Lögberg - 13.09.1906, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. SEPTEMBER 1906
5
hefir á merki sínu háa tolla. Þ'aö
vita þeir sem vilja vita og nokkuS
geta vitaS, aS hátolla, eöa verndar-
tollastefnan, orsakar liærri útgjöld
í ríkinu. Verndar iðnaö gagn-
vart samkepni,sem svo skapar ein-
okun og hátt verð á vörum, sem
fjöldinn kaupir. Viss hluti af
þessu aukna veröi fellur í ríkisfé-
hirzluna,en meiri hlutinn fer í vasa
þeirra, sem einokuninni stjórna.
Hvor skyldi því vera skaölegrri
fyrir ríkiö, séra Jón meö sína tí-
und, þó hún heföi komist á, sem
að eins snertir lúterskt fólk, og
ekki er undir vernd ríkislaga, eöa
B. L. B., sem er vinnumaður þess
valds, er reyndi aö stofna ríkis-
kirkju í Canada, og verndar auö-
vald og verzlunareinokun í land-
inu, og hefir þaö á stefnuskrá
sinni gagnvart öðrum félagsskap
sem samkepnis meðal.
Kirkjur þessa lands hafa derno
kratiskt stjórnarfyrirkomulag. Þar
ræöur fjöldinn öllum fjármálum,
og meira að segja, prestar eiga
undir náð fólksins, hvort þeir
halda embættum eöa ekki. Þetta
gildir jafnt í söfnuðum íslenzka
kirkjufélagsins lúterska, og öörum
kirkjufélögum þessa lands. Það
er því fjarstæða í mesta máta aS
benda á lút. félagskirkju sem
stjórnfræöislega eöa hagfræðislega
kúgandi afl. Ríkinu stendur eng-
in hætta af þess sérlöggjöf eða
fjármála reglugjörö. Og einstak
lingum stendur engin hætta af lög-
gjöf þess, hver sem hún er, af því
það hefir engin hegningarlög eða
lögregluvald. Kirkjan er, í raun
réttri, bræöralagsstofnun, sem hefir
ákveðin viss réttindi frá löggjöf
landsins og ekki meira.
En félagsskapur sá, sem B. L.
þjónar, er ríkisstjórnarlegur, og
er byltingaflokkur í raun og veru.
Er ófriðarafl í ríkinu aö því leyti,
að hann er alt af aö berjast fyrir
völdum. Og sem ástæöur hefir
hann þær sömu sem afturhalds-
flokkurinn á Rússlandi, í Þýzka-
landi eöa hvar annars staðar, þar
sem afturhaldsflokkar lifa og þríf-
ast. Og aöal prinsípin eru að verja
það gamla. Aristókratisku dýrð-
ina, höföingjavaldið, stéttaríg,
þrælahald, auðvald og óhóf,
drykkjuskap og lauslæti og verzl-
unar einokun og einveldi, sem er
mótsett sérveldi.
Allar endurbótahreyfingar allra
landa, hafa ætíð átt x höggi við
þetta voða-afl, — afturhaldsaflið.
Og framan talin atriði hafa verið
þau mein, er framfaramennirnir
hafa orðið að berjast við.
Það er ekki rétt af tnér að fara
lengra út í þetta mál, sem er póli-
tískt, nema að eins til að sýna að-
nl atriðið, nfl. það, að sá félags-
tkapur, sem B. L. þjónar í, saman
stendur af mestu auðmönnum
þessa lands, og reki maður slóð
þeirra gegn um löggjöfina, finnur
maður einlæg afturhalds einkenni
í hvívetna. Sem dæmi í Manitoba
mætti nefna verkstæðalögin, sem
afturhaldsmenn þrengdu, og svo
það, sem þeir hnektu atkvæð-
isrétti kvenna í sveitamálum,
þess maður nefni bindindis- eða
vínbannsmálið og meðferð þeirra
á því. Og þegar svona merki sjást
í fylkispólitík, sem þó er „local“,
við hverju má þá búast í sam-
bandspólitík, sem er aðal blóðrás
hins pólitíska þjóðhkama. Og frá
þeirri uppsprettu nærast hinir
smærri partar ríkisins.
Það er því bert að sá einn eða
annar maður, sem þjónar aftur
haldsvaldinu, er að leggja sinn
skerf til að kúga þjóðina, bæði
hagsmunalega og andlega. Að
hann er að hjálpa til að tíunda.
meðbræður sína. Ekki rétt t orði,
heldur í virkilegleika, á þann hátt
að engum þegnanna er unt að flýja
nema á þann hátt að fá til valda
annan flokk með frjálsara prinsípi
og rýrnri löggjöf.
Tíund séra Jóns gæti allrei orð-
ið annað en frjáls samskot, þvt
ekki hættuleg. Að eins bygð á til-
finningu manna fyrir því, hvað
þeir vilji á sig leggja fyrir mál-
efnið, og á nauðsyn félagsskapar-
ins í baráttunni fyrir tilverunni.
Tollar B.L. eru helzt óendanleg-
ir að vöxtum, og auk þess sem
þeir ganga til að fita óhófssama
stjórn, þá hjálpa þeir til að skapa
miljónera og skerða borgaralegt
og persónulegt frelsi manna, veif-
andi hefndarvopni yfir höfði þeirra
manna, sem reyna að gera mót-
stöðu, og ekki vilja hlýða. Hvor
skyldi því vera hættulegri maður
fyrir þjóðfélagsheill og þegnlegt
frelsi og farsæld, séra Jón Bjarna
son eða Baldvin L. Baldvinsson,
sem er keyptur og seldur þræll
afturhaldsvaldsins í Canada, þó
hann geti stórmannlega státað af
að vera ekki þræll séra Jóns?
að því er snertir áhrif hans á
hugsunarhátt alþýðu. Það hefir
stundum verið fundið að honum
að hann væri demagogue, og ekki
alveg að ástæðulausu. Það er
næstum undravert, og ekki stór
virðing fyrir Vestur-íslendinga,
hvað hann virðist hafa marga
fylgjendur í skoðunum sínum, Og
þó flestir ritfærir menn séu hættir
að skrifa í Kringlu,þá er hún samt
höfð fyrir „standard“ vísdóms-
hirzlu og hún skoðuð að vera
merkisberi allra frjálslvndra og
hugsandi manna.
Til dæmis þegar hann herjaði a
Hjartadrotninguna og hneykslað
ist á buxnaklauf Sig. Júl., þá
hældu honum ýmsir fyrir við-
kvæma og næma siðferðistilfinn-
ingu, og urðu á hans máli með
það, að sjónleikar mundu vara
samir siðferðisins vegna. Sömu-
leiðis þegar hann kom með flugna-
spekina, nfl. það, að flugur væru
til góðs af því að þær gæfu mönn
um vinnu, þó þær orsökuðu ein
tóm útgjöld og erfiði, og flyttu
mönnum sjúkdóma og önnur ó
óþægindi. Honura sást yfir alt
nema centin. Og aumingja landar,
sumir hverjir, héldu þetta gull
væga speki og fínustu hagfræði og
voru bara hissa að sér skyldi aldrei
hafa getað dottið þetta í hug,svona
einfalt og náttúrlegt.
Þá kom móðurástin, eða hans
útskýring á henni: „sú ást, sem
börnin hafa til móðurinnar“. Hann
fékk þó áreiðanlega áhangendur
því máli, en þeir voru samt víst
með færra móti.
Svo kom fjölkvænismálið. Frétt
í Hkr. að kona hefði verið sett
fangelsi fyrir fjölkvæni, og fyrir
að hafa peninga í vösum sínum, er
hún átti sjálf. En í þessu máli átti
Þjóðsöguna í byrjun greinar
minnar sagði eg ekki af því að eg
með því meinti að gera B. L.
hneisu, heldur til að gera honum
tilfinnanlegan smekkinn af slíkum
bókmentum. Eg hélt hann skyldi
það betur,en þó eg færi að setja út
á þjóðsöguna hans, er hann heiðr-
aði séra Jón með.
Að mín saga sé að aðalþræðin-
um sönn, er eg í engum vafa, af
því margir norðlendingar hafa
sagt mér hana, og þar á meðal B.,
L. sjálfur. Og þó það sé í sjálfu'hann engan fylgjanda, þar stóð
The DOMINION B4NH
SELKIHK tíTIBlllÐ.
AUs konar bankastörf af hendi leyst.
Sparisjóðsdeildin.
Tekjð við innlögum, frá $r.oo að upphæð
og þar yfir. Hæstu vextir borgaðir. Við-
skiftum bænda og annarra sveitamanna
sérstakur gaumur gefinn. Bréfleg innlegg
og úttektir afgreiddar. Óskað eftir bréfa-
viðskiftum.
Nótur innkallaðar fyrir bændur fyrir
sanngjörn umboðslaun.
Við skifti við kaupmenn, sveitarfélög,
skólahéruð og einstaklinga með hagfeldum
kjörum.
J GRISDALE,
bank«st,óri.
sér meinlaust, sýnir það þó hvers
konar góðgæti hann býður gestum
sínum og hvað vel situr á honum
að vanda um við Ólöfu Sigurðar-
dóttur.
Eg bið lesendurna afsökunar á
að eg bauð þeim þenna óþverra,
°g eg ve*t Þeir taka gilda útskýr-
ingu mína á því atriði.
Það eru til ferfættar skepnur,
sem ekki er hægt að venja af að ó-
hreinka gólfið, með öðru en að
nudda þeim sjálfum upp úr því.
Að atyrða hann fyrir ljóð-'mér, að B. L. geti ekki öllu lengur
orðið andlegur leiðtogi Isl, að lians
hundadagar séu senn á enda, að
ísl. varpi af sér þvi ámæli, sem
þeir hljóta að hafa meðan Bald-
vin, Friðrik & Co. halda i taum-
inn, annar með þjóðernið og mór-
alinn, hinn með islenzkuna og
nýju trúna.
B. L. Baldvinsson stendur i
hárri stöðu í þessu landi og hefir
mikla ábyrgð á herðum sér. Og
hann hefir í höndum áihald til að
geta haft áhrif á meðbræður sína í
skoðanalegu tilliti. Væri hann þvi
vel mentaður og siðaður maður,
gæti ltann haft ómælanlega góð og
mikil áhrif á þjóð sína.
Urn stjórnmensku hans ætla eg
ekkert að segja í þessu sinrii, ann-
að en það, að hann mun standa í
þeirri stöðu fullkomlega í meðal-
lagi, einkum utan þings. Á þingi
hefir hann, eins og ekki er von,
gert nein stórvirki. En þó tvisvar
gert allfjörlegar tilraunir til þess
an að afla sér orðstýrs. í annað sinn
þegar hann varð að biðja Green-
way fyrirgefningar fyrir ósann-
indi. En í hitt skiftið þegar
hann fór að leggja krabbakerling-
unni lið.
En um bókmentaleg og siðferð-
isleg afskifti hans ætla eg að tala
fáein orð, til að athuga, hvort
hann muni með áhrifum sínum í
þeim greinum hefja og , siömenta
þjóð sína og vera því vaxinn aö
stjórna blaði.
Mig minnir að eg hafi einhvern
tíma staðhæft ‘það á prenti, að B.
L. væri bókmentalegur asni, og eg
hefi enn ekki séð ástæðu til að taka
það aftur. En eg bið menn að
gæta þess: að segja að hann sé
bókVnentalegur asni er sitt hvað:
eða að segja að hann sé asni, því
þetta snertir bókmentir að eins. Eg
veit vel, að B. L. er dágreindur
maður, og kemur vel fyrir sjónir,
þó hann risti ekki sérlega djúpt.
Þessi lýsing min á B. L. verður
enginn manngildisdómur yfir
liann, og að öllu sneytt hjá að
snerta hans prívat kringumstæður
eða hann að nokkru leyti persónu-
lega. Það er að eins viðvikjandi
honum sem opinberum manni og
liann einn. Og þessi misskilning
ur hans kom af því, að hann skildi
hvorki ensku né íslenzku. Hann
hélt að orðið „polygamy" þýddi
fjölveri, en það þýðir fjölmeki, og
er viðhaft bæði við karla og kon-
ur. Orðið fjölkvæni á ensku er
„polygyny“, en fjölveri „polyand-
ry-“
Þá mætti nefna hans einkenni-
legu skoðanir á þjóðerni. Þó hann
hafi ávalt, einkum á Islendinga-
dögum, haldið níðræður um ís-
land og gert skop að íslenzku
þjóðerni.þá tók hann sig til í fyrra
og fór að prédika þjóðerni og
þjóðrækni. Aleit hann manni ó
mögulegt annað en kasta þjóðerni
sínu fljótlega eftir að hingað væri
lcomið, því þjóðerni manns saman
stæði af því, sem ntaður borðaði
og klæddist. Reyndar mintist hann
á málið, en það hlaut að fara fljótt
alveg eins og trefillinn og lamb-
húshettan. /Ettgengi gat hann ó-
mögulega dreymt um. Slikur hé-
góirii hafði aldrei komið i hans
huga. Að hugsa sér að ættar ein-
kenni sæust eftir niörg httndruð
ár. Nei, það er of djúpt fyrir
Baldvin. Fylgjendur í þesstt máli
á hann mýmarga, einkum í con-
servatíva klúbbnum.
Þá væri ekki úr vegi að minna
á grein í nr. 27, XX. ár, er hann
nefnir „Spítala skýrslur’’. Hann
skýrir frá að á árinu hafi dáið 332,
en á móti því leggur hann 127
fæðingar, svo að dauðsföllin eftir
því urðu ekki nema 205. „Það tek-
ur vitran asna að vita, að hann er
asni.“
Þá mætti benda á tíundarmálið
sem sýnishorn af kringlóttum
heila, og svo þvi nve vel B. L.
tekst að þeyta upp ryki og safna
fjölda manna utan um sig. Aum-
ingja landar héldu, að hann hefði
frelsað sig við ógurleg peninga-
útlát, og létu hann njóta þess með
því að skrifa sig fyrir Hkr., og
það ekki svo fáir af „kristnum
þjófunt”, sem hann svo kallar.
Svo mætti nefna til uppfyllingar
dóm hans um ýtnsar bækur, eink-
um ljóðmæli mín. En af þvi það
snertir mig svo mjög, ætla eg að
sleppa því alveg. En undur má
það heita,hvað slíkur dóna sleggju
dómur yfir mig persónulega og
rnínar skoðanir, án þess að dæma
um bókina sem skáldverk, gekk í
augu margra landa, og jaftivel
Lögberg varð hrifið og samsinti!!
En seinast má minna á meðferð
hans á skáldinu St. G. Stephans-
synt.
mæli, sem enginn fékk að sjá. Já,
þar tókst honttm upp. Það skeði
alt á sama árinu og hann flaggaði
með Ólaf Torfason og Lárus Guð-
mundsson. Hvilíkir menn, drottinn
minn! Hvílíkur smekkur í bók-
mentum! Já, og þar á hann fylgj-
endur, þvi eg hefi persónulega
talað við suma afturhaldsvini hans
og mína, þvi margir afturhalds-'
menn eru vinir mínir,og af mér virt-
ir eins og menn af öðrum skoðun-
um, og voru þeir honum samþykk-
ir og sammála með þenna ósvifna
guðníðing, að hafa ekki trú á aft-
urhaldsflokknum i Alberta. Og
þeir hugguðu sig við að dagar
hans sem skálds, væru þegar tald-
ir. Og nú er hann ekki lengur
orðinn fjallasvanurimi. Nú var
hann ekki lengur stórskáld Vestur-
Islendinga. Þannig var heiðurs-
forseti „Hagyrðingafélagsins” til
dauða dæmdur. Þetta seinasta
asnastryk Kringluspekingsins er
hans gullkóróna, svo nú þekkist
hann hvar sem hann fer. |
En af þessu öllu til samans og
ýmsu fleira, hefir B. L. orðið svo
stór bæði í sinum eigin augptm og
annara, að hann hefir ofmetnast í
hjarta sinu og ákveðið að enginn
sem mótmælir skoðunum hans
skuli þrífast. Og nann hefir með
kröftugum orðum smánað lífs-
skoðun hinna vitrustu manna
heimsins, eins og t.d. Tolstoys, Ib-
sehs, Brandesar o. fl.
Svo það er ekki furða þó séra
Jón hafi orðið smár i hans augum,
og honum þyki lítið koma til hans
föðurlegu tilfinninga.
Að öllu þessu athuguðu, verður
það helzt furðulegt, að Islending-
ar sem heild,skuli hafa liðið þenna er klámskur orðhákur, beitir þeim
spámann sinn, nema það sé tilfell- hæfileikum bæði i heimahúsum og
ið, að andlegar kröfur manna séu á ræðupalli og jafnvel hvar setn
að verða lágar og þeir svo að úr- hann er staddur og við hvern sem
kynjast, ganga inn í sjálfa sig, að í hlut á. Alt þetta er vitanlegt og
svona andans menn geti virkilega' viöurkent meðal þeirra mörgu er
Það þyrfti nýjan kenslumáta,
alveg ólikan Baldvinskunni. Það
þarf að kenna meira af samhygð,
en liætta að æsa menn og kenna
þeim að hatast fyrir litinn skoð-
anamun. Þó menn greini á um
trúaratriði, þá eiga þeir að geta
unnið saman i öðrum málum,
Stefna timans heimtar það. Menn
eru óðum að læra af sócíalistum,
já, meira en marga grunar. Mann-
gildi á að ráða, en ekki auður eða
staða í félagslifinu, sem bygð er á
metorðagimi og heimsku. í stað
þess að hlaða garð hver utan um
sína hundaþúfu, eiga menn að um'
gangast hver annan og læra að
þekkja hver annan. Allir menn
eru bræður og systur, allir gæddir
góðleikseðli, því meðtækilegri fyr-
ir góðar kenningar eigi siður en
vondar, og í þvi liggur stærsta von
mannkýnsins.
Að Baldvin er óhæfur að kenna
slíkar kenningar, er ljóst, að hann
er afturhaldsmaður i sönnum
skilningi, er ljóst, að hann er ó-
vinur andlegra framfara hefir
j hann oft sýnt. Enn fremur að
hann á enga lífsskoðun, þekkir
enga lífsstefnu, er bókmentaleg
meinakind.hin hlægilegasta fígúra
I þarf ávalt aðstoðar annara við rit-
, verk sín, og sækir eigi ósjaldan til
prestastéttarinnar vit sitt, að hann
Stoppteppi.
orðið þeirra lærifeður og leiðtog- J hann þekkja. Og ef hann ætti ekki
ar, bæði í borgaralegum,bókmenta-’ aftur marga góða mannlega kosti,
legum og siðferðislegum efnum. j væri liann hreint óþolandi rnaður.
Eitt atriði er enn ónefnt, sem þó^En eitt má segja um hann án þess
einkennir B. L. mjög, aö þvi er
meðferð hans á þjóðminningar-
degi ísl. snertir.
Úr þeim degi er hann búinn að
gera pólitíska smekkleysu. Og al-
menningttr orðinn alveg áhugalaus
fyrir honum,eins og nefndar kosn-
ingarfundirnir sýna. Þetta hefir
kontið glögt í ljós síðastliðin nokk-
ttr ár. Og ltann er farinn að grípa
til þess úrræðis að kaupast á við
Fr.Bergmann um fulltingi í þeirra
áhugamálum. Þeir virðast nú upp
á síðkastið vera að gera
lega innreið í Jerúsalem
aö tala honum til að hann er hreint
ekki tignarlegur maður og saman^
burður á ltonum og séra Jóni al-
veg óntögtilegur. Og liklegt þykir
ntér að röksemdir hans gagnvart
sér Jóni, taki ekki djúpar rætur
hjá fólki, sem þekkir báða þessa
menn. Og að séra Jón sé sneyddur
hluttekningu með munaðarlausum
börnum, af þvi hann hafi aldrei
verið faðir, er ólíklegt að hrífi
huga trúaðra manna sem minnast
þess að bæði frelsarinn og Páll
konung-1 postuli voru ógiftir.
hvor á __________
Tuttugu og fjögur eru stopp-
teppin, sem verða hér til sölu á
J'östudags morguninn, hvert á $1.
—Ekkert þeirra er minna en $1.25
virði.
Á föstudagsmorguninn verða
þau seld fyrir $1.00.
Hagfeld kaup fyrir konurnar.
Fiðurkoddar.—3 pd. fiðurkodd-
ar með góðu sateen-veri. Sérstakt
verð 75 ct. — y/t punds fiður-
koddar, stærð 22x27 þuml., með
veri úr ágætu efni. Verð $1.25.
Sérstakt verð á rúmteppum, —
stærð 62x72, mjög vopduð að efni.
Sérstakt verð $1.75.— önnur teg-
und, stærð 64x72, sterk og mjög,
vönduð. Sérstakt verð $2.50.
Blankets úr ull, grá, 6 pd., stærð
64x72, góð tegund. Verð $2.75.
Að eins ein tylft eftir af þeim.
\
Oxford skór, til haustbrúkunar.
Vér erum vissir um að öllum geðj-
ast vel að þeim.
„The King“-skórnir handa karl-
inönnum, allar stærðir. Þeir eru
búnir til úr bezta leðri og með á-
gætu sniði og ágætu verði. Alt eins
og það á að vera. Gætið að þessu
verðlagi:
Karlm. patent leður skór á $4.50
Karlm. patent Oxford sk. á$4.oo
Kvenna pat. Blucher skór á $4.00
Kvenna patent Bals skór á $3.50
Kvenna pat. „Slip“ sóla skór $4.50
Ágætar karlm. buxur úr tweed.
-Þ vkkar og vænar „tweed“ bux-
ur, fóðraðar með dökku flannel-
ette . Sérstakt verð $2.75.
öðrum. Ekki furða þó B. notij Eg enda sv0 þessar Hnur í
frægð og viröingu sera Fnðnks til þej£ von að Baldvin taki þessar
aö mða sera Jon með. Ma vera, vr. . ,
v , v , . ... .aöfinmngar minar a þann veg að
að það se tilhlyðdegt, Ma vera,
að B. L. kunni að meta manngildi
þessara manna og geri sanngjarn-
an samanburð. En kom það mál-
inu við?
Þessar framan sögðu athuganir
mínar mynda þá ntðurstöðu hjá
eg neyðist ekki til að ganga nær
honum en þetta, því þess óska eg
ekki og vildi feginn fríast við það.
Persónulegheit eru jafnan óæski-
leg, en þau atvik geta þó komið
fyrir að maður verði til neyddur.
S. B. Bencdictsson.
Tlie Rat Fortage Lmnlier Co. i
IálTVLITEID.
i
AÐALSTAÐURINN til að kaupa trjávið, borðvið, múrlang- *
bönd, glugga, hurðir, dyrumbúninga, J
rent og útsagað byggingaskraut, kassa ^
og laupa til flutninga. é
Bezta „Maple Flooring“ ætíð til. *
Pöntunum á rjávið úr pine, spruce og tamarac nákvaemur gaumur gefinn. 2
4 Skrifstofur og uiyiuur i Norwood. T:*: ««
!*%%%%%%% %'%%%'%%%%%%'%%%%/%%%% %%%%%%
The Alex. Black Lumber Co„ Ltd.
Verzla með allskonar VIÐARTEGUNDIR:
Pine,
Harðvið.
Furu, Cedar, Spruce,
Allskonar borðviður, shiplap, gólfborð
loftborð, klæðning, glugga- og dyraum-
búningar og alt semtil húsagerðar heyrir.
Pantanir afgreiddar fljótt.
fel. 59ð. Higgins & Giadstone st. Winnipeg
Karlm. buxttr, allar fóðraðar og
vatnsheldar. Sérstakt verð $2.50.
->PÍ0S 3J3UiqSBD JE[[n[E JE Jod 9?
um verða seld á mánudaginn, sið-
degis, að eins á 25C. parið. Þjeir
eru 35C. virði.
ann a
Hattar.—Litið inn i suðurglugg
laugardagsmorguninn og
sjáið þar hina ljómandi fallegu,
albúnu hausthatta.
Karlmannafatnaður. — Menn
verða að leggja mikið á sig til að
afla lífsnauðsynjanna. Þess vegna
er engurn um það gefið að borga
nteira en nauðsynlegt er fyrir þær.
Samt sem áður vilja allir helst ný-
tizkufatnað og þann fatnað, sem
heldur sér vel mánuðum sanian.—
Vér ábyrgjumst að föt okkar svara
til þessa augnamiðs. Þau kosta
$10, $12, $15 og $18. Hvergi fást
slík föt fyrir annað eins verð.
Þau eru annars staðar fullum $2
dvrari.
7 pd. könnur af Jam á 50C.
Góður lax í flötum könnum.
Sérstakt verð ioc. kannan.
Ágæt sósa á 25C. flaskan.
Kjörkaupabúðin mikla.
J. F FUMERTON It CO.
Glenboro, Man,