Lögberg - 02.04.1908, Blaðsíða 2

2.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. APRIL 1908.
Heilsuhælið.
Hvar á það að vera.
Stjórn Heilsuhælisfélagsinis mun
innan skamms geta gert ljósa
grein fyrir félagatölu, árstillögum
manna og gjöfum um land alt; full
vitneskja um allar félagsdeildirnar
hefir ekki fengist fyr en nú um
áramótin.
Það er bert, aö þjóöin hefir tek-
ið þessari málaleitun báöum hönd-
um og fegins hugar. Undanfarin
ár hefir eigi ósjaldan verið skorað
á alþýðu manna að gefa til hins og,
þessa og hjálpa bágstöddum
(mannskaðasomskot), til minnis-
varða yfir merkismenn þjóðarinn-
ar f'Jónas Hallgrírnsson, Ingólfur
ArnarsonJ o .fl. En aldrei hafa
undirtektirnar • verið jafn-greiðar
og góðar, jafn-almennar um land
alt; það er þvi líkast, sem hvert
hérað leiti sér sæmdar í því, að
gefa sem stærstan iskerf til heilsu-
Iiælisins. Það er satt, að fáeinar
sveitir hafa ekki enn gert vart við
sig að neinum mun; en eg tel víst
að þær sláist í förina, vilji ekki
vera eftirbátur, er þær frétta af
undirtektum annara .
Fyrir nokkrum árum, rétt eftir
að berklabókin kom (Um berkla-
veikina sem Þjóðarmein og ráð til
að útrýma henní, I. útgáfa 1903;
2. útg. 1904J hafði margur hug á
því að flýta fyrir heilsuhæli hér á
landi. Þá kom til mín Þorður
hreppstjóri Guðmundsson á Hálsi i
Kjós og bauð mér að gefajörðþar
í sveitinni, ef eg fengi komið til
leiðar, að heilsuhælið yrði reist
þar. Nú í vetur hafa mér borist
tvö slík tilboð. Séra Stefán Steph-
ensen ,fyrrum prestur að Mosfelli
i Grimsnesi, hefir sent mér tilboð,
að gefa jörð í Laugardalnum, ef
til kæmi að reisa hælið þar. Og
Eyólfur Runólfsson í Saurbæ á
Kjalarnesi hefir komið til mín og
boðið að gefa jörð þar á nesinu, ef
hentugt þætti að hafa Þar hælið.
, Eg læt þessa getið til maklegs
lofs þessum mönnum fyrir höfð-
ingsskap þeirra.
Það er skiljanlegt, að sitt sýnist
hverjum um það, hvar hælinu sé
bezt i sveit komið. Mjög margir
staðir hafa verið til nefndir af al-
þýðu manna, t. d. ýmsir staðir í
Borgarfirði, Kjós, Kjalarnesi.Mos
fellsveit, Ölfusi, Laugardal, Þing-
vallasveit, Mývatnssveit og víðar.
Ef jámbrautir lægju um allar
bygðir landsins, þá yrðu staðirnir
mjög margir, sem komið gætu til
greina. Ef nota mætti loftskip til
allra flutninga í stað sjóskápa og
vagna og hesta, þá yrðu um ótelj-
andi staði að velja.
En járnbrautin er hér engin. Og
þó að loftskipasmíðinni fleygi á-
fram og allur heimur spái þeim
mikillar framtiðar, þá býst eg ekki
við, að neinn hafi þolinmæði til að
bíða eftir þeim — eða íslenzkum
járnbrautum.
Heilsuhælið verður að sjálfsögðu
að vera á einhverjum þeim stað.að
sem auðveldast ,sé fyrir sjúklinga
alstaðar af landinu að komast í
það og úr þvi, jafnt vetur sem
sumar. Og þar með verður að
fylgja, að auðvelt sé að ná í hvers-
konar lífsnauðsynjar, án ærins
kostnaðar. Hælið Þarf miklar kola
birgðir á hverju ári; það þarf að
geta aflað sér alls konar nýjan
mat, mjólk, nýtt kjöt, nýjan fisk o-
s. frv., árið um kring .
Ef menn íhuga Þetta, þá hygg
eg að öllum skiljist, að ekki er um
margar sveitir að velja, og að þeir
sjái, að hælið getur ekki annars-
staðar verið en í grend við Reykja
vik. Til höfuðstaðarins eru allar
samgöngur greiðastar af landinu í
heild sinni, eins og eólilegt er, ekki
sízt sjóferðir, en sá flutningur er
| sjúklingum hentastur úr fjarlæg-
um héruðum. Hugsum okkur að
hælið væri i ölfusi; hvernig ætti
að fara að koma sjúklingum fram
og aftur yfir Hellisheiði á vetrar-
dag úr Reykjavík? Því að hingað
mundi allur þorri þieirra koma
með strandskipunum. Eg veit að
þungt haldnir sjúklingar hafa ver-
ið fluttir yfir heiðar á vetrardag,
á sleðu mog vögnum, í sjúkrakist-
um; en þeir vita það bezt Ámes-
ingar, að slíkur flutningur er neyð-
arúrræði, enda mjög kostnaðar-
samur.
Það er því eflaust hagkvæmast
fyrir sjúklinga, þegar á alt landið
er litið, a£ð hælið sé rétt nálægt
Reykjavík. Af Þeirri sömu ástæðu
voru holdsveikrahælið og geð-
veikrahælið bæði sett hér nærlend-
is. Þingið sá, að svo hlaut að vera.
Eg býst við að ýmsum komi illa
þessi fregn; því að eg hefi orðið
þess var, að margir telja loftslag
hér verra og óhollara en viða ann-
arsstaðar á landinu.
En það er síður en svo.
Hér á suovesturhorni landsins
er mjög milt loft; því veldur Golf-
straumurinn; hér kemur mjög
sjaldan þoka, og loftið er prýðis-
hreint; því valda meðal annars tíð
úrfelli og hins vegar jarðvegurinn,
að engar Þær auðnir eru í nánd, er
sent geti mistur og mökk yfir hér-
Eg hefi orðið þess var, að allir
horfa spurnaraugum til stjómar
félagsins, vilja vita, hvenær heilsu-
hælið verði reist, hvar það eigi að
vera.
Og það er von að menn spyrji.
Félagsstjórnin hafði fyrst í
hyggju að koma öllu á skrið, hafa
til allar áætlanir í vor sem leið, fyr
ir Þing, og leita siðan til þingsins
um þess aðstoð . En því varð ekki
framgengt; þá vantaði skýrslur
um undirdeildir víðsvegar að, og
þess vegna ekki hægt að skýra
þinginu frá stærð félagsins og
væntanlegum árstekjum þess, og
ekki unt að vita, hvenær gerlegt
yrði að reisa hælið. Þvi að það er
vafalaust vilji allra félagsmanna,
að félagið leggi fram sem mest féð
og reki hælið á sinn kostnað, og
reyni að komast sem lengst án
styrkveitinga úr landsjóði.
Mér virðist, sem þessi félags-
skapur hafi leitt í ljós alt það sem
bezt er og göfugast í þjóðinni.
Eg hefi hvað eftir annað orðið
þess var, að menn hugsa á þessa
leið:
—Berklaveikin er sárasta mein
þjóðarinnar; heilsuhælið er lifs-
nauðsyn; eg vil gefa til þess; eg
vil styðja það í orði og verki; eg
tel það skyldu mina, þjóðfélags-
skyldu og mannúðarskyldu.
Svo góðar hafa undirtektirnar
orðið, svo rikur cg almennur er
þessi hugsunarháttur, að öll von
er til, að félagsmönnum fjölgi með
hverju tungli, tillög hækki og gjaf-
ir streymi að frá öllum þjóðrækn-
um efnamönnum.
Enn vantar stórfé.
En ef allar vonir rætast, þá mun
félagið Þó megna að reisa heilsu-
hælið á næsta ári — sumarið 1909.
Þess vegna er nú i ráði að hraða
öllum undirbúningi, fara að velja
staðinn, afráða húsaskipun, semja
kostnaðaráætlun um húsverð og
ársútgjöld, og hafa þetta alt til á
korricíndi hausti. Og það er sjálf-
sagt, að stjórn félagsins muni gera
almenningi kunnugar allar ráða-
gerðir sínar og áætlanir svo fljótt
sem auðið er. Veturinn 1908—
1909 ætti svo að efna til hússins
og reisa það um sumarið, og láta
hælið taka til starfa haustið 1909.
En hvar á heilsuhælið að vera?
Allir spyrja um Það, og hugsa
þá mest um, hvar hollust sé vistar-
veran.
Kvœði
eftir Alexander Pet'ófi.
ó, kvíðvcenleg hugsun.
Ó, kvíðvænleg hugsun, sem kvelur mig æ,
Að á koddanum mjúk-svellum gefi’ eg upp önd,
Og drúpi með höfuð sem bliknandi blóm,
Er ormurinn neðan frá nagar.
Eða deyi sem týran á dvínandi kveik,
Er döpur í stofunni smásloknar út;
Ó, alvaldi drottinn! þeim dauða mig firr,
Þess bið eg, mér hlífðu við honum.
Nei, fyr lát mig falla sem öflg steypist eik,
Er eldingin klauf eða stormur upp sleit —
Eða farast sem bjargið, er fleygist af brún
Með drunum í afgrunns djúp ofan.
En fáist ei þetta ,eg þá kýs mér hel,
Er þjóðirnar kúguðu sórust í lög,
Að hrista’ af sér þrældómsins háðungar ok
Og reisa gegn harðstjórum rimmu;
Þá bruna þær móðgar í brandahríð fram
Með bálandi kinnar — og gunnfánar hátt
Á lofti sjást blakta með leifturorð björt,
Um heimsþjóða’ og heimsins alls frelsi.
Frá austri til vesturs þá kveður við kall,
Að kónganna hástólar skjálfi’ alt í kring,
Og endurgjaldsdagurinn upprunninn sé,—
Þá lát þú, ó d~»ttinn I mig deyja.
I hergangi þeim verði hels auðið mér,
Og heitt streymi blóð mitt á vígvallar slóð
Og rauðliti grasið, — en siguróp sé
Það hljóð, sem eg hinzt frá mér sendi.
Og deyi það óheyrt og hverfi í hlym
Og hávaða af skothríð og lúðranna glaum,
Og fákar í reiðliðsins ferðhraðri þröng
Með hófum mitt hrer traðki sundur.
Á dreyrfoldu liggi svo dreifð út mín bein
Unz dagur sá kemur, að leg hljótið þér
I einni gröf allir, sem út gáfuð líf
Til helfórnar heilögu frelsi.
1 Septemher-lok.
Enn garðablóm neðra hér gróa í dalnum,
Við gluggann enn skrúðgræn er öspin vor há;
En, skoðaðu I veturinn skjótt fer að nálgast ,
Á skógvöxnu hæðunum fest hefir snjá.
Svo ber eg enn sumarsins síðgeisla í hjarta,
Þar sáðkornið frumunga þróast og grær,
En haustlega á koll mínum hárið samt gránar
Og hermir, að veturinn færir sig nær.
Að fold hníga blómin og burt streymir lífið,
Kom, brúður mín elskaða I og sezt mér á kné
I dag ertu mínu svo mjúkt vöfð í fangi,
Á morgun við gröf, ef eg vopnbitinn hné.
Ó, seg mér, þá eg er á undan þér dáinn,
Munt angráð þú gráta við kuml yfir mér,
Eða með ástmálum aðra við bundin,
Það af sverja nafnið, sem fyr gaf eg þér.
Ef ekkjunnar blæju svo af þér þú leggur,
Þá ásttregans fánu, sem þér heyrir til,
Þá sannlega kem eg úr svarthýsi grafar
Og sæki’ hana til þín um miðnætur bil.
Eg sæki’ hana til þess mín tárin að þerra,
Er títt græt eg þín vegna í dánarheims rann;
Eg þek henni um sárið míns þreyjandi hjarta,
Sem bar, þá og enn þér til eilífðar ann.
Steiftgr. Thorsteinsson.
—Skírnin.
Til Eiríks Magnússonar,
á 75 ára afmæli hans 1. Febrúar 1908.
Þig dreymdi hinn glæsta draum um arma þá ,
sem dygðu bezt við stærsta grettistakið,
og um þann örn, sem hæsta heiðið sá
og hvernig skýin eru lit á bakið.
En takt’ því vel þó brygðist eitt og eitt
af öllu því er dreymt var forðum sætast,
þyí það er djörfum drengjum einum veitt
að dreyma fleira og stærra’ en nær að rætast.
Þig dreymdi’ ef til vill, kynja-kappa þann
sem kaus að yild hver laut hans töfrasverði;
en sástu þjóðarstríð og sterkan mann,
sem stóð þar glaður hverja nótt á verði?
Og sástu það: hann átti’ úr málmi mál
og mat það lítið hverir fyrir stóðu:
Því úr þeim auði’ hann drap það dýra stál
sem dvergar höfðu’ í fornu vopnin góðu ?
Og sástu’ hann kunni að sigra’ og heyja strið,
er sultarvættir hremdu fósturstrendur
og hversu mörgum mynd hans þá var fríð
og minnisstæðar þessar bróðurhendur ?
Hann einn sá neyð, sem fól sig bak viö fjöll,
og fálát móðir hugði’ að sínu’ í leyni:
hún sá þá opin sonabrjóstin öll
og sá hver hjörtu voru þar úr steini.
Og sástu þá hvar voldug öfund var,
sem vildi’ hann fengi brennimerktar hendur
og tæki land — svo megindjúpt í mar '
að mannorð hans ei ræki’ á neinar strendur?
En sástu Hka för að feigðarmúr,
sem fólksins óþökk lykur eins og klaki
og öfund þá, sem á þar snígilbúr
og ekki nokkurt framaverk að baki?
Þig dreymdi frítt; en fár þann sigur hlaut
sem fékstu’ á bræðrum þínum hinum ungu
og horfa’ á það, sem hlekki vora braut
hvert hiklaust spor og geiglaust orð á tungu.
Og ef vér undum ver við réttarrán,
og reyndist dáltið meira, sem við þorum,
ef hreinna’ er mælt og síður sæzt á smán,
þá sjást þó nokkur blóm í þínúm sporum.
Vor æska horfði’ á hafið eftir þér
og hefði fylgt þér glöð að yztu skautum,
sem lengst frá þeim, sem hoknir þræða hér
í hunda’ og manna spor á lögðum brautum.
Frá þér bar yfir æginn geislastaf,
sem æska’ og dugur langa vegu kenna,
og þeim er horfið leiðarljós í haf,
er logar þínir hætta’ að verma’ og brenna..
—Ingólfur.
Þorsteinn Erlingsson .
aðið á vængjum vindanna.
Og Þá er alt fengið.
Menn héldu áður, að brjóstveik-
um mönnum batnaði bezt í heitu
loftslagi; menn vita nú, að heilsu-
hælum í köldum löndum veröur
fult eins vel ágengt og þeim, er
njóta suðrænna hlýinda.
Þá héldu menn fyr að heilsuhæl-
in væru bezt komm upp til fjalla,
hátt yfir sjó; nú vita menn, að
fjallahælin bera að engu leyti af
af þeim, er standa á láglendi út við
sjó.
Og svo vita menn einnig, að
sjúklingunum er hollust hælisvist í
loftslag sem líkast því, er þeir
eiga að búa við eftir á. Hæli hér
á landi munu reynast hérlendum
rnönnum bezt.
Við læknar sjáum enga mein-
bugi á því, að hafa hælið hér, ná-
lægt höfuðstaðnum. Við sjáum
mikla meinbugi á því, að hafa það
ansnarsstaðar.
Stjórn Heilsuhælisfélagsinis fól
þremur möinnum að rpnnsaka
Þetta atriði, hvar hælrð eigi að
vera. Það erum við Guðm. Magn-
ússon læknir, og Hjörtur Hjartar-
son húsasmiður. Vrð munum inn-
an skamms lúlca við tillögur okkar
og afhenda þær stjórn félagsins.
Við erum sammála um það, að
hælið eigi að vera hér nærlendis;
og Þegar við höfum afhent tillö-
gu okkar félagsstjórninni, mun eg
skýra almneningi frá því.hver stað
urinn er, sem okkur fellur bezt, og
lýsa honum sem nánast.
Það er sjálfsagt, að öllum blöð-
um landsins er frjálst að birta
þessa frásögu mína og það sem á
eftir kemur, hvort þau vilja alla
eða kafla úr henni. Eg veit að þau
vilja öll styðja heilsuhæliö.
G. Björnsson.
—Isafold.
ORKAR
lorris Piano
■ > 1
Tónamir og tilfinningin er.
framleitt á hærra stig og mei
meiri list heldur en á nokkru
öðru. Þau eru seld með góðum
kjörum og ábyrgst um óákveðinn
tima.
Það ætti að vera á hverju heim-
ili.
S. L. BARROCLOCGH * OO.,
338 Portace ave., • Wlnnlpe*.
Thos. H. Johnson:
Islenzkur Htcfraðincur og mi.lt.
færslumaður.
Skrifstofa:— Room SS Canada Uír
Block, suðaustur hornl Portact
avenue og Maln st
Utaaáskrift:—P. O. Box 1S<4.
Telefón: 423. Wlnnlpeg, Man.
■H-H-I I I 1 "M-M-I-M llll li-i.
Dr. B. J. BRANDSON
Office: 650 William Ave.
Telephone: 89.
Office-tímar: 3—4 og 7—8 e. h.
Heimili: 620 McDermot Ave.
Telephone: 4300.
Winnipeg, Man.
•H-l-H 1 l H-H-I-I-H-1 I I I I Hi
Dr. O. BJORNSON
Office: 650 William Ave.
Telephone: 89.
Office-tímar: 1.30—3 og 7—8 eJi,
Heimili: 620 McDermot Ave.
Telephone: 4300.
Winnipeg, Man.
’I-I-I-H I I I H-I-I-I-M' I I I I I H-
I. M. Clegborn, M D
beknlr og yflrsotamaður.
Hefir keypt lyfjabúðina á Baldur,
og hefir því sjálfur umsjón á ÖU-
um meðulum.
Bllzabeth St.,
BALDUR, . MAN.
P.S.—Islenzkur túlkur við hendlna
hvennr sem þörf gerlst.
•M-I-H 1 .I"I„I-H-H-H-H-I-I-HmÞ
N, J. Maclean, M. D.
M. R. C. S. fEn^
Sérfræðingur í kven-sjúkdómum
og uppskurði.
326 Somerset Bldg. Talsími 135
Móttökustundir: 4—7 síðd. og
eftir samkomulagi. —
Heimatalsimi 112.

A. S. Bardal 121 NENA STREET, | selur Ifkkistur og annast am útfarir. Allur útbún- aöur sá bezti. Ennfrem- nr selur bann allskonar minnisvarða og legsteina Tol ephone 3oS

I KerrBawlfiWameeLtd. ■ __ UNDERTAKERS & EMBALMERS 229 Maio Street, Winnipeg Ráða yfir fyrirtak sjúkravagni. Fljót og ■ góð afgreiðsla. Hvítur barnalfkvagn $11 | FERDIN. 1
Píanó og Orgel
enn óviðjafnanleg. Bezta tegund-
in sem fæst f Canada. Seld með
afborgunum. ^
Einkaútsala:
THE WINNIPEG PIANO &. ORGAN CO.
295 Portage ave.
Auglýsing.
t~ Ef þér þurfiö að senda þeninga til ís-
lands, Bandaríkjanna eða til einhverra
staöa innan Canada þá notiö Dominion Ex-
press Company's Money Orders, útlendar
ávísanir eöa póstsendingar.
LÁG IÐGJÖLD.
Aðal skrifsofa
482 Main St„ Winnipeg.
Skrifstofur viðsvegar um borgiua, og
öllum borgum og þorpum víðsvegar um
landið meðframCaa. Pac. Járnbrautinni .
Hvelllausu stoíu eldspýtur.
„Þöglar eins og Sphinxin“. — Allir góöir matvörusalar selja
EDDY’S eldsptýur.
TEES & PERSSE, LTD. Agents,
CALGARY ----- WINNIPEG EDMONTON