Lögberg - 28.04.1904, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. APRÍL 1904
^ögberg
eor. William Ave.|& Nena St.
©iitniptg, ^íttan.
M. PAULSON1, Edttor,
J. A. HLONDAL, Bus. Manager.
UTANÁSKRIFT :
The LÖGBEKG PRINTIMG & PUBL. Co.
P. O, Box 130., Winnipep, Man.
Fimtudayinn 28. Apiíl, 1904
Forsetaetni Bandaríkja-
manna.
Um þessar mundir hafa menn
svo eindregiö hugann við ófriðinn
í Austurlöndum, að minna erhugs-
að og talað um í hönd farandi for-
seta kosningar í Bandaríkjunum
en ella mundi. Ríkin eru nó,
hvert af öðru að kjósa fulltrúa til
aðalflokksþinganna, þar sem for-
setaefnin verða valin. Sem stend-
ur lítur út fyrir, að ekki verði um
annan mann en Mr. Roosevelt að
tala sem forsetaefni repúblíka. Og
Hklegasti maðurinn í flokki demó-
krata er Alton Brooks Parker
dómari frá New York.
Einkennilegt er það, að báðir
menn þessir koma fram sem um-
bótamenn hvor í sínum flokk,
segja sinn í hvoru lagi vissum ó-
fögnuði innan flokkanna stríð á
hendur: Roosevelt, auðmanna-
kúgun og trusts innan repúblíka
flokksins, Parker hinum ófram-
kvæmilegu og óvinsælu kenning-
um Bryans og fylgifiska hans.
Menn ganga því ekki aO því grufl-
andi, að báðir mennirnir hljóta
aö mæta mótspyrnu og henni að
líkindum öflugri-—ekki sízt RooSe-
velt innan repúblíkaflokksins, en
samt lítur helzt út fyrir, að þeir
verði mennirnir; sem flokkarnir
aðhyllast. Þjóðin finnur til þess,
að henni er fyrir beztu að taka í
strenginn og það lítur út fyrirhún
sé ákveðin í aö gera það. Þjóð-
in finnur til þess. að hún þarf að
hafa þann mann fyrir leiðtoga,
sem ekki einasta hugsar um sinn
eiginn flokk og heldur honum sam-
an, heldur hugsar um þjóðina í
heild og le’ðbeinir henni, en læt-
ur ekki stjórnast af áhrifum ó-
hlutvandra og eigingjarnra flokks-
manna og auðkýfinga, sem á þess-
um tímum vilja einir öllu ráða.
Roosevelt er þektur að því að
vera slíkur leiðtogi, og demókrat-
ar gera sér vonir um, að Parker
dómari sé slíkt leiðtogaefni. Það
liggja eftir hann margir þýðingar-
miklir dómar sem með honum
þykja mæla og demókratablöðin
flytja nú til eflingar trausts þjóð-
arinnar á honum. I einum slfk-
um dómi dregur hann einkar ljóst
og vandlega fram takmörkun á
valdi hæsta réttar landsins og
stjórnarinnar. Er því haldiðfram,
að þessi eini dómur Parkers nœgi
til að sýna, að hann sé ekki jafn
fljótíærinn og óstöðugur í rásinni
eins og Roosevelt hafi sýnt sig að
vera.
Því er haldið fram, að jafnvel
þó Wall Street menn og trust-
höfðingjarnir hafi að nafninu til
a'ihylst Roosevelt, vegna þess um
engan æskilegan mann var að
ræða, þá muni þeir nú vera á
tveim áttum hverjum þeirra
Roosevelt eða Parker þeir eigi að
veita fylgi sitt. Að vísu búast
þeir ekki við, að Parker muni
verða sér vinveittur komist hann í
forsetasætið, en þeim er ekki jafn
meinilla við hann eins og Roose-
velt; og'svo segja þeir, að hags-
munum manna verði minni hætta
búin undir stjórn hans vegna þess
hann sé langtum gætnari maður.
Nái Roosevelt tilnefningunni,
sem miklar líkur eru til að verði,
og snúist auðfélaga samsteypurn-
ar gegn honum, sem alls ekki er
óhugsanlegt að verði, þá verður
baráttan um hann einhver þýð-
ingarmesta forsetakosning sem
fram hefir farið í Bandaríkjunum.
Þá kemur það í ljós, hvort má sín
meira, vilji tiltölulega fárra auð-
manna eða vilji fólksins, hvort
Bandaríkin eru undir lýðstjórn
eða auðvaldsstjórn.
Verndartollur á bænda-
vörum.
Danskur maður hefir nýlega
ritað bækling um skoðun dönsku
bændanna á verndartolli á vöru
þeirri, sem þeir framleiða, og
hverjar verkanir slíkir tollar hafa
haft, þar sem þeir viðgangast.
Hér í landi og víðar eru danskir
bændur og danskurlandbúnaður í
sérlega miklu áliti, þessvegna hef-
ir líka áminstur bæklingur verið
útlagður og gefinn út á ensku.
Það er kunnugt, að frá Danmörku
er árlega flutt feikna mikið til
annarra landa af reyktu svíns-
fleski, eggjum, smjöri og alls kon-
ar kjöti. Fyrir nokkurum árum
risu hátolla- eða verndartollmenn
upp og vildu láta leggja háan inn-
flutningstoll á maiskorn til þess
að vernda innlendan mais og aðr-
ar fóðurtegundir. Bændur gerðu
sér það ljóst, að með tollinum
yrði að borga $2, 500,000 meira á
ári fyrir fóðurtegundir og að slíkt
drægi að sama skapi úr útflutn-
ingi svínsflesksogannarrar bænda-
vöru sem nefnd er hér að ofan.
Þeir afbáðu því verndartollinn al-
gerlega. Tillagan um hann var
þess vegna feld og danskir bænd-
ur hafa frjálsar .hendur til að
kaupa fóðurtegundir óhindraðir,
þar sem bezt gerast kaupin á eyr-
inni, þegar þeir eru að selja vöru
sína. Svíar aftur á móti létu
leiðast til að leggja toll á bænda-
vöru. Utflutningur eggja frá
Danmörku hefir tvöfaldast síðan
árið 1896, er nú orðinn upp á
$5,000,000 árlega; árið i896seldu
Danir reykt svínsflesk fyrir $6,-
200,000, en árið 1900, fyrir$i6,-
000,000; smjörsala óx á sama
tímabili úr $25,000,000 upp í
$33,000,000, og annað eftir því.
En á sama tímabilinu hefir sala á
samskonar vörum frá Svíaríki til
útlanda farið minkandi í flestum
greinum, Viðkvæði bændanna á
Jótlandi er: ,,Við dönsku bænd-
urnir kærum okkur ekki um að fá
neina vernd upp á kostnað ann-
arra, né að láta með óeðlilegum
meðulum sprengja upp skepnu-
fóður fyrir löndum okkar. “
Afturhaldsmenn í Canada héidu
því einu sinni fram, að canadísk
jarðyrkja liði tjón við það að |
leggja ekki toll á innfluLtan maisý
en nú er sú kenning þeirra fallin.
Þeir halda því enn þá fram, samt
sem áður, að væri innflutnings-
tollur lagður á hveiti og aðra
kornvöru, þá mundi slíkt bæta |
bænduin upp fyrir hækkaða tolla
á unninni vöru. Vér sendum
hveiti héðan á heimsmarkaðinn,
en hveitiverðið er ákveðið í Lon-1
don á Englandi, eftir því hvað:
samkepnin þar er mikil eða lítil;
og að halda því fram, að stjórnin j
í Ottawa geti haft áhrif á hveiti-
markaðinn í London, er hið sama
og að segja, að hún geti komið
því til leiðar með lögum, að hveiti
spretti ekki í löndum þeim, sem
keppa við Canada á hveitimark-
aðnum. Skömmu eftir að hin
svo nefnda National Policy gekk í
■ gildi um árið, hækkaði hveiti í | kröfðust
veröi á heimsmarkaðnum, og þá
j héldu afturhaldsmenn því fram á
j þingi í Ottawa og utan þings, að
j slíkt væri hátollalöggjöf þeirra að
j þakka. En þetta er mesta fá-
sinna. Nú heldur Mr. Tarte því
1 ig lagaðri vernd að leggja svo há-
j an toll á irtnflutta bændavöru, að
innlenda varan verndaðist—losað-
ist við samkepnina og hækkaöi í
verði. Hann getur þess ekki, að
1 Bandaríkjamenn vernda bænda-
ítollum,
hækka í
ekki
lands frá Kínverjum í
skaðabætur, þá komu Rússar til
sögunnar og neituðu því og höfðu
þannig af Japansmönnum Port
Arthur og Manchúríu, sem þeir
þóttust eiga löglegt tilka.ll til að
unnum sigri. Rússar létust koma
fram, að bændur græddu á þann- fram sem vinir Kínverjaí því máli,
en því miður slógu þeir sjálfir eign
sinni á Port Arthur ogManchúríu,
sem hvorki sýndi sannan riddara-
skap né óhlutdrægni. Afþvíurðu
Japansmenn eðlilega fokreiðir og
ásettu sér að hefna sín, og það
vöru sína með hátollum, en hefir j eru þeir nú að reyna.
ekki tekist að láta hana
verði. Og svo á það, sem
hefir getað hækkað vissar
tegundir í verði í Bandaríkjunum,
að hækka sömu vörutegundirnar í
verði í Canada.
Eina mögulega aðferöin fyrir
stjórn vora, eða nokkura aðra
stjórn, til að hækka hveitiverðið
í landinu, er að gefa bændum
Býsna-margir hafa áhyggjur af
því, sem þeir kalla ,,Gula hásk-
vöru- iann,“ og eiga þar með við það,
að vinni Japansmenn sigur, þá
myndi þeir og Kínverjar bandalag
og vaði inn á Rússland og Norð-
urálfuna eins og Gotar og Vandal-
ar. Þessi ,,Guli háski“ gæti
kannske verið hugsanleguref Kína
ekki hefði um síöastliðin fimm
bændurna. Og það væri að taka
úr einum vasanum til að láta í
annan.
Hverjir vinna sigur?
Álit þriggja Bandaríkja hershöfðingja um
það, hverjir muni vinna sigur Rússar
eða Japansmenn.
premíu eða verðlaun fyrir hvert j eða sex þúsund árverið fólksflesta
hveiti-bushel sem þeir rækta eða konungdæmi heimsins án þess
selja. En slík verðlaun hlytu að | nokkurn tíma að sína neina löng-
auka útgjöld stjórnarinnar og yrðu un til að leggja undir sig lönd
því skattur sem legðist aftur ájmeðhsrnaði eða tilhneigingu til
árása á aðrar þjóðir. Séu Kín-
verjar látnir í friði þá gera þeir
engum mein, og hið sama má um
Japansmenn segja.
Japansmenn hafa enga tilhneig-
ingu sýnt til að vilja færa út kví-
arnar nema á leyfilegan hátt í
öllum skilningi. Takist þeim að
hrekja Rússá á burtu úr Kóreu og
Manchúríu, þá er ekki líklegt þeir
vaði inn á Síberíu. Hugsanlegt
Daniel E. Sickle hersliöfðiiuji: er þejr kynnu að ágirnast Vladi-
Það hlýtur að vera átakanlegt vostock og neyða Rússa til að
fyrir jafn drambláta þjóð eins og j vera sér út um aðra höfn í þarfir
Rússar eru að verða að láta Kyrra- j Síberíu-járnbrautarinnar.
hafsflota sinn leita hælis í skjóli Líklegt er, að stríð þetta vari
byssukjafta skotvirkjanna í Port ekki lengi. Erfiðleikarnir, sem
Arthur, og láta skip Japansmanna j Rússum hljóta að mæta, verða að
vera einráð á höfunum umhverfis. ! líkindum óyfirstíganlegir, og Jap-
Sökum ógæfu þeirrar eru Rússar j ansmenn vilja fegnir frið ef þeir
að öliu leyti komnir upp á þessa geta hrakið Rússa á burtu úr Man-
einföldu, mörg þúsund mílna j chúríu og Kóreu.
löngu járnbraut við hernaðinn á
: Kóreu og Manchúríu. Mikið af
leiðinni, sem járnbraut þessi ligg- j Nelson
j ur eftir, í Síberíu og Manchúríu
j að norðan, liggur í kuldabeltinu I tveggja þjóða, sem báöar eiga, og
} og er marga mánuði þakin snjó eru færar um að meðhöndla, nýj-
ustu hergögn og síðustu og full-
A. Miles hershöfðingi:
Þetta er fyrsta stríðið milli
og ís.
Meö framtakssemisinni og hlut- komnustu uppfundningar við or-
tekning hinna innfæddu í .Kóreu j ustur á sjó og landi. Styrkur
og Manchúríu, veitir Japansmönn- Rússa á sjónum er næstum helm-
um því nær eins létt að fyrirbyggja ingi meiri en Japansmanna; en
rússneskar samgöngur á landi eins í floti Rússa er dreifður um allar
og á sjónum. Hefðu Japansmenn j áttir heimsins í stað þess, að Jap-
j öflugt riddaraliö, þá gætu Rússar ansmenn hafa allan sinn flota á
j ekki neitt bygt á umferð og sam- : einum stað. Þegar Rússnesku
j göngur á landi, og neyddust til: herskipin, sem nú eru í smíðun^,
j að halda hernum langt í burtu, eru fullgerð, þá verður rússneski
þar sem Japansmenn ekki ná til. flotinn meira en helmingi öflugri
Ef svo skyldi fara, að Rússar ræki: en japanski flotinn að lesta tali.
sig á það, að þeir ekki gætu hald- j Þótt Japansmenn því gjöreyði
ið uppi nægum aðflutningum og rússneska flotanum eystra, þá eiga
bætt við herinn eftir þörfum, þá j Rússar samt eftir öflugan flota,
neyðast þeir til að semja frið við j sem getur komið til sögunnar áð-
Japansmenn áður en árið er liðið. ur líkur.
Hvernig sem fer, gengur stríð j Á landi hafa Japansmenn eigin-
þetta fjármunalega nærri Rúss- lega 600,000 hermenn, en Rússar
um og tekur allan þann liðsafla,
sem landið
standa.
Jafnvel þó stjórnirnar í
1,700,000. Að varaliði meðtöldu
er fært um að af- j gætu Japansmenn líklega haft
j 1,000,000 hermenn, en Rússar
4,000,000. Hermenn Japans-
Kína!
og Kóreu láti stríðið afskiftalaust manna eru ötulir, franjtakssamir,
að nafninu til, og ef til vill f ein- j vel æfðir og hlýðnir við foringja
lægni, þá ráða þær lítið við fólkið. sína. Hermenn.Rússa eru hraust-
í Kína, til dæmis, eru Boxarar og menni, úthaldsgóðir og frábær-
stigamannaflokkar í miklum blóma;
og það má svo heita, að stjórnin
hafi ekkert tangarhald á þeim.
Takist ekki Rússum að friðast við
ránsflokka þessa, þá mega þeir
búast við opinberum fjandskap
frá þeirra hendi.
það eru ástæður til að álíta að
Japansmenn hafi verið stöðugt að
búa sig undir baráttu þessa sfðan
stríðinu við Kína lauk. Þegar
Japansmenn með fullum rétti
lega hugprúðir. Hvortveggju hafa
margsinnis sýnt hreystivott á or-
ustuvellinum. Hver útkoman
verður í stríði þessu, er engum
dauðlegum manni unt að segja
fyrirfram. Engar tvær herferðir
eru hvor annarri lík, og engar
tvær orustureru háðar á sama or-
ustuvellinum undir sömu skilyrö-
um; og hvernig, hvenær og hvar
stríði þessu líkur, er jafn ómögu-
legt að vita eins og um manntafl
milli tveggja álíka góðra tafl-
manna.
Mér finst sanngjarnt að gera
ráð fyrir, [að stríð þetta standi
lengi, og að mönnum þeim, sem ^
þátt taka í því, verði stórum
fjölgað. Það verður að líkindum
er beinlínis logið, t. d. því sem
hann lætur séra Jón Bjarnason
segja á fundinum í Tjaldbúðinni.
Umræðuefni fundarins var um
,,Uppeldi barna, “ eins og menn
muna. Segir ,,Áheyrandi“, að
séra Jón hafi mælt fastlega með
mjög kostnaðarsamt stríð um það^hýöingum viljað láta ,,hýða, hýða
líkur—og stríð, «sem ekki er ólík- duglega. “ Þetta eru vitanlega ó-
legt að snerti önnur Norðurálfu- sannindi. Séra Jón talaði um
stórveldi. barna-aga, meðal annars. Hann
benti á hversu agaleysið hefði far-
ið í vöxt hjá íslendingum á síðari
árum; börn hefðu í sumum tilfell-
j um svo mikið sjálfræði, að þau
I yxu foreldrunum yfir höfuð, yrðu
j þeim ofjarlar undir eins og þau
Joseph Wheeler liershöfðinsi:
Það er ekki létt að segja fyrir
hvernig fara muni svona löngu
fyrirfram—því eg skrifu seinast í
Febrúarmánuði það álit mitt, sem
á að koma fyrir almenningssjónir {ræru dá;ítiö'aö stálpast7
i Apríl — um jaín yfirgripsmikið
mál eins og stríðið og úrslit
En það er álit mitt nú, að hefði , .. n , ...
v yfir bornum sinum, og bormn
landher íapansmanna lagt að með „ , , „ ,
. , , .1 gerðu svo bara það sem þeim gott
jafn miklum hraða og snarræði
eins og flotinn, þá hefði mikadó- ‘
inn getað unnið þýðingarmikinn
sigur, sem jafn vel hefði getað
jarnir stæði þarna alveg ráðþrota,
' ’ 1 gersamlega búin að tapu öllu valdi
gert útslagið. Japönsk kaupskip
hefðu getað lent á annað hundr-
að þúsund hermönnum á skagann
rétt norðaustan við Port Arthur,
lokað öllum samgöngum við Port
Arthur, varnað burtflutningi fólks-
ins þaðan og hermannanna, sem
ekki þurfti með við virkin, og
neytt Rússa til að reyna að brjóta
! umsátrið. Allar líkur eru til, að
vistaskortur hefði komið upp hjá
j bæjarbúum og hernum þarna á
j suðurenda skagans, og þá hefðu
| Japansmenn getað þröngvað þeim
j til að gefast upp. Auðvitað hefði
ekki þetta getað orðið fyrirhafnar-
laust. Rússar hefðu að líkindum
} sótt þar að Japansmönnum meö
j allan þann her, sem þeir áttu ráð
j á. En þeir hefðu ekki getað
j varnað lendingu aukins liðsafla frá
Japan, og ekki heldur varnað að-
j flutningi vista handa liði mikadó-
! ins. Það er hægt að hafa það á
móti þessu, að slík herferð hefði
veiið svo hættuleg. En hefði
ekki Japan getað sigrað með þess
konar herkænsku, þá getur slíkt
ríki naumast gert sér miklar von-
ir uin að eiga að lokum sigri að
hrósa yfir Rússlandi með þess svo
að segja ótakmörkuðu úrræði.
Eins og nú stendur hafa Rússar,
en ekki Japansmenn, valið orustu-
svæðið. Náttúrlega getur enginn
sagt um það, hvað upp kann að
koma, en hugboð mitt er, að stríð-
ið vari ekki lengur en fram á mitt
næsta haust.
Vissulega standa Rússar betur
að vígi með að vinna sigur að lok-
um. Úrræöi og her Rússa
er svo yfirgnæfandi, að lið
keisarans ætti sannarlega að geta
ráðið við her mikadóins, sem loks
verður fámennari. Það lítur nú út
fyrir, að Rússar muni hafa ramm-
lega víggirtar herstöðvar við Yalu-
fljótið, og að líkindum verður or-
ustusvæðið á milli þess og Kóreu-
höfuðstaðarins. Japansmenn
reyna vafalaust að rífa upp Síber-
íu og Manchúríu járnbrautirnar,
en úrræði Rússaeru svotakmarka-
laus, að slíkt verður jafnóðuin
endurbætt.— Worlds Work.
, þætti, án þess að taka minsta til-
lit til þess sem foreldrarnir segðu.
Bar hann svo þetta ástand saman
við það sem átti sér stað í fyrri
daga, þegar meiri hörku var beitt
og vöndurinn var sem rækilegast
notaður. Fór hann svo nokkur-
um orðum um, að hin brýnasta
nauðsyn væri á, aðforeldrar hefðu
hemil á börnum sínum; það. væri
skylda þeirra. Og ef þau sæi
engin ráð til þess, önnur en þau
að grípa til vandarins, ja—þá að
gera það. Með öðrum orðum:
Það væri betra að nota vöndinn,
sem seinasta úrræði, en að standa
uppi alveg ráðalaus og lofa börn-
unum að lifa og láta rétt eins og
þeim sýndist.
Við þetta fanst mér ekki neitt
sérstakt að athuga. Flestir skyn-
samir og sanngjarnir menn munu
og vera á sama máli.
Rétt um sama leyti og þessi á-
minsti lestur ,,Áheyranda“ kom
út í ,,Heimskringlu“ kom langur
samsetningu í ritsjórnardálkum
þess blaðs um hýðingar. Sýnist
sem ritstjórinn hafi bygt sínar
hugleiðingar á þessu íáránlega
,,pródúkti“ ,,Áheyranda“. Þar
heldur ritstjórinn náttúrlega hlífi-
skildi fyrir aumingja börnunum
sem átti að hýða. Þaö var svo
sem eftir honum. Hann er æfin-
lega svo góður, blessaður sauður-
inn!
Það er ekki af neinni umönnun
fyrir séra Jóni Bjarnasyni, að eg
tek á mig það ómak að leiðrétta
frásögu ,,Áheyranda“ að því er
þetta atriði snertir, heldur er það
aðallega vegna þess, að ,,Heims-
kringla” gerði þetta að umræðu-
efni og almenningur á heiinting á
að vita hið sanna. Við rang-
færslur ,,Áheyranda“ nenni eg ó-
mögulega að fást. Að eins lýgin
sjálf verður tekin í hnakkann í
þetta sinn.
Einn af fundarmönnum.
Hýðingarmál
þeirra ^Kringlu” og ^AhcyranJa"
Einhver manntuska, sem kallar
sig# ,,Áheyranda, “ hefir skrifað
langa lokleysu um trúmála sam-
talsfundina sem haldnir voru hér
í Winnipeg í vetur. Er þar rang-
lega skýrt frá nálega hverju ein-
asta atriði. Alt fært úr lagi, um-
snúið og afskræmt. Er það auð-
séð á öllu, að höfundurinn hefir
viljað vera sem illvígastur, þó
bjálfaskapurinn verði þar alls
staöar ofan á.
Sumu í ritsmíð ,,Áheyranda“
Til Dakota-íslendinga.
Kæru skiftavinir,
Nú er komið að þeim tíma sem
margir yðar þurfa að kaupa tölu-
vert upplag af vörum áður en vor-
annir byrja, og vil eg hér með
þess vegna láta yður vita, að eg
feefi aldrei haft annað eins upp-
lag af vörum af öllum tegundum,
eins og einmitt nú, sem eg vildi
gjarnan geta selt yður og það
með eins lágu verði og—ogsumar
með lægra verði en—samskonar
vörur eru seldar annarstaðar, svo
ef þér hafið ,,prís lista“ frá öðr-
um búðum eða félögum, hlffist
ekki við að koma með þá og skal
eg selja hvern þann hlut sem eg
hefi og á þeim ,,prís listum“ eru
eins ódýrt, og margt með lægra
verði; og vonast eg til svo góðs af
yöur að fá tækifæri til aö gefa
yður mína prísa áður en þér fariö
annað.