Lögberg - 12.08.1897, Síða 4

4
LÖOBERG, FIMMTUDAUINN 12. ÁGUST 18«J7.
LÖGBERG.
Gefi« út aS 148 PrincessSt., WiNNlPEG, Man.
ai The Lögberg Print’g & Publising Co’v
(Incorporsited May 27,1890),
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: 13, T. BjÖrnson. .
A iifr I : Sraá-anglýBÍngar í eitt «ki|>ti26c
y rir 30 oró eda 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um mán-
uJinn. Á stæiri auglýHÍngnm, eda auglýsingumum
lengri tíma, afsláttur eptir uamningi.
fiáslii(fii-kki|*ti kaupenda verdur að tilkynna
akriílega og geta um fyrveraud* búetað jafnframt.
Utanáskript til afgreiðslustofu blaðnins er:
1 l*e ’Li-ií bt > k PnniinK & Pubiisii. Co
P. O. Box 585
Winnipeg,Man.
UtanáekripJttiJ ritHtjórans er:
Dclitor Lögborg,
P*U. Box585,
Winnipeg, Mau.
mp. Sarokvæmt landslögum er uppsögn kaupenda á
. ladi ógild,nema bannsje Hkaldlaus, þegar baun seg
irupp.—Ef kaupandi, sein er í skuld við blaðid flytu
vÍHtferlum, án |>esH ad tilkynna heimilaskiptin, i>á er
l>ad fyrir dómHtólunum álitin sýnileg söunum fyrr
prettviHum tilgangi.
-- KIMMTUDöGINN 12. ÁUÖST 1S1>7.—
Sigtirfor Sir Willrids.
I>að er nú að eins liðið eitt ár
síðan Sir VVilfrid Laurier setlist við
stjórnarsiyrið lijer í Canada, ojr er ó
iiætt að seirja að pað inun fáfrætt i
söguiini, að nokkur stjórmnálamaður
Ji«fi unnið eins marga og fraega sigra,
á jafn stuttum tíma, og verið veitt eins
mikil eptirtekt og þessum leiðtoga
frjálslynda flokksins.
ilann var búinn að útkljá bið
n ifntogaða Manitoba-skólamál, sem
jyrirrennarar hans höfðu verið að
burðast með í rnörg ár, fáum mánuð-
um eptir að bann tók við stjórninni.
Hann er nú búinn að koma á samn-
ingi um bina braðskreiðu gufuskipa-
línu milli Canada og Englands, þrátt
fyrir mótspyrnu 8pturbaldsmanna,
ljóst og leynt, og Jrað fyrir fjórðungi
m'Ujónar dollara minna árstillag, en
fyrirrennarar bans ætluðu að borga.
Hann hefur nú þegar komið toll-
löggjöfinni 1 langtum viðunanlegra
horf en áður var, og fengið stjórnina
á Englandi til að ryðja þeim þrösk-
uldi úr vegi, sem var pvf til fyrir-
stöðu að Bretar einir nytu þess verzl-
unir-hagnaðar, sem þeim var ætlaður
með greininni í binum nyju toll-
lö<rum um sjerstök verzluuar-blunn-
indi. Hann hefur komið á hagkvæm-
um samningi urn að leggja hina þýð-
iogarmiklu Crow’s Nest-járnbraut, og
er nú þegar farið að byggja brautina
af mesfa kappi. ÖJlu þessu hefur Sir
Wilfrid Laurier og sljórn hans komið
fram á einu ári, auk ýmsra þýðingar
mikilla umbóta á embættisfærslunni í
lindinu.
Maður þarf að þekkja til lditar
live feykilega mikíð vald rómvorsk-
kaþólsku kirkjunnar er í heiminum fil
þess að skilja, hvílíkt hugrekki 'iá
maður liefur sem færðist í fang
að útkljá skólamálið á þann hátt
sem Sir W'ilfrid Laurier gerði —
hrifa barna-uppfræðsluna undan yfir-
ráðuin kirkjunoar um aldur og æfi
bjer í Manitoba og Norðvesturlandipu
livað kaþólskt fólk snerti og fá hana f
hendur verzlega valdiuu. Til þess
þurfti meira en tóint hugrokki, nefni-
lega nákvæina þekkiogu á skoðunum
fólksius f þessu efni og stjórnvizku.
Hetta niál er nú útkljáð, og eins og
vjer margsinnis bentum á, á meðan
skólamáls haráttau stóð yíir, þá var
þið eitt hið þýðingarmesta atriði fyr-
ir framtfð þeasa hluta landsins,að þetta
mál yrði til lykta leitt á þann liátt
som gert hefur verið.
Viðvíkjandi breytingu þeirri á
verzlunarsamhandiuu, sem innifelst í
ákvæðum hinna nýju toll-laga, viljum
vjer benda á, að það hefði ekki verið
allra meðfæri að sannfæra brezku
stjórniua um, að hún hlyti að nema úr
glldi samninga slua við Hjóðverja og
Belgluiuena, svo þeir ekki kæmu í
bága við löggjöf Canada. En þctta
hefur Sir ÁVilfrid Laurier tekist, og
Bretar hafa með þessu viðurkennt, að
þeir ínegi ekki leggja og geti ekki
lagt neiu höpt á verzlunarstefuu Can-
ada,og að vinfengi Canada þjóðarinu-
ar sje þeim meira virði en vÍDÍengi
annarar cins stórþjóðar og Hjóðverja.
Sir AVilfrid Lauriar hafði auðvit
að óvanalegt tækifæri til að vekja at
hygli á sjer og landi sínu vegna „He-
mants hátíðariunar“ á Englandi, scm
hann tók þátt f. Bretar viðurkenna
Canada sem liina voldugustu af dætr-
um sínum, og þess vegua gekk Sir
Wilfrid fyrir forsætisráðgjöfurn hinna
annara nýlendna. En það var okki
nóg að hafa þetta tækifæri; það var
eptir að rota það. Og þetta hefur
Sir Wilfrid gert þannig, að það er
varla hægt að hugsa sjer að nokkur
annar maður hefði gert það eins vel.
Hann er, eins og kunnugt or, hinn
mesti ræðumaður, sem uppi hefur vor-
ið í Canada, enda var hlustað á ræður
hans á Englandi með meira athygli en
nokkurs annars manns, scin hjelt ræð-
ur í sambandi við hátíðarhaldið. öll
lielztu blöðin þar prentuðu ræður hans
í heilu lfki orðrjettar—opt marga dálka
—þó þau Jjetu sjer nægja að flytja
útdrátt úr ræðum annara manna og
gæfu ýmsum öðruin merkum málum
að eins hálfan dálk af plássi sfnu.
För Sir Wilfrids til Englands
hefur verið sannarleg sigurför. Hann
hefur gert Canada meira gagn á þeini
stutta tíma, sein hann dvaldi þar, en
margur stjórnmálamaður hefði gert á
heilum mannsaldri. Ilaun hefur kast-
að þeim Jjórna yfir land sitt, þjóð sína,
ílokk sinn og sjálían sig, sem seint
mun hverfa.
iHlendingadags-málið.
Nú er þá íslendingadags-haldinu
ö'ilu saman lokið í ár, og hefur eins-
konar þjóðminningar-hátíð verið hald-
in víðar í sumar meðal Vestur Islend-
iuga en nokkurt annað ár. En gall-
inu á þes-iu hátiðahaldi er, að það
hefur ekki allstaðar farið fram sania
dagiun. í sumuni hyggðuin íslend-
inga var hátíð þessi lialdin 17. júní, f
miuningu urn að fslenzka þjóðin
myndaðist með því, að hinir foruu ís-
lendmgar stofnuðu sjerstakt lýðveldi
þegar þeir settu alþingi í fyrsta sinn
við Öxará þaun 17 júní 930—og einn-
ig í minningu þess, að þann dag, hinn
17. júuí, fæddist hin mesta stjórn-
mála-hetja, sem uppi hefur verið með-
al íslendinga sfðan til forna, Jón Sig-
urðsson. En á sumum stöðum hefur
hátíð þessi verið haldin 2. ágúst, að
því er ætla má f minningu um stjórn-
arskránagóðu—og Jón Ólafsson, einn
liinn mesta pólitíska vindhana, sern
uppi hefur verið meðal íslendinga fyr
og síðar, hinn óþarfasta mann, af ísl.
ættum, sem nokkru sinni hefur koinið
vestur yfir Atlantzhaf.
Vjer höfum látið íslondingadags-
málið afskiptalaust, síðan búið var að
ákveða hvaða daga halda skyldi hátíð-
iua á hinuin ýinsu stöðum hjer í landi,
til þess að spilia ekki að neinu leyti
fyrir hátlðarhaldinu sjálfu, þó sumir
landar vorir tækju þá óheppilegu
stefuu f þetta sinn, að halda hátfðina
2. ágúst. En nú, þegar hátíðarhaldi
þessu er lokið f ár, finust oss vel eiga
við að fara aptur nokkrum orðum um
málið.
t>að hefur komið í ljós, á svo
margvíslegan hátt, við hátíðarhaldið
2. ág. nú í ár, að rnenn vilja ek/ci láta
heita að það sje í minninga uin stjórn-
arskrána-og Jón Ólafsson. I>eir,
sem ræður hafa lialdið um ísland—
minni íslands—hafa sneitt BÍg eins
inikið og unnt var hjá, að minnast á
stjórnarskrána frá 1874, og sumir
ræðumennirriir algerlega sueitt sig
hjá því—Jóns Ólafssonar alls ekki
verið getið. Hið saina bera kvæðin
með sjer, nema ef vera skyldi að Mr.
Kristinn Stefánsson sje að vara ísland
við að trúa Jóni Ölafssyni, í kvæði
því sem birtist á öðruin stað hjer í
blaðinu. Skáldið minnist ekki á
stjómarskrána, en segir að hátfðin sjo
helguð íslandi og honum, sera hafi
unnið íslandi mest og best—Jóni
Sigurðssyni.—Ýmsir hafa sagt oss—
og það menn sem störfuðu að ogtóku
þátt í hátíðarhaldinu 2. ágúst—að
þeir hafi verið í vandræðum með að
svara enskumælandi mönnum upp á
þá spurningu, í hvers minningu há-
tíð þessi væri haldiu. Enginn þcirra
vildi gefa eða gat gefið það svar, að
hátíðin væri haldin í minuingu um
stjórnarskrána frá 1874. Þeir fundu
til þess, Ijósar eu nokkru sinni áður,
hve afkárulegt var að segja, að Vest-
ur íslendingar væru að halda hátíð i
minningu um stjórnarskrá, sern verið
var að bjrjast um á alþingi íslands
einmitt á sama tíma og íslendingar
hjer vestur í Amerfku væru að halda
hátíð f niinningu hennar. í>að er
| enginn vafi á, að alla langar til að geta
sagt hinum eiiskumælandi kunnirigj-
um sfnum, að þeir haldi þessa liátið í
minningu þess, að íslendingar stofn-
uðu sjálfstœtt lúðvehii á hólmanum
noiður við kuldabeltið fyrir nærri eitt
þúsund áruin síðan—hið fyrsta lýð-
veldi seiu stofnað var í hciminuni ept-
ir að hin fornu lýðveldi Grikk ja og
Rómverja liðu uudir lok—að dagur-
inn, som þeir haldi hátíðina, sje einnig
fæðÍDgardagur þess manns, sem hóf
baráttnna fyrir heimastjórn á íslandi
og sem íslendingar eiga að þakka þá
stjóruarbótar-nefnu, sem þoir fengu
1874.
Jón Ólafsson gaf í skyn í eiuni
grein siuni um fslendingadags-málið,
er birtist í Ilkr. f vetur sem loið, að
það stæði másko til að 2. ágúst yrði
lögleiddur sem almennur hátfðisdagur
á íslaudi. En eptir þvf sem fslenzk
blöð bera með sjer, hefur íluga sú
engan byr fengið. Faðir þeirrar flugu
hefur sjeð, að frnmvarp um slíkt yrði
felít á alþingi íslands og því hætt við
að leggja það fyrir þingið. Sú
ástæða er gefin, að þjóðin á íslandi
sje onnpá ekki móttækileg fyrir slíka
löggjöf, og að það verði fyist að und-
irbúa hana og meunta undir þessa
löggjöf.— Jón Ólafsson befur ritað
langa grein um íslendingadags-inálið
f blað Þorsteins Gíslasonar, „ísland“,
og er þar að halda fram 2. ágúst sem
almennuin þjóðminningardegi. Hann
sneiðir sig hjá spursmálinu um stofn-
un lýðveldisins forna á íslandi, en
minnist á 17. júnf sem fæðingardag
Jóns Sigurðssouar, og er auðsjáanlega
í standaudi vandræðum með að sýna,
að það sje eðlilegra að halda íslend-
ingadag f minningu þess að stjórnar-
skráin, sem Jón Sigurðsson útvegaði
eptir langa og straDga baráttu,
gekk í gildi, en f minningu
mannsins, sem hóf stjórnarbótar-
baráttuna og fjekk nokkru af kröfum
íslands framgengt. Hinn sami Jón
Ólafsson kom íslendingadags inálinu
f hreifingu í „Stúdentafjelaginu“ í
Iieykjavik, og var þar samþykkt að
halda íslendingadag 2< ágúst. Stú-
dentafjelagið samanstendur mest-
megnis af dansksinnuðum einhættis-
mönnum, svo það er ekki að furða þó
þeir greiddu atkvæði með að halda há-
tíð 1 minningu um stjórnarskrá, er
gefur íslendingum heiinastjórn aðeins
að nafninu til, sem er algerlega óhaf-
andi eius og Jón Ólafsson og
ýmsir aðrir meun, som eru f Stúdenta-
fjelaginu (t. d. ritstjóri Þjóð-
ólfs) hafa margsinnis sagt f ræð-
um og riti. En sú sarnkvremni!
Eiun konunghollur embættisinaður
(guðfræðiugur), sem er í Stúdenta-
fjelagiuu, vildi láta halda þonnan
þjóðmiuniogardag (íslendingudagÍDn)
1. sunnudag! I ágústraánnði ár hvert,
en einhver liefur komið vitinu fyrir
hann því viðvíkjandi, að það væri
ekki fallegt afspurnar f hinuin kristna
heimi, að halda slika liátið á sunnu-
dug. — Stúdentafjelagið fjekk ýms
önnur fjelög í lið ínoð sjer f Reykjs-
vfk, til að halda íslendingadag 2. ág.
nú f sumar, og liefur það liátlðarhald
því sjálfsagt farið fram í Rvík þann
dag. Eu þó að kiuum stjórnholhi’
herrum tækist að koina þessu Iiátiðar-
haldi á 2. ágúst f suniar,f hinni dansk-
sinnuðu Reykjavík, er eptir að vita
hvort þeim tekst að koma þar á ár-
legu liátíðarhaldi í minningu um
stjórnarskrána;og,sem mester um vert,
það er ejitir að vita, livort þoiin tekst
að leiða almeuning á íslandi, utan
Reykjavíkur, út f að halda árlega há-
tíð í íninningu uin stjórnarskrá, sem
að almanua dómi eróhafandi—jafnvel
að dómi margra mannanna sjálfra,
sem gangast fyrir þcssu hátíðarhaldi!
Sainkvæmrii í orðum og verkuin virð-
ist ekki vera ein af þoim dyggð-
um, soin einkenna stjórnmála-
mennina á íslandi—suma liverja að
tninnsta kosti. Ýmsir þeirra sem hæst
hrópa utn meira frelsi fyrir íslenzku
þjóðina, útliúða stjórnarskránni frá
1874 og segja, að hún sje óhafandi,
úthúða dönsku stjórninni fyrir rang-
læti o. s. frv., viiðást reiðubúnir til að
falla fram og tilbiðja það, sem þeir
hafa verið að útliúða f mörg ár, hve-
nær sem verkast vill, þótt eðlilegt sje
að hver hugsandi maður komist að
þeirri niðurstöðu útaf atferli þoirra,
að allt frelsis hjal þeirra sje tómt
skrum og nasaveður—til að blekkja
alþýðuna.
Spursmálið er nú fyrir oss Vest-
ur-Í3lendinga, hvort vjer eigum að
sýna það sjálfstæði að taka almennt
UI’P j^ul> 8eln íslendingadag, í
minningu um að íslendingar urðu
sjerstök þjóð og í minnÍDgu um Jón
Sigurðsson, sem hóf baráttu þá fyrir
heimastjórn íslands, sem enn stendur
yfir, eða hvort vjer eigum að fylla
flokk Jóns Ólafssonar og annara
dansksinnaðra íslendinga, er vilja
gefa Dönum dýrðiua fyrir stjórnar-
skrá sem að þeirra eigiu dómi er <5-
hafandi. Ýmsar raddir hafa heyrst,
sera segja, að það geri nú ekki svo
mikið til í hvers minningu íslendinga-
dagurinn sje haldinn; það sje mest
um að gera, að mönnuin geti komið
saraan um einhvern dag, sem sje á
hentugum tíma, o. s. frv. Þessi kenn-
ing er algerlega röng, og er annað-
hvort sprottin af því að þeir,
98
Það voru á ferðínni þessar vanalegu skemmtanir,
sem lesarinn og hans auðmjúkur þjónn, höfundur
bókar þessarar, hafa tekið mikinn eða Iftinn þátt í,
eptir smekk þeirra eða hæíilegleikura til að þola
þessháttar etfiði. Þar átti sjer stað hinn vanalegi
hjartverkur, hjartakaup, lijarta—hvað anuað sem
maður vill nefna það, nema sprungið lijarta. Því að
hjörtun springa ekki á vorum dögum. Það lítur út
fyrir að forsjónin hafi lítið eptir, af þeirri vöru og út-
býti her.ni því að eins meðal fárra.
Paul Alexis stikaði áfram sína loið innan um
allar skemmtanirnar, dans-samkomur, „pic nic,“ veð-
reiða-3amkomur og fleira þessháttar, og var hver-
vetna misskilinn og grunaður um gæzku. Sumir
gerðu háð að honuro, sumir kenndu f brjósti um
hann, og sunium þótti hann óþolandi í alla staði.
Að það skyldi vera til maður sem hafði nokkurt
augnamið—augDamið, nú á scinnihluta nifjándu ald-
arir.nar, þegar flestir hafa slegið þvl föstu, að það
sje ekkert líf til eptir þetta og þess vegna fyrirlíta
þetta iíf—það var óþolandi.
Alexis komst fljótt að þvf, að menn þekktu
skoðanir hans—sem erekkert þægilogt ástand, nema
þegar gestir eru að heimsækja matin. Það sam Eton
og Cambridge hafði ekki getað áttað sig á, uppgötv-
uðu mæður, sem áttu gjafvaxta dætur er þær vildu
gipta, á einni viku. Það er óþarfi að taka það fram,
að mæður þessar, hver um sig, geyindu ujipgötvanir
glnar með sjálfum sjer. Frúrnar segja ekki hver
107
þorpi, í afkáralegum kjól úr rússnesku vaðmáli, vera
að útbýta lífsnauðsynjum fólki, sem stóð lítið ofar en
dýrin í haganum. Þessi sjón kom hennitil að brosa,
eins og varla er furða. Það var lifandi í Pjeturs-
borg um dálítiiin tíma, fannst henni, á meðan sam-
kvæmis-árstíð stóðin sein hæst—fáeinar vikur af
hiuuin skíuandi, norðlæga vetri—en henni kom ekki
til hugar að dvelja á nokkrum öðrum stað í Rúss-
landi.
Þau sátu og töluðu um framtíð sína, eins og
elskendum er gjarnt að gera, en vissu eitis lítið um
framtfð sína eins og vjer hin, byggðu loptkastala,
slíka kastala og vjer höfum öll byggt, og sem vafa-
laust áttu fyrir höndum að hrynja eins fljótt eins og
slíkir kastalar annara hafa hruniðþcim til hugraunar.
Alexis var svo einfaldur, að tala nærri eins mikið um
hina heimsku, rússnesku bændur eins og hann talaði
um hina fögru unnustu sínu, sem henni fjell ekki
vel. Etta leiddi talið með undarlegu þrálæti hvað
eptir annað til baka til húss hans f London, til húss
hans í Pjetursborg, til óyndislega, gamla kastalans f
Tvei-umdæminu og til hinna afar-miklu inntekta,
sem Alexis hafði af eignum sínum. Þegar Alexis
var á annað borð farinn að tala um Tver, var varla
hægt að fá hann til að tala um annað.
„Jeg ætla að fara þangað aptur“, sagði hann
loksins.
„Hvenær,“ spurði hún með svo mikilli rósomi,
að það var mjög mikill heiður fyrir hina hæversku
102
litlu hönd sína, sem hulin var ljómandi fallegum
glófa, f hina miklu, sterku hönd sína, „já, jeg er nú
rciðubúin að svara yður.“
Þau voru einsömul í afkyma í jurtaskála húss-
ins, og skeði þetta á milli þess Sem hið nafntogaða
söngfólk söng lög sfn. Ilún var hálf hrædd við
þenna stóra, sterka mann, þvf látbragð lians var
sjerlegt—ekki kluimalegt, en óvanalegt og vakti
undran hjá hinni núverandi, kaldlyndu kynslóð.
„Og hvað er svarið?“ spurði Alexis með lágri
rödd, en með ákefð. Ó, hvílíkir aular eru karlmonn
ekki ætíð!—hvílíkir aular verða þeir ekki æfinlega!
Etta kinkaði ofurlítið kolli, og borfði feimnis-
lega niður á silki blævænginn, sem hún hjelt á.
„Er svarið já?“ sagði hann og stóð á öndinni.
Hún kinkaði aptur kolli og við það varð Paul
Alexis hinn sælasti maður á öllu Englandi. Húu
átti hálfpartinn von á, að liann tæki hanaí faðm sjer,
þótt búast mætti við að einhver kæmi inn í skálann
á hverju augnabliki. Hún óskaði ef til vill hálfveg-
is eptir, að hann gerði það; því að á bakvið hina
hversdagslegu fíkn hennar í auð hans loyndist mjög
kvennleg forvitni að vita, hvernig tilfinningar hans
væru—forvitni, sem var brýnd af hinum mikla og
margvl8lega-mismun, er var á honuin og hinum ýmsu
samkvæinislffs unnustum, sem hún hafði hingað til
leikið hinn fallega ástaleik við.
En Alexis ljet sjer nægja að lypta hönd hennar
upp að vörum sjer og kyssa fingur henuar, sem glóf-