Lögberg - 27.06.1907, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. JÚNÍ 1907
Fyr og nú í Gnúpverja-
hreppi.
Eftir Brynjúlf Jónsson
(irá MinnanúpiJ.
(FramhJ
Matarhœfi. Kalla mátti aö
haröfisknr væri aöalfæöutegund
hér á yngri árum mínum. Viö
honum var haft smjör og bræö-
ingur, sem geröur var úr tólg og
lýsi. Var þetta miödagsmatur og
var, þá er lengra leiö, fariö aö
bæta dálitlu af brauömat viö, og
jpkst þaö meir og meir. Skyr var
önnur aðalfæða, nýtt á sumrum, en
súrt á vetrum. Súrskyriö var mjög
drýgt með súrkáli' og varö viö það
bæöi ljúffengara og auðmeltara.
ÍÞað var gefið út í mjólk, og var
það morgunmatur á vetrum.
Kvöldmatur á vetrum var tíöast
spaösúpa: þ.e. þunnur vatnsgraut-
ur meö kjötbitum í og kálrófum
Flestir héldu spart á með kjöt-
matinn; en meö því náöi saltkjöt-
iö saman árið yfir hjá betri bænd-
um. Hangikjöt var haft til hátiöa
og í ferðanesti. Korn til grauta
fengu menn fyrir ull sina, og sum-
ir létu líka nokkuö af harðfiski í
kaupstaöinn. Bankabyggsgrautar
voru hátíðamatur og tööugjalda.
BÞorskhöfuð voru almenn fæða og
♦óttu, raunar ekki hiö drjúgasta,
en Ijúffengasta fiskæti. Þá er
kaffi kom til sögunnar, varð
“morgunkaffi” brátt algengt hér,
—þó ekki væri það jafnfljótt á öll-
um bæjum,—og ekki leiö á löngu
áöur “miðdagskaífi” bættist við.
Nú er það víða drukkið þrisvar á
dag og stundum oftar. Aöalbreyt-
ing á matarhæfi er sú, aö nú má
kalla aö haröfiskur sé alveg horf-
inn, en i staöinn hafa menn salt-
fisk, baunir, mjólkurgrauta o. fl.
sem eg sá, höfðu báðp boga lága
og bríkur negldar á. Skinnin voru
fest með bólunöglum. 1 staö í-
staðsóla voru “sköft”, annaðhvort
af járni eöa tvöföldu, samanstöng-
uðu íslenzku leöri. Beizli höfðu
kiálka (stengurj af kopar eöa
klukkur að tiökast, og nú er eigi
aö eins klukka á hverjum bæ, held-
ur má næstum segja að hver full-
tiöa maöur hafi úriö sitt i vasan-
um. Dagsmörk heyrast nú aldrei
nefnd; enda bar þeim litt saman.
Á mörgum stööum eru hér örnefni
járni og þá mjög einfalda. Höf- j kend við dagsmörkin og getur það
uðleður var af íslenzku leðri. Enn- J haldið uppi. minningu þeirra.
isól, sem líka var kverkól, var fest j Saumavél er nú á flestum, ef
á það meö “hornhringjum” af j ekki ölluni bæjum hér. Þykir ekki
kopar og koparlauf var framan áj viölit að sauma án þeirra.
enninu. Saumarnir voru annað Prjónavél er ein i hrepnum og
hvort úr mjóum kaöli eða saman- hefir nóg aö gera, því litið er nú
brugðnum leöurræmum. Fátækt
kvenfólk reið oft á þófa; var lögð
yfir hann svnefnd “hamól” og við
enda hennar fest undirgjörð, og
líka ístöð; en Þau voru annaöhvort
úr horni, eða litlar, ferskeyttar tré-
fjalir festar upp meö snæri, sem
dregið var í göt i hornunum. Efn-
aðri konur áttu trésöðla, ýmist
málaöa eöa “beitta”: klædda með
dökku vaðmáli og látúnsbrydda á
röndum. Einn sööul sá eg “drif-
inn”: alþakinn rósuöu látúni; var
reiöi hans með skrautlegum skjöld
um. Allir söðlar voru þá djúpir.
Nýtt og betra lag á hnökkum og
söölum innleiddi Torfi Steinsson
söðlasmiður hér á landi og komst
það brátt á hér, sem annarsstaðar.
Þó tók það umbótum
dag.
Reiöingar á klyfjahesta voru
oftast úr þurkuöu mýrartoríi, en
oröið um handaprjón móts við-það
sem áöur var.
Eldavélar eru komnar á nokkra
bæi.
Ljósfæri voru almnet lýsislamp-
ar. — Þeir hafa fengiö nafnið
“grútarlampar” af því, að lýsið,
sem brent var á Þeim, hefir eigi
ávalt verið sem bezt. En mikil
framför hefir það á sinum tjma
verið, að þeir útrýmdu Ijósakolun-
um, sem áður höfðu tíðkast. Eg
sá tvær kolur. Þær voru þá hafö-
ar fyrir deiglur til að bræða i tin
og blý. Með þvi lýsislampinn er
horfinn, skal lýsa honum nokkuö:
Hann var tvöfaldur: yfirlampinn
g<kk ofan í undirlampann. Aö
framan höfðu þeir mjótt nef. Lá
eftir hans | kveikurinn í neíi yfirlampans og
logaði Ijósið á fremri enda hans.
Lampamim fylgdi stílj, er hékk á
festi. Meö honum var kveikurinn
stundum úr mel. Klyfberi af tré færður fram, eftir þvi sem af hon-
var ofan á. í honum stóðu klakk-
ar til aö hengja klyfjar á, og i
hann voru gjarðirnar festar. Torf-
reiöingar tíðkast að visu enn. Þó
er nú líka farið að nota heydýnu
reiöingu, sem Gunnar Hinriksson
út Fljótsdalshéraði hefir komiö
um brann. Lamparnir voru af
járni eða kopar, og þá er yfirlamp-
inn hitnaði aí Ijósinu, “grét” hann
lýsinu. En Þá tók undirlampinn
við þvi. Úr honum var því svo aft-
ur Iielt í yfirlampann. Það var
kallað “aö hella á milli’. Aftan á
hér á, og líklega fundið upp. Þykja undirlampann var festur neðri
þeir léttari og þægilegri. — En
reiðingar eru nú æ minna notaðir,
Nú er lika mjög svo hætt aö notaj þvj vagnar feSa kerrurJ eru sem
kál til manneldis, það er gefiöj ,jgast a-j útrýma klyfjaflutningi á
fcúm, - en með skyrinu eru hafðir I hestum þarj sem vögnum má við
grautar. Haframjöl er nú sum-
staðar haft til grauta, Þykir raun-
ar ekkert sælgæti á bragð, en
drjúgt og heilnæmt. Það var venja
nokkurra manna hér, að sækja ár-
lega fjallagrös á Arnarfell o. v.
IÞótti það kornsparnaður og góð-
ur matarbætir. Svo tóku margir hóffjaSrirj sem
•það eftir. En þá þrutu fjallagrös-1
in, því svæðið er lítið. Nú þykir
eigi borga sig að gera ferðir
þangað.
Matartilbúningur og matartil-
högun er nú með ýmsum mismun, j
sem eigi þektist hér áður, og miklu ( en nu ur brúnspæni og þola betur.
meira af fæðuefninu er nú sótt í 1 Taðkvarnir eru nú alment hafð-
kaupstað, heldur en þá er eg man ar \ stað kvísla. til að mylja áburð-
fyrst eftir. Minna er etið af smjöri1 inn
koma. Næstum hver búandi hér í
hrepp hefir fengið sér vagn og
sumir fleiri en einn. Þeir, sem
ekki hafa þá enn, fá Þá að láni hjá
grönnum sínum.
Hestskónagla eru menn nú
hættir að smíða, því í búðum fást
þykja betri, og
enda ódýrari en nagla smíðið.
Sláttuljáirnir íslenzku sjást ekki
lengur. Skozku Ijáirnir, sem Torfi
í Ólafsdal kom á hér á landi, hafa
útrvmt þeim, — Þykja miklu betri.
Hrífutin'dar voru áður úr birki,
síðan harðfiskur þvarr. En með
því að smjör er orðið verzlunar-
vara, síðan rjómabúið var stofnað,
•þá hefir sauðasalan minkað og
meira kjöt verið haft til fæðis.
Eigi er fæðið minna né kraft-
minna en áður var, en miklu er
það fjölbreyttara og viðurværið
yfirleitt betra.
Búshlutir. Til skamms tíma
héldust flestir búshlutir í sama lagi
og áður var. Þó var eg ungur, er
jámrekur f‘skóflur”J tóku að út-
rýma varrekum, sem áður voru
hafðar til mokstra. Skaft þeirra
f'“tindurinn”J var vel 2 al. langur,
eíkarskákar festar á rönd á báðar
hliðar hans að neðan og járnvar
neglt neðan á. Seinna hafa stál
skóflur útrýmt pálum, er hnausar
o. fl. voru stungnir með áður.
•Þeir höfðu digurt skaft með hún á
efri enda og stórum sterkum járn-
spaða í neðri enda. Það var blað-
ið. Var það breiðast neðst og
egg neðan á.
Reiðtygi breyttust lika, þá er eg
var nokkuð ungur. Elztu hnakkar
endinn á spöng, sem stóð beint upp
og var nokkuð há. Framan á hana
miðja var festur snagi á rönd, stóð
hann fram og upp á við og hafði
tennur á röndinni sem upp vissi.
Aftan -á yfirlampann var líka fest
uppstandandi stöng. Hún var
styttri og breiðari en hin og hafði
ýmislega útflúraða breikkun á efri
endanum til viðhafnar. Sú spöng
var klofin upp fyrir miðju og var
raufin svo við, að henni varð
srneygt upp á snagann framan á
spöng undirlampans. Gekk efri,
endi raufarinnar á einhverja tönn-
ina á honum. Mátti þannig færa
hann tönn fyrir tönn hærra og
lægra. Þvi hærra sem hann var
færður, þvi rneir hallaðist yfir-
lampinn áfram i undirlampanum.
Var þessa neytt Þá er lækkaði í I
honum. Spöng undirlampans hafði j
lykkju á efri enda, er lék á sigur-
lagla. 1 hann var festUr krókur til
og hafa útrýmt trogum og byðn- að hengja lampann á, og var á öðr-
um. 9 um armi hans tangi, sem stinga
Leirskálar eru alment hafðar mátti i vegg eða stoð. Mátti því
fyrir matarílát, en askar af tré, j hvort sem vildi festa hann með
með útskornu loki, oft fallegu, eru tanganum, eða hengja hann á
stigin er með fótum, í stað þess að
snúa þeim með handafli.
('Framh.ý
Ltitið barnifl yera heilbriut
Spyrjið hvaða móður sem er, sem
brúkað hefir Baby’s Own Tablets,
og hún mun segja yöur að ekkert
meðal sé eins gott. Vér fullvissum
yður um að það er ekkert meöal
eins örugt, þér haíið tryggingu efna
fræðings sfjórnarinnar um það, að
Baby’s Ovvn Tablets hafi ekki inni
að halda svefnmcðul ejia eitruð og
deyfandi lyf. Töflurnar létta og
lækna fljótt alla minni háttar sjúk-
dóma ungbarna og stálpaðra. Mrs.
L. F. Kerr, Greenbush, Ontí, segir
svo: “Baby’s Ovvn Tablets eru bezta
meðalið, sem eg þekki handa ung-
börnum og krökkum. Eg get sterk-
lega mælt með þeim við mæður
vegna minnar eigin reynslu.” Se!d-
ar hjá öllum lyfsölum, eða sendar
með pósti á 25C. askjan, frá “The
Dr. VViIliams’ Medicine Co., Brock-
ville, Ont.”
Fréttir frá íslandi,
Skilvindur eru hér á hverjum bæ
nú lagðir
niður. Sama er
um krókinn. Stilfestin hékk vanalega
diska. J við stöng yfirlampans. — Nú eru
Skeiðar, sem fást mjög ódýrar i | hér alstaðar komnir steinolíulamp-
búðum, hafa einnig i.æstum útrýmt
hinum útskornu hornspónum, sem
áður voru uppáhaldsgripir og áttu
öft skilið að vera það, fyrir feg-
urðar sakir. Hér í næsta hrepp er
þó enn til spónasmiður. En það
verk borgar sig ekki lengur.
Næturgögn af tré, sem áður
tíðkuðust, og þefur fylgdi, eru nú
sama sem horfin, því í búðum fást
náttpottar af leiri eða stjindu járni.
Vatnsfötur og mjólkurfötur úr
tré eru lika að hverfa. Svo nefnd-
ar “spöndur” úr galvaníseruðu
járni eru að útrýma þeim.
Stundaklukkur voru hér á þram
bæjum, er eg man fyrst, allar
“Bornholrnsverk”. Svo stóð um
mörg ár. Smámsaman fóru aðrar
ar í stað lýsislampanna. Þeir eru
mistnunandi, þó nær allir hrirtg-
brennarar, sumir jaínvægislampar
og nokkrir með dreifðu ljósi. •
Tólgarkertum var ávalt brent i
kirkju við messur, og á flestum
bæjum einnig heima á hátiðum.
Nú má kalla að hætt sé að steypa
þau. Þó er það ekki alveg. En
miklu tiðara er nú, að kaupa “ster-
ín”-kerti í búðum i staðinn fyrir
að viðhafa tólgarkertin.
Hirzlur voru áður nær eingöngu
kistur. Nú eru dragkistur, sem
vanalega eru kallaðar “kommóð-
ur”!, orðnar almennar ásamt kist-
unum.
Enn nsá geta þess, að farið er að
snúa hverfusteinum með sveif,sem
Reykjav. 15. Mai 1907.
Gullborinn er komitin nú með
Ceres. En nú liggur vélstjórinn, hr.
Rostgaard, sjúkur af taugaveiki, og
tefur það enn fyrir prófgreftrinum,
en vonandi verður það eigi lengi
úr þessu.
Hjá Sturlu kaupmanni Jónssyni
hafa nú verið pantaðar 14 sláttu-
vélar til sumarsins.
Vetrarvertíðin er nú á enda og
hefir verið einhver hin lélegasta
síðan þilskipastóllinn komst upp
hér í Reykjav., að því er gamall og
reyndur útgerðarmaður segir. Að
eins fá skip hafa aflað þolanlega.
Skip með kælirúmf, til smjör-út- ‘
flutninga, írá Sam. gufuskipafél,
verðttr hér einhverntíma í Ágúst.
Snenima í þessum mánuði brann
hús J. Sörensens í Bolungarvík til
kaldra kola. í því verzlun, bökunar-
stofa og íbúð, og varð engu bjarg-
að nema verzlunarbókunum. Húsið,
ásamt vörum, sem þar voru, var
vátrygt fyrir 28 þús. kr. Haldið er
að kviknað hafi i frá eldavél í eld-
húsi.
;i
Feykjav. 22. Maí 1907.
Úr Borgarfjarðarhéraði er skrif-
að: „27. Apríl var fundur haldinn
á Uppsölum í Hálsasveit til að ræða
búnaðarmál, verzlunarmál o. fl. Þar
kom fram uppástunga um að hafa
reglubundinn vinnutíma í allri sveit-
inni og var stungið upp á 10 kl.-
tíma vinnu að vorinu, eo 12 kl.tima
vinnu að sumrinu, að frádregnttm
matmáls- kaffi- og svefntímpm, að
undanskildum þeim dögurn, er taka
þyrfti hey undan vætu, eða binding- j
ardögum, en þá skyldi vinnuveit-
andi borga fyrir aukatímann. Þetta
var samþykt með öllum atkvæöum
og ákveðið að birta það i opinberu
blaði.“
Frá Seyðisf. er símað 18. þ. m.:
„Hallgrímur Þorsteinsson útvegs-
bóndi á Nesi í Norðfirði hengdi
sig í nótt. Hann var ógiftur maöur,
efnaður.
Blíðviðri um daga en frost á
nóttum. Síðan á miðmikud. talsverð-
ur snjór í fjörðum.
Lokuöum tilboðum stílaöum til undirritaös
ogkölluö 'Tendersfor Fittings etc.,Winni-
peg Man.11 veröur veitt móttaka á skrif-
stofu þessari þangað til fimtudaginn n.Júlí
1907 aö þeim degi meötöldum, um tilbún
ing innanhúsmuna o.s.fr. í pósthúsið sam
kvaemt uppdráttum og reglugjörö, ’sem eru
til sýnisá skrifstofu J.Greenfield Esq. Sup-
erintendent, Winnipeg, og í Department of
Public Works. Ottawa.
Þeir sem tilboö ætla aö senda eru hér-
með látnir vita aö þau verða ekki tekin til
greina, nema þau séu gerö á þar til ætluö
eyðublöö og undirrituö meö bjóðandans
rétta nafni.
Hverju tilboði verður að fylgja viðurkend
banka ávísun, á löglegan banka, stfluð til
,,The Honorable the Minister of Public
Works er hljóði uppátíu prócent (io
prc.) af tilboðsupphæðinni. Bjóðandi fyrir-
gerir tilkalli til þess ef hann neitar aö
vinna versið eftir aö honum hefir verið
veitt það, eöa fullgerir það ekki, samkvæmt
samningi. Sé tilboöinu hafnað, þá verður
ávísunin endursend,
Deildin skuldbindur sig ekki ti! að sæta
Iægsta tilboði, né neinu þeirra.
Samkvæmt skipun
FRED GÉLINAS. Secretary.
Department of Public Works'
Ottawa, 4. Júní 1907,
Fréttablöð sem birta þessa auglýsingu án
heimildar frá stjórninni fá enga borgan
fyrir slíkt
The Red River Loan & Land
Co, hefir lóöir til sölu í öllum
pörtum bæjarins.
Ef þér ætliö a?> byggja eöa
viljiö kaupa lóöir til aö græöa á
þeim, þá finniö oss aö máli; vér
getum gefiö yöur beztu skilmála.
Einnig höfum vér til sölu ágæt-
ar bújaröir í Manitoba og viöar.
thb m
Rlver Loan
& Land Go.
Thos. Guinan, forseti fél.
Phone 3735.
293 Market St.
WINNIPEG.
Thos. H. Johnson,
iFlenzkur lögfrnBlngur og mAIa-
f«r*]un>a.Öur.
SkrlfMðfa:— Room IS Canaða Lif.
Block, suöaustur hornl Portagi
avenua og Maln at.
Ctanáskrlft:—p. o. Box XII4.
Telefón: 423. Wlnnlpeg, Man.
Hannesson & White
lögfræöingar og málafærzlumenn.
Skrifstofa:
ROOM 12 Bank of HamiltoD Chamb..
Telephont 4716
r
Dr. ©. Bjornson,
| Okfice 660 WILLIAM AVE. TEL. *o
| Office-tímar : 1.30 til 3 og 7 til 8 «. h.
|^House: «»o Mcntrmot Av*. Tel'
Office: 6je WUIIamave. Tel. S,
Hours:l3 to 4 &Í7 to 8 F.M.
: Residekce: í»o McDcmot «ve. Te) 4300
? WINNIPEG. MAN.
I. M. Cleghorn, M D
IseknJr og vfirsetnmaður.
Heflr keypt lyfjabúölna & Balður, og
heflr þvl eJAIfur umsjón A óllum meö-
ulum, sem hann Iwtur frfi eér.
EUzabeth St.,
BALDIJR, - MAN.
P.S.—lslenzkur tftlkur vlö hendlna
hven«er *em þörf gerist.
A. S. Bardal
1*1 NENA STREET,
selur líkkistur og annast
um útfarir. Allur útbún-
aður sá bezti. Ennfrem-
ur selur hann allskonar
minaisvarða og legsteina
Telephone 3o«
Á.1, Paulson.
selur
Giflingjaleyflsbréf
KAUPID
BORGID
r
DREWRY’S
í REDWOOD
I
LACER
Gæöabjór. — Ómengaöur
og hollur.
Biöjiö kaupmanninn yöar
um hann.
—Lögrétta.
Píanó og Orgel
enn öviðjafnanleg. Ðezta tegund-
in sem fæst í Canada. Seld met-
afborgunum.
Einkaútsala:
THE WINNIPEG PIANO & ORGAN CO.
295 Fortage avc.
MILLENERY.
Vor- og sumarhattar af nýjustu gerð fyr-
#3.60 og þar yfir.
Strútsfjaðrir hreinsaðar, litaðar og liðað-
r.
Gamlir hattar endurDýjaðir og skreyttir
fyrir mjög lágt verð.
COMMONWEALTH BLOCK,
524 MAIN ST,
PETKE & KROMBEIN
selja í smáskömtum beztu teg-
undir af nýju, söltuCu og reyktu
KJÖTI og KJÖTBJÚGUM,
smjöri, jaröarávöxtum og eggjum
Sanngjarnt verö.
161 N«ia st., nálægt Elgin ave.
4ftuniö eftir
— þvf *e —:
Efldy’s Byggíngapappir
heldur hÚBunanD heitum: cg varfiar kuld*. Skrifið eftir eýnishon.-
um og verðekri til
TEES & PERSSE, LJR-
4GKNT8,
"WJNNIPEG.