Lögberg - 18.04.1901, Blaðsíða 4

4
LÖUBEKU, FiMl'UDAUlNN 1 b. AKPXL 1801.
0
LOGBERG.
tr' reflf* út hvern flmtmHe Rf THE T.ÖGBERO
RTNTING k PUBLISHIVO CO t>. að 309
ir.l1 Ave , Winnipeg, Mnn.— KifetarS^Oi um ðrlo
á Isl noi 6 kr.J. burglst f.rtrlr ■ m. Ktnst iknr 6c.
Pnblishe't every Tburadny by THE LÖGBERG
PHINTING S PUBLISHING CO., lncorpornted,. at
StV Elgtu Ave., Winnipeg,Man — Subacrintion prtce
ix 00 per yeur. payable in advance. 8ingIecoptes 6c
Rititj/iri (Editoi): Sigtr. Jónasson.
Bueinesi Manager: M. Paulson.
aCOLYSINGAR: Smá-anglísingar i eltt skiftt 26c
fyrir 30 orð eda 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um
mánnðlnn. A stwrrt auglýsingnm nm lengri
tíma, sfstattur efltr ssmmngi
BUSTAD A-SKIFTI kanpenda verðnr a<) tilkynna I
skrlflega og geta nm fyrvernudt bCistad jafufram
Utanáakrlpttll afgreiðslnstofnoladsinssr i
The Logberg Printlng & Publlshing Co.
P.O.Box 1*02
Wlnnipeg.Man.
UtanáakripRUl rltstjdrans er i
Eáltor iAgberg,
P -O. Box 1292,
Wlnnlpeg, Man.
---- Samkvnmt landslðgnm er nppsðgn kanpanda á
btatfli'gild,nema hannsé sknldlaus, þegar bann eeg
r npp —Ef kanpandi.sem er í sknld vlt) blaáld flytn
vhtlerlnm, án þess ad tilkynna belmllasklptln, þá er
að lyrir dðmstðlnnnm álltln sýnlleg sðnnnmfyrir
prettvísnm tllgangi.
— FIMTUDAGINN, 18. APRIL 1901. —
Phllippine-eyja ófriðurinn
og Aguinaido.
Fyrir hálfum mánuði *íðan
skýrðum vár frá því í Lögbergi, aft
Funston general hefði meft brögftum
náð Emilo Aguinaldo, leifttoga upp-
reistarmanna á Philippine-eyjunum,
og flutt hann sem fanga til Manila,
°g gátum þess jafnframt, aft þar meft
inundi öfriftnum efta uppreistinni á
eyjunum 1 rauninni vera lokift.
Fréttir, sem siftan hafa borist hing-
aft til lands frá eyjunum, benda til,
hS svo muni vera, sem vér gátum
til, aB uppreistin sé nii 1 raun og
veru algerlega brotin á bak aftur,
því fíestallir foringjar uppreistar-
uianna hafa nií geflst upp og geng-
iS Bandar kjunuui á vald.
það sem blöftin helzt ræfta nú
um í sambandi við Philippine eyja
ófriftinn er af ferftin, sem beitt var
viö að ná Aguinaldo, og eru skoðan-
ir manna nokkuö skiftar um þaft,
eins og eftlilegt er, h\ort a?feiftin,
sem yfirmenn Bandaríkjn-lif'sins á
eyjunum beittu til ai' na Aguinaldo,
hafi verift réttmæt og f samræmi viö
heruaftar-reglur siðaftra þjófta. Vór
fyrir vort leyti álítum, að þegar all-
ir máluvextir og kringumstæftur fra
upphafi er tekift til greina, þá sé vel
afsakanlegt þótt Bandarikja-foringj-
arnir beittu brögðum til aft4 ná
Aguinaldo. Aft vorum dómi er eng-
inn vafi á, aS Aguinaldo og nokkrir
af binum gömlu leifttogum upp-
reistarinnar gegn Spánverjum byrj-
uðu strax í upphafi ófriðarins milli
þeirra og B ríkjamanna aft brugea
srikræí'i gegn B.ríkjunurn og ætl-
i uftu einungis aft nota þau sein vog-
stöng til að. upphefja sjálfa sig og
ná yfirráftum á eyjunum. Aguiu-
aldo og félagar hans, sem Banda-
ríkjamenn fluttu til eyjanna úr út-
legftinni í Kína, buftu einum aftal-
foringja Spánverja á Philippine-eyj-
unum, skömniu e*tir aft þeir komu
þarigaft, aft gera samb nd vift hann
gegn Bandarikja liftinu, einmitt á
sarna tíma sam þeir þóttu*t vera
vinir Bandarikjamanna. Vér álít-
um því, að hér hafi að eins komiö
krókur á móti bragði og að Aguin-
aldo hafi með svikabruggi sínu
brotiö af sór allan rétt til aft geta
heimtað, að einungis vanalegri hern-
aftar-aftferð væri beitt gegn honum.
Með því lesendum vorum mun ekki
alment ljóst hvafta aöferft þaft var,
sem Bandaríkjamenn beittu til aft
ná Aguinaldo, þá skulum vér skýra
það atrifti hér með nokkrum orftum:
Funston frá Kansas, hinn smá-
vaxni „brigadier-general" í sjálf-
boðslifti Bandaríkjanna og sem
vift ýms tækifæri hefur sýnt sérlegt
hugrekki og vaskleik í ófriftnum á
Philippine-eyjunum, bauð yfirmanni
Bandaríkja-bersins á eyjunum, Mc-
Arthur general, fyrir tveimur mán-
nftum síftan aft gera tilraun til aft
taka Aguinaldo til fanga, og þáði
MoArthur boftið. Funston undirbjó
hinn hættulega leiftangur sinn að
öllu leyti í samráfti við og undir
umsjón Wheaton*, generals í hinu
reelulega herlifti, og þegar alt var
undirbúift, lagfti Funston tafarlaust
á stað í hina hættulegu ferð s'na
inn í óbygðirnar á norðausturhluta
Luzon-eyjar, þar sem Aguinaldo
hafði aðal-stöðvar sínarf Hann
baföi einungis með sór fjóra Bandr.-
menn, en þess utan voru meö honum
5 foringjar, er áftur höfftu batist í
nppreistarlifti Aguinaldo’s gegn
Bandaríkjunum, en sem höfftu fyrir
nokkru lagt niftur vopnin og gengift
þeim á hönd. Auk þess voru meft
Funston 78 trúir Philippine-eyja
menn af Macabebe þjóftflokknum,
sem kaus heldur stjórn Bandaríkj-
anna á eyjunum en stjórn Aguin-
aldo’s og Tagala flokksins, og sem
því höfftu gengið í lift með Bandar.
gegnuppreistarmönnum. Hópurþessi
fór á gufuskipi frá Manila nokkuð
norftur með eynni, en lenti langt
frá stöft Aguinaldo’s og fór gangandi
mjög langa og erfifta leið, fyrst með-
fram sjónum, en síðan yfir fjöll og
gljúfur og skóga inn i landift, unz
hann nálgaftist stöðvar Aguinaldo’s.
þá var Funston og hópur hans því-
nær uppgefinn og vistalaus. Ráða-
gerð Funstons var sú, að kom a
Aouinaldo lil að trúa því að flokk-
ur hans væri vinir, er væru að fara
til lifts vift hann, avo aft þegar flokk-
urinn nálgaftist stöftvar Aguinaldo’s,
nani hann staftar og Funston sendi
til hans menn með bréf, sem var
undirritað af einum af vinum
Aguinaldo’s, til merkis um, aft hér
væru viiiir á ferft. Bandaríkja-
menn höfftu sem sé n »ft í skjöl og
innsigli þessa vinar Aguinaldo’s, og
notafti Funston þetta til aft draga
Aguinaldo á talar. Sendimenn
Funstons sögðu Aguinaldo, aft flokk-
urinn beffti með sér 6 Bandaríkja-
menn, er hanri heffti tekið til fanga,
og aft flokkurinn væri vistalaus og
væri aft hvíla sig nokkuð frá stöftv-
um hans. Agninaldo gekk í gildr-
una, og sendi menn á staft meft vist-
ir handa flokknum og skipafti aft
færa sér fangana. En sendimenn
Funstous gerftu honum aftvart, svo
hann beift ekki eftir mönnum Aguin-
aldo’s, heldur fór aftra leift og kom
aft stöftvum hans án þess hann grun-
afti hið minsta. þegar varð-
menn Aguinaldo.s, er voru um 50
aft tölu, sáu flokkinn koma, gerftu
þeir honum strax aftvart. Aguin-
aldo var inni í húsi sínu og átti von
á vinaflokk, og kallafti því út um
gluggann til m&nna sinna, aft 1'ta
koma meft fangana inn til sín. Sum-
ir af hinum göirlu uppreistarfor-
ingjum Aguinaldo’s fóru því meft
Funston og hina aftra Bandar’kja-
menn inn í húsift, en um leið og
Funston fór inn, gaf hann flokk
sfnum, sem auftvitaft var vel vopn-
aftur, teikn að ráðast þegar á varft-
lið Agninaldo’s. þi riftu skotin lir
bissum flokks Funstons, en svo al-
gerlega ugglaus var Aguinaldo, aft
hann hólt að menn sínir væru aS
skjóta hinum til heiðurs og kallaði
því til þeirra út um gluggann, að
spara skotfæri sín! En í sömu svip-
an tók Funston og menn hans
Aguinaldo höndum, án þess að hann
gæti komið nokkurri vörn við og
án þess að særa hann hift minsta.
En af varðflokk Aguinaldo’s er það
að segja, að nokkrir menn féllu og
særftust, en hinir flýðu alt hvað fæt-
ur togufta í skóginn, og flýttu sumir
þeirra ðér svo mikift, að þeir fleygftu
bÍ8Sum sfnum. En samt náðu menn
Funstons þar tveimur lPsforingjum
Aguinaldo’s og fluttu til Menila, á-
samt honum. Funston komst meft
heilu og höldnu til Manila með
Aguinaldo og hina aftra fanga sína,
og hafði hann verið 3 vikur í þess-
um leiðangri, er hann kom þangað
aftur,
Nú er verið aft tala um hvað
bezt sé aft gera við Aguinaldo, og
kemur flestum blöðunum saman um,
eins þeim sem eru á móti Bunda-
rikja-stjórninni í stefnu hennar við-
víkjandi Pbilippine eyjunum, aö
bezt muni að senda hann til Guam- ,
eyjar og láta hann búa þar. þegar
Funston kom aftur til Manila, tele- j
graferafti McArthur general stjórn- j
inni í Washington tafarlaust fregn-:
ina um hve vel leiftangur hans heffti
tekist og mælti meft, aft honum
væri sýndur hæiilegur sómi fyrir
hift þarfa verk, er hann heffti unnið,
og veitti stjórnin honum skömmu
síftar generals-tign í hinu reglulega
herlifti Bandaríkjanna, og lata blöð-
in almenti Ijósi ánægju sína yfir því.
Eftir að komift var meft Aguin-
aldo til Manila sem fanga, var hon-
um boðift frelsi sitt, eins og öðrum
fyrirliðum uppreistarmanna, með
þvf skilyrði, að hann lofafti með eiði
að yfirgefa málefni uppreistarmanna
að öllu leyti og ynni Bandar. boll-
ustu-eift, og eftir að hafa kynt sór
stjórnarfyrirkomulag þaft, sem þau
j eru að koma f gang á Philippine-
! eyjunum og hugsaft sig vandlega
j um, komst hann að þeirri nifturstöftu
| aft stjórnarfyrirkomulagift yrfti gott
og heppilegt; og með þvf aft hann
jlangafti einnig í frelsi fyrir sjálfan
j sig, þá vann hann eiðana og er því
orðinn Bandar.-þegn! Sum blöft,
þar á meftal „óumræftilega" fslenzka
Roblin-Kruger-Aguinaldo málgagn-
ið hér í Winnipeg, hafa verift aft
Ihefja Aguinaldo upp til skýjanna
jog gera úr honum dæmalausa frels-
I ishetju, og hann hefur verift átrún-
j aftargoð þeirra. En meft því aft taka
i boftum Bandar. hefur hann fyrir-
gert hvaða kröfu, sem hann kann
jáður aft hafa haft, til að álftast
frelsishetja, því tönn frelsishetja
uiundi heldur hafa kosið fangelsi,
efta jafnvel Jlflát, en að sverjast urid-
| and merkjum frelsisbaráttunnar á
1 eyjunum—ef þar hefur veriö efta er
nokkur frelsisbarátta — og sverja
fjandmönnum sínum og þessarar
baráttu hollustu-eift! í augum allra
; hugsandi manna stendur Aguinaldo
afhjúpaftur eftir þetta sem eigin-
gjarn œfintýrarnuður, eu þaft er
varla vift að búast aft glamrararnir
kannist vift, aft gyllingin só farin af
tingoði þeirra, gofti, sem þeir voru
aft telja sjálfum sér og öðrum trú
um að væri úr skíru gulli!
Ef vér hefftum getaft trúað því
að Aguinaldo hefði verið frelsis-
hetja og meirihluti íbúa Philippine-
eyjanna vildi heldur stjórn Tagala-
jijófttíokksins—hálfmentafts, grimm*
flokks, sem ekki er nema tíundi
partur af fólkinu á eyjunum—þá
hefftum vér „antignaft“* Aguinaldo
fyiir hæfileika þá, dugnaft og þraut-
seigju, er bann hefur sýnt í viður-
eign sinni vift herlift Bandar. En
þaft eru óhrekjandi sannanir fyrir,
aft Aguinaldo lét Spánverja kaupa
sig til jiesn fyrir stórfé aö hætta
upprcistinDÍ, er hann var í við þá
áður en Bandar. komu til sögunnar,
og fara til Kína. Og auk þess að
mafturinn er fégjarn og srikull hef-
ur þaft sannast, að hann er griminur
sem villinmftur. þannig skipafti
hann lifti sínu í byrjun uppreistar-
innar aft brenna Manila-borg upp
til kaldra kola og myrfta hvert
mannsbarn frá Bandar.—konur jafnt
sem karla. þaft var ekki honum aft
þakka.aft þetta haffti ekki framgang,
heldur því aft Baudar. liftið gat
hindraft ódáftaverkið. Af þessum
ástæftum höfura vér ekki getað
„antignað" Aguinaldo og aldrei álit-
ið hann neina frelsishetju, heldur
það sem hann er—fégjarnan, hrekk-
vísan, grimman og metotftagjarnan
mann, sem mundi hafa reynst arg-
asti harftstjóri og kúgari ef hann
hefði náft yfirráðum á Philippine-
eyjunum. það má mikift vera ef
þessi kínversk-tagalski kynblend-
itigur reynist Bsndar. ekki eins og
kynblendingurinn Riel reyndist
Canada-stjórn. Honum voru gefn-
ar upp sakir í fyrra skiftið, er hann
hóf uppreist hér í Norftvestur-Can-
ada, en hann hóf aftra uppreist og
var hengdur. Vér gætum bezt trú-
aft, aft Acfuinaldo geri hift satna og
Riel—gangi á eifta sína—og aft af-
drif hans verfti hin sömu. Sannleik-
urinn er, aft hver önnur af stórþjóð-
unum en Bandar. og Bretar mundu
hengja þvíllka uppreistar-Ieifttoga í
fyrsta skiftift, sem þær næftu þeini,
í staftinn fyrir aft gefa þeim grift.
Riel ko; taði Canada nokkur dýr-
mæt luaunsllf og um 10 railj. doll.
Aguinaldo hefur kostað Bandar.
fjöldamörg dýrmæt mannslíf og um
170 roilj. doll—auk þess aft lbúar
Philippine-eyjanna hafa liftið fjarska
legt tjón á mannslífum og eignum
vift uppreist hans. Og maftur mætti
eins vel halda því tram, að það hefði
orftið hsppilegra að Riel og Indiánar
hefðu orftift ofan á hór f Manitoba
og Norftvesturlandinu, eins og að
halda því fram að það heföi orðið
heppilegra fyrirPhilippine oyjarnar,
að Aguinaldo og Tagalar hefðu orð-
ið þar ofan á í staftinn fyrir Banda-
ríkjamenn.
Vér viðhöfum þetta orð í ,,Hkr.'1
merkingu i spaugi.
140
„Eg 6 við barnið, sem borið var tii og fanst í
grafreitnum1*, sagði Mr. Mitchel.
„Já! Hvað or um það?“ sagði Jim prédikari.
. „Eg &lft &ð eg hafi náð í nokkuð, sem geti orðið
leiðarvísi til pess &ð petta leycdarmál upplýsist“,
sagði Mr. Mitchel. „Eg vona að komast bráðlega að
þvl, hver móðir barnsins er, pótt pað væri ekki hún,
sero skildi ungbarnið eft'r 1 grafreitnum“.
„Eruð þér vissir um pað?“ sagði Jiin prédikari.
„Jfi! Pað var karlmaður, semskildi barniö eftir
! gíSÍieitnum, og hann var að Jfkindun faðir þess“,
sagði Mr. Mitobel. „Mig l&ngar nú til að spyrja
yður—“
„Þér veiðíð að hafa mig afsakaðaan“, ssgði Jím
prédikari. „Kg vil miklu sfður ra.ða um þetta m&l-
efni. Sannleikurinn er, að eg hef þegar talað alt of
mikið við yður. Góða nótt“.
Eftir að bafa talað pessi sfðustu orð, fór Jim
prédikari skyndilega burt úr herberginu. Mr. Mit-
chel horfði & eftir honum f nokkur augnablik, og var
ánægju.bros & andfiti hans; en sfðan fór hann út &
þiljur, og bHstraði lag nokkurt lágt og mjúklega.
155
og að tilgáta Mora hins yngra, að morðinginn hah
tekið þan 1 herbergi hans og farið í þau til að hyljs
blóðaletturnar á sfnum eigin fötum, hafi ekkert við
að styðjast“.
„Þannig sjáið pér, að Jim prédikari heldur fr&m
kenningum sem eru I mótsögn hver við aöra, sem
sannar kenningu mfna viðvfkjandi geggjun hans“
sagði Birnes. „Annað augnablikið álftur hann, að
einhver utanhúss maður hafi komið inn f það og
drepið karlinn til að ná i erfðaskrána, f því skyni að
nota hana gagnvart syninum, en á næsta augnabliki
heldur hann þvl fram, að mortinginn hafi verið í
plaid fötunum: en ef svo v»ri, hlyti sonurinn að vera
hinn seki. Eg er þess vegna hræddur um, Mr. Mit-
chel, að pér hafið eytt kvöldi yðar til óuýtis, það er
að aegja ef pér fóruð út á skipinu með nokkru pvf-
llku augnamiði sem pvf, að komast að leyndardömn.
um viðvlkjandi pessu morði“.
„Sem eg auðvitað gcrði ekki“, greip Mr. Mitchel
fram i.
„Jæja, hvað sem pví lfður, p& get eg skýrt yður
frá, að eg eyddi ekki degi mfnum til ónýtis“, sagði
Mr. Barnes. „Hvað munduð þér segja of eg skýrfti
yður frá, að eg heffti fundið plaid.föún og aft pau
séu nú 1 vörzlam mínum?*1
„Eg mundi sagja aft pér væruft mjög slyngur
maður, nema ef—“ sagöi Mitohel.
„Nema ef hvaftt’“ greip Mr. Barnes fram f.
- „Nema einbver »nn»r h«6 fundíft fötin og komift
150
mlns, sem vinur yðar, að vura par nálmgur, of ein-
hver vandræði skyldi bera að höndum. Un eg var
ekki að njósna um yður“.
„8vo þér genguð svo langt, að búa yður eins og
pjónn á skipinu og bera hóp af ,krókarefum( öl, bara
til þess að get.a verið i n&nd við mig?“ sagði Mitohel.
„Eg stend vissulega í raikilli skuld við yður fyrir
pað. En mér geðjast ekki possi grímuleikur. Hanu
er alt of leikhússlegur. Það er of mikill tfskildings.
skáldsögu, leynilögreglumanna blœr á pvf, Og eg
býst viö, aft pér hatið auðvitsð orðið að múta einum
af hinum reglulegu þjónum & skipinu til að f& að
fara f hans staft, eða er ekki svo?“
„Ekki beinlínis það“, sagði Mr. Barnes hálf hik.
andi, því hann fann sig fremur auðmýktau af aðfinsl-
unum við aðferð hans; „en, Mr. Mitohel, við getum
ekki æfinlega valið um. Eg hef I alt sumar vitað til
hvers skipið, er við vorum á, var notað, og eg sá að
pað var hyggilegt, og gæti verið mjög þýðing&rmik-
ið fyrir mig, að geta komist á skipið hveussr sem og
vildi. Þess vegna gerði eg samning við yfirmann
þjónanna, og eg hef svo oft áður leikið þjón á skip-
inu, að enginn par grunar mig framar“.
„Þarna kemur fram petta sjálfsálit, sem er sam.
eiginlegt með öllum leynilögreglumönnum“, sagði
Mitohel. „Þið álitið, að þið pekkist aldrei í gegn.
nm dularbúninga ykkar. Dið eruð eins og strúts.
fuglarnir, gem stinga höföinu niður 1 sandino, rtsýoi-
legir aft áliti ykkar Bjálíra. SanaleikuriaB cr nft