attachments, makes ít the *
MOST DESIRABLE MACHINE JN TIiE MARKET.
Dealers wanted where we are not represented.
Address, WHITE SEWING MACHINE CO.,
..... Cleveland, Ohío.
Til sölu hjá
Elis Thorwaldson, MouNrAtN, n. D.