Lögberg - 10.01.1901, Blaðsíða 4

4
1,0!»BSRS. TTMVJum*3 10 JJkTfM..
LÖGBERG.
TTTíéflð i'it hrern flmtndad «f THE LÖGEKRG
KfNTlNG & PUBUSHINU CO., »ð Æ
la'D Ave , Winnipeg, Mau. — Kostar $^.00 um and
lá talaudl 6 kr.]. Borglst fjrirfram. Mnetök nr oc.
Pnhllehed every Thuradajr hy THE LÖGBEKG
PRINTING & PUBLISHING CO., (lncorporatedj. at
JHH Elgln Ave., Wlnnlpeg.Man — Subacrtption price
$2.00 per year, payabie iu advance. 8mgle copiea oc
Rítstjóri (Editor); SlGTR. JÓNASSON.
Business Manager: M. PaulsON.
_____
aUGLYSINGAR: Smá-auglí aingar í eltt skitti26c
fyrir 30 orá eða 1 þml. dálkslengdar, 76 cts um
mánuðlnn. A sta»rrl auglýsingnm um lengri
tlma, aftláttur elllr aammngl.
BCSTAD4-8KIFTI kaupenda veráur aá tilkynna
akrlflega og geta um fyrverandlbúetaá jafnfram
Utanáskrlpttilafgreiðslustofublaáslnser:
The Logberg Printing & Publishlng Co.
P. O.Boi 1202
Winnlpeg.Man.
{. Utanáshriplttll ritstjórans er i
Editor I.ttgberg,
r -O.Box 1292,
Winnip»g, Man.
[ IslendÍDga í frumbýlingsskapnum
og baráttunni fyrir viðhaldi alís-
lenzkrar kirkju hér i landi: Oss
finst aö þessi eina bók—mesta bók*
in sem til kefur orbið bjá íslenzku
þjóöinni á síðasta fjóröurgi nitjándu
aldarinnar að minsta kosti — vegi
upp á móti svo miklu af hinu bók-
I mentalega léttmeti, sem hefur ein-
kent síöustu áratugina hjá þjóC
vorri í heild sinni. Islendingar ættu
a8 vera upp meS sér af þessari nýju
Jónsbók — ekki sfzt Vestur-íslend
ingar.
á ö8rum tungum um ýms af þeim
-— samkvæmt landslögum er uppsögn kaupunda &
blaálóglld.nema hanueé ekuldlaue, þegar hann aei
1 upp.—Ef kanpandl,»em er í akuld við blaðið flytu
vietferlum,&n þe»» að tllkynna helmilaeklptln, þá er
vð fyrir dómetólunum álitln sýnlleg sönnumfyrlr
prettvfsum tllgengi.
__FIMTUDAGINN, 10. JAN. 1901.
Nýja-Jónsbók.
Fyrir nokkru siðan prentuðum
vér upp úr „FjaUkonunni" ritdóm,
eftir „leikmann", um hina nýlega út
komnu prédikana-bók séra Jóns
Bjarnasonar, forseta hins ev. lút.
kirkjufélags lslendinga t Vestur-
heimi, og höfum vér or8i8 þess á-
skynja, a8 fjöldamörgum af lesend-
um Lögbergs þótti vænt um aS fa
að sjá þann ritdóm. Og í þessu
númeri blajs vors prentum vér upp
úr „ísafold" annan ritdóm um sömu
bókina. Hann er eftir alþektan og
gáíaðan guðfræBing frá Kaupmanna-
hafnar-háskóla, Harald Nielsson, og
vonum vér a8 lesendum Lögbergs
þyki ekki síSur fróðlegtað ajá þenn-
an ritdóm en hinn.
Lesendur vorir fá þannig tæki-
færi til a8 sjá álit þeirra tveggja
inanna á Islandi, sem opinberlega
hafa dæmt um hina miklu og merki-
jegU prédikana-bók séra Jóns
Bjarnasonar. Ritdómarnir eru þýð-
ingarmeiri og fróðlegri fyrir þaS, a8
þeir eru eftir menn úr tveimur
flokkum—annar þeirra úr flokki
isl. leikmanna, én hinn úr flokki
ísl. guðfræSinga. Vér höfum ekki
haft tfma efa tækifœri til a8 lesa
þessa nýju Jónsbók Vor íslendinga,
en vér könnumst við nokkrar
af prédikununum, því vér höfum
hlýtt á þær þegar höfundur bókar-
innar flutti þær í kirkju safnaðar
slns hér í Winnipeg. Og vér höfum
þekt séra Jón Bjarnason síðan hann
hóf hið kirkjulega starf sitt meðal
Vestur-íslendinga og vitum því hve
ágætur prédikari hann er. þess
vegna vitum vér, þótt vér ekki höt-
um lesiö bókina, að ofan nefndir
dómar um hana eru réttir og sann-
jr___ag i þeim er ekkert oflof.
Oss er það sannarlegt gleSiefni
ef sinn ávöxtur prédikana-bókar
séra Jód* Bjarnasonar vcrður sá —
eins og H. Níelsson gefur í skyn —
a8 eyða þeim mikla miskilningi, sem
átt hefur sér stað á fslandi og jafn-
vel meSal sumra Vestur-Islendinga,
að höfundur bókarinnar sé ofstœkis-
maður i trúarefnum. það er svo
fjarri, að hann sé þa8, ftð þa8 er
leitun á jafn-frjálslyndum og nm-
burðarlyrtdutn manni í þeim efrmm,
ekki einasta meðal prestastéttarinn-
ar íslenzku, heldur jafnvel meðal
þeirra leikmanna sem ekki er sama
um öil trúarbrögð.
(jss þykir vænt urn þeKsa nýju
Jónsbók Islendinga vegua þess, að
j,ún er snilda. verk og lullr.ægir um
leið þörfum þessa t'ma, en oss þykir
.sf-rUagi vænt urn hana cg erum upp
'I1)eg oss af lienni vegna þess, a« hún
er til oi hér á mcðal vor Vestur-
Islenzlt blaöamenska.
Á öSrum stað í þessu númeri
Lögbergs birtum vér grein með fyr-
irsögn: „Frá West Duluth“. Eins
°g greinin ber með sér, er hún eftir
kunningja vorn Mr. Lárus Guð-
mundsson, sem heima átti hér í
Winnipeg í mörg ár, en flutti til
lluluth ( haust er leið. þótt höf-
undi greinarinnar og oss kæmi
ekki saman um viss mál, á meSan
við vorr.m í nábýli, þá kom okkur
saman um sum mál, og vér vonum
að við höfum ekki lagt neina
þykkju hvor á annan út af því, sem
I okkur gat ekki komið saman um.
Vér erum Mr. L. GuSmundssyni
þakklátur fyrir grein hans og trygð
hans við Lögberg, þótt hér fari sem
áður, að við getum ekki verið sam-
mála um eitt eða tvö atriði, sem
hann minnist á í grein sinni—atrið-
in er snerta fslenzka blaðamensku
hér í Ameríku. Með því grein Mr.
L. Guðmundssonar þannig gefur oss
tækifæri til að minuast á íslenzka
blaðamensku hér vestra, ætlum vér
að nota það og fara nokkrum orðum
um hana—um leið og vér gerum dá-
litlar athugasemdir út af vissum
atriðum 1 greininni.
það er enginn vali á, að Vestur-
efnum, er vér höfum talið upp, t. d_
um búnað, iðnaðararmál, bindindis-
mál, o.s.frv., og sami maðurinn
kaupir oft mörg blö8 og tfmarit til
þess a8 fá fræ8slu um þaS, sem hann
vill sérstaklega fá að vita. þau
blöð sem þykjast vera að fræ8a les-
endur sína um öll þau efni, er menn
í heild sinni vilja fræ8ast um og
þurfa a8 fræ8ast um, flytja aldrei
nema gagnslítið hrafl af hverju fyr-
ir sig, og geta því veriS skaðleg, 1
staðinn fyrir að vera góð og nýt
blöS.
En þa8 er eitt, sem allmargir
lesendur (slenzku blaðanna hér í
Ameríku virðast ekki heimtufrekir
me8 gagnvart útgefendum og rit-
stjórum, og þaS er, að málið á þeim
— íslenzkan — sé stÓrlýtalaust og
einhverri ákveðinni stafsetningu sé
fylgt. það sem sérstaklega vakti
fyiir þeim, sem fyrst stofnuðu ís- ^
lenzk blöð hér vestra, var það, með- j
al annars, að þau yrðu öflugt meðal
til að viðhalda íslenzkri tungu og
þjóðerni hér ( landi, og með því ísl.
blöðin hér eru þvínær hið eina, sem
ýmsir Vestur-Isiendingar lesa á ís-
lenzku, þá er mjög áríðandi að mál-
ið á þeiin só rétt fslenzka, en ekki
viðbjóöslegt hrognamál, sem spillir
tungunni og geiir Vestur-ísl. mink
un í augum mentaðra manna út um
heiminn. því er ver og mið'ur, að
vissir blaða-útgefendur hér ( landi
virðast hafa algerlega gleymt því
upprunalega augnamiði íslenzku
blaðanna hér, að þau ættu að hjálpa
til að viðhalda óbjagaðri íslenzku
hjá þjóðttokk vorum í Ameríku
ættu að hjálpa til að vernda þennan
dýrmæta fjársjóð litlu íslenzku
þjóðarinnar— móðurtungu Norður-
íanda-málanna. það, að málið á
blöðunum sé sem vandaðast, er því
einmitt atriði sem kaupendur fs-
lenzku blaðanna hér ættu að heimta
eru gefia á skandinavisku málunum,
þá munu menn sjá, að þau hafa ætfð
meðferðis mjög uiikið af fróttum og
öðru er snertir föðurland lesend-
anna, og má nærri geta hvers vegna
þau gera þa«. Og viðvíkjandi æfi-
minningum er það að segja, ftð ná-
ungum hinna lstnu niundi þykja
hart ef blöðin neituðu þeiin um rúm
einkum þegar þeir borga fyrir æfi-
minningarnar eins og auglýsingar,
sem altítt er. þeir, sem kvarta um
æfiminningar, ættu að setja sig í
Islendinear heimta meira af blöð ,
um sínum en nokkur annar þjóð- af útgefendum þeirra og ntstjórum
flokkur hór i landi heimtar. Og þó og þetta hafa kaupendur fullan rétt
kröfur Vestur-ísl. til blaða sinna til að heimta.
séu býsna ósanngjarnar að sumu1 Kaupendur hafa emmg rétt ti
levti þá eru þær eðlileg afleiðing af að heimta, að óþverra-grernar og alt
_ .. •• • - geœ gpiJJandi áhrif hefur, eða sem
hnekkir áliti Vestur-Islendinga sem
siðaðra manna, sé útilokað úr blöð-
unum. Blöð hverrar þjóðar eru
skoðuð sem nokkurskonar spegill af
hugsunarhætti og menningu hennar,
og það er líka rétt, því kaupendur
geta ráðið því algerlega hvort blöð-
in, sem þeir kaupa og lesa, eru heið-
arleg blöð eða ekki. En hvernig efnið
í blöðin er valið að Öðru leyti, hlýtur
að vera komið undir dómgreind og
smekk ritstjóranna. það er ekki von
að einstakir kaupendur, eða jafuvel
lesendur í sérstökum bygðarlögum,
þekki þær ýmsu og sundurleitu kröf-
ur, sem kaupendur í heild sinni gera
til útgefendanna og ritstjóranna. Til
að sýna, að enn fleiri kröfur eru
gerðar til fslenzkn b’aðanna en Mr.
L. Guðmundsson minnist á. skulum
vér geta þess, að sumir kaupendur
kvarta ura, að það sé of mikið af
auglýsingum í Lögbergi, að það sé
of mikið um íslands mál í blaðinu,
að það sé of mikið af æfiminningum
því, o.s.frv. Vífivfkjandi auglýs-
kringumatæðunum. Fæstir af þeim
Isl., er komu hingað til lauds fulltíða
og rosknir, geta lesið blöð og tímarit
á enskri tungu sér til gagns, og til-
tölulega fáir eru svo vel að sér í
ídönsku eða norsku og svensku, að
Iþeir hafi fult gagn af blöðum og
tímaritum sem gcfin eru út á þeim
málum. 'þess vegna óska þeir að
íslenzku blöðin séu þeim alt í öllu,
að þau fræði þá um pólitík, landslög
og rétt, kornyrkju, kvikíjárrækt,
matartilbúning og alt sem að bús-
og hússtjórn lýtur, um verkamanna-
mál og bindindismál, flytji allar
mögulegar fréttir úr heiminum,
skemtilegar sögur, kvæði, ritdóma
o. s. frv: En svo er mjóg misjafnt
hvað mikið þessir lesendur íslenzku
blaðanna vilja hafa í þeim um hvert
efni fyrir sig. Sumir vilja hafa
sem mest efni um pólitík um
Bandaríkja-pólitík ef þeir eiga þar
heima, um Canada-pólitík ef þeir
búa þar—, sumir sem mest um bún-
að o.s.frv., surnir sern mest um liag
verkamanna og bindindismál, sumir
vilja hafa sera mest af fréttum lrá
gömlu fósturjörðunni (í-landi), sum-
ir úr Bandaríkjunutn, sumir úr Can-
|ada, sumir vilja hafa sem mest af
epennavdi sögum, sumir mest afi
kvæðum og ritdómum, og þeir eru ' vera mikln dýrari en þau oru nú.
jafnvel til er vilja hufa sem inest af E* 'slonzku blöðin hér f laudi hefðu
leinhverju beimspekilegu glamri.sem grætt stðrfé, væri tf til vill sann-
jenginn skilur—ekki einú sinni höf. girni í að kvarta undan of miklum
þess sjálfir. Af þessu er aursætt, auglýsingum. En eins og Hestum
að það er ómögulebt að gera öllum er kunnugt hafli margir menn, sem
lesendum blaðanna til hæfis, því viö útgáfu ísl. blaða hafa verið riðn-
sumir vilja útbola því úr blöðunum ir, orðið fyrir mjög tiltínnanlegu
þvínær algerlegn, sem aðrir vilja tajri—tímatapi og íjártapi. Kauji-
hafa seui mest af og ef til vill kaupaj end-ir ættu að vera sanngjarnir og
blöðin mestmegnis fyrir. þar að j taka tillit til ullra kringumstæðna.
auki er ekki pláss í neinu einu blaði j llvað sneitir íslandsfréttir o' s-
__hvað sti'rt sem það er—fyrir alla lands mál, þá þykir mörgum kaup
hlnti, sízt í iiinum litlu ís’enzku endum vænst uui blööin fyiir þa8
vikublöð im. þess vegna er haldið sem þau flytja um þessi cfni. Ef
úti öérstökum blöðuin og tímaritum! menn athuga belztu bloðin, sem út
gpor náunga hinna látnn, og hver
veit hvenær þeir kunna komast f
þeirra spor—missa einhverja á.stvini
sína. þi8 er Ifka önnurhlið ft þessu
máli, og hún er sú, að þessar æfi-
mÍDningar geta orPið og verða vafa-
laust mikils virPi fyrir ættfræðina.
Hvað snertir pólitíkina, sem
Mr. L. GuPmundsson kvartar um að
verið hafi f Lögbergi síðan kosning-
ar \ oru afstaðnar, þi getum vér
með engu móti séð hvers vegna ísl,
blöðin ættu að steinþagna um póli-
t k strax og kosningar eru um garð
gengnar. Fyrst og fremst þagna
ekki önnur blöð um þau mál, og 9vo
er eins DauPsynlegt að gera sér
grein fyrir, hverjar orsakirnar voru
til þess, að 'niðurstaðan varð þessi
eða hin. það væri auðvitað rangt
að láta pólitík taka upp eins mikið
rúm i blöðunum rétt eftir kosning-
nr eÍDS og fyrir þær, enda hefur
ekkert þvilikt átt sér stað í Lög-
bergi. Vér höfðum þar að auki
bugsað oss, að takmarka pólitíkina
sem mest fyrst um sinn, en nota
plássið fyrir annað, sem. vér álitum
að gæti orðið kaupendum og lesend-
um vorum til gagns og fróðleiks.
Vór höfum einrnitt verið að undir-
búa allmiklar breytingar hvað efni
Lögborgs snertir, og vonum aðmarg-
ir verði ánægðir með þær, þegar þær
koma. En oss dettur okki f hug, að
búast við, að geta gcrt alia ánægða,
eða breytt til svo öllum liki. Skoð-
anir og srnekkur kaupenda vorra og
lesenda er alt of sundurleitt til þess,
að nokkrum mauni tækist það. En
L^gberg hefur ætfð tekið og tekur
alt mögulegt t'llit til vilja og þarfa
Vestur-íslendinga, og þykir vænt
um að fá bendingar. Og kaupend-
ur og lesendur geta gert tneira en
að gefa bendingar. þeir gætu að
etoðað oss 8tórkoatlega i að gera
blaðið sem gagntegast og dnœgju-
legaat á þann hátt, að senda oss rit-
gjörðir um ýmislegt, sem fyrir þeim
vakir, og sent oss stuttar og gagn-
orðar fréttir um alla viðburði i hin-
um ýmsu bygðarlögum þeirra. Vér
meðtækjum alt þessháttar þakksam-
lega, ef það væri þannig úr garði
gert að það væri nokkurn veginn
boðlegt í blaði. En oss hefur reynst
erfitt »8 fá þesskonar aðsto8, enda
kostar hún miklu meiri fyrirhöfn
en almennar aPfinslur um blaöiö.
Lögberg er að vissu leyti eign kaup-
endanna, og þeir ættu að styðja
blaðið eins drengilegaog þeir geta—
ættu að leggja dálítið í sölurnar
eins og útgefendurnir.
nailli Breta og Búa, því blöðin á í»-
landi byggja auðvitað frásagnir sín-
ir og skoðanir að mestu eða öllu
eyti á hlutdrægum Evrópu-blöðum
ig tímaritum. En þótt Evrópu-
ilöðin séu svona hlutdræg yfir höf-
ið, þá eru allmargar heiParlegar
rndantekningar meðal þeirra. Og
iótt almenningur í Evrópu hafi
rammvitlausar skoðanir um þrretuna
| nilli Breta og Búa og málavöxtu
hennar yfir höfuð, þá hefur f jöldi af
nentuðustu m’önnumþar óhlutdræg-
ir og skynsamlegar skoðanir um
nálið í heild sinni. Vérætlum ekki
ið fara að telja þessa menn upp, en
vér ætlum að benda á tvo menn (
hinu sameinaða konungsrfki Sví-
þjóð og Noregi, sem opinberlega hafa
látið i ljósi að þeir ál'ta málstað
Breta betri en málstað Búa. Annar
þessara manna er Oscar Svía- og
Norðmanna-konungur, en hinn er
hið fræga norska skáldsagna- og
leikrita-skáld Henrik Ibsen. Vér
nefnum þessa tvo menn sérstaklega
vegna þess, að þeir eru —ef svo mætti
að orði kveða—fulltrúar fyrir tvær
ilveg gagnstæðar stefnur. Oscar
konungur er talinn að vera aftur-
halds-samur mjög (að minsta kosti
er það skoðun Norðmanna), en Hen-
rik Ibscn er eins frjálslyndur maður
eins og hægt er að linna ( Noregi.
Oscar konungur lét í ljósi þá
skoðun, í samtali við blaðamann
einn í haust sam leið, að Bretar
hefðu aldrei lagt út í réttlátari ófrið
en þennan ófrið við Búa. Viss blÖð
vonzkuðust útaf þvf, að hann skyldi
segja þetta, en það var skoðun hans,
bygð á gagngerðri þekkingu á öllum
málavöxtum frá rótum.
Fréttar. eins Christíanfu-blaðsins
átti tal við Henrik Ibsen seint í
nóvember um ófriðinn milli Breta
og Búa, og birti blaðið sarntalið sem
fylgir:
Ibsen sagði, að Búar hefðu sjálfir
á óréttlátan hátt svælt undir sig
landi*, sem þeir hefðu tekið sór ból-
festu i og þættust eiga, eftir að hafa
fiæint hina upprunalegu fbúa þess
burt úr þvf. Búar hefðu komið
þangað (til Transvaal) sem hálf-
mentaður þjóðflokkur.og hefðu ekki
haft neitt augnamið í þá átt að út-
breiða menningu. þeir (Búar) hefðu,
þvert á móti, gert mikið í þá átt að
hindra útbreiðslu hinnar hærri
mentunar og menningar. þótt þá
Bretar, sem hafa hærri menningu,
hefðu komið og viljað ryðja sér leið
inn í landið, þá væri það ekki verra,
og satt að segja ekki nærri eins ilt,
eins og það sem Búar hefðu sjálfir
gert. Mr. Ibsen áréttaði með þess-
um oröum: „Bretar eru einungis
að taka það frá Búum, sem þeir
(Búar) höfðu sjáltír stolið; Búar
verða að þola það. Búar hafa var-
ist vasklega, en þeir höfðu líka hag-
kvæmar stöðvar að verja“.
inga-kvörtuninni skulum vér benda|
á, að auglýsingar eru helzta tekju-
grein alira fióttablaða her f landi.
Ef auglýsingarnur væru ekki, gætu
f i blö'' staðist, exa blö'in yrðu að
en
Hvað Ibsen sajgði.
Eins og kunnugt er, bafa fjarska-
legir fordómar átt sér stað vfðsveg-
ar um Evrópu gagnvart Bretum út-
af Búa-stríðinu. þvínær hvert ein-
asta blað á Frakklandi hefur verið
svo ranghverft og hlutdrægt, að al-
menningur þar hefur ekki haft
minsta tækifæri til a8 fá a8 vita
sannleikann um tildrög ófriðarins,
um byrjun hans, nó um hvernig
vopnaviSskiftin gengu ( raun og
veru. þótt ekki kvæ8i alveg svona
ramt a8 me8 hlutdrægniná í hinum
öðrum Evrópu-löndum.þá hefur hún
verið framúrskarandi mikil. þegar
þessa er gætt, er engin furða þótt
blöðin á íslandi hafi verið svo afar-
hlutdræg, að almenningur á íslandi
hefur ekkigetað fengið neina sanna
skoðun um þrætumálið og ófriðinn
Dýr sem gráta.
(Þýtt),
Hin grátandi ,,skelpadda“ í bókinni
,, Alice in Wonderland'1 og rostungur-
ipn, i sömu gullaldarlegu bók, sem hélt
„vasaklútnura fyrir hinum tárvotu aug-
um sínum,“ eru ekki að öllu leyti skepn-
ur sem skapaðar eru i imyndan höfuud-
arins, eftir því sem Mr. Henri Chopin
seglst frá í ritgjörö, er birtisfc nýlegs {
ritinu La Naturt, sem gefið er út 1 Patís-
arborg á Frakklandi. Hann (Chopinj
vitnar til margra manna til að sýna, að
mörg mállaus dýr felli regluleg tér, og
að þau geri það af sömu orsökum sem
koma mannlegum vórum til að gráta.
Hann gefur einnig i skyn, að þetta efnl
og fleira viðvíkjandi dýrunum, sé auðug-
ur akur til rannsókna. Mr, Chopin seg-
ir meðal annars:
„Það er álitið, að hlátur sé algerlega
sérstakur fyrir manninn; en það er ekki
hsegt að segja hið saraa með sanni um
grátinn, sem er merki um tilfinning er
komur i ljós hjá ýmsum dýrategundum.
„Meðal þeirra dýrategunda, sem tíð-
ast er að gráti, má fyrsttelja grasbítina,
sem það er svo kunnugt um að felli tár,
að það hefur orsakað hið algeuga, en
■anna, orðatiltæki, að þessi eða hinn
,gráti eins og kálfur.' Það, hve gjarnt
dýrategundam þessum er til að táríeUb|