Lögberg - 03.12.1903, Side 4

LÖX3E iG
BSEMBER 1903
-t
cig.
Cor. 80illiam & |ltna ,St.
ðélinniptg, Jttan.
M. PAULSON, Editor,
*J. A. BLONDAL, Bus, Manager,
UTANÁSKRIFT :
Th« LÖGBERG PRINTING k PUBL. Co.
P.O.Box 136, Winnipeg:, Man.
Fiméudaginn 3. Dtsember 1903
Um ættjarðarást Of; Ame-
ríkiif'erðir
ekrifar oinhver Aseeir E ’ars?on
langt erndi > þrerrtnr síí'nst.u
ólfs“-blö'‘um og kemst þar ab þnr'i
niðnrstöflu »ð tiltinnanlegasta ho!
slands sé Auierikuferðirinir (e*',.
burtfara hei'ii8 <an'‘, sera hum k »I<
ar, „til þessarar upplognu parad -
ar“) og at' orsökín ti* [Araet kuferð-
anna sé „skortur á æt<jar*ar> st“,
„hugsuonrleysi“, „heimska“, , d
menska“, „leti", Hann segir h
með A neríkuferf unum mis*i íslnd
vinnu <raftinn, en po fara — efti'
hms orðutu — ekki afrir vestur um
haf < n 1*. tinajar og dmenni, s»:m ekkt
nenna a' hnfa ofan af fyrir ■ ér, u_
hrepps 'magar kostaðir vestur 1.4
sveitinni. í »li.'.erf>n hugsnnarley.-.i
segir h>tnn menn flytji til Araeriku
og v rfi svo t>e<'veikir þetrar vestur
kemur af pvt voniruar bregðist. í
niðuriag’ gieinannnar kannaat hann
þó við það, a íslendingar i Auieríku
korn’Ht „jafnaiu af »n ht-ima" og
bend ’ é, nð þn’* liggi í þvf, að jarð-
yrkja borgi sig betur í Ameriku en
á íslnndi^ En slíkt telnr hann enga
gilda »stæ;'u til vpstn’flutnirga, þvf
að a i'urmn. Gkaldur. blindur, fall-
valtur, sé ekki æ'sta hnossi*'' í heimi
þessum, og að ytirgefa fdsturjörðina
fyrir slíka summuni beri raunaleg-
an vott uin ranirnasta hugsunarleysi,
og skort á ættjarðarást, þjóðeruisást
Og velvildarhug til náungans.
þetta er aðalinntakið í ritgerð-
inni.
Sé það satt, sem maðurinn seg-
ir, a> vér Vestur Islei dingar séum
letiugjaruir og ómennin úr íslenzku
þjóðinni (0: afhiak íslei zku þjóðar
innar ), þá ætti landið og þjóðin mikla
fremur tpljs sér þRð gróða en tap
að hsfa losast við oss. Letingjnr
og óraenni gpt« a’drei orðið neinu
þjóðfólagi|til nppbj ggingar. Og þa
hötum vér (letingjarnir og>Jm nnin)
ekki s ður haítgott af ferðinni ve t
ur, þvi eii 8 og A. E kannast við
lí>ur uss Vtstur-íslendingum betur
— langtnm, langtum betur — ytir
leitt en fólki á íslandi. Og þegar
Vestur-í-lendingar (ómennin og let
ingjarnir), sem hingað koma félaus-
ir, em nú orðnir efna^ri og komnir
í betri kringumstwðnr en landar
heima muudi þá ekki vell ð nin á
meðal íslendinga hér vest’a v< ra
enn þá meiri ef dugandi mennirnir
hpfði verið með f förinni? En að
sleptn öllu sp ugi, getum vér full
vissao þennan A-<geir um það, að á-
ste'nirnar til Ámerikuferðanna eru
alls ekki |ær, seui hann segir, ekki
leti né i meDska, né hugsunarley->i
iip h imska, heldur nákvæuilega hið
gngnstæ a. það mundu langt um
fl iri flytja til Ameríku frá íslandi
en gera ef þá ekki skorti framtaks-
seini og þrek a við þá, sem gengið
h U a vaðið og vestur eru komnir,
mi þess vér viljum slá því út b^r, að
þa' séu letingjainir eiuir og ómenn-
in, se,m eftir sitja a íslandi með em-
hættismönn'inum. það er Ijöldi
iminna á íslandi, sern langnr til að
komast vestur um haf — eins og
Á^geir þessi spgir — en það dregst
s' ona úr hömlu ár frá ári af kjark-
leysi og einhverri ómensku. það
er að segja. þeir láta embættis-
menn naog aðra, sem ásvitadropam
almennings lifa, draga úr sér kjark-
inn og hilda sór kyrrum heima í
tu vingjaskapnum og vandræðun-
um. þeir aem gengið hafa með
vesturfara-löngunina árum saman,
en ekki haft i sér nógu mikla drift
til að fullnœgja henni fyr en þeir
voru orðnir gandir og slitnir, það eru
mennirnir sem naga sig í handar-
bökin þegar vestur kemur, ekki þó
fytir það að hafa flutt vestur, held
ur það að|hafa ekki flutt vestur fyr.
þeim hetir sáruað við sj*lfa sig
þe^ar hingað hetir komið og þeir
hafa seð með eigin sugum hvers
sanngjarnlega hefði mstt vænta et
þeir hefðu vari'' her beztn órum æf
inaar og beitt kröftunum eins og
þeir geiðu a Islandi, Maður heyrir
nukkuiuiu i-innum þetta viðkvæ'i
hj * ísli uduiguin, sem að heiiuan
koma íusknii og slitnir: . Bara eg
hefoi koiuið hérna u yngri artyri
minuiid' . Mikill ógæfuma'ur vai
eg að gegna þer ekki pegar þú vi'd-
ir lata mig tiytja vestur með þéi
um «ri‘!“ „Eg li* ti nú reytidar alt
at við þao knrii'ast me^ si lfuin mér,
aA það mundi vera <d kt hetra að
korna-t ntram hérna þo ev hHti ekki
haft það af að komast fyr en rm *
það nja sll’r rnsknir niPiiri, sem vest.
ur flytja, eft;r þ’ í að hat'aekki kom-
ið fyrri, engu »ð Hffur er hægt »r
benda a f|ölda rnsnnn þessai'H, sen
hingað konm félausir nað öllu og
með harnahóp f ómegð, en eru nú
komnir I b< t i kungiítn-tæður en
h ei.dur alment eiga aft fa^ua á ls
laud .
GreÍDarhöfui durinn segir, að
iniivil vcstuifarailöngun se í fólkinu
1-Jsndi, og segir tiann það óefað
alveg shtt. En hvers vegna í ósköp
uuuut kemur þi ekki fólkið, þið er
að segja þeir, sem ekki eru f <tækt-
ar vegna neyddir’til að sitja kvrrir
heima?4 Allir duguaðar og reglu-
menn, sem hug hafa a þvi að bjarg-
n-t, giæ^a stoium við að koma vest
ur, — en ekki btingjaimr og ó
mennin; og'jmertn óþægindin við
Amerikuferðimor eru horfin Að
flj’tja fra í.slar di til Manitoba e^a
Norð vestui lHndsiris eða jafnvel nlla
leið ve-tur á Kjrrr> hafsströiid er nú
að mörgu 1 yti því I kast að flytja
sveit úr svpit á fslMiidi — nein» hvað
ferðintr leugri Allsstaðar hittir
maður lamla s na og víða sveitU'iga.
fornkunningja og fiændur, og þeir,
sem vilja, geta í tiestum tilfel um
fengið vinnu h.a íslersdingum og
Sezc að á íslerzkum beimilum með
an þeir eiu a>' ky>sriast og atta sig.
Menn þurfa ná ekki fiamar að setja
þaö fyrir sig, að þeir skiiji ei gan o’<
enginn skilji þ» þo þeir ekki' skilji
e'a geti talað 1 eitt snnað en is
lenzku.
Greinai höfundurinn kemst a'’
þeirri niðurstö'u, að „heimsku“ og
„skorti á föðurlands ist'1 sé urn Ame
rikuferðirnar að kenna. Dæma-
laust mega Norðmennirnir (frændur
vorir) vera heimskir og óþjóðrækn
ir, því að þaðan flutta vestur ft fyrra
hehnirig yfirstundandi árs seytján
þúsund fimm hui druð þrjntiu og
átta manns; I Jiilímónuði, seytj in
hundiuð fi&.tíu og tveir; I Ágúst-
mánuði.^nltján hundiuð sixt'u og
tveir og í Si ptemhermánuð tvö þús
und og átján.
Komist heimska hér að, þá ligg-
ur húu í hinu fgagnstæða, enda
heiinska margir Yestur-íslendingar
sig fyrir^að hafa ekkikomið hingað
fyrri og það er ekki laust við að þeir
heimski^ungt og efnilegt fólk á ís-
landi fyrir að lata halda sér þar
heima með uppspunnum óhióðri og
þvættingi utn lítið hér vestra og líð-
an Vestur-íslendinga.
Ættjarðar stin á alls ekkert
skilt við uttál þetta. það er víst ó-
hætt að’ staðhæfa, að ættjarðarást
heldur engum lifandi manni kyrr-
um landinu ogjskortur ú ættjarðar-
ást rekur engan úr landi. Vafa-
laust mundi hversem væri áíslandi,
andantekningarlaust, flytja hingað
vestur ef hann hefði fulla trygging
fyrir ábatasamari og sér geðfeldari
stöðu eða atvinnu hér eu heima-
Og Vestur íslendingar mundu flytja
aftur heim til gamla landsins i stór-
hópum ef þeir gætu bætt kjör sin
méð því. þetta mun E. Á. kalla ó
göfugan hngsunarh.tt; en svona ó-
göfugur er nú hugsunarhattur
mann&nna barna, ekki vitund frem
ur íslendinga en annarra þjóða.
Vestur-íslendingar þekkja nú
til bæði hér í Canada og á íslandi.
þætti þeim ekki betra og björgu-
legra hér að vera en ft í-<landi þá
mundu þeir jafnharðan hverfa heim
aftui; þvi að öllu jöfnu mundu þeir
íremnr vilja bera beiuin á ættjörð-
inni. þessu trúa vist allir, eða rétt-
ara s»gt: þetta geta víst allir skil-
• i*. Og það ætti að geta verið öllum
þeim áreiðanleg leiðbeining, sem enn
eru óráðnir í því, hvoit peir eiga að
flytja v -stur eða sitia kyrrir h -ima.
Gcf*tnr PáJsson.
( v-*<nr| )
Snmmn al’ra n erkustu og feg-
u’stn kvæðum Gests er “Ippt og þa
þe'in s 111 til eru ví^aá prenti. Mað
nr s>-kriar ekkj færri en 10—12
kvæðn sem mikið er I varið þar á
ueðal skol nefna kvæðíð „Eg skil
mig ekki— alt af hlj’t eg unná‘, sí m
er ef til vill e’.tt allra uieikasta
k'æi'i i sit ni röð er Gestur hefir
011. það er sjnlfs ýsing, augsjíni-
lega rett og nákvæm um ástalíf
Gests og tilfinningar. Við leyfum
okkur að pirnta þRð hér til þess að
menn »j»i hvort ekkert vantar þeg-
ar því er slept:
, Eg skil nug ekki- alt af hlýt eg unna,
en el-kað sömu lengi’eg get ei meir,
méi fiust eg þjóta meðal ötai hrunna
og niega diekka’—en þyrsta altaf m e i r:
Því sjái’eg nrey. og sé hón ungogfögur,
og fé hún ekki járnköld. eða stál,
þá er eg í bá'i. yrki ótal högur
og öllu fórna, líkr.m tæöi’ pg .*ál.—
En þegar viman aftur af n ér líður,
eg ætíð finn 1 ð glépska mín var stór.
Var hún sú íétta? nei, og sárt mér sviður.
er gé fg aðra, hvernig þarna fór.
Með nyrrí ást svo nýja byrja’ eg vegi,
en nýtt í vorum heimi eldist fljótt;
gvo gengur koll af kolli, d«g frá degi.
frá dagsii.s moigni ham á svarta nótt.
En þö er egoi ðinn þreyttur fram úr máta
á þessurn !eik, því hjaita mitt er kalt,
og margoft hlýt eg sárri g-emju gráta
mitt glópsku lif og J.etta ráðlag alt.
Eg hefi eiskað að e’ns einu Sinni,
og elekað þá svo heitt sem nokkur má,
með þeirri glóð, sem brendi inst mig inni
—nú askan þakin er með klaka’ og snjá.
En alt, sem hærist inst i sálu minni,
og alt, sem neitar mér um stundar ró,
er þetta: Eg v 1 elska einu sinni,
bara’ einu sinni til—og þá er nóg.“
þetta kvæði er prei.tað í „þjóðólfi"
34. óri, Reykjavík 18 Nóv. 1882.
Jiví er þess vegna slept annaðhvort
af fsettu ráði eða frámur.alegri fljót-
færr i þ>» vantar lengsta kvæðið,
sem til er eftir Gest, þaft heitir: „Ár-
in lf*a“, er þaft söguljóð í 8 köfluin
sorgarkvæfti, viftkvætnt og óhrifa-
niikið; í því er fjöldi af sálarfræðis-
legtrm athugasemdum og ályktun-
urn, er lýsa þekkingu og skarp-
skygni á mannlífinu. þá er slept
kvæðinu „Á þjófhátíð skólap lta
1874“. þ»ft er stutt og skal tekifi hér,
upp til að sj‘na hvort það sé einskisj
virfti:
,,í hafi köldu hjartkær móðir situr
með hjálminn bjarta, svelli krýnda brá,
og telur árin þúsnnd, þung og hitur,
og þögul starir hulda framtfð á;
við hugsun kalda andvörp eldheit stfga!
frá öldnu hrjósti, þung sem tímans höf,
um 1 rána fölva fjölmörg tárin hníga
og falla rótt í þusund éra gröf.
Hún grætur sældartlma heiða, horfna,
er hetjuskapur stýrði hjartri fold,
hún grætur þrð, að týnt er freleið forna,
og frægðin lögð í haug og orpin mo.d;
hún grætur af þvi hoðarbrotna þungir
við brjóstið þreytt, svo minning vaknar
köld,
hún grætnr það, hve seint að synir ungir
úr svefni rísa, byrja nýja öld. 1
En, sonur íslanda. sof þú ekki lengur
og sjáðu hvernig timinn bendir þér,
og sýndu kraft og dugðu nú sem drengur
því dáðrík móðir stödd i háska er;
sjá, nú er tími, rís úr dimmum draumi,
úr dugleysinu sýijdu loksins rögg,
og stand nú, vinur, vel i tímans stranmi
og vonarskildi bregð yið sérhrert högg.
HEA*
SendlO hveitiO yOarttl^
THOMPSON, SONS & CO L
Grain Commlnsion Merchants, WINNIPEG
os lítið þá selja það fyrir yður. Það mun hafa róóan árancar-
Skrifið eftir upplýsingum.
Ef menn ei ekilið geta góðan vilja,
en ganga fram og herjast mó'i þér,
þá hræðstu ei né hopa—her að skilja,
að hatrið veikt mói styrkum sannleik er;
og vinn þú fyrir móður sefi alla,
hvern áþjáns blettaf heiðri strjúktu brá,
og haltu áfram, unz þig nornir kalla,
svo ftstogfrelsi gráti legstaðhjá.
En veit oss aftnr sndann forna^ móðir,
sem áður lýsti bjartan hetjudag,
var náttúrnnnar sonur, saklaus bróðir
hins sæla frelsis, ttýrði feðrahug;
hann bjó f K j a r t, a n s hetju brjósti háu,
og Het6i, A'ára, Gretti vei tt’ þor,
svo frjáls og hrei nn sem fjöllin himinbláu
og fagur eins og þúsund ára vor."
þetta kvæfti þj’kir okkur svo f«ll-
egt aft ikki sé íétt aft skilja þaft
eftir þe(?Hr getii. eru út öll skald-
verk Gests.
þá vhi tar eun fren>ur kvæftíft „Á
ganrlaHiskvt ld 1874 , þnft er þannig:
„Guðs ltönd oss leiddi liðið ár,
guös lUn oss grædoi hvert eitt sár,
guðs Ijóa var nieð svo blítt og bjart,
og brosir grafar myrkrið svait.
Þig, góða gæzkuhör.d.
þig, guðblíð föðurhönd,
nú lofa börnin bljúg,
svo bænheit.'en svo veik.
Ó þökk sé föður fyrir alt.
ó, fyiir heitt,, en líka svalt,
því gegn um sérlivert sorgartár,
þú signdir vorar giárnu brár,
unz hjartað bicsti’ að haim
og hn. ig að föðuibarm
og gleymdi’ í faðmi guðs,
að gráturinn er s r.
Vér„felum þinni föðurhör.d
vorn,‘föður, móður, lif og önd;'
vér felum alt, sem elstum vér,
vort eina hæli, faðir, þér,
Geym aldna Isasióð;
vor unga, veika þjóð
sé falin, forsjón. þér,
svo fái’ hún trú og kiaft.“
Bæfi þessi síftaitöldu kvæftieiuáfur
prentuft og því ó»fs »k8r)legt aft skilja
þau eftir. Jrá niætti og nefna kvæð-
ið „Bernsk»n“; þ»ft *er urdurfagurt
og tiltiiinir'garikt, en því hHfa út
gefendurnii slept. Okkur finst ó-
þarft »ft telja meira at’ því sem vaDt-
ar í þessa útgsfu þeiria aft heinraD;
þetta ætti afi nægja til þess aft sýna
at> br.kin gengur UDdir lölsku nafni
þar sem(hún er kölluft öll skáldverk
Gests. En svo er ekki þar n eft bú-
iS aS skaldinu sé gert rangt til með
því aft druga ur dan mörg at beztu
verkurn hans; nei, það er jafnvel þaft
minsta. þegar til æfisögunnar kem-
ur kastar fyrst tólfunum. Sá sem
lesið hrfir æfísögu Kristjans Jóns
sonar eftir Jón ólafsson, annað eins
snildarverk og hún er, hlaut að
vænta mikils þegar hann las æfi-
sögu Gests Palssonar eftir sama höf.
því svo mun flestum virfast, sem
rétt geta á litið að allmikill andleg
ur skyldleiki sé meft þeim Kristjáni
og Gesti. Á því er enginn efi að
Jón Ólafsson er einn af allra ritfær
ustu ínönnumjsem nú er uppi meðal
íslendinga, ef hann ekki brysti
þann|stóra kost, er hver rithöfund
ur nauðsynlega þarf að hafa og heit
ir samvizkusamleg óhlutdrægni.
Kristján tv&r persónulegur vinur
Jóns og því skrifar hann lof um
hann latinr.—ekki svo að skilja að
við teljum það oflof, en það er auð-
séð að.höf. hefir þar lagt sig til.
Hann var þar á Jmóti persónulegur
fjandmaður Gests—um langan tíma
að micsta kosti—og kemur það svo
bert^fram í’ æfisögunni að hún má
með réttu “ nefnart persónuleg
skammagrein um Gest. Hann er
þar dreginn fram sera ósjálfstæð
drusla, svikari og þjófur; meira að
segja, svo langt er faríð að höf. dreg-
ur fram eÍDkamál hans, er hann
kveður hann hafa trúað sér fyrir,
og eftir því að dæma, hve hörftum
höndum er um það málefni fjallað,
gæti nraður leiðst til að trúa því að
sagan væri ekki sem sannast sögð.
það er aðallega þrent sem við þessa
útgáfu þeirra Jóns ólafssonar og
Sigfúsar Eyinundssonar er að at-
huga:
1. Hún er gefin út í heimildar-
leysi. þvf til eönnunar er jfirlýs-
ing sú, er hér birtist:
því að eg hefi selt þeim herr-
nm Sigurði Júliusi Jóhannessyni og
Ar óri Arnssyni f Ameríkn útgáfurétt
minn að skáldritum Gests sál. Pálsson-
ar bróður míns. en þeir Sigfús forleggj-
ari Eymund*so<i og Jón Ólafsson ritst.
hafa tekið sér þann myndugleik að gefa
nokkuð af ritum þessum út, án minnar
▼itnndsr og vilja, þá leyfi eg mér hér
n eð að skora á alla góða íslendinga, sens
unna gkáldlegnm listum að kaupa ekki
þessa útgáfu þeirra Sigfúsar og Jóns
fyrr en þeir hafa séð hina fyrnefndu út-
gáfu. með því hin síðarnefnda er að ýmsu
leyti ófnilkomin og hroðvii knislega af
hendi leyst. Æfisöguna aftan við bók-
ina þyrftu og þt-ir, sem þegar hafa eign-
ast hana afisenda Jóni Ólafssyni, af
því álita verður afi slík æfiminning sé
miklu fremur lýsing á einni hlið karakt-
ers Jóns Ólafssonar heldur eu lyndisein-
kunnum Gests sál.
Hesteyri 13 Febrúar 1903.
Sigurður Pálsson."
2. Hún er köiluð oll skáldiit
sem til séu eftir Gest, en allmörgu
af því allra bezta, hæfti sögum og
^ k\ æftum er stungið undir stul. Sönn-
ud fyrir því er þsð, sem talió er upp
i þessari greiu
S. í henni er ski ldið dregið fram
sem óærleg drulsa, fjarglæframaður,
svikari, hriuglandi og ræíill. þessu
til sönnunar hendum \ið a æfiáög-
una og skulu hér teknar upp úr
henui nokkurar setningar sem sýn-
ishorn: „Hann (Gestur) eyddi prikla
fé í Höfti; hafði hanD þar Garftsvist
fyrst, eins og allir isledzkir stúdent-
ar, og námsstyrk talsverðan af
, styrktarfé og sjóðum h .skólans; auk
þess lagði laðir hans honum allmik-
ið til. Alt um það eyddi h»nn þó
meiru heldur en honum var ætlað,
og b’-ann það við hnnn alla æfi, hvort
seur hann haffti mikið úr aft moða
efta l’tið, að hann eyddi ávalt tals-
vert meiru en tekjunr s num. Safn-
aði hann því jatnan skuldum, ea
borgafti seint og sjrddan, en sumt
aldrei. 1878 var honum óvært orð-
ið I Höf’n fyrir féleysi og urðu þá
Dokkurir landar hans til þess a5
hjalpa honum að komast heim.
Dvaldi hann þá heima hj* föður sín-
um til næsta surnars. þ» fór hann
aftur til Hafnar ( þeim tilgangi að
halda afram náminu; en úr því varð
enn litið. þ^ dvaldi hann þar enn
þangað til um haustið T887 að hon-
um var þar með engu móti viðvært
leDgur fyrir óreglu sakir og skulda
enda var hann þá tekinn að rata út
í svo gálauslegar féfangabrautir, aK
engin von var aft uppi gseti haldist
leDgur, þótt enn heffi góðir menn
bjargaft honum af skipbroti. Landar
I Höfn skutu því enu snman og sendu
hann heim til Reykjavíkur.*-’
,Árin 1883—1886 er ekki of í lagt
að hsnn hafi haft hér í tekjur um
1400 kr. á ári, 1887—1890 urn 1000
kr. Ekki mun hann þó hafa horg-
að neitt af gömlum skuldum sfnum
þessi ár, en safnað heldur sífelt nýj-
um. 1885 varð hann gjaldþrota
Blaðamenska átti mjög illa við Gest,
og var það hæfti fyrir þá sök að
hann skorti áhuga og þrek til að
leggja á sig þaft alvarlega andlega
starf sem til þess þarf að fá kunn-
ugleik og vit á a’mennum málum
og svo bættist það við að maðurinn
var að eðli og æfivana ósjálfstæður
og þreklaus og auk þessýmsum háð-
ur, sitt í hvern svip fyrir skulda-
sakir og atvinnu................«
......Og þú uð sú ástríða (drykkju-
skaparfýsnin)væri orðin megnari en
svo aft hann fengi ráðið við hana, þá
kvað svo miklu minna að óreglu
hans í þá átt síðustu 4 árin í Reykja-
vík, og útlit var fyrir að hann væri
á viðreisnarveg, ef hann hefði kunn-
að að hafa hemil á fjáreyðslu sinni,
kunnað að haga henni eftir tekjum