Lögberg - 02.03.1911, Blaðsíða 4

Lögberg - 02.03.1911, Blaðsíða 4
4- LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. MARZ 1911. LÖGBERG GefiB út hvera fimtudaK af The Lðo- RESG PRINITNG & PUBUISHING Co.^ _ Corner Wilfiam Ave. & Nena St. Winnipbg, - - Manitoía. STEF. BJÖRNSSON. Editm. _ J. A. BLÖNDAL, Bnsiness Manager. (JTAWXSKKIFT: IVLo-ber!; PriiitÍD3& PnlttÍHhin? €*. P. O. Box 3064, Winnipeg, Man. UTAN/ÍSKRtPT RITSTJÓRANS: EDITOR LÖGBERG P. O. Box 3064, Winnipeg, Manitoba. TELEPHONE Garry 2156 Verð blaðsins: $2.00 um áríð. hugamál bindindismanna til sín taka, og greiöa fyrir þvi á ein- hvern hátt. En við þessi málalok gat nefndinni ekki dulist, aB á- rangurinn af fundi hennar og stjórnarformannsins varB helzt til lítill. Hún var jafn ófróB um þaB eftir fundinn sem áöur, hvort kröfur hennar næSu fram aS ganga aS öllu eSa einhverju leyti, eSa alls ekki. Mr. Roblin sá um þaS meS sínu sniðuga, léttvæga og loftkenda svari. Og það er víst lítiS vafamál aS núverandi fylkistjórn leiðir al- gerlega hjá sér að lögleiSa kröfur bindindismanna í þesum efnum. Léttvœgt loforð. I þingfréttum í siðasta blaði var minst á sendinefnd bindindismanna hér í fylkinu, er gekk á fund stjórnarformannsins og fór fram á þa5, að lög yrSu samin um af- nám vínveitingastaSa, eða ‘ aboli- tion of the bar”, sem þaS er nefnt á enska tungu. öendinefndin hafSi meSferðis. áskorunarskrá um þetta efni, undirritaða 15,000 nöfnum, ýmsra mikilhæfra borg- ara í sveitafélögum þessa fylkis. Þess var ekki fariS á leit, aS vín- sala væri lögbönnuS hér í fýlkinu — þó að það sé vitanlega tak- markið, sem bindindismenn stefna Jón Sigurðsson. fNiðurlagj Fá mál rannsakaSi Jón SigurSsson betur en fjárhag Islands. Danir önnuSust fjármál sín og Islands 1 sameiningu, og taldist svo til, aS þeir legSi íslandi allmikiS fé um fram tekjur er þeir hefði af land- inu. En jægar Jón SigurSsson fór aS rannsaka þaS, tókst honum að sanna, að tekjur og gjöld stóðust nær á, en Danir höfSu aS fomu fari dregið sér stórfé af landsfé á ýmsa vegu. Um þetta hefir hann ritað ágæta ritgerð í Ný Fé- lagsrit. Konungur skipaði fimm manna nefnd til að rannsaka þetta að— en nú var þess að eins æskt [ Inál áris t86r. t henni Ata þrir að reynt væri að draga nokkuS úr | Danir og tveir Islendingar, Jón freistingum til vínnautnar, með [ Sig,ur5sson og Oddgeir Stephen- þeim hætti að herða svo á núgild- sen f nef„dinni hélt Jón því andi vínbannslögum, að afnám j franit aö iandinU bœri um 120,000 vínveitingastaða yrði stórum hæg- j ríkisdaiir á ári úr rikissíúöi) en það ara heldur en það er nú. ] skyjdi leggja 20,000 rd. árlega til En liverju svaraSi Roblin stjórn arformaður nefndinni? í fám orð- um sagt var það léleg úrlausn og litið svar, sem sendinefnd’in fékk hjá stjórnarformanninum. Við öðru var heldur ekki að búast. Fylkisbúum er fyrir -löngu orS- íð kunnugt um.bindindismálaskoð- anir núverandi stjórnarformanns. Það er óþarfi að fjölyrða nm þær hér, en það eitt er óhætt að segja, að fáir munu þeir vera, jafnvel hinna áköfustu fylgismanna hans, er ekki mundu kynoka sér við að telja Mr. Roblin mikinn frömuS bindindismála. Samt sem áður átti hann vitanlega feágt með að ^f^ j latínuskólann beinlínis ,á móti kröfum bindind- ismanna, eða neita þtim. Kröf- urnar eru svo sanngjarnar, rétt- mætar og mannúðlegar, að sér- hver stjórnarformaður, sem hefði neitað þeim, hefSi hlotið að baka sér óvild og vantraust allra rétt- hugsandi manna. Öllum þorra alríkisþarfa. Þessar kröfur Jóns j>óttu Dönum of háar, en j>ó urðu þeir að viðurkenna, að ríkissjóður væri í skuld við Island og var allmikið kept um ímál þetta, þar til Danir ákváðu með stööulögun- um 2. Jan. 1871, að árstillag ríkis- sjóðs til ísiands skyldi 60,000 krónur. Ivög þessi hafa íslend- ittgar aldrei viðurkent, en tillag þetta er þó árlega greitt, og er það rentur af gamalli sJculd, en ekki gjöf til íslands, eins og Danir segja á stundum. Mikið far gerði J. S. sér um að efia skólamentun á Islandi, bæta | jiess, er hann hélt fram; Svo sem kunnugt er, er í ráði að reisa líkneski af Jóni Sigurðs- syni 17. Júní þ. á. og eru samskot hafin til þess hvervetna meðal ís- lendinga. Hér hafa samskotin gengið greiðlega, en þó skortir mikið á, að fengið sé það fé, sem áætlað var 1 fyrstu. Að vísu er enn tími til stefnu, en J>ó væri æskilegast, að menn brygðu við sem fyrst og sendi gjafir sínar, jæir, sem það ætla að gera, og þeir verða vonandi mjög margir, sem eitthvað vilja láta af hendi rakna til þess, að heiðra minning Jóns Sigurðsonar. Að lokum viljum vér birta lýs- ing þá af Jóni Sigurðssyni, sem séra Eiríkur Briem hefir samið, og er í æfisögu hans, er fyr var frá skýrt. Séra Eiríki farast meðal annars orð á þessa leið: “Jón Sigurðsson hafði marga þá kosti til aö bera, er öðrum fremur gjörðu hann hæfan til að korna miklu til leiðar í málefnum ís- lands. Hann elskaði ættjörð sína af hjarta, og hafði óbifanlegt traust á framförum hennar; jafn- framt unni hann einlæglega frels- is hugmyndum þeim, er eftir 1830 ruddu sér meir og meir.til rúms;- þar af leiddi þaS, að }>ótt hann( kynni flestum mönnum fremur að meta það, sem einkennilegt var við þjóðerni íslendinga, þá lét hann það þó eigi koma sér til að halda fast við það, sem úrelt var orðið, eða aftra sér frá að fylgja fram þeim atriðum alheimsmennt- unarinnar, er á íslandi gátu kom- ið til greina. Hann var einarður maður, er eigi tók það nærri sér, að tala jafnan það, er honum bjó í brjósti, en kunni þó vel að stilla orðum sínum. Hánn hafði svo ljósa greind, að hann átti hægt með, að gjöra sér glöggva skoðun um hvert máleíni, er honum þótti nokkru skifta, og með óþreytandi elju leitaði hann allra þeirra upp- lýsinga, er honum gátu að gagni orðið. . Hann var svo mikill kjarkmaður, að feann lét aldrei leiðast af fortölum annara, til að breyta skoðun sinni, nema fylsta ástæða væri til, og hann örvænti aldrei um sigur sinn og málefnis sparaði 1882 STQFNUÐ FYRIR 29 ÁRUM j 1911 Gæðavarnings-búðin Nýju vorfatnaðirnir OG YFIRHAFNIRNAR eru kamnar til vor, og eru öll- um til sýnis. Gæði, snið og áferð eru aðal einkenni á klæðnaði vorum. Verðið er í samræmi við einkareglu vora: Bezti varningur við lægsta verði. Gerið yður að ven)tt að fara til WHITE AND MANAHAN LTD. 500 MAIII STREET, - WIN)III*£C. æskunnar fjör, * jafnvel ungum þú lífs glæðir hyr, og meö afli og dug og meS ástglöðum hug þú ert æskunnar hetja sem fyr.” Hann var móeygður og augun ákaflega snör og fjörleg. Svo kvað Matthías: “Langaði löngum lundhýru sprundin fráneygan Fróns-vin fá þig að sjá.” og prestaskólann, og | hann enga fyrirhöfn til að koma stofna læknaskóla. Hann vildi og koma búnaðarskóla á fót, en fékk þvi ekki framgengt. Hins vegar lijálpaði hann íslenzkum mönnum til að nema landbúnað erlendis, og samdi fróðlegar bækur og ritgerð- ir um margvíslegar framfarir, er koma mátti í framkvæmd á Is- kjósenda hefði ekki getað dulist, j |an<j-j að sá stjórnarformaður, er það' Auk iandstnálanna starfaði hann leyfði sér, væri alls eigi hæfur til jafnframt að visindum 5 Kaup_, aö gegna embætti þvi, er hann skipaði. Undir því vildi Roblin stjórnarformaSur ekki eiga. Hins vegar vildi hann skiljanlega ekki eiga það á hættu, að binda sig neinum ákveðnum loforðum við bindindismenn. Fyrir því hafði hann undanbrögð. Hann setti á langar tölur um mannahöfn, þar sem hann átti lengst um heima. Hann hefir rit- að margt um sögu íslands og séð um útgáfu margra ágætis bóka. Hann var lengi forseti Bókmenta- félagsins í Kaupmannahöfn og vann mikið í þess þarfir. Hann starfaði og í dönskum vísindafé- lögum, og hlaut margvíslegau það, hvaS sér væri dæmalaust ant súma fyrir störf sín um þetta mikla velferðarmál, sem bindindismenn væru að berjast fyrir, og sagði að kröfur þeirra skyldu verða teknar til alvarlegrar og ítarlegrar athugunar. Það eru engum stjórnarfor manni nein útlát, að taka vel und- ir mikilvæg velferðarmál en láta j>ar við sitja, og skjóta sér undan allri ábyrgð með því að lofa engu, sem upp á hann megi herma. Slíkar undirtektir, slíkar “alvar- legar og ítarlegar athuganir” stjóm arráða eru ekki nema sjálfsögð kurteisisskylda, en venjulega afar- léttar á metum, eða svo hafa “at- huganir’ ’Roblinstjómarinnar ávalt reynst bindindismönnum hingað til. öðru máli hefði verið að gegna ef stjómarformaðurinn hefði séS sér fært, aS heita einhverju á- kveðnu um kröfu bdndindismanna 1 heild sinni, eSa um einhvern hluta af }>eim. Þá hefSi nokkur veriB um, aS einhver árangur yrSi af för sendinefndarinnar, og hún hefSi getaS snúiS af fundi stjóm- arformannsins með þeirri fullvissu að löggjafarvaldið mundi láta á- Á alþingi var hann tiu sinnum lcjörinn forseti í neðirideild, og var hann á efri árúm jafnan nefndur Jón forseti. Jón var kvæntur frændkonu sinni Ingibjörgu Einarsdóttur. Þeim hjónum varð ekki barna manna, augi5( en svo þótti, sem þau gengi íslendingum þeim í foreldra stað, er þá voru í Kaúpmannahöfn. Var þar jafnan margt aðkomu- manna á heimili þeirra, og skorti þá eigi góðan fagnað. Allra seinustu ár æfinnar var hann sæmdur heiðurslaunum af landsfé. Jón dó í Kaupmannahöfn 7. Desember 1879, en kona hans 16. sama mánaðar. Útför Jóns fór fram 13. Des., en útför konu hans 23. s.m. og vom mjög veglegar. Samkvæmt ósk jxeirra, vom lík- in flutt til íslands vorið 1880, og voru þau jarðsungin í Reykjavík urkirkjugarði með meiri viðhöfn von en dæmi ery til á íslandi, og var jarðarförin ákaflega fjölmenn. Veglegur minnisvarði var reist- ur á leiði þeirra hjóna, fyrir al- menn samskot er þá voru hafin j um land alt. * | j>ví áleiðis, en kunni sér þó svo hóf, að hann fór sjaldan lengra en fært var. Hann ritaði lipurt, fjörmikið og kjarngott mál; eink- um lýsir þetta sér 1 hinum fyrstu ritgerðum hans. Hann var maður mjög vel máli farinn; rómurinn var hvellur mjög og áhrifamikill, ef hann talaði af kappi. Svipur hans og viSmót alt var höfðinglegt og bar vott um þann kraft, sem almenningur metur ætíð mikils, og vekur bæði Iotningu og traust, einkum þegar alt líf mannsins að öðru leyti sýnir, að hann á þaS skilið. Auk þessa var hann í við- kynningu svo ljúfur og göfug- lyndur, að hann hlaut að laða menn að sér, svo að fyrir þá sök gátu þeir leiðst til að fylla flokk hans, sem annars létu sig málið litlu skifta. Á hinn bóginn þótti hann eigi líta ætíð með fullri sann girni á skoðanir annara, eða tæki ástæður/ þeirra nægilega til greína. Stundum varð einnig mein að því, að hann var eigi n<%u kunnugur högum almennings á íslandi eöa því, hve ólíkt stóS á þar og í öðrum löndum í ýmsum efnum. Hann þekti landið manna bezt af bókum fog skýrslum, en síður af sjón og reynd, með þvi að hann ól nær allan þroska-aldur sinn erlendis. Einkum hætti hon um stundum við aS ímynda sér mátt og megin lands og lýSs frem- ur eftir því, sem mætti vera eða ætti aS vera, heldur en því, sem í raun og veru var......... , , “Jón SigurSsson var gildur meS- almaSur á hæS og limaBur vel; hann var fríSur sýnum, karlmann- legur á velli og prýSimaður í fram- göngu allri. Hár hans og skegg var framan af’ dökkjarpt, en um fertugsaldurinn gránaði það og varð hvítt; eigi að síður var hann þó unglegur að sjá, og einkennilegt hros lék venjulega á vörum hans. Svo segir Steingrímur (1869): “undir alhvitri skör, ber þú “Sæti hann og væri að hugsa um eitthvað, þá var eins og nokkurs- konar mók færðist yfir hann, en í viðræðum var hann skemtilegasti maður og jafnaðarlega skrafhreyf- inn; í samkvæmum var hann allra manna glaðastur, og talaði þá ein- att af mesta fjöri. Við tækifæri drakk hann vín eigi síður en aðr- ir, en aldrei varð hann ölvaður, svo að á bæri; þoldi hann eflaust mikið. Hann var höfðingi í lund, manna gestrisnastur og örlátur; í húsi hans voru íslendingar boðn- ir og velkomnir, og það var eins og samkomustaður }>eirra; sóttu einkum ungir námsmenn mikið þangað. Við dönsk heimili hafði hann aftur á móti lítil mök, en þó var hann kunnugur mörgum vis- indamönnum í Kaupmannahöfn, og höfðu jæir flestir miklar mæt- ‘ur á honum. Eigi j>oldi hann vel að menn deildu við hann. Þótti liann stundum ráðrikur í meira lagi, og tók þvert fyrir það, er honum var móti skapi. Var það j>á eigi fyrir ístöðulitla menn að mæla í móti honum. Þó var frem- ur sem honum sárnaði við mót- mæli, en hann reiddist þeim. Gáf-1 ur hans’voru sérlega góðar, skiln- ingurinn skarpur og minnið af- bragðsgott. Honum var létt um aS koma fyrir sig orði, hvort sem var í ræðu eða riti. Hann skifaði mjög vcá og var fljótur mjög að skrifa. Hann kunni miikið í ís- lenzkum kvæðum, einkum frá 17. og 18. öld, og var oft að raula það fyrir munni sér, er hann var eitt- hvað að gera; þótti honum mikiS gaman að þvi, sem eitthvað var kátlegt. Framm úr sakarandi kjarkur og staðfesta var það, sem einkendi hann mest; hann hafði sett í innsigli sitt “aldrei að víkja”, og því fylgdi hann í lengstu lög. Hann var einstakur iðjumaður alla æfi, enda mundi eigi jafnmikiö hafa getað legið ettir hann að öðrum kosti. Vingjarnlegur var hann við alla, og þætti honum ein- hver gera á hluta sinn, þá lét hann sig það oftast litlu skifta, en ef sá hinn sami vildi aftur vingast við hann, þá veitti það stundum erfitt. Hins vegar var hann hinn greiS- viknasti maður, og búinn til að gera hvers manns bón, ef honum var unnt; þetta vissu menn og notuöu þaö einnig óspart; fékk hann, einkum hin fyrri ár, með hverri ferð frá Islandi mörg bréf, þar sem hann var beðinn um sínu sinni hvað, kaupa eitthvaö, útvega eitthvað, láta menn vita eitthvaS o.s.frv. Voru þau bréf mörg, er byrjuðu á þessa leið: “Þó aö eg sé yður ókunnugur, þá hefi eg svo mikið heyrt talaö um góðvild yS- ar, að”—o.s.frv. Hann var einnig einhver hinn vinsælasti maður meðal landa sinna, sem dæmi munu til; unnu honum flestir hinir beztu menn, og þeir fáu, sem eigi báru gæfu til samþykkis við hann, þeir viðurkendu þó, hvílíkur af- bragðsmaður hann var. Geðríkur maður var hann, en því merkilegra var það, að það bar mjög sjaldan til, að hann ámælti einstökum ingu þeirri, sem hann hafði alist upp í, og vildi aldrei heyra neinar efasemdir um sannleika hinna kristilegu trúarlærdóma. I hfi sínu öllu var hann svo einstaklega ósérplæginn og vandaður, aö mót- stööumenn hans hafa aldrei getaS brugðið honum tuu neitt, sem eigi sómdi drenglyndum og ágætum manni. “Hann var hraustur og heilsu- góður mesta nihluta æfinnar; en er hann var á íslandi 1869, fór hann að finna til gigtar í hægra handleggnum, svo að hann átti erf- itt með að skrifa; hann varð þá einnig veikur af steinsótt. Þetta batnaði, að vísu aftur, en upp frá því var heilsa hans j>ó alt af veik fyrir. Þá er hann var á alþingi í síðasta sinni 1877, fór þetta mjög í vöxt; fór hann þá að missa minni og verða eins og utan við sig smám saman meir og meir, eftir því sem lengur leið. Síðasta árið var hann altaf þungt haldinn, en liafði þó jafnan rænu meira eða minna, j>angað til hann dó 7. díes. 1879, á 69. aldursári..... “I heilan mannsaldur hafði Jón Sigurðsson unnið að framföríim fósturjarðar sinnar. Hann hafði gjört það með svo miklu kappi og ósérplægni, að hann gat með sanni sagt við þjóð sina: “Þér vinn eg, það eg vinn”. Hann tal- aði }>á, þegar allir aðrir þögðu, 0(g hann talaði svo, aö kvað við í brjóstum allra góðra Islendinga. Orð hatis glæddu hjá jæirn frels- isást, framfarahug og félagsanda, og framkvæmdir hans báru mikinn og heillarikan árangur. Sögu Is- lands stundaði hann meira en nokkur annar, og hún mun einnig geyma nafn hans um ókomrtar N0RTHERN CR0WN BANK AÐALSKRlFSTOi'A í WIWNIPEG Höfuðstóll (löggfltur) . . . $6,000,000 HöfuðstóH (grekWnr) . > . . $2,200,000 STJÓRNENDUR: Fonnaður - - - - Sir D. H. McMilIan, K. C. M. G. Vara-forraaður ------- Capt. Wm. Robioson Jas, H. Ashdown H. T. Champioo Fraderick Nation D. C- Cameron W, C. Leistikow Hon. R. P. Roblin Aðalráðsrnaður: Robt. Campbell. Umsj.m. útibúa L. M. McCarthy. Alskonar DanK*,.i..'fura sint í öllum útibúnm.—Lán veitt einstaklingum, Firmum, bortjar- og sveítar-félögum og félögum einstakra manna, með hentugum skllmilum. - *férstakurgaumur geftao að aparisjóðs innlögum. Útibú hvevetna um Canáda. T. E. THORSTEINSON, Ráðsmaður. Corner William Ave; og Nena St. Winnipeg. Man. Hagnýtið kostaboð Lögbergs sem auglýst eru á öörum stað. tæklegur mjög, en samt er ferða- maðurinn beðinn aö» meðhöndla alt sem þar er, með gætni. Af hverju er staður þessi álitinn svo lielgur? Af því að hann var einu sinni feústaður manns, sem íbúar Flor- ence nefna frelsara þjóðlífs síns, hvers minning er svo helg í hugum þeirra. Kenningar hans voru sem rödd, er hrópaði í eyðimörku, eggj andi menn að brjótast úr myrkra- djúpi spillingar og þekkingarleys- is fram á brautir menta og far- sældar. Mxiður þessi var Savonarola. Eg ætla að skifta þessu erindi mínu um Savonarola í þrjá flokka: x. Aldarandinn, sem var ríkj- andi á dögum hans, og verksvið hans. 2. Æfiferill hans og starf. 3. Árangurinn af starfí hans. Fimtánda öldin er mjög merki- legur þáttur í veraldarsögunni. Á þvi timafeili átti sér stað mikil andleg barátta. Mannsandinn var að leitast við að brjóta af sér van- þekkingar fjötra miðaldanna, og menn báðu um ljós sem gæti leitt menn úr djúpi hjátrúar og fá- fræði. Hreyfing þvessi kom ekki alt í einu, heldur voru margar or- sakir til þess. Árið 1453 er eitthvert híð merk- asta ártal í mannkynssögunni. Það ár yfirunnu Tyrkir Constantino- pel, sem var aðal aðseturstaður grísku menningarinnar. Flestir helztu menn meðal Grikkja voru neyddir til að flýja borg sína, og tóku þeir sér bólfestu hingað og þangað í Evrópu, en sérstaklega á ítalíu Hinar dýrmætu grísku bók- mentir, sem höfðu fallið í gleymsku á miðöldunum, komu nú aftur fyrir almenningssjónir. Út- með j/akklæti minnast hans sem eins hins bezta og ágætasta manns, er á íslandi hefir alist.” Svo kvað Matthías (1871) : . “Full af frægð og stríði, fjöri, von og þraut; fyrir land og lýði lá hans grýtta braut.” aldir. Allar komandi kynslóöir la^arnir ?rískfn Uröu kennarar Ev" , , . I ropu og ahrif þeirra la umheiminn Islands munu með virðmgu og vom næsta mikfl Hvai5 fagrar listir snerti, bentu áhrif þeirra i rétta átt, en á trúarlegu hliðina voru margir þeirra takmarkalausir fríjænkjarar. Það hófst mikið stríð milli þeirra og kirkjunnar. Kaþólska kirkjan hafði verið hið æðsta vald á miðöldunum. Engin önnur stofnun jafnaBist á við nana að auðæfum eöa valdi. En á fimtándu öldinni var hún farin að tapa nokkru af sínum forna krafti; stafaði það mest af því, að hún var sjálfri sér sundurþykk. Embættismenn hennar vanferúkuðu vald sitt, beittu því mest í eigin þarfir og reyndu að blekkja al- menninig með allskonar villukenn- ingum. Sumir af áköfustu fylgis- mömium grísku kennimannanna vildu kasta burt allri kristinni trú og höfðu þeir meira álit á kenn- ingum' hinna heiðnu, heimspekinga. En svo var annar flokkur, sem einnig stefndi i frelsisáttina, ekki í þeim tilgangi að slita sig lausa frá kirkjunni, heldur vildu þeir ráöa bót á því, sem að var, og stuðla að þvi, að kirkjan næði því full- komnara stigi, sem hún haf ði áður Sovonarola Ræða eftir Miss Thórstínu S. Jack- son, B.A., flutt á mælskusam- kepni Stúdentafélagsins, 13. Febr. 19x1. The DOHINION 6ANK SBLKIKK GT1»UH> Alls konar baakastövf ai headi leyst. SpurisjMdUin. TekíS vW icntogum, Irá Ji.oo at> upphæ® og þar yfiz Hesu reatir bozgaðir tvisuar staBwn á ári Vi8skiE«nn bceoda og atm- arra sveitamaBíia sérstakur gaonuic gefinu Uréfleg ienlegff og úttebtk a^reáddar. ósk 4 ettír bréfavWikfftum. Gieáddnr bötnSatdit .... $ 4,000,000 og óskifturgrcSBi $ 5,300,0* AHjw eigBK..........$6a,600, ooo tnoioignar skirtoÚH 0ettei at credits) setd, sem «m greiðatdcg mm aflmt heim. .}. GRiSDALE, bftnkaatjórí. Hertogafrú nokkur, kirkju hans, var vön Ef einhver spyrði hvaða land hefði haft einna mest áhrif á mannkynssöguna, sérstaklega hvað trúmál og fagrar listir snertir, myndi flestir svara: Italía. Það má heita, að hver einasta borg þar í landi hafi sett stimpil sinn á menningarsöguna. Vér tengjum nöfn flestra þeirra viS einhverja sögulega viðburði. Naumast er hægt að segja, hver af hinum blótn legu borgum lands }>essa hefir en hún spiltist. mest til síns ágætis; en að Róma- Savonarola var einn af aðal leiS- borg undanskildri mun Florence togum flokks þessa.. hafa vakið einna mesta eftirtekt.. j Maður þessi var fæddur í borg- Um margar aldir hefir borg þessi inni Ferrana árið 1452. Hown var verið aðseturstaður menningar og af aðalsættum og í uppvexitinum lista; innan múra hennar finnast naut hann allrar j>eirrar mentunar musteri, hverra turnar virðast sem þá gafst kostur á. Hann las gnæfa við himin. Löngu áður en grísku heimspekina af mesta menn höfSu hugmynd um, aS kappi, en brátt fann hann aS þaS þessi Vesiturálfa væri til, brosti borg þessi viS rætur Tuscan hæS- anna á móti geilsum hinnar suB- rænu sólar. Fjöldi feröamanna flykkist ár- lega til Florence til aS skoSa hina ýmsu frægu sögustaSi. Eitt af því fyrsta, sem ferBamanninum er bent á, er klaustriS St. Marco. Það er fögur steinbygging frá því snémma á fimtándu öldinni. En ferðamaðurinn fer ekki þangaö svo mjög til aS dást að bygging: unni eða skoða hin frægu málverk Michael Angelo, sem skreyta veggi klaustursins, he'dur lætur hann mönnum, hvorki í orðum né rit-/ fy'gja sér í lítið dimt herbergi, I trú sinni fylgdi hann kenn-’með steingólfi í Klefi þessi er fá- um. var ekki fullnægjandi fyrir hann. Hugur hans hneigSist sérstaklega að trúmálum, og í biblíunni fann hann sína dýrmætustu lærdóma. Þegar á unga aldri fann hann sárt til þess, hvaö mikiö var af spillingu í heiminum, og að lokum afréö hann að ganga í klaustur. Á tuttugasta o.g þriðja aldursári gerðist hann einn af meðlimum Dominican reglunnar. Sjö árum eftir að hann geröist munkur, var hann sendur til St. Marco klaustursins í Florence, og átti hann að prédika opinberlega í borginni. Á þeim tíma var Florence einhver hin glæsilegasta borg heimsitts. Stjómin var í höndUm Medici- ættarinnar, sem var nafnkend fyr- ir grimd og harðýðgi ásamt fram úr skarandi hæfileikum í stjóm- málum. Þegar Savonarola kom þangað, var Lorenzo Medici rikj- andi þar. Höfðingi þessi safnaði öllum helztu lista og mentamönn- um að hirð sinni, og mátti þar finna málarann Michael Angelo og marga fleiri honum líka. En samt bar mikinn skugga á alla þessa dýrð. Siðferðilega stóB Florence á mjög lágu stigi. Gjá- lífi og hégómaskapur sátu þar i öndvegi. Savonarola byrjaði nú lifstarf sitt fyrir alvöra. Hann ve'graði sér ekki við að segja álit sitt af- cfráttarlaust, hver sem í hlut átti. Hann fann stórlega að siðferðinu í borginni og d'ró ekki dulur á, hvað páfinn og aðrir embættis- rnenn kirkjunnar misbrúkuðu vald sitt. Með mælsku sinni dró hann fólkið að sér og hann hafði lag á að klæða kenningar sínar í fagran búning. Sem dæmi upp á það aS hann fór ekki í manngreinaráht, en sagði meiningu sina bver sem í hlut átti, er ofurlitíið atvik, sem eittsinn gerðist í Florence: sem sótti aS koma ávalt of seint og hafði hún með sér mikinn skara af J>jóinustufólki. Fyrst reyndi Savonarola aS láta hana fyrirverða sig með því aS liætta að prédika þar til alt var komið til rólegheita aftur. En þaS dugði ekki. Hún hélt áfram sin- um upptekna hætti. Þá hélt hann ræðu þess efnis, aS þaS væri í hæsta máta nauSsynlegt að kven- fólk ksemi í tíma til guðsþjónustu. Þrátt fyrir alt jætta kom frúin í næsta skifti á eftir seinna en nokkru sinni áður. Þegar Savon- arola sá hana og alt hennar lið koma inn, hrópaði hann; “Þar kemur hið illa vald með öllum þess áhangendum til aS spilla fyrir prédikun guðs orðs.” MÖrg fleiri dlæmi þessu lik raætti tilfæra, ef tími væri til. Árið 1492 var mjög þýSingar- mikiS fyrir íbúa Florence. Hinn mikli höfðingi þeirra Lorenzo Medici andaðist og sonur hans Piero tók við völdum. Hann var metorðagjarn og ráðríkur, en vantaði alla stjórnkænsku. Einmitt á þessum tima vofSu mikil ófriSarský yfir Florence. Karl VIII. Frakkakonungur var kominn með mikinn her inn í land- ið, og hugSist að leggja Florence undir vald sitt. Hinn auSvirðilegi stjórnari borgarinnar gekk honum tafarlaust á hönd, en borgarbúar voru nú ekki á þvi aS veröa undir- okaBir af Frökkum. ( AfleiBing- arnar af hugleysi Piero urBu þær, aS hann var geröur útlægur og vald Medici ættarinnar var alger- lega brotið á bak aftur. FólkiS leit nú til Savonarola sem leiBtoga sins bæöi í kirkjulegum og pólitisk um málum. Ófriönum við Frakka var afstýrt, og það sem meira var, stjórnarfyrirkomulagi í Florence var breytt án noklcurra blóðsút- hellinga eSa ófriðar, sem svo oft á sér staS undir slkum kringum- stæðum. Þetta mátti mest þakka Savonarola. Fólkið hlustaði hug- fangið á kenningar hans og aS- varanir. Hann prédikaði frjáls- lyndi, vildi hrinda burtu allri hjá- trú og eigingirni, og glæSa vel-

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.