Lögberg - 02.08.1900, Blaðsíða 2

2
LÖUBERG, PliSlMTUDAUIN]N 2. ÁÖÚST 1900.
Vestur-Islendingar.
(Ræð» flutt á íil.daginn í Argjylö
19. júní 1900, sf 8éra Birni B.
Jóngsyui.
Herra forseti! Háttvirtu tilheyr-
®ndur!
JÞað er vandi að tala urn Vestur-
ísl dr.dinga við Vestur-íslendinfj; .
I>tð er vandi sð hugsa uro sj&lfan sig
o' tala um sjálfan s;g. Fyrsta skil-
yrðið fyrir f>vf, að urohugsanir og um-
ræðir um sjálfa oss geti verið til góðs,
er f>að, að vér séum algerlega einlæg*-
ir og breinskilnir við sjálfa oss og tök-
un til íhugucar bseði galla og kost',
að vér tökum til greina [>að, sem að
oss er, ekki síður ea pað, sem vér
kunnum að hafa oss til ágætis, að vér
sjáum bið svaita og óálitlega ekki
síður en hið bjarta og glæsilega.
Á ársh&tið þeirri, er vér köllu
ídendingadag og höldum 1 minning
um sjálf* oss sem sérstakan þjófflokk
búaudi hér í Ameríku ásamt ótal-
mörgum öðrum f>jóðflokkuro, finst
mér vtð eiga, að vér gerum eins og
kaupmenn á áramótum, gerum upp
re'kuir ginu og sjáum, hvað hag vor-
um líftur, búurn til jafnafarreikninu
og beium samtn tekjur og útgjöld,
svo vér sjáum hvornig vér stöndum.
Og ef ég mætti nú dirfast að
ganga í þjónustu yftar í dag,sem bók-
haldari,og seroja jafnaftarreikning yfir
kaupskap vorn, vildi ég byrja á út-
gjöldunum, reikna fyrst skuldirnar—
með öðrum orðuœ, taka fyrst fyrir
hina svörtu hlið tilveru vorrar,
Stærsta skuldin—stærsti skugg-
inn—sem hvilir á ossVestur-íslending-
u n, viiðist mér vera sundrunyin, sem
átt hefur lér stað & meðal vor. Hún
hefur pvl miður komið of mikið til
sögunnar hjá oss frá byrjun lífs vors
hér i laLdi, Og að hún sé eigi enn
að öllu útdauð sést, meðal annars, af
þeirri sorglfgu sundrung, sem 6 sér
staö einroitt út af pessum hátiðisdegi,
íslendingadeginuro. Margs konar
flokk adráttur um smásmugleg efni
hefur átt sér stað, en sem mér samt
finst að fari allmikið minkandi.
Aðra skuld—og synd—skal ég
nefna: lortrygni. Oss hefur, að mér
fiast, staðið pað ekki litið fyrir þrif
um, hve litla tiltrú vér landar höfum
eieatt borið hver til annars í félags-
sk-p vorum. í>egar einhver hefur
eitthvað viljað framkvæma hefur oss
stuudum hætt við, að ástæðulausu og
óreyndu, að tortryggja hann og hvat-
ir hans, einkum hafi hann verið félags-
lega á einhvern hátt af öðru sauðahúsi
e i vér sjálfir.—Og ekkert getur stað-
ið osð meir fyrir prifum heldur én
tortrygni hver við annan.
Til stórskuldar vil ég líka telja
pað, að ekki óvíða í bygðum vorum
hefur ekki verið laust við náaranna,
krit og sveita-rýy. Það hefur spegl-
að sig í blöftunum vorum. Einna
svaitasti bletturinn á 03S Vestur ls-
lendingum er sá blettur, sem sumar
feéttagreinir f blöðunum hafa sett á
oss. Nærri að segja í !>,erri bygð
synist til vera menn, sem unað hafa af
pví að bera náungann út í blöðunum
og vekja óviid og sundrung með per
sónulegum ónotum ng sleggjudóm-
um um pað, sem enga almenna pyð
ingu hefur.
Alt petta á stnar eðlilegu orsak
ir. I>að er undarlegt, en satt er paft
pó, að alroent virðist miskliðurog smá
ónot mest í fámennu félagslfh. Og
vér ísl. eium fámennir eíns og allir
vita. Vér pekkjum 1iver annan per-
sónulega og pví hættir oss við að gera
alla hluti persónulegaog horfa ineir á
menn en málefni.
Alt petta illa, sem nú hef ég
ne'nt og' talið skugga og skuld á llfi
voru, eigum vér á hverri samkomu
vorri, og pá einkam á Islendingadag-
inn sjálfan, að kveða niður eins og
drauga. Nú pegar purfum vér að
yfirbuga pað, ella ytibugar pað oa?.
Vér vcrðum að leggja á pað bönd
anm rs bindur pað oss.
Mér dettur í hug dæmi pvf til
skýringar úr gömlu Eddu. l>ór mun-
ið eftir Fonrisúlfinum sem Æair fjötr-
uðu. I>að dugðu fyrst engin bÖnd,
liversu gild og ramger, scm pau voru.
Úlfurinn „leysti sig úr Læðing“ og
liann „drap sig úr Dróraa“. En loks
lukkaðist pó að búa til fjötra, sem
hann ekki iékk slitið. Bmdið, sem
bé!t honum föstum, hét Gleipnir. Dað
var búið til úr sex hlutum, sem eklci
voru til, nfl. dyo kattarins, skeggi
konunuar, rótum bjargsÍDB, sinuro
bjarnarins, atda fisksins og hráka
fuglsins. Gleipnir var „sléttur og
blautur sem silkiræma“, en peim
gerningum háður, að hann harðnaði
pvf meir sem úlfurinn braust uro.
Ég vi!di óska, að úr pessu, sem
ekki er til: fmyr.dun, illkvitni, tor-
trygni, sundrung, yrði aldrei til sá
Gleipnir, som vort unga pjóðarlff yrfti
butd ð Kveðum alt pað niðnr! rek-
um pað burt! rífum pað upp með
rótum!
En nú mun nógdvalið við svörtu
hliðina og skuldirnar. Snúum oss pá
«ð björtu hlrðinni og tekjunum. Og
ég finD, að pegar ég sný mér að peirri
hlið málsins verður fyrir mér óprjót-
andi efni, sem ég alls ekki get ritað
um nema að litlu leyti. Ég skal fyrst
skoða ástand vort frá hinu prsktfska
og efnalega sjónarmiði.
Mér finst pá sjálfsagt að byrja
fyrst á pví, sem vér höfum svo glögt
fyrir augunuro, veiandi staddir hér f
hinni blómlegu Argyle-bygð— byrja
& að tala um báskapinn vorn.
Og sjónlaus eða vitlaus hlyti sá
maður að vera, sem síaðið gæti &
pessum palli í dag, horft yfir pessa
fögru bygð og framan í pessa sællegu
bænlur án pess að dást að búskapn-
ura. Að búskapurinn hafi pó lánast
sér hver heilvita maður, sem sér pá
8tórbændurna í Argyle: Árnana,
Birnina, Stefánana, Þorsteinana,
Skaftana, Jónana og jafnvel Frid
jónana. Og vellíðan íslenzkra bærda
er ekki buudin, sem betur fer, við
bygð pessa eina. Hinar aðrar ný-
lendur hér f Ganada, koma sömu leið-
ina. Og fari maður suður fyrir „lín-
una“ fer ekki bændunum hnignandi,t.
d. í Dakota, að ég ekki tali um í
Minnesota.
í alvöru að tala, pað væri sannar-
lega synd að lftilsmeta velmegum fs-
lenzku bændanna hér f landi. En
pað sem mér pykir mest vænt um er
pað, að pessir íslenzku bændur eru
gróðamenn & fleira en ekrur og bú-
pening. I>eir stórgræða hér árlega
andlega. I>eir eru mentaðir og mann-
borlegir menn. I>eir eru frj&lslyndir
og glaðværir. Þeir nema uý lönd ár
frá ári i heimi andans og hugsananna.
Guð blessi vestur fslenzku bænduma!
En hvernig lfður hinum aðalhópi
Vestur-íslendinga: Duylaunamönn-
unum? Engum dettur víst í hug að
segja, að kjör verksmannsins séu yfir
höfuð hin farsælustu kjör, sem til eru,
en samt veit ég pað, að margur höfð-
ingi fyr meir bjó eigi við eins góð
kjör og verkamönnum nú veitast. 0g
hvað vora fsienzku verkamenn snertir,
er gleðilegt að vita, að peim pokar ár
frá ári áfram og upp & við. Margir
safna peir ekki all-litlu fé og komast
svo að betri stöðum smátt og smátt.
Og eitt er vfst, pað, að erfiði peirra er
bæði minna og betur borgað, eu á sér
stað f hinum gömlu löndum heimsins.
Hér í landi er verkamaðurinn frjáls.
Alt verk er hér göfugt sé pað parft
og hinn Gtækasti daglaunama'Jur hef-
ur jafméiti v'ð hina voldugu. Og
aldrei hef ég getað séð að daglauna-
mennirn r vorir íslenzku væru and-
lega prælkafir. í hópi peirra eru
margir vorir gáfuðustu meun og sann-
mentaðir menn, menn sem njóta lífe-
ins og fre’sisÍDa, menn sem lesa bæk-
ur og skrifa t blöð, menn som lifa
hugsjónalífi og eru til stórmikillar
uppbyggingar fyrir allan féiagsskap.
Og alt af verða peir fleiri og fleiri
íslendingarnir hér, sem komast að
góðum og vel borguðum stöðum.
Þetta land, Amerfka, hefur iéttilega
verið kallað „tækifæranna land“. Ég
hef séð fátæka islenzka drengi, sem
fyrir nokkrum árum urðu að hlaupa
sendiferðir, selja b!öð og busta fctíg-
vél, komast að stöðurn svo góðum að
niargur háskóla kandfdat mætti öf-
unda pá. Ég hef eéð fátæks bónda
son vínna sig áfram unz hann flytur
nú mál fyrif dómstólum ríkisins og er
fremsti roaður í flestum cpinberum
fyrirtækjum bæjarin3, sem hann býr
í. Ég hef séð fslenzkan ungling sem
fyrir nokkrum árum gætti hjarðar út
á slóttum, vinna sig áfram &r frá ári
unz honum veitist ■airðuleg stjórnar-
staða í höfuðstað Bandarfkjanna með
afarh&um launum. Ég hef séð ís-
lenzkan uogling vinna sig áfraro unz
hann sést í ritstjóra sæti við eitt enskt
blað og fær viðurkenningu starfs-
bræðra sinna fyrir greind og dugnað
í stöðunni. Og trúið pér mér, fs
lenzku drengirnir okkar eiga roargar
góðar og vellaunaðar stöður fyrir fraro-
an sig. Eftir einn tug ára munu Is
lendingar skipi hin virðulegu ræti f
hverri bygð og borg sem íslendingar
búa f. I>vf pað er áreiðanlega „gott
efni“ í Vestur-fsleczku dreDgjunum
okkar.
Ég mætti líka minnast á vestur-
íslenzku kaupmennina. I>að kann að
'vera eitthvað til í pví at íslendingur-
inn sé ekki að upplagi business mað-
ur. En er p&ð pó ekki, prátt fyrir
pað, að stundum kann að hafa gengið
erfitt og nokkrar fsleczkar verzlanir
hafi kollvarpast, undravert, hversu
margir fslenzkir kaupmenn hafa risið
upp hér í Ameríku; menn sem hingað
til lands hafa komið snauðir og fá-
fróðir, menn sem eljað hafa og strftt
unz peir gátu koroist yfir nokkurt fé
til að byrja kaupskap með. Og nú
eru víða orðnar til stórar og stöndug-
ar fslenzkar verzlanir, og peim fjölg-
ar árlega, og eftirtekta vert er pað,
hversu margir ungir íslendingar lesa
verzlunarfræði hér og hvar. I>að
munar um p& fs). kaupmennina með
tfmanuro.
En hvað líður mentallfinu hjá
Vestur-íslendmgum? Eru peir að
veiða mentaðri menn, en peir vor'i?
Nota peir hin dýrmætu tækifæri land?-
ins hvað mentunina snertir?
Hvað viðvíkur íslenzku börnuD-
um & a'pýðuskólunum hér í landi, p&
er sama að segja um pau hvervetna
p&r, sem ég pekki til, petta; þau
skara yfirleitt frarn vr. Alment sækja
fslenzku börnin tðrum betur skólana,
og kemur par fram námfýsin, sem pau
hafa erft af feðrunum. I>ar, sem ég
er kunnugastur, veit ég líka til pess,
að eDgir hafa l&tið sér eins ant um að
viðhalda góðum og fullkomnum skól-
um eins og Islendingar. Og hvað
snertir skólagöngu hinna eldri og
æðri lærdóm má óbætt fullyrða, að
einmitt par hafa íslendÍDgar unnið
sér mest til sóma. íslenzkir náms-
menn á lærðu skólunum og háskól-
unum hér f landi eru oss til stór-sóma.
Mörg dæmi gæti óg fært pví til sönn-
unar og sagt frá orðst/r peirra við pá
æðri skóla, sem peir hafa stundað
n&m við. Við rfkish&skólana bæði f
N. Dakota og M nnesota hafa íslend-
ingar hvað eftir annað skarað fram úr;
við lærða skólann í St. Peter, Mídd.,
og Greenville Pa., og við prestaskó'-
ana í Ch'cago og Philsdelphia hafa
ísleozkir nemi.ndur fengið tnikið orð
á sig. í Win-ipeg hafa íslenzku
námsmennirnir or>'ð sér og pjóð sinni
til sóma hvað eftir aunað.
En hvein pátt hafa íilendingar
átt f almennum málum og hvernig
boryarar hafa peirra reynst? í>eim
til maklegs heiðurs roá p&ð segja, að
víðast hvar og oftast hafa peir verið
fljótir að saroiýroast lffinu hér í l&ndi.
I>oir hafa, sem betur fer, ekki bygt
neinn Kfoamúr f kfing am sig og úti
lokað sig eða innilokað s g frá hinum
sterku pjöö ffBatraumum landsins.
Góðir borgarar hafa peir reynst að
nær bamhljóða dómi allra hérlendra
manna. Löghlýðnir hafa peir verið,
ráðvaudir og s ðaðir, svo varla hefur
pað komið fyrir að Islendingur hafi
komist undir manna heodur.
Hvað snertir hluttöku Vestur-
íflendinga í pólitfk skal ég verða fá-
orður. Við befur paft borið, að Jpeir
hafa orðið sór til minkunsr, einn og
einD maður, fyrir tíónsku eða frekju,
en yfirleitt held ég að peir purfi ekki
að skammast sfn fyrir póHtik sfna.
Að sönnu hefur oss skort pá pekk-
ingu sem útheimtist til skynsamlegr-
ar ígrnndunar flökinna stjórnmftla, og
margau héf ég séð fara p&r á hunda
Framh, á 7. bls.
Ttie
BanKrupt
StOCK
Buylng
Corapany
Cor.
Main & Rupert St.
Næstu dyr fyrir sunnan Brunswick
'%>%^%>%^%'
ALT AF
FYRSTIR
þeir sem koma á sýninguna
mnnu þreifa á því, að þetta
er ódýrasta búðin í bænum
fyrir þá, sem þurfa karlm,-
fatnað allan, skófatnað, tösk-
ur, o.fl,, o.fl. Allar vörur vor-
ar eru vandaðar í alla staði.
Yér bjóðum ekki vörur, sem
legið hafa í hyllunum í mörg
ár. Vér fáum alt frá fyrstu
hendi, og alt með afslætti; þar
af leiðandi getum vér selt ó-
dýrara en aðrir.
Syningar=viku
afslattur
i hverri
Skór og1 stígvél.
Sterkir karlmannaskðr til bænda-
vinnu á 90 cents.
Sterkir karlmannaskór úr góðu leðri
með einföldum sólum, til brúks yfir
sumarmánuðina, á $1.15 til $1.25.
Góðir Box Calf Dongola-skór og
fleiri tegundir á $2.75 til $8.0<. Alt lát-
ið fara á $1.85 parið.
Karlmanna-klæðnaður
500 karlmannaskyrtur af öllu tagi,
þykt Tweed, enskt Oxford, þyktFlannel-
ette, ensk og ameríkönsk prints, með
mjúku eða stífuðu brjósti, svart atla-
siíki og alt sem í skyrtur er haft. Vana-
verð $L til $1.50. Vort verð 55 cents.
Karlm. sumarföt 45p, 65c, 85c og $1.
Karlm. vinnubuxur á 75c,
Karlm. Serge-föt, alul!, á $3,75, $5.10,
$8.50 og $9.75 fötin; ábyrgst ensk alull.
Töskur og teleskopes á öllum stærðuni
og gæðum. Alt með afslcetti.
Alt af nýjar vörur til sýnis.
Gefum
Rcd Trading Starnps.
Við kaupum og seljum fyrir
, peninga út í hönd.
JgáT’Verðinu skilað aftur ef vör-
urnar lfka ekki.
The BANKRUPT
STOCK
BUYIN& Cfl.
565 og 567 Main Street.
W. J. BAWLF,
SKLUR
Vinoc Vindla
Æskir eftir við-
skiftum yðar.
Exchange Building, 158 Priteess St
Telefón 1211.
NORTHERN
PACIFIC - -
RAiLWAY
Til
St. Pa,ul
Min.n.e a -
polls
Duluth
til staða
Austur ogfiuthir.
lil
IJuftí
Jjrlcita
^pokanc
^cattlc
Tlítcmwt
Jtorttanb
California
Japan
CEhina
> JUaakti
lUotibtke
€nropr,
. . . Jlfrica.
Fargjald með brautum í Manitoba 3
cent á míluna. 1,000 mSlna farseðla bæk-
ur fyrir 2% cent á mílnna, til söln hjá cll-
um agentum.
Nýjar lest'r frá liafl til liafs, „North
Cost Limited“, beztu lesiir í Ameríku,
hafa veriö settar í gang, og eru því tvær
lestir á hverjttm degi bæoi austur og
vestur.
J, T. McKENNEY,
City Passenger Agent, Winnipeg,
H. SWINFORD,
Gen. Agent, Winnipeg.
CHAS. S. FEE,
G. P. & T. A., St. Paul,
Northppii Pacific By.
Saman dregin áætlun frá Winnipeg
_____________MAIN LINE._____________
Morris, Emcrson, St. Paul, Chicago,
Toronto, Montreal . . .
Spokane, Tacoma,
Victoria, San Francisco,
Fer daglega 1 45- e. m.
Kemur daglega 1.3O e. m.
_______PORTAGE BRANCH ______________
Portage la Prairie og stadir hér á milli:
Fer daglega nema á sunnud, 4.30 e.m.
Kemur:—manud, miðvd, fost: 11 59 f m
þriðjud, fimtud, laugard: 10 35 f m
MQRRIS-BRANDON branch. ~
Morris, Roland, Miami, Baldur,
Belmont, Wawanesa, Brandon;
einnig Souris River brautm frá
Bclmont til Elgin:
Fer hvern Mánudag, Midvixud
og Föstudag 10.45 f. m.
Kemur hvern þridjud. Fimmtu
og Laugardag 4.30 e. m.
CHAS S FEE, H SWINFORD,
G P and T A, General Agent
St Paul Winnipeg
Canadian Pacific Railway
Tlxrie Table.
Montreal, Toronto, New York &
east, via allrail, dai'y......
Owen Sound.Toronto, NewYork,
east, via lake, Mon.. Thr.,Sat.
OwenSnd, Tororto, New Yorkílc
east, via lake, Tucs.,Fri..Sun..
Rat Portage, Ft. William & Inter-
mediate points, daily cx Sun..
Portage la Prairie, Brandon.Leth-
bridge.Coast & Kootaney, dally
Portage la Prairie Brandon & inl-
ermediate points ex. Sun...
Portagela Prairie,Brandon,Moose
Jaw and intermediate points,
dally ex. Sunday...........
Gladstone, Neepawa, Miunedosa
and interm. points, dly ex Sund
Shoal Lakc, Yorkton and inter-
mediate points.___Tue.Tur.Sat
Shoal Laká, Yorkton and inter-
mediate points Mon, Wed. Fri
Can. Nor. Ry points. . ..Tues,
Thurs. and Sat.............
Can. Nor, Ry points......Mon,
Wed, and Fri...............
Gretna, St. Paul, Chicago, daily
West Selkirk.. Mon., Wed., Fri,
West Selkirk. .Tues, Thurs. Sat,
Stonewall.Tuelon.Tue.Thur.Sat,
Emerson.. Mon, Wed. and Fri.
Morden, Deloraine and iuterme-
diate points...daily ex. Sun.
Glenboro, Souris, Melita Alame-
da and intermediate points
daily ex. Sun..............
Prince Albert.....Sun., Wed.
Prince Albert.....Thurs, Sun.
Edmonton Mon,Wed.,Thur,Sun
Edmonton. Sun.,Wcd,Thur,Sat
I Lv.
1 21 5O
2l lo
8 00
7 15
19 10
8 30
8 30
8 30
7 15
l4 Io
18 30
12 2o
7 ,40
7 3°
8 5u
7 15
7 \5
Alt.
6 30
6 30
18 0O
20 2o
t2 i5
t9 lo
19 10
I9 lo
2l 2o
13 3J
Io 00
18 50
I7 10
2o 20
17 30
21 20
21 2o
W. WHYTE,
Managr 1,
ROBT. KERR,
Traflic Managcr,