Lögberg - 25.05.1905, Blaðsíða 4

LOGBEG,R FIMTUDAGINN 25. MAÍ 1905

Jögbetj
er út hvern fimtudag af The Lögberg
Printing & Publishing Co.. (löggilt), að
Cor, William Ave., og Nena St. Winnipeg,
Man.—Kostar $2.00 um á.riö (á Islandi 6
(kr. Borgist fyrirfram. Einstök nr. 5 cts,
* Published every Thursday by the Lög-
Derg Printing and Publishiug Co. (Incorpor-
ated), at Cor. William Avenue & Nena St.,
Winnipeg, Man.—Subscription price t2.oo
per year, payable in advance. SiDgle
copies 5 cts.
M. PAULSON, Edltor,
J A.. BLONT) A.L, Bus.Manager,
Al'GLÝsingar. —Smá-auglýsingar í eitt
tifti 25 cent fyrir 1 þml. A stærri auglýs-
ígnrn um lengri tíraa, afsláttur eftir sam-
ipi.
1,11.».!* *- saapjuia vetOur að til-
,j 1 o iKrifiega og geta um fyrvsraadi bú-
ite&;í.infrann.
Utanáskrift til afgreiðslustofu blaðsins er:
The LÖGBERG PRINTING & PCBL. Co
P.O, Box 136., Winnipeg. Man.
Teiephone 221.
Utunáskrift til ritstjórans er:
Editor l.ögbcrg,
P.Ol Box 136, Winnipeg, Man.
Samkvæmt landslögum er uppsögn kaup-
anda á blaði ógild nema hann sé skuldlaus
þegar hann segir upp.-Ef kaupandi, sem
er í skuld við blaðið, flytur vistferlum án
þess að tilkynna heimilisskiftin, þá er það
fyrir dómstólunum álitin sýnileg sönnun
fyrir prettvíslegum tilgangi.
Skrásetningardagurinn
I. Júní nœstkomandi
klukkan 7—12 árdegis
,, 1-6 síðdegis.
Tíminn framlengdur úr 7^2
klukkutíma í 13 klukkútíma.
Roblin-stjórnin, sein birt hafði,
að skrásetningartiminn 1. Júni
næstkomandi yrði yy2 klukkutími,
hefir ekki þorað annað en fram-
lengja tímann í 13 klukkutíma eins
og frá er slcýrt hér að ofan. Langt
er frá að það -sé nægilegá langur
tími til þess skrásetningin verði
sæmilega afgreidd, en samt verður
|
meira gert á 13 kl.t. heldur en yýí.
Eigi jafn ranglát aðferð við að
skrásetja kjósendur ekki að verða
viðhöfð framvegis, Jiá er nú fvrir
menn að leggja það á sig að koma
á skrásetningarstaðinn.þó þeir eigi
langt að fara, og sjá um að nafn
þeirra verði bókað; og
Hafið h já yður borgarabréfið.
Samkvæmt lögunum eiga út-
lendingar það undir náð og dreng-
skap skrásetjara hvort orð þeirra
og eiður um að þeir séu borgarar
veitir þeim aðgang að kjörskrá.
Hið eina óbrigðula er að framvísa
borgarabréfinu.
Skrásetningastaðir í sveita-
kjördæmunum, þar sem íslending-
ar búa, eru áður auglýstir í Lög-
bergi. í Winnipeg eru þeir
þessir:
í Suður-Winnipeg:—
í dómhúsinu á Kennedy stræti.’.
í Míð-Winnipeg:— a
Að nr. 28 Market stræti.
í Ncrður-Winnipeg:—
Á horninu á Princess stræti og J
Logan avenue. «
Bezt er að kofna sem fyrst, þ*d \
verði aðsóknin mikd þá er hcett i
við að þ#ir komist alls ekki á
framfæri sem séint k®ma.
Nema enn þá verði gefin út ný
breyting, þá verða skrásetningar-
staðimir opnir alla» daginn frá því!
klukkan 7 árdegis til klukkan 10
síðdegis með tveggja klukkutíma
uppihaldi: frá 12 til 1 og frá 6
til 7.
Nytt stórveldi
eftir dr. B. J, BRANDSON.
[Ræöi flutt ásamkomusóogflokks Fyrsta
lút. safnaðar í Winnipeg 24. Apríl 1905.]
(Niðurlag.)
Þessir tveir þættir Shinto-trú-
arinnar hafa ef til vfll haft mest
áhrif á myndun lmgsunarháttar
og lundernis þjóðarinnar. Þriðji
þátturinn er mönnum eflaust bezt
kiinnur vegna þess að mest hefir
j verið um hann ritað og uppruni
! hans er skiljanlegri en hvors-
tveggja hinna. Af sumum mönn-
um er sá þáttur kallaður aðal-
goðatrú þjóðarinnar. — Þegar
loks hinir smærri þjóðflokkar og
ætthálkar sameinuðust og mynd-
uðu eina allsherjar þjóð. var sam-
kvæmt landsvenju farið að tilbiðja
hina æðstu höfðingja þjóðarinnar
og forfeður þeirra. Þar sem þeir
þottust eiga kyn sitt að rekja til
sólarinnar, þá byrjaði tilbeiðsla
sólgyðjunnar, sem höfundar allrar
tilveru og hefir haldist til þessa
dags. Xú geta menn skilið, hvern-
ig því vikur við, að fáni þjóðar-
innar ber merki sólarinnar og
sýnir það um leið, hve sterk áhrif
trúin hefir á allan hugsunarhátt
hennar. Ef til vill á þetta að
minna þjóðina ekki einungis á trú
hennar, heldur og uppruna henn-
ar, því samkvæmt sumum sögum
ætti öll þijóðin að vera komin frá
sólgyðjuuni. Hið svo kallaða ísé-
musteri er tileinkað þessum alls-
herjar guðum þjóðarinnar. 'Allir,
! sem þess eiga nokkurn kost, heim-
I sækja þetta rnusteri að minsta
| lcosti einu sinni á æfinni. Ef þeir
sjá sér ekki fært að gera það, þá
! Ieitast þeir við að senda mann í
! sinn stað. Stimar fjarliggjandi
| svcitir senda mann á kostnað
| sveitarinnar. og er það látið nægja
! fyrir sveítina um tíma.
Auk þessarar þjóðtrúar, sem
nú hefir verið stuttlega minst á,
eru til fjöldamörg musteri víðs-
vcgar um landið helguð ýmsum
dýrðlingum og guðum, sem ekki
tilheyra neinum þessum aðalþátt-
um þjóðtrúarinnar. Ef einhver
ntaður hefir gert eitthvað, sem
þ\kir sérlega lofsvert og gott til
cftirbreytni, þá er musteri reist
honuin til handa og hann tilbeð-
inn. Líka eru til musteri helguð
verndargoðum ýmsra iðnaðar-
greina. Svo eru önnur helguð
mönnum, sem fyrir einhverju
hrapallegu óláni hafa orðið, og
eru þeir ákallaðir og beðnir að af-
stýra því óláni, sem þeir hafa
sjálfir orðið fvrir. Auðvitað eru
enn fleiri, sem óþarfi er að minn-
ast' á í þessu sambandi. Það er
þegar sýnt, að alls staðar voru
guðir, sem- öllu réðu og alt frant-
kvæmdu. Þeir töluð* til mann-
anna í gegn. unt öldusúg hafsins
og nið fossanna, í þyt hinna æð-
andi storma og hinni blíðu suðu
sumarTÍndanna, í söng fuglanna
og öðrtim reddum náttúrunnar;
menn sáu gtify í geislum sólarinn-
ar, sem gera daginn dýrðlegan, og
i hinum daufu styörnuljósum, sem
lýsa braut vegfarandans í nátt-
myrkrinu, í hinu veika blónti, sem
hneig til jarðar í kvöldkælunni,
og í hinni tignarlegu eik,sem stað-
ist hefir slornta þúsund ára; í
stuttu máli að segja var öll náttúr-
an að eins ínavnd hins ósýnilega
Iveims, þar sem guðirnir bjuggu
og horfðu ýmist tneð velþóknun
eða misþóknun á gjörðir mann-
anna hér á jörðinni.
Eins og skipað var fyrir allri
hegðan rnanna mjög stranglega af
siðvenjum bæði hvers heimilis og
eins ættflokkanna, voru lög keis-*
aranna elcki síður ströng. Þatt
skipuðtt fvrir um hegðan einstak-
lingsins við öll hugsanleg tælci-
færi: hverriig hann skyldi lclæð-
ast, ganga, standa og tala; ltvað
liann mátti liafa til matar, hvernig
híbýlum hans skyldi háttað o. s.
frv. Öllu var ráðstafað eftir því,
; hverri stétt maðurinn tilheyrði.
| Alt líf manns var háð svo mörgum
i lögum og siðvenjum, að annað
I eins liefir naumast átt sér stað hjá
nokkttrri annarri þjóð. Öllu þessu
j varð hver og einn að taká með
i stillingu og aldrei láta í ljósi, að
| honum líkaði miður vel það, sem
hann varð að þola. Að gera sig
selcan í að láta tilfinningar sínar i
ekki sprottin af neinum annar-
legum áhrifum. Þjóðin lagði sjálf
á sig þennan aga, og hafði sjálf
skapað hið andlega ástand sitt.
Hún trúði því ‘eindregið, að það
fyritkonutlag er hjá henni réð,
væri hið langbezta sem til væri,
vegna þess að það hafði fyrir
undirstöðu hina siðferðislegu
reynslu hennár. En einkanlega
vegna þess,að trú hennar var lieit,
einlæg og sterk, gat þjóðin einnig
þolað mikið.
Þetta er .mjög stutt og ófull-
lcomið yfirlit yfir aðal-atriði Shin-
tó-trúarinnar, en það eru aðal-
trúarbrögð hinnar jápönsktt þjóð-
ar. Þótt þetta séu aðal-trúar-
brögðin, þá ertt þatt þó elcki þau
einu, sem áhrif hafa haft á þjóð-
ina, anda hennar og ntegin-lifs-
stefnu. Á sjöttu öld -var Búdda-
trúin fyrst flutt til Japans og náði
tiltölulega fljótt mikilli útbreiðslu.
Búddatrúarmenn leituðust við að
ljósi var hin mesta ósvinna og var J samrýma sem hezt þann atrúnað,
oft stranglega hengt fyrir það.
Með bros á vörum og ánægjttsvip
varð hver einn að bera sína byrði
hvort sem hún var létt eðaþung.
Þetta gekk svo langt, að þess var
jafnvel krafist af konum hermann-
anna. að þær létri í ljósi ánægju
I °g gleði þegar eiginmenn þeirra
j létu lífið á vígvellinum. Slik lög
sem þjóðin hafði fyrir, þeim á-
trúnaði sem þeir höfðu á boðstól-
um. Þess vegna sniðu þeir
Búdda-trúna sem mest eftir hugs-
unarhætti þjóðarinnar, þótt aðal-
kjarninn héldi sér. Afleiðingin
varð sú, að þessar tvær- trúar-
skoðanir samrýmdust að miklu
leyti, þar til nú fyrir rúmum 30
J og slíkir siðir sýnast bera vott um J árum, að Shinto-trúin var form-
býsna mikla harðýðgi, en undan j lega viðurkend sem hin eiginlega
| því gat enginn komist. Hver sem | þjóðtrú. Það er eigi unt með fá-
J ekk fullnægði lögum þessum og j um orðum að gefa nokkurt viðnn-
j venjum varð fyrir harðri hegi>- anlegt vfirlit yfir hin miklu og
j ingu, og stundum var það jafnvel j margvíslegu áhrif, sem Búdda-
dauðasök ef sýnd var óhlýðni.
Ahrif slíkra laga hlutu að e\ða
trúin hefir haft á þjóðina. Siða-
lærdómur þeirrar trúarskoðunar
; breytilegleik einstaklings-eðlisins, lcendi mönnum undirgefni undir
en sétja sameiginlegt mót á skap-
lyndi og lyndiseinkunnir þjóðar-
alt æðra vald og styrkti þannig
það þjóðfélags fyrirkomulag sem
innar. Enda sýnir þjóðin það j orðið var til i landinu. 1 rúhoðar
’mjög ótvirætt, að hugsunarháttur j Búdda-manna gerðust lærimeist-
andlegt líf hennar hefir mvnd-1 arar þjóðarinnar bæði í siðafræði
ast samkvæmt einkennilegu
breytanlegu lögmáli.
ferðast um Japan.
kurteisi; sem allir menn svna við !
og fagurfræði. Það alt. sem kalla
Menn, sem | niá fagrar listir lijá þjóðinni, var
uudrast þá J anuað livort iunleitt eða fullkomn-
að af Búdda-mönnum. Sama er
öll tækifæri. Þeír furða sig á því, í að> segja um hinar eiginlegu bók-
að hvergi ber á ósamlyndi meðal mentir þjóðarinnar, skáldskap,
J fólks og sorg og sársauki er eins og j sagnfræði og
| hvergi til. Þetta alt sannar að : stuttu máli ma
i eins, að sá andi, sem ræður í þjóð-
lifi þessu, hefir myndast fvrir
heimspeki. í
segja, áð meö
j Búdda-trúnni hafi fluzt lands-
J ins öll sú menning sem Kínverjar
margra alda nauðung. Einstak- j áttu, og hefir sú menningartegund
lingurinn hefir þar orðið að lifa hjá Kínverjum ekki tekið neinum
samkvæmt vilja fjöldans.
vitað hlaut hinn andlegi sjón-
deildarhringur þjóðarinnar að
takmarkast ákaflega niikið við það
að þannig var krept að anda ein-
staklingsins, enda liefir þjóðinni
verið borið á brýn, að hún væri
mjög ófrumleg í öllu. Það er ekki
nema eðlilegt að svo sé, þegar
hugsað er um þau áhrif sem hún
hefir orðið fyrir um óteljandi liðn-
ar aldir. En samfara því að vera
ófrumleg verður því ekki neitaö,
að þjóðin er mjög lagin á að taka
upp það fcm ajðrir hafa fundið.
upp og séð að var gagrtlegt. Sið-
ferðislega var og þetta fyrirkomu-
lag þjóðinni yfir höfuð tií góðs.
Hver kynslóð tamdi séi^ sömu
sparsemi og nægjusemi eins og sú,
sem á undan var gengin, og var
Auð-! verulegum framförum síðan. Smá
saman var sú menning grædd á
hið japariska þjóðtré með svo
miklum hagleik, að oft sinnis er
ómögulegt að sjá Jjess nein merki,
livar menning þessara tveggja
þjóða er runnin,saman í eitt.
Þjóðfélags-fyrirkomulagið alt
fram á vora daga var töluvert
svipað því sem víða tíðkaðíst í
Evrópu á miðöldunum. Keisar-
inn var æðsti valdsmaður þjóðar-
innar. Þar næst að tign stóðu
þeir, sem tilheyrðu hinum æðstu
aðals-ættum og venjulegast töldu
sig í ætt við keisarann. Þar næst
.kom hermannastéttin, sem svo
skiftist í margar stéttir eftir auð-
legð og metorðum. Æðstu höfð-
ingjar þeirrar sté(tar höfðu um
langaai aldur nær því alt vald í
þetta nauðsynlegt vegna þess að J höndum sér. Höfðingjar hennar1
þjóðin yfir höfuð er fátæk. Menn J voru svo að segja ^nvaldir hver í
lærðu að haga sér svo, að kostn-
aðurinn við það að halda lífinú
við, varð al»eg ótrúlega lítill, eft-
ir vorum mæhkvarða. Þótt und-
arlegt megi virðast, þá fann þj.óð-
in ekki til þess að lögum hennar
og siðttm væri nein ánauð sam-
fara, heldur var hún ánægð með
kipr sin. Ástæðan var eflaust sú,
að öll sú kúgun og ánauð, sem þa»r
náði sér niðri, hafði smám saman
komið frá þjóðinni sjálfri, en var
sínu héraði, og neituðu þeir oft-
sinnis að hlýða boðum keisamns,
ef þeir sáu 9ér það fært. Allir
hinir mörgu lénsmeun þeirra
höfðingja skoðiiðu þá sem aðal-
yfirmenn sina, og töldu sér skylt
að hlýða boðiun þeirra á undan
hoðum allra annarra. Þeir álitu
það sjálfsagða skyldu sína að
leggja lífið í swlurnar fyrir herra
sinn, hve nær sem Jxirfin krafðist
þess, eða höfðinginn bauð þaðj.
Næst hermanna-stéttinni var
bændastéttin, þá iðnaðarmanna-
stéttin, en lægst af þeim stéttum,
sem lögin viðurkendu, var verzl-
unarstéttin. Enn þá neðar voru
einar tvær stéttir; til þeirra töld-
ust einkum þeir, sem útlagar
höfðu gerst úr hinum borgaralega
félagsskap og nutu þvi engra rétt-
itida.
Þetta eru örfáir drættir, «sem
henda á, hvernig hinu japanska
þjóðlífi var hagað nú fyrir 50 ár-
um, þegar vestrænar þjóðir fóru
fyrst að hafa veruleg afskifti af
þjóðinni. Um það hafa verið rit-
aðar margar bækur, mjög mis-
jafnar að’ gæðum og misjafnlega
áreiðanlegar. — Það leið ekki á
! löngu eftir að vesturlanda mejiti
fóru að hafa afskifti af þjóðinni.
að höfðingjar hennar komust i
skilningj unt, að ef Japan ætti ekki
að fara halloka í þeim viðskiftum,
væri þjóð þeirra nauðsyn að taka
J upp menningu vesturlanda, til
j þess að geta notað sömu vopn í
samkepninni við hinar þjó(írnar
sem þær notuðu. Eftir töluverð-
ar óeirðir og mótspyrnu varð sú
nýja stefna ofan á, og samkvæmt
henni var nýju skipulagi komið á
stjórnina árið 1867. Árið 1871 var
; alt vald tekið úr höndum héraðs-
höfðingjanna, sem allir heyrðu
hermannastéttinni til, og gefið
keisaranum einum i hendur. Öll
stéttaskifting var numin úr gildi
og öllum mönnum veitt sömii rétt-
indi. Loks gaf keisarinn árið
1889 þjóðinni stjórnarskrá í alla
staði mjög frjálslega, og tveim
árum síðar kom hið fyrsta lög-
J boðna fulltrúaþing þjóðarinnar
[ saman. Með þessum viðburöum
hefst nýtt tímabil i sögu þjóðar-
innar, því að nú er ekki heimilið
eða fjölslcyldan lengttr sú eining,
i sem þjóðfélagið byggist á, heldur
er það einstaklingurinn.
Því liefir oft verið haldið fram.
að Japan hafi telcið svo. fúslega
við vestrænni mentun vegna þess,
hve ntikill framsóknarandi húi í
þjóðinni. E11 Jætta er misskilning-
ur. Að eins vegna þess að hún sá
sér engan annan kost, svo Iramar-
lega sem hún ætti að geta haldið
áfram að vera sjálfstæð þjóð, hefir
hún beitt allri orku sinni til að
færa sér útlenda menningu í nyt.
Höfðingjar þjóðarinnar sáu hætt-
una, sem yfir vofðj og vöruött
þjóðina við hættunni, og safnaðist
hún þá sem einn maður í kring
um keisara sinu í þeirri von, að
hann sem guðdómlegur leiðtogi
gæti frelsað hana frá voðanunt.
Hann gaf þjóðinni það boðorð að
færa sér sem bezt í nyt mentun ó-
vina sinna og gerast jafnokar
þeirra að þekkingu. Hve dyggi-
lega þjóðin hefir hlýtt því boði,
urn það bera hinar undraverðu
framfarir órækan vott. En
þrátt fyrir allar þær hreytingar,
sem orðið hafa, eru það hinar
gömlu siðvenjur og hin fornu lög,
sem.mestu ráða hjá þjóðinni.
Enn eru það trúarbrög^in, sem
skapa lífsreglur þjóðarinnar.
samkvæmt bókstaf hinna nýju
laga er einstaklingurinn frjáls, en
í raun réttri er hann lítiö eitt
frjálsari en forfeíur hans voru.
Enginn einstaklingur er enn þá
fullkomlega sinn eigin herra,keld-
ur verður hann að beygja sig und-
ir vilja annarra, og almennings-
álitið.
Eg gaf þess fyrir skenistu, að
drottinbollustan hefðii verið mjög
sterkur eiginleiki hjá þjóðinni, og
að það að láta lífið fyrir höfðingja
sinn hefðS þótt sjálfsögð skylda.
Þessi hlýðni við héraðshöiðingj-
Hví skyldn menn
borga háa leigu inníbænum,með-
an hægt er aö fá land örskamt frá
bænum.fyrir gjafviröi?
Eg hefi til sölu landíSt. James
6 mílur frá pcsthúsinu, fram með
Portage avenue sporvagnabraut-.
sem menn geta eignast meö $10
niöurborgun og $5 á mánuöi.
Ekran aö eins $150. Land þetta
er ágætt til garðræktar. Spor-
vagnar flytja menn alla leiö.
Bakers Block. 470 Main st.
WlNNIPEG.
N.B.—Skrifstofa mín er í sam-
. bandi við skrifstofu landayö-
ar, Páls M. Clemens, bygg-
ingarmeistara.
ann vfirgnæfði tilfinninguna fyrir
skyldurækt gagnvart keisaranum
sjálfum. Þegar hættan, sem áhrif-
um vestprlanda - þjóðanna var
samfara, fyrst kom í ljós, vaknaðá
mjög sterk meðvitund um að
nauðsynlegt væri að tengja þjóð-
ina sem fastást samati í eina ó-
skiftanlega heild. Með því að af-
nema héraðshöfðingja - embættið
og láta keisarann verða allsherjar-
höfðingja þjóðarinnar var sá göf-
ugi eginlegleki umskapaður og
gat þá kornið að göfugri notum
en áður. Þessi drottinhollusta
| hafði vaxið og þroskast um ó-
1 teljandi aldir, og var sannur fjár-
] sjóður, ed rétt var með farið. Öll
| sú blinda hlýðni, sem héraðshöfð-
ingjumyn var fvrr nteir sýnd, er
^ nú sýnd keisaranum einum. í
j augum þjóðarinnar táknar hann
bæði guði þjóðarinnar og líka ætt-
jörðina sjálfa, svo ættjarðarástin
birtist sem hlýðni við keisarann.
Að láta lífið fyrir keisarann er hið
göfugasta hlutskifti, sem nokkur-
| unt mannl getur hlotnast. Það er
| þessi óumræðilegi kærleikur til
I keisarans sem blæs hugrekki í
brjóst hinum japönsku hermönn-
um og hjálpar þeim til áð bera
allar þrautir með rósemi og þol-
inmæði. Þar sem menn hafa þá
óbifandi trú i hjarta sinu, að það
sé eftirsóknar vert að deyja fyrir
keisara sinn og þjóð* þá cr engin
furðá þótt þeir sömu mer.n fram-
kvæini ’ það, sem sýnist í fljótu
bragði ómögulegt. Það var trú,
sem gaf hinum kristnu píslarvott-
umkjark og djörfung initt í dauðt-
anum; það var trú, sem kom hin-
um viltu Aröbum til að sækjast
eftir dauðanum í þjónustu Múha-
meds og eftirmanna hans; það
var trú, sem gaf mönnum þrek til
að standast pyndingar og kvalir
þær, sem rannsóknarrétti páfa-
kirkjunnar var -samfara; og það
er tná, sem gefur hinum japönsku
hermönnum dug til- þess að fram-
kvæma það, sem jafnvel siannir af
þeirra eigin foringjum álíta ó-
framkvæma-nlegt.
Ef framtið þjóðarinnar væri
æfinlega undir hermöunum hennar
komin, þá þyrfti ekki að þera
neinn kvíðhöga fyrir henni. En
framtíð hverrar þjóðar sem vera
skal nú á dögum er undir því
koisiin, að hún verði ekki undir í
samkepni þeirri, sena andi J>essa
tísna og hinar ríkjandi ástæður
skapa. í þessari samkepni stend-
ur sú þjó.ðt bezt að vígi, sem gefur
Wnstaklingnum sem mest frela* og
flesti tækifssri til ag beita hæfileik-
um sínum. í þessu tilliti er Japan
mest ábótavant, og getur Jiað orð-
ið til þess að þjóQin fari halloka i