Lögberg - 21.03.1901, Blaðsíða 2

LOGBBRQ, FlMTUIXAíQnrX 21. MAFUZ 19f>l.
Nokkur orð um búuað
Islai;d8.
Eftir Pál Bkiem.
IV.— Siðasti kafii.
Vér viljum nú fara nokkrum orðum
utn hlutverk Búnaöarfélaesing, að þvi
er snertir verklegar framkvæmdir i bún
aði. Wælikvarðinn, sem vér tökum, ei
framkvæmdir Dana og fjárframlöf:
þeirra l fjárlögum fyrir fjárhagsárið 190n
o,í 1901. Fjárftamlögin eru þessi:
1. Til kostnaðar við sjálft land-
búnHöarráðaneyud........kr. 104,94i
2. Til skótrari æktar......... 2112,0*'t
8. Til sandg'æðslu............ 3oö,uCs
4. til kynbóta:
a. til kynb.stöðva. kr. 100,000
b. til kynbótafél....12u,0u0
-------- 220,000
6. Til þess að gæta bagsmuna
hiti8 danska landbúnaðar i
útlöndum, til umsjónar með
innflutningi ábúsdýrum, út-
flutniugi á kjöti og styrkur
til gufuskipaferða,sem beint
eru vegna húnaðarins, um.. 350,000
6. Til búnaðaifél. og fleíra.. 85U.004'
7, Til fiskiv. og björgunarmála. 420.0"i'
Alls.............kr. 2,018,34l>
Samkvæmt þessu verja Danir til
verklegra f.yrirtækja á ári meir en 2
milj. krónum, og samsvarandi ætti a<
yeita hér á landi til vetklegra fyrir-
tækja í búnaði liölega 120 þús. kr. El
farið er eftir fjárfranilögum Dana, ætti
að verja hér á landi á hverju ári:—
1. Til yfírstjórnar búnaðarra/. kr. fi.OOi
2. Til skógræktar....... ........ 15,' '< 10
8. Til sandgi æðslu............ 18,881
4, Til kynbóta................. 13 200
6. Til útflutn. og innflutn. á bún-
aðai vörum................. 20,880
fi. Til búnaðarfélaga o. fl.... 2o,8tk
7, Til fiskiv. og björgunarmála .. 25,000
Alls...............kr. 120.064
Hér á landi er að eins iagt fram fé
til búnaðatfélaga, en styrkurinn veitist
á alt annan hátt en í Dantcörku, og
vsrður þvi að minna gagni. En nú
skulum vér minnast á þetta bvert
fyrir síg.
Eg hef áður minst á skógrækt hér á
Jandi. Ætla eg, að flestir muni vera á
þeirri skoðttn, að hér sé um mikilsvert
mál að ræða. Það verður að fara að
byrja á skógrækt hér á landi. En ! á
stoðar ekki að gefast upp við fyrstu til-
raun. Það er ekkert að marka, þó að
gróðursett ungvidi frá Danmöiku geti
ekki þiifist hér. tíér veröur að reyna
fræ, sem sé frá nyrstu lðndura, og fræ al
innlsndum trjátegundumvbii ki og reyni);
það má ekki hætta, þó að vanböld é
slikum nýgiæóingi verði mikil framan
«í. Hér hefur verið mikill skógur á
þessu Jandi, og hann getur oröið svo
mikill aítur, að ord skáldsins rætist:
,,Fagur er dalur
og fyllist skógi.“
t sumum sveitum er sandgræðslan
mesta nauðsynjamál. Búnaða.íéi. Suð.
uramtsins hafði tekið það mál að séi;
Búnaðarfélag ísland ertir það mál og
þarf að sinna því rækilega.
Þá er að minnast á kynbætur naut-
gripa, hrcssa og sauðfjár. Hingað til
hefur hér um bil ekkeit vevið gert tii
kynbóta hér á iandi. Það er ekkeri, scm
bsr ljósara vott um það, hversu búnaðuj
vor er á raunalega lágu stigi.
Allar siðaðar þjóðir hafa gert stör-
mikið i þessu efni, og það er víst eng
Inn, sem efast um i öðrum lðndum, að fé
þvf, sem til þess befur gengið, hafi verið
vel varið. Hér á landi mætti gera afar-
mikið til kynbóta, hvort sem er að iæð»
u n kynbætur á nautgripum, sauðfé eða
hrossum. Það er meira cn lítið i það
varið, ef verð á útflutningsbrossum
hækkaði um heiming eða á miuðum 2—
8 kr. o.s.frv.
Kynbætur bafa allsstaðar reynst
svo, að mjög miklu munar fyrir efna-
hag bænda. Em þad er þá auðvitað
nauðsynlegt, að kynbæturnar séu fram-
kvæmdar af viti, þekkÍDgu, og séu gerð-
ar samkvæmt reynslu annara og bend-
ingum vísindamanna. Hér liggur afar-
mikið og merkilegt hlutverk fyrir Bún-
aðarfélagi íslands. Það þarf að rann-
saka nákvæmlegs, hvernig eigi ad haga
kynbótum hér f landi og beimta síðan,
að fé verði lagt fram til þess að byrjað
verði á þeim sem allra fyrst. Þingey-
ingar hafa stofnað hjá sér kynbótafélag
og komið upp fjárbúi. En til þess aö
þessi tilraun verði að góðu, þarf félagið
að fá sem fyrst meiri styrk, og ennfrem-
ur þarf að rannsaka það nákvæmlega,
eftir hverjum reglum eigi að bæta fjár-
kynið. Sigurður Sigurðsson, ráðanaut-
ur Búnaðarfélagsins, hef ar ritað f Bún-
aðarritið þ. á. um nautgriparæktina i
Danmörku fróðiega grein og er þar skýrt
Irá framkvæmdum Dana til kynbóta,
bæði kynbótastöðvum og kynbótnféiög-
um. í fyrra var veitt í Danmörku 10
þús. kr. til svinakynbótafélaga, og 21,760
kr til svínakynbótastöðva; var þá leitað
ráða hjá landbúnaðarfélaginu danska.
í skýrslu ftlagsins 1899—1900, bla 118—
l2l. er skýrt frá því, hverjar frumreglur
Danir telja beztar i þessu efui, sérstak-
iega er það fróðlegt að sjá, að kynbóta-
^töðvar og k.vnbótafélögin þurfa að
styðja sig við kynbótastöðvnrnar, geta
ekki komið að fullu liði, nema félögin
séu til. en þau visna upp og deyja, ef
lau fá eigi fjái styrk.
Hér á landi eru nú komin allmöig
liúnaðai félög; að öllu samtöldu fá þtssi
itlög t il vei ðan st\rk. Það hefir verið
nikið gagn að styrknum til þeirra, og
Þegar byjað var á að veita 1 ennan
styrk, vorum vér á svo lágu stigi, að
veita varð styrkinn fyrir unnið verk.
En að réttu lagi ætti aö jafnaði að voita
þennan styrk til óoiðinna framkvíemda.
Bændur skifta nú styrknum á milli sin,
í stað þess aö hann ætti að verða til þess
ið sameina kraftana, svo að menn yrðu
færir um að vinna eitthvert verk, sein
Þe;m væri hverjum fyrir sig nm megn.
Að svo stöddu er ekki ásta ða til að setja
aðrar reglur um styrkveitingarnar, en
Búnaðarfélagið getur ekki komist hjá
því, að taka það til athugunar og rann-
sóknar, hvernig fjárveiting til búnaðar-
félaga gæti komið aðsem beztum notum.
Sigurður Sigurí'sson, ráðanautur,
skýrir frá eftirlitsfélögum (Kontrolfor-
eninger) í Danmörku. Eg hef fyrir mér
litgjöið um þessi félög. í einu félaginu
var maður, sem hafði af fóðri 63,634 ein-
ingar. Hann hafði 13 kýr og 2,7: 8 pund
smjörs. Þegar hann var búinn að vera
í félaginu í fjögur ár, þá hafði harm fó'i-
ur 63.400 einingar, 14—15 kýr og 4.283
i'd. af S"jöii. Maðurinn hafði miima
fóður, fleúi kýr og 1,515 þund af smjöri
frain yfir það, sem hann hafði áður.
Þetta gagn hafði þessi mafur af eftir-
liisfélaginu og nákvœmu reikningshaldi.
Auðvitað væri þetta ókleift hér á landi,
þvi að bændur og vinnuhjú bafa ekki
mentun til þess, að hafa svo nákvæmt
reikningshald og umhyggjusemi að öðru
leyti, sem nauðsynlegt er. En þótt svo
sé, þá verður þó að keppa að þvi tak
marki, að bændur hér á landi geti jafn-
ast við aðra bændur í rikinu.
Sagt hefur verið. að dalurinn milli
Hellisheíðar og Eyjafjallajökuls geti
fætt eins maiga menn, eins og nú eru á
öllu íslandi. í Árnes- og Hangárs’hlla-
sýslum eru nú uin 11 þús. manna, en
með góðri rækt, ættu þær að geta fætt
nærri sjöfalt fleira fólk. En þesci góða
rækt kemr ekki af engu. Til þess að fá
jiegsu framgengt, þurfum sér að leggja
á oss bviðar. eins og siðaðar þjóðirgera.
Vér verðum að auka hjá oss menntun,
menningu og manndóm. Hve nær á að
b.vrja? Er ekki kominn tími til að fara
að byrja á einhverju, til þess að fá þessu
framgengt?
Búnaðarfélag Suðuramtsins var
byrjað á því, að gera áætlun um, að
veita Þjórsá yfir Flóann. Þetta er ei;t-
hvert hið mesta vatnsveit.ingastórvirki
liér á landi. En gera má einnig stór
ko^tlegar vatnsveitingar f Rnngáivalla
sýslu. Þaö þekki eg af eigin sjón. Sig
nrður Sigurðsson, ráðanautur, hefur
skoðað Skagafjði ðinn í sumar. Hann
hefur skýrt mér frá, að þar megi einnig
gera stórkostlegar vatnsveitingar. Og
i flestum sýslum þessa lands má gjöra
nikið í þessu efni. Hér er afarmikið
hlutveik fyrir Búnaðarfélag íslands,
enda virðist nú mál til komið, að jökul-
árnar flytji ekki lengur næringarefni
sín allsendis ónotuð til sjávar. Hið
raesta stórvirki, sem gert hefur verið í
þessa átt, er umbótin á Staðarbygðar-
mýrunum. En það sýnir tvent. Fyrst
og fremst þarf til þess, að stjórna slík-
um verkum, menn, sem hafa mikla
lækkingu. Búfræðingum frá búnaðar-
skólunum er þetta yfirleitt langt um
megn. I öðru lagi stoðar eigi að ætla
bæudum hverjum um sig viðhald á þess
konar jarðabótum. Það er heimska að
búast við, að hægt sé að bæta upp við-
haldsleysi með élagi. Það þurfa að
vera alveg eérstakir menn, sem hafa
umsjón með slíkum Störvirkjnm,
láta halda þeim við og jafna svo niður
kostnaðinum. Menn eru nú einu sinni
kki eins góðir eins og þeir ættu að vera;
þeir eru hirðulausir, spara eyrinn og
láta kiónuna fjúka. Það var ekki hiit
um aðsetja hestskónagla í skeifuna. seg-
r Franklín, og afleiðingin var að hers-
höfðinginn beið ósigur og landið varð
undirokað.
Eins og áður var getið, veita Danir
fé til þess að sjá um útfluming á kjöti.
Til þec8 fara sérstaklega 82 þús. kr. Til
umsjónar með smjöri og margaiíni fara
33,300 kr., og útgjöld, er snerta útflutn-
ng á fiski, eru 10 þús, kr. Að tiltölu
ætti að vei ja til slíks hér á landi 4,518
kr. En hér er alls eigi varið neinu til
þessa, og þó ætti öllum að vera það
ljóst, að vöruvöndun er mjög mikilsvert
mál, og að vér munum þurfa að styðja
hana Öllu fremur en Danir. Hér á landi
eru fískiskoðunarmenn; en þeir eru al-
veg umsjónarlausir að kaiia má, nema
að þeir eiga að vinna eið. En segja
mun mega um þá eins og aðra, að þcir
eru ekki allir eins góðir otr |«ir ættu að
vera. Hér er einnig málefni, sem Bún-
aðarfélag íslands ætti að athuga og
heimta, að ekki væri látið aískiftaiaust.
Eg hef minst á útflutning á físki og
skuluro vér því snúa oss að fiskiveiðun-
um. Framtið tslands felst að ýmsu
leyti í sjónum. Auðæfi sjávarins liöfum
yéj- ekki notað til nokkurrar hlítar, svo
að nú viiðist veva kominn tími til fynr
oss að farn aðtakaiil i-tatfn; en stöifin
fást ekki fyrir ekki neitt, Vér ve'ð m í
þessu sem öðrn að leggjn eitthvað á o^s.
Fiskiveiðai nar batna litið með fieli-ÍR-
skuifi og framfai alijali. En nieð fjár-
frainlögum má «fla þa r.
Þegar eg var staddur í Haugasundi
í Noregi í vetur, þá var þar síld í göngu
og sjómenn úr öllum áttum að veiða|
hana. Þar voru sjómenn úr fjarlægum
sveitum svo hundruðum og jafnvel þús-
undum skifti. Allir voru þeir að veiða
og bjarga sér, En er eg i om til Aust-
fjatða, var annnð á ho'ði Iðjuleysiog!
sultur var bæði þar og hér við Evjafjoi ð.1
í fi>kisveitnm þessun eru af 3U0 vinnu-
dögum ársins að eins um 125, sem ganga
til að bjarga sér, en 175 dagar eiu kö
meira og minna leyti iðjuleysisdagar.
Eg þekki ekkert land, sem getur veitt
hörnum sínum viðunanlegt lifsuppeldi
með þessu lagi, Og þetta iðjuleysi var
að minsta kosti í vetur ekki landinu að
kenna, því að þá var góður fiskafii hæði
& Stokkseyri, vestur i Bolungarv k og
líklega víðer. Virðist ekki ókleift, ef j
laust væri á eitt, að koma sjómönnum á
þá staði, þar sem aflinn er. Þetta er hið
mesta nauðsynjamál. .
Þegar eg kom austur á Seyðisfjörð
Og Eskifjörð í sumar, var þar nógurfisk-
ur í sjónum, en nálega eneinn afli vegna
beituieysis. Reynt hafði verið að fá
síld til heitu frá Eyjnfirði með Hólum.
og varið til þess mörgum hundruðum
króna. En Hólar hafa enga isgeýmslu
og alt varð ónýtt. ReynthHfði og verið
að fá síld frá Noregi til heitu, og mun
hafa farið á sömu hið að miklu leyti.
Beituleysi er ákaflegt niðurdrep fyrir
fiskiveiðar, og enginn hlutur er þeim
meir til eflingai' en að tryggja sér beitu.
Eg gæti imyndað mér, að það munaði
Austfiröi um mörg hundruð þúsund
kiónur á Ari, ef sjómönn"m þar væri
trygð beita. l-.f menn hefðu íshús á
hentugum stöðum og lítinn gufuhát með
ísgeymsluiúmi til þess aðflytja heitusíld
milli íshúsanna, þá væri stigið afarmik-
ið spor til þess að efia ogtryggja þennan
mikilsverða atvinnuveg. F.n það verð-
ur ekki geit nema með fjáiframlögnm.
Eg hef Att tal uin þetta í hauat við
íshússtjóra ísak Jónsson. sem á miklar
þakkir akilið af íslendingum fyrir stai f
sitt til að koma á íahúsum hér á laudi.
Og vona eg. að hann muni skrifa ræki-
lega um þetta mál, Aður langt um líður.
Fyr eða síðar hljðtn menn rö sjá, að hér |
er málefni, sem þjöðfélagið gi tiir ekki
látið (ifskift;iInust. Isiðiiðu mnnnfélagi
má ekki lengur hoi fa á það með liendnr
í vösmn, ai' ineiri «ða minni hlnti fólks
hnígi uiður í haiáttn sinni fyiir lifinu
og g"ti ekki reist ig A fætm; menn em i
siðuðu manufi'lagi til þess, «ð efla liag
hver annars og hjálpa hver < örum
Danir leggja rnikið fé fram til þess
að bæta fisk mannnhafiiir, en vérnálega
ekkert. Hér er einnig málefni, sem
Búnaðarfélugið þyrfti aðtakaundii sinn
væng.
Eg hef talað hér um ýms málefni, er
sneita landbúnað og fiskiveiðar 1 n
við þau öll er adalspnrningin: Viljnm
vór komust til jufns við snmþegna vora í
Danmöiku, eða viljum vér það ekki? Ef
vér viljum það, þá er ekki nóg að svara
þvf með jái út í loftið. Ef vér viljum
afla oss fjár og frægðar, þá stoðar eigi
að ligg a »ila daga í öskustónni. eins og
karlssonurinn. Vér verðum að rísa á
fætur og leggja fram krafta vora,
Ef vér viljum ná takmarkinu, þá
verðum vér einnig að fara veginn að
því. Og eg sé, eins og eg hef margoft
tekið fram, engan annan veg en þann,
sem Danir og aðrar siðaðar þjóðir hafa
farið á undan oss. Vér verðum að leggja
fram fé til þess að efln atvinnuvegina.
Vér verðum að gjöra oss ijóst, að
takmarkinu verður ekki náð með því, að
ieggja fram eina niikla fjárhæð til eins
fyrirtækis. Skógurinn verður ekki til
af einu tró og stóráin f» ðist ekki öll (
einu. Hún skapast af afarmorgum
lækjum og lindum. Eins er um arð-
mikla atvinnuvegi. Þeir fást ekki með
einu stórfyrirtæki, hvort sem það er
kallað járnbrautir, Vestuferðir rit-ími
o s frv. Nei. Það þarf afar-margar
smáar fjárhæðir til þessa. íslendingar
hafa skömm á bitlingum. En það eru
þó einmitt hitlingamir, sem eiga að
verða til þess að koma atvinnuvegunum
á hátt stig.
En þá er áiiðandi að þeim verði vel
varið. Það stoðar * igi að veita þá i ráð-
leysu. Nei. Fyrstveiður að 1 afa ná-
kvæma rannsókn og undiihúning Hér
hyrjar starf Búnaðai félags íslands.
Þingiðmá eigi vera mjög smásálarlegt
í þnssu efri. Búnaðaifélagið þarf aö
hafa vísindalega mentað«n ráðanaunt,
og það þarf að fá nægilegt fé ti) þess, að
niiuiii málin og undirlúa þau.
ÞA ríður þessu næst á. nð bitlingun-
um verði vel vanð. og þarf aðhafa
rækilpgt efiiiiit ineð því Ekki er sopið
kálið þótt í aiismia sé komið. Eftiilitið
er alvpg eins íiauðsynl'gt og undiihiín-
ingurinn. Hér cetur Búnaðaifélagið
einnig unnið landinu þaift veik ef því
er falið |>að
Við tílin ' atvinnuvpga ríður mpst á
þpssu tvpnnu: nmli'búningi og eft.iiliti.
Það er rkki pinhlitt. að flpyeja út fó til
íshúsn. því að frá þeim getur vcrið svo
illa gengið, að þau geti eigi komið að
noturn, svo að vpl sé; og þó aö ishúsin
séu góð. þá grtur ve'ið, að þau séu svo
illa og ómyi.dailrga hiit. að þiu komi
ekki að tilætluðum notum. Þpss vegna
verður að leggja þar fram 6æmilegt fé til
undirbúnings og eftirlits.
Vér höfnm nefnt kynbætur. ishús og
vatnsveitingar. Ef öllu þessu vaii
komið i gott lag, getur þá nokkur maður
efast um. að þetta mundi bæta stóri'm
efnahag vor íslendinga? Eg efast um,
að flðrar þjóðir myndi bæta hann að til-
tölu meira hjá séí En ef efnahagurinn
hatnar. þá veiða menn og færaii um að
leggja fram fé til styrktar atvinnuvegum
landsmanna.
Að mfnu álit.i stafa Ameríkuferði n-
ar eigi beinlínis af þvi. a^ mö’ num hér
& landi liði illa Þær stafa miklu frem-
ur af vonleys. Stundum er góður fiski-
afl;, en hanr. er nær alveg kominn undir
tilviljun. Ef nokknð her út af. þá þ' ýt-
ur menn von. Sauðfénaðurinn ev send-
ur til Englar ds. Meira og minna getur
farist af fénu. Arðurinn af ársins sti iti
prkominn undir tilviljnn. Vér vitum
ekki, nema algert fjárflutningshann til
Englands dynji þá og þegar yfir, er lítið
sem tkkeit er gert til að út ýma fjár-
kláðanum. Landsmenn verðn voniaus-
ir um framtið sina. Þá vantav von og
trú á landinu. ÞA vantar seglfestuna.
ÞA vantar hinn stöðuga. þolgóða, blás-
»l:di ’.yr íiá fullt'úaþingi þjóðarinnar.
Þ, « þekkitiguua og þá vantar
VÍl.-'Lil.
Vonandi er, að alt þetta komi á 20.
öldiuni, sem nú fer i hönd. Eu hversu
lengi eigum vór að liiða eftir þvi? Á
þetta alt að bíða niðja vorra og eigura
vér allir, sem i.ú erum komnir á fullorð-
ins Ar, að leggjast svo undir græna
toifu, þreyttir af íifiildi og fjandskap
vor í milli, að vér sjáum ekkeit af því.
\!>
/t\
/\
tfs
/t>
/>
/j\
/j\
/í>
/<V
/>
/|\
/i\
m
'>
'k
'\s
'\s
/ís
'HS
'\s
'ÁS
/i\
/\
/i\
'k
'\s
'k
m

ANNAR DE LAVAL SIGUR
• • • Á I • •
ST- PAUL FUNDINUM.
Eitt gott, sem leiöir af hinum árlegu fundum “National Buttermakers’ Association”, er
þaB, at5 þar eru menn mintir á, hvernig menn um víöa veröld, sem bezt vit hafa á skilvindum,
brúka De Laval skilvinduna, og hvaö ákaflega mikið meira smjör þær framleiöa úr mjólkinni.
þaö, sem mesta eftirtekt vakti á fundinum, er smjörgeröar samkepnin. Á hverju ári,
síöan félagiö myndaðist, hefur ,,Alpha“ suijöriö náö mestu áliti. þannig fór þaö á hinum ný-
afstaöna fundi í St. Paul. þeir, sem flestum stigum náöu, og fengu þar af leiðandi hæst verö-
laun, voru ;
1. —E. O. QUENV'OLD, Owntonna, Minn., 97 st,
2, —C. H. JENSEN, Bernadotte, Minn., 96% sí.
þannig sýnir smjörgjöröar kepnin áriö 1901, hve mikla þýöingu ,,Alpha“ disc-aöskiln-
aöurinn hefur á áferö, þéttleik, bragð og geymslukraft smjörsins, þegar mjólkin er jafn góö og
meöferöin hin saraa.
Annaö þýöingarmikiö atriöi í satnbandi viö fundi þessa, sérstaklega fyrir þá, sem þurfa
aö kaupa skilvindur, er samanburöurinn á þvf hvaö margar skilvindur af hverju tagi beztu
smjörgeröarmenn landsins brúka, eins og kemur í ljós á fundinum — þar sem sýnt er hvaöa
skilvindu hver maöur brúkar.
Af 786 sýnishornum á fundinum var 85 per cent eftir “Alpha De Laval” skilvindu á
móti 15 per cent eftir allar aörar til samans. þessu var skift þaunig: “Alpha” De Laval, 668;
Sharples, 38; Reid “Danish”, 34; U. S., 19; “Jumbo”, 14; Springer, n, op Empire. 2.
þetta, í sambandi viö undanfarna fundi, ætti aö vera alvarleg lexía fyrir hvern einasta
smjörgjöröarmann. — B úkir þA nú ckki “Alplia” De Laval skilviiidu, þá er
bezt fyrir pig að veita þér liana sem allra fyrst.
v\l
vV/
\t/
\t/
\t/
\/
\\'
\t/
\t/
\\'
\t/
f
\í/
w
\/
w
\t/
\t/
\t/
\t/
\í/
\t/
\i/
\t/
\t/
\/
\í/
9
m THE
u- -%/%.
De Laval Separator Co.
Vestur-Canada skrifstofur, vöruhús og verkstæöi,
248 McDermot Ave., WINNIPEQ, MAN.
Chlcago, New Vork, Montreal.