Lögberg - 07.09.1905, Blaðsíða 4

LOGBERG FIMTUDAGINN 7. SEPTEMBER 1905
4
•sx nefiö út hvern fimtudag af The Lögberq
PtoNTINO & PUBLISHING Co.. (lÖRgílt), að
Cor. William Ave., og Nena St. Winnipeg,
Man.—Xostar $2.00 um árið (á Islandi 6
\fkr. Borgist fyrirfram, Einstök nr. 5 cts,
'Published every Thursday by the Lög-
œrg Printing and Publishing Co. (Incorpor-
ated). at Cor. William Avenue & Nena St.,
Winnipeg, Man —Subscription price »2.00
per year, payable in advance. Single
ciapies 5 cts.
M, PAULSON, Eclitor,
3. A, BL3.VD\t,, n.i3. Mana ger,
Atjgls'singar. — Smá-aug,lýsingar í eitt-
skifti 25 cent fyrir 1 þml. Á stærri auglýs-
iagaa um lengri tíma, afsláttur eftir samn
*ngi-
Bústaðaskifti kaupenda verður að til-
■iynna skriflega og geta um fyrverandi bú-
stað jafnframt.
dtanáskrift til afgreiðslustofu blaðsins er:
The I.ÖGBEKG PRISTING 4 PITIL. Co.
P.O, Boxl36., Wlnnipeg. Man.
leiephone 221.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Editor Lögberg,
p.o.Bnt 130, tvinnlpeg, Man.
Samkvæmt landslögum er uppsögn kaups
anda á blaði ógild nema hann sé skuldlaus
þegar hann segir upp.-Ef kaupandi, sem
or í stkuld við blaðið, flytur vistferlum án
þessað tilkynna heimilisskiftin, þá er það
fftir dómstólunum álitin sýnileg söan-
rta fyrir prettvíslegum tilgangi.
Friðurinn.
I síöasta blaöi var skýrt frá því,
að Japansmenn hefðu unniö liaö
íil friðar að sleppa kröfum sínum
um herkostnað, norðurhluta Sag-
ialín-eyjarinnar, herskipin rúss-
aesku, sem foröuðu sér inn á út-
íendar hafnir, og takmörkun rúss-
xiesks herskipaflota við Asíu-
strendur. Þessi tilslökun leiddi
cðlilega til þess, að vopnahlé er
Ííomið á og friðarsamningar svo
að segja fullgerðir.
í fyrstu datt öldungis ofan yfir
Ynenn þegar þessar óvæntu fréttir
foárust. Menn skildu ekkert í Jap-
ansmöiintim, sem engum gat dulist
»ð áttu alt í hendi sinni þar aystra
+ng hefðu í næstu atlögu gert út af
við her Rússa í Manchúríu 02 tek-
íð V ladivostock og þá um leiö ekki
einasta náð Manchúríu og Kóreu
iv höndum Rússa, heldur tekið frá
Í»eim eina l>afnarstaðinn og gert
Þeim ómögulegt að hafa nokkurn
foerskipaflota framvegis við Asíu-
strendur að austan.
En því lengur sem máiið er rætt
l»vi betur skilja menn það og því
uieir vaxa Japansmenn í augum
jþjóðanna, en Rússar minka að
sama skapi.
Frá því stríðið byrjaði hafa
Rnssar beðið stórkostlegan ósigur
i hverri einustu orustu á sjó og
Candi, og það hefir komið betur og
foetnr í ljós eftir því sem á leið, að
Í»eir gátu aldrei átt sigurs að
vaenta, hvað lengi sem stríðið hefði
staðið. Japansmenn eru svo mann-
imargir, að þeir hefðu framvegis
haæglega getað mætt öllu liði því,
sem Rússar hefðu komið austur,
lánstraust Japansmanna hefir
ankist svo víð stnðið, að fjá+skort
ijjarti þar ekki verið að óttast. Það
var því ekki annað sýnilegt en
Hússum væri það miklu meiri
foagnr en Japansmönnum að friður
faemist á. Japansmenn áttu það í
hendi sér að halda Saghalín-eynni
aÐri og leggja undir sig Vladivo-
stock svo ekki er annað sjáanlegt
«1 J»eir hefðu grætt á því að halda
stríðinu áfram nokkura mánuði
erm þá.
En málin stóðu þannig, að
Rússakeisara og stjórn hans var
engin þægð í friði; herskipastóll-
5nu var farinn, og hvað gerði það
keisaranum þó nokkurar þúsundir
faegna hans féllu í viðbót við það
sem þegar var fallið? Að minsta
kosti vildu Rússar heldur berjast,
þó það þýddi ösigur, en að gefast
upp; heldur láta brytja niður fólk-
ið en ganga að neinum þeim samn-
ingum sem bæru það á nokkurn
hátt með sér, að þeir könnuðust
við að vera sigraðir. Japansmenn
aftur á móti möttu meira friðinn
en sigurvinninga. Þeir gripu í
fyrstu til vopna í því skyni að
tryggja sér frið — íri'ð fyrir
yfirgangi Rússa. Fyrir því
börðust þeir, en ekki fyrir
peningum né til þess að
leggja undir sig lönd. Og það var
til þess að tryggja sér frið léng-
ur en til bráðabirgða, að þeir
vildu láta takmarka herskipastól
Rússa þar eystra. Því Rússar eru
að því þektir þegar þeir gera
friðarsamninga, eða hvaða samn-
inga sem er, að halda þá ekki
nema á meðan þeir eru að safna
kröftum og búa sig undir að geta
rofið þá. En sýni Rússar sig i
því, að fótumtroða samninga þá,
sem nú verða gerðir á milli þeirra
og Japansmanna, eins og þeir
eru visir til að gera sjái þer sér
fært, þá mælist slíkt illa fyrir
eins mannúðlega og Japansmönn-
um hefir farist.
Alment er því treyst, að frið-
arsamningarnir hafi varanlegt
gildi; en traust það er þó sann-
ast að segja aðallega á því hygt,
að Rússar ekki muni fyrst lengi
vel þora til við Japansmenn —
ekki hætta sér í höndurnar á þeim
aftur.
Herkostnaður Japansmanna frá
1. Febrúar 1904 til 31. Marz 1905
var sagður að vera $678,000,000,
eða meira en hálf önnur miljón
dollara á dag. Síðan eru liðnir
fimm mánuðir og hefir kostnað-
urinn að líkindum verið tiltölu-
lega eins mikill þá mánuðina.
Það var kostnaður þessi, sem
Japansmenn fóru fram á, og öll-
um þótti sanngjarnt, að Rússar
borguðu. En þó aldrei nema
j Japansmenn verði sjálfir að hera
| kostnaðinn, þá hafa þeir á ýms-
j an hátt grætt miklu meira á stríð-
| inu en því nemur: grætt meðal
annars aðdáun heimsins svo þeir
skipa nú sæti á meðal helztu stór-
veldanna.
John D. Rockefeller.
Á undanförnum rnánuðum hafa
blöð og tímarit í Bandaríkjunum
og jafnvel víðar gengið svo hlífð-
arlaust í skrokk á John D. Rocke-
feller, auðmanninum mikla og að-
almanni Standard Oil félagsins, og
dregið fram í dagsbirtuna svo
margháttað ranglæti, sem hann
hefir beitt við einstaklinga og al-
menning til þess að raka saman
auðnum, að nú eru prestamir farn-
ir að benda á hann í ræðuin sinum
sem persónugjörving hins illa í
heiminum. Og svo illa og óguð-
lega á hann — og læfir ef sögurn-
ar eru sannar sem af honum eru
sagðar — safnað auð sínum, að
engin kirkjuleg stofnun ætti að
láta þá óhæfu um sig spyrjast að
snerta við gjöfum frá honum til
trúboðs eða neinna annarra kirkju-
legra fyrirtækja. Svo að segja
hið eina góða, sem um hann hefir
verið sagt, er í stjórnarskýrslum í
sambandi við peningagjafir hans
til mentamálastofnana, enda halda
• /
sum tímarit og blöð því fram, að
lofgjörð sú hljóti að hafa verið
færð í letur af hónum sjálfum —
enginn lifandi maður hefði getað
haft sig til þ«ss að skrifa slíkt um |
hann annar en sjálfur hann.
Hvort John D. Rockefelier tek-
ur sér það nærri eða ekki, sem um
hann er sagt og á hann borið, veit
maður ekki með neinni vissit, en
fremur lítur þó út fyrir að svo sé,
enda mætti hann vera í mei|ra lagi
tilfinningarlítill ef ‘honum stæði á
sama um það með hvað miklum
viðbjóð og ógeði er á hann minst
við öll tækifæri bæði í ræðu og riti.
í tímariti einu er sýnd skopmynd
af honum þar sem hann stendur i
bókabúð og spyr kaupmanninn að
því, raunalegur á svipinn, hvort
hann geti ekkert tímarit selt sér til
aö lesa þar sem ekki sé neitt á sig
minst. Vesalings Rockefeller fór
nærri um það, að ef á annað borð
væri á sig minst, þá mundi það
ekki vera til góðs.
Aldrei hefir hann veriö svipað
þvi jafn stórgjöfull til almennm
fyrirtækja eins og nú á allra síð-
ustu tímuríi eða síöan blöðin og
tímaritin tóku til að úthúða hon-
um fyrir alvöru ,á hvað sem slíkt
bendir. En það er eins og þjóðin
kunni ekki að meta það. Menn
gretta sig við gjöfum hans og hafa
skömm á þeim—fá nærri þvi eft-
ir þvi tneiri skömm á karlinum sem
hann gefur meira. Og þegar blöð-
in segja frá gjöfum hans,þá ve»iju-
; legast hreyta þau i hann einhverj-
i um smánarvrðum jafnframt, svo
| sem til dæmis: „Gáðu að þér John
D., að þú ekki gefir þig út á hús-
ganginn; þessi gjöf þín slagar
hátt upp i mánaðartekjurnar þjn-
ar í Standard Oil félaginu'’. „Nú
fer sá gamli á hreppinn; hann hefir
gefið meira síðan í Mai í vor en
nemur gróðahlut hans í Standard
Oil félaginu á tímabilinu, sein lik-
tir eru til að liann megi bíða eftir
þangað til i September.“
John D. Rockefeller hefir mikið
gefið síöan í Maí í vor. Hann gaf
Yale háskólanum eina miljón 29.
Júni sem sérstakan vaxtarsjóð, og
næsta dag gaf hann tíu miljónir í
almenna vaxtasjóðinn skólans.
Auk þess liefir hann gefið ýmsár
smærri upphæðir á tímabilinu. Alls
hefir ltann gefið siðan í Maí $11,-
500,000 eða meira, og er það þá
að minsta kosti $9,000,000 meira
en hann fær frá Standard Oil fé-
laginu á sama tímabilinu.
Svo það lítur út fyrir, að hon-
um takist að koma út fé siríu þó
það þyki illa saman dregið. Menri
gretta sig og biðja fyrir sér yfir
spilling náungans þegar hann gerir
sig sekan í því að taka við gjöítim
frá John D. Rockefeller; en þeir
sem gjafirnar fá gretta sig ekki.
heldur taka við þeim með þökkum,
og þó meira væri.
En John D. Rockcfeller fær
tekjur víðar að en frá Standard
Oil félaginu. Það er sagt að hann
eigi að minsta kosti tvö hundriið
og fimtíu miljónir annars staðar á
vöxtum, sem með,4 prócent vöxt-
um gefur af sér tíu miljónir á
ári. Á árinu telst svo til, að tekj-
ur hans í Standard Oil félaginu
séu $16,000,000 og ættu árstekjur
hans því að vera um eða yfir $26,-
000,000. Eins og frá er skýrt hér
að ofan hefir hann á siðustu þrem-
ur mánuðum gefið $11,500,000, og
á næstu fimm mánuðum áður gaf
hann $2,500,000. Þannig hefir
hann þá á átta mánuðum gefið
$14,000,000, eða rúmum fimm
miljónum minna en tekjur hans
á sömu átta mánuðunum.
En það lítur út fyrir, að ekki sé
hér með lokið. Nú er sagt hann
hafi i Hyggju að gefa Chicago há-
skólanum fimtíu miljónir og yrðu
þá allar gjafir hans á árinu sextíu
'og fjórar miljónir eða þrjátíu og
átta miljónum meiri en árstekjur
hans. Geri hanrt það, þá verður
þetta í fyrsta sinn á æfi hans, að
menn segja, sem hann er fátækari
í árslök en hann var í ársbyrjun.
Þykir sumum það benda á, að
hann hafi aðhylst þá kenningu
Andrew Carnegie’s, að það sé
glæpur að deyja ríkur eða frá
miklum auð.
Hvort skammirnar í blöðum og
tímaritum landsins hafa vakið
John D. Rockefeller, vita menn
ekki. En Irítt vita menn eða hafa
fvrir satt, að þó hann gefi allar
eigur sínar þá takist honum ekki
með því að réttlæta það sem. á
undan er gengið eða bæta fyrir
það i augum þjóöarinnar.
------o------
örbirgð á Englandi.
I nýútkomnu hefti af New York
Independent stendur stutt frétta-
grein um örhirgðina á meðal fá-
tæklinganna á Englandi, og er því
þar haldið fram, að ástand þeirra
liafi aldrei verið jafn bágt eins og
á yfirstandandi. tima. Skýrslur
lækna, sem skoðað liafa menn þá
úr flokki fátæklinga, er í herinn
liafa ætlað sér. að ganga, sýna, að
um ægilega líkamlega hnignun er
þar að ræða; og skýrsla þing-
nefndar, sem skipuð var til að í-
liuga málið, dregur lítið úr stað-
hæfingum læknanna. Þingnefndin
heldur því fram.að líkamleg hnign-
un stafi sumpart af því, að börnin
í uppvextinum fái ekki nóg að
borða. Mentamálanefnd, sem sett
var í London til þess að líta eftir
aðbúð barnanna, komst að því,
að mörg börn komu í skólana, sem
bæði fengu of litla og of illa fæðu.
Samt áleit ekki nefnd sú ráðlegt að
börnunum væri gefið að borða á
almennings kostnaö, og það ekki
þó foreldrarnir, sem því eru vaxn-
ir væru látnir bera kostnaðinn. En
með því var mælt, að reynt væri á
nokkurum skólum að selja börnun-
um mat eins ódýrt og hægt er, eða
einungis fyrir það sem maturinn
kostar — svo sem þrjú til fjögur
cent máltíðin — og lærisveinarnir,
í bekkjunum þar setn matreiðsla er
kend, séu sem ínest notaðir til þess
að matreiða.
Síðustn skýrslur sýna, að nú er
meiri örbirgð á Englandi en nokk-
urn tíma áður hefir verið síðan ár-
ið 1873, °g hún hefir farið óð-
um vaxandi nú á síðtistu árum.
Allsleysingjar eru nú taldir að
vera 768,390, eða 22.8 af þúsundi
af öllum fólksfjöldanum. Þeir eru
30,756 fleiri en í fyrra, og 63,782
fleiri en þeir voru fyrir tíu árum
síðan. Allsleysingjar, sem i hús-
um eða unfiir þaki húa voru í síð-
astliðnum Maímánuði 238,934, en
í Maímánuði 1904 voru þeir 229,-
915, og í Maímánuði fyrir tíu ár-
um síðan, 189,903. Fólksfjöldinn
í þurfamannahúsunum hefir stór-
um aukist síðan um aldamótin, eða
um 45,610. Allsleysingjar, sem
ekkert skýli hafa, voru í Maímán-
uði 529,456, en í Maímánuði í
fyrra voru þeir 507,719. AUsleys-
ingjarnir í London Csem með eru í
tölu allsleysingjanna á Englandi)
voru í síðasliðnum Maimánuði
ll7’5&7 °g er þa® 7,918 fleira en í
Maímánuði í fyrra; það er 20,087
fleira en í Maímánuði árið 1900, og
það er fleira en það hefir nokkurn
tima áður verið siðan árið 1871
þegar þeir voru 126,728. Alls-
leysingjar þar tindir skýli voru í
Maímántiði 73,255, en í Maímán-
uði f fvrra voru þeir 70,997; og í
þurfamannahúsuntim þar hafa
aldrei verið jafnmargir .og nú.
------o—-----
Friðarsamningarnir
undirskrifaöir.
Fulltrúar Japansmanna og Rússa
í Portsmouth, N. H„ hafa nú kom-
ið sér saman um og undirskrifað
friðarsamningana og þykja slíkt
fagnaðartíðindi mikil um heim
allan.
í fyrstu grein samninganna er
það tekið fram aö vinátta eigi að
takast með stjórnendum Rússa og
Japansmanna og með þegnum
þeirra. 1
í annarri grein viðttrkennir
Rússakeisarí, að frá stjórnmála,
hermála og fjárhagslegri hlið
standi Kórea Japansmönnum næst,
og skuldbindur Rússa til þess að
setja sig ekki upp á móti neinni
stjórn, vernd eða umráðum, sem
Japansmenn kunna að álíta þörf
á þar í samfélagi meðKóreustjórn-
inni. En rússneskir þegnar og
rússnesk fyrirtæki þar skulu njóta
sama réttar eins og menn og fyrir-
tæki annarra þjóða.
I þriðju grein er það áskilið, að
her beggja — Rússa og Japans-
manna — verði samtímis á burt úr
Manchúríu, og réttindi einstalc-
linga og félaga þar lialdi sér .
í fjórðu grein er fram tekið, að
öll réttindi Rússa i sambandi við
leigutilkall þeirra til Port Arthur
og Dalny til lands og sjávar af-
liendist Japansmönnum að fitllu.
En þó rússneskir þegnar látnir
halda eignum sínum og réttindum.
í fimtu grein koma Rúsar og
Japansmenn sér saman um að
leggja engar tálmanir í veg fy/ir
neitt það sem Kínverjar kunna að
ráðast í (og nær jafnt til allra
þjóöa) til þess að efla viðskifti og
iðnað í Manchúríu.
I sjöttu greininni koma Rússar
og Japansmenn sér saman um
livern liluta járnbrautanna hverjir
liafa framvegis. Frá þvi verður í
þetta sitin ekki greinilega sagt í
Lögbergi, vegna þess nægilega
ljóst landabréf er ekki við hendina.
En mest af brautunum frá Harbin
suður eftir Manchúríu verður í
liöndum Japansmanna, en frá Kór-
eu austur til Vladivostock í hönd-
um Rússa, en þó undir gæzlu og
stjórn kínverskra emhættismanna.
Og í næstu tveimur greimtnum (7
og 8) er um það búið að farþega
og vöruflutningar með járnbraut-
tinum haldist hindrunarlaust.
í níundu grein samþykkja Rúss-
ar að láta Japansmenn fá Saghalin
eyna norður að 50. breiddarstigi,
ásamt öllum smáeyjunum með-
fram þar.
1 tíundu grein er tekið fram, að
Rússar, sem á suðurhluta eyjar-
innar búa, hafi rétt til að búa þar
áfram ,án þesjs að verða japanskir
þegnar. En Japansmenn hafa full-
an rétt til þess að ,láta alla rúss-
ncska sakamenn flytja burtu af
þeirn hluta eyjarinnar.
í elleftu grein skuldbinda Rúss-
ar sig til þess að leyfa Japans-
mönnum að fiska meðfram rúss-
nesku ströndinni í japanska, Ok-
hotsk og Berings-sjónum.
í tólftu grein er samþykt að
endurnýja alla viðskiftasamninga
á milli Rússa og Japansmanna svo
að segja óbreytta frá því sem þeir
voru áður en stríðið byrjaði.
í þrettándu grein er samþykt,
að borga fyrir alla stríðsfanga það
sem hald þeirra hefir .kostað.
I fjórtándu grein er tekið fram,
að friðarsamningarnir séu ritaðir
á ensku og frönsku — á ensku
handa Japansmöunum og á frakk-
nesku handa Rússum. Fari svo, að
einhver misskilningur komi upp
síðar, þá skal franska útkggingin
skera úr þeim misskilningi.
Hví skyldu menn
borga háa leigu inn í bænum,meö-
an hægt er aö fá land örskamt frá
bænum fyrir gjafviröi ?
Eg hefi til sölu land f St. James
mílur frá pcsthúsinu, fram meS
Portage avenue sporvagnabraut-.
sem menn geta eignast íneö $10
niöurborgun og $5 á mánuöi.
Ekran aö eins $150. Land þetta
er ágætt til garöræktar. Spor-
vagnar flytja menn'alla leiö.
B.B.HamsoD &Co.
Bakers Block, 470 Main st.
WlNNIPEG.
N.B.—Skrifstofa mín er í sam-
bandi viö skrifstofu landa yö-
ar, Páls M. Clemens, bygg-
ingarmeistara.
1 fimtándu greinver áskilið að
innan fimtiu daga frá því samn-
ingarnir eru undirskrifaðir í Ports-
mouth staðfesti keisararnir þá
báðir með undirskrift sinni.
Eftir að samningarnir voru und»
irskrifaðir f báðum málspörtum,
liéldu japönsku fulltrúarnir veizlu
og buðu þangað rússnesku fulltrú-
unum, og höfðu þeir þar sýnt
hverjir öðrum hlý vináttumerki.
Rússar, þykjast með samningum
þessum hafa unnið sigur mikinn,
og segir s^agan, að M. Witte þakki
sér sigurinn. En eiginlega varð
Rússum það til sigurs, sé liér ann-
ars um sigur að ræöa, að Japans-
menn voru búnir að fá því fram-
gengt, sem þeir börðust um, og
kusu fremur frið en áframhald
stríðsins og frekari sigurvinningp..
Sá skilningur er vist alveg réttur.
Ósanngjörn stífni.
Fyrir nokkuru fór Dominion-
stjórnin enn þá einu sinni fram á
þpð við brezku (stjórnina að upp-
liefja innflutningsbannið á móti
nautgripum frá Canada. Og nú
hefir stjórnin í Ottawa fengið svar,
þar sem brezka stjórnin neitar og
byggir neitun sína á skýrslu akur-
irkjumáladeildarinnar brezku.
Heldur stjórnin þvi fram,að bann-
iö standi ekkert í vegi fyrir grtpa-
fiutningi til Bretlands. Bann þetta
hafi staðið síðan árið 1879 °g sýnir
hrezka stjórnin með tölum, að
gripaflutningur til Bretlands hefir
stórum aukist ár frá ári, og svo
sýnir hún fram á, hvað nauðsyn-
legt sé að fyrirbyggja þafi, að
sjúkir nautgripi^ komist inn í land-
ið. En nú vill sVo vel til, og það
ættu Bretar að vita, að engir af-
sýkjandi kvillar búa í canadískum
nautgripum. Þess vegna fara
Canadamenn fram á, að innflutn-
ingsbannið sé upphafið. Þeim
mundi annars ekki koma slíkt til
liugar. Innflutningsbannið er þann-
ig, að nautgripir mega ekki fara
inn í landið,heldur verður að slátra
þeim undir eins á bryggjunni. Er
slíkt stórtjón fyrir Canada-menn
eins og gefur að skilja. Bæði feng-
ist hærra verð fyrir gripina ef hægt
væri að slátra þeim eftir þörfum
og auk þess yrðu þeir miklu meira
virði ef þeir væru gevmdir í góð-
um högum þangað til þeir væru
búnir að taka sig eftir hrakning og
sult á járnbrautum og yfir um At-
tanzhaf. Innflutningsbann þetta
er því Canada-mönnum til mikils
baga og Bretum einnig, og væri
fyrir löngu upphafið ef ekki væri
ósanngjarni stífni Breta um að
kenna.
_________ ./
4