Lögberg - 04.01.1912, Side 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. JANÚAR 1912.
að
herraifékst allur sá höfuSstóll á skömm-
Miki5 fé
I>ess ber a5 geta, — -----1
Campbell ráðgjafi var nýskeð a5|um tima hér i borginni.
LÖGBERG
Gefið át hvern fimtudag af The
COLUMBIA PRBSS LlMITED
Corner William Ave. &
SherbrooVe Street
Winnipeo, — Manitoía.
STEFÁN BJÖRNSSON,
EDITOR
J. A. BLÖNDAL
BUSINESS MANAGER
UTANÁSKRIFT TIL BLAÐSINS:
TheColumbia Press.Ltd.
P. O. Box 3064, Winnipeg, Man.
utanXskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
P. O. Box 3084, Winnipeg.
Manitoba.
TALSÍMI: GARKY 2156
VerS blaðsins $2.00 um árið.
reyna a5 verja fóntaxtann nýja,
en þeirri vörn var þann veg hátt-
að, að hann forðaðist að segja
nokkuð það, sem upplýsingar gæfi
hefir runnið inn í landiS frá Evr-
ópu, er lánfélög hafa tekið þar á
kigu fyrir lága rentu, og lánað út
aftur gegn tryggingu í húsum og
1 málinu. Hann lét sér nægja aðj löndum. Svo telst til, að ýms fé-
lög Itafi lánað út í sléttufylkjunum
tæpar 200 miljóinir dollara á árinu,
þar á meðal helzt lifsábyrgðar,
| brunabóta og lánfélög. Járnbrauta
fimbulfamba um það, að fylkis-
stjóminni lægi það eitt á hjarta í
fónmálinu, eins og öJlum öðrum
máluin, að “þjóna fólkinu’’!
En nú vill svo til, að Manitoba-I félö& hafa <* flutt miki?5 af ^
mönnum lmgnar alls ekki sú þjón-J fé inn í landið. Canadian North-
usta, sem Campbell og þeir "col-jern t. a. m. 50 miljónir doll. þetta
legar’’ hans veita oss með fón-|ár og C. P. R og Grand Trunk
skattinum nýja. Fylkisbúar krefj- aS sama
ast þess, að stjómin sýni þeimj J móti þessum miklu lánum er
það tvímælalaust svart á hvítuj sagt, að komuppskera landsins
hvaö hún gaf fyrir fónana, hvað! muni vega upp. Mikið meira korn
umbætur á fónakerfinu hafa kost-!kennir til markaðar i ár cn nokkm
að, hvað starfsrækslan hefir kost- sinni áður. og er kornkaupmönn-
að og sanni síðan, að óhjákvæmi-
lcgt sé að hækka fónaleiguna.
Þagnarþjónustan.
um þvi vís gróði og góður hagur
af verzlun með það. En bændum
! Fylkisbúar láta sér héðan af ekkij hefir þetta ár verið óhagstætt um-
; nægja veigalausar varnir og vífi-j fram flest önnur í seinni tíð. Þeg-
jlengjur. Þeir krefjast sannana.iar mest Þurfti á Þurk °S hita aS
.! T , „ . r I halda til þroskunar ávexti korns-
I Hvers vegna eru raðgjafarn.r svo| ins, br- ^ og kuWa; yig
það seinkaði uppskem fram
tregir á að færa þær fram? Fón-
amir em almennings eign. Al-
menningur á heimting á, að vita
alt um starfrækslu þeirra. Hví
Óánægjan út af fóntaxtanum
nýja vex en minkar ekki. Þeir
eru sárafáir. sem fást til a5 leggja
honum liðsyr5i — eiginlega engirj þagnar-þjónustu
aðrir en starfsmenn Roblinstjórn-j f>essi þagnarþjónusta ráðgjaf-
arinnar, og máltól þau, sem hún anna benc]jr sem se á alt annað, en
til
þess tima, er frosta var von og
hreta, bændur urðu víða a5 halda
dýrum vinnukrafti um miklu
á meö húð og hári og leigð eru til
að verja hvaða svívirðingar, sem
hana kann að henda.
En nú er svo langt komið, að
jafnvel þessi leigutól eru orðin
, . -x ■ r ■ t'ii l' lengri tima, en vant var, og hofðu
þegia raðgjafamir þa? Fylkisbu-, . ........’ 0
, að Jokunum ryrari avoxt, en venja
ar gera ser ekk. að goðu slika hefir veris til Margir 5
Canada urðu að taka nýja árinu
með léttri pyngju og góðri von
um betra gengi á nýja árinu,
heldur en því umliðna.
þfcð, að fylkisstjórninni sé ant um
aft “þjóna fólkinu” vel og sam-
vizkusamlega. Hún bendir miklu
fiemur á það að stjórnin hafi
cinhverjar gildar ástæður til að
afar-óörugg og hikandi; þau ja ekki að fylkisbúa fái itarlcga
"“hálsa” hverja setningu, forðast| viineskju um afskifti hennar af
að nefna nokkrar tölur viðvikj-j fónamálinu, og að þau séu þannig
andi fónastarfrækslunni, og hafa vaxin, að þau þoli ekki dagsbirt
engar vamir fram að færa g°gnj una. Og þessi þögn fylkisstjórn
gegn taxta-óhæfunni, sem nokkurj arinnar styrkir meir og meir þann
veigur sé í. Y’öm þeirra er því grun, er þó var orðinn býsna al
líkust, sem verið sé að banda, mennur áður, að starfreksturs til-
máttlausri hendi gegn ásökunum; högun fóinanna hafi verið afskap
þeim, sem stjórninni
brýn.
eru bornar á
iega gölluð, og stór-hópar al
óþarfra-verkamanna hafi þar ver-
Og hvernig er hægt við öðru að iö a'dir á almenningsté, að Winni
pegbúar hafi verið látnir borg
“kosninga-fóna” út um sveitir og
búast. Fónamál fylkisstjórnar-
arinnar er þannig vaxið, að bæði
hún og fylgismenn hennar vita vel,|aö £tJórnin sé nú báin aS hafa Það
að þar hafa “fæst orð minsta á-!af- að sökkva fónakerf» íyMslns í
byrgð” ! botnlaust skuldakviksyndi.
En nú helzt fylkisstjórninni ekki
uppi að þegja lengur. Hún hefir
lýst yfir því fyrirvaralaust og án Yfirlit ársins 1911.
nokkurra gildra ástæðna, að húnj M_____
ætli að leggja á íbúa þessa fylkis
óvæntan, geyprháan og ranglátan
skatt, fónskattinn nýja. Þó að
fylkisbúar hafi hingað til þolað
j>að, að Roblinstjórnin sveik þá
um helmings lækkun fóngjaldsins.
IJorgirnar í Vestur-Canada sýna
mikinn vöxt á hinu umliöna ári,
og Winnipeg mest af ö lum. Þar
hefir hið umliðna ár tekið öllum
fram í verzlun innanlands og ut-
anríkis, í byggingum innanborgar
og á öllum sviðum viðskiftalifsins
yfir höfuð. Winnipeg er höfuð-
borg Vestur-Canada og heldur yf-
irburðum sínum yfir allar borgir
sléttufylkjanna nú sem að undan-
förnu. Næst henni gengur Cal-
gary, cn Edmonton og Regina
koma þeim næst með miklar fram-
farir á öllum sviðum efnalegra
framkvæmda.
Spyrjið helztu bændtir
þeir muiiu CUADPICQ
se«ja yöur að OrlA* iLLd
Tiibular rjóma skilvindur
oá meiri rjóma, endast lentfur og eru
kostnaðarmiuni að nota heldur en aðr-
ar. Engir diskí r tvöfalt skilmagn
hndast mannsaldur. , byrg
staræfilanRt- Þér væntið
heimsins beztu f rá elzta
skilvinduféiagi.ekki frá
þeim sem reyna að líkja
ettir oss, íþvfsemþeir
mega að lögum, heldur frá
þeim sem hafa hið lögum
jverndaða Tubular lögmál á
’sínum vélum,
Skrifið eíiir verðl. nr. 343
31
yrs
THE SHARPLES SEPARATOk CO.
Toronto.Qnt. Winnipeg, Man.
The BOMINION BANk
SELKIRK UTIBCIf)
Alls konar bankastörf af hendi leyst.
Spurisjóðsdei Id i n.
Tekið við innlögum, frá $1.00 að uppbæ
og þar yfir Hæstu vextir borgaðir tvisvai
sinnum á ári. ViðsWftum bænda og ann
arra sveitamanna sérstakur gaumur gefinz
Bnéfieg innlegg og úttektir afgreiddar. ósl
að eftir bréfaviðskiftum.
Gsekklur höfuðstóil $ 4.700,000
Vo'oajöQr og óskifturgróði $ 5,700,000
Allar eignir.........J7O.000.000
Innietgnar skirleini (letter of credits) seié
sem eru greiðanleg um allaa heim.
j. GRISDALE,
bankastjóri.
Galíleo.
Eftir Jóhann G. Jóhannsson
Þótt enn sé hið sama a5 segja
um stórstíga framför lands vors
! á hinu liðna ári, sem hin fyrri ár-
J in. þá gerðust saint þau tíðindi
U111 stjórnarfar eni það helztu
nýmælin á árinu, að stjómir vest-
urfylkjanna tóku að sér starf-
rækslu kornhlöðu starfa í fy kj-
unum. í Manitoba hefur stjórn-
in tapað á þeirri verzlun en
Saskatchewan hefir þetta farnast
vel; þar hefir stjórnin og tekið
að sér rjómabú, og í flestum
hlutuin gengið á undan í öllum
jarðræktar og búskapar fram
kvæmdum með skörungskap og
ágætum árangri.
Af tiðindum utan lands vors eru
þau helzt, að hin liberala stjórn
Asquiths á Englandi hafði fram
þá breyting á löggjöf landsins er
kalla má gagngerða, þar s'em hlut-
taka efri málstofu var takmörk-
u5, þann veg, að frumvörp er
Galileo Galilei var fæddur í
borginni Pisa á ítaliu, 18. Feibrú-
ar 1564. Fa5ir hans, Vincenzo
de Bonajuri de Gali’.eo, var flór-
enskur aðalsmaður, heldur fátæk-
ur. Vincenzo var stærðfræðing-
ur og söngfræðingur og hafði á
fyrri árum gefið sig nokkuð við
vísindum. Reynslan, hafði sýnt
honum að staða vísindamannsins
væri illa launað; var hann því á-
kveðinn í því að Galileo skyldi
ekki legga slíkt fyrir sig, jafnvel|
þótt hugur drengsins hneygðist
snemma í þá áttina.
Galileo átti að verða kaupmað-
ur, en faðir hans ákvað samt að
hann sky’di ganga í skóla og
mentast eins og aðalsmanni sæmdi.í urnar féllu með sama hraða
Það fylgdi þó með að hann læsi!ekki
stað og frekari sannanir voru, að
þeirra áliti, ónauðsynlegar. Rit
Aristotles voru þó í mestu upþá-
haldi meðal hinnu Iærðu.
Og Aristoteles hafði sagt það, að
hraðinn á hlutum sem féllu til
jarðar væri undir þymgd þeirra
komin. Engum hafði komið til
hugar að reyna gildi þessarar stað-
hæfingar með tilraun, fyr en Gali
leo gerði það. Ilann lét tvær kúl-
ur detta samstundis ofan af hall-
andi turninum í Pisa Önnur kúf-
an var hundrað pund á þyngd,
hin eitt. Ef Aristotles hefði tétt
fyrir sér þá átti þyngri kúlan að
falla með hundrað falt meiri hraða
en hin léttari. En þær komu niður
samstundis. Galileo sagði því, að
Aristotle hlyti að fara rangt með.
Þetta vildu vísindamenn iekki
heyra. Kúlurnar komu að vísu
samstundis niður og töldu þeir því
víst að Galileo hefði notað galdra
við tilraunina. Aristotles hlaut að
hafa rétt fyrir sér, hvort sem kúl-
eða
Samt voru þeir órólegir yfir
NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKRIFSTOrA í WtNNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiddur) . . . $2^200,600
árjÓKNENDUR.
Sir D. H. McMillao, K. C. M. G.
* - - - Capt. Wm. Robinson
T. Champion Frederick Nation
Hon. R. P. Roblin
Formaöur -
Vara-formaöur
Jas, H. Ashdowu
Hon.Ð.C- Cameron
H
W.
C. Leistikow
I
Allskonar oankastórf afgreidd.—Vér byrjum reikninga viö einstaklinga
eða félög og s-tnngjrrnir skilmilar veittir. — Avísanir seldar til hvaðastaðar
»em er á ísLndi. -Sérstakur gaumur gefinn sparisjóðs innlögum, sem hægt
er að byrja með einum dollar. Reuiur lagðar við a bverjum 6 raánuðum.
T. E. THORSTEINSOIV, Ráð^maður.
Corner YVilliam Ave. og Nena St. Winnipeg. Man.
fyrir skemstu, sem vesturhluti
„... ■— landsins að minsta kosti mun seint’ neðri málstofan samþykkir geta
þa ætti stjornmni að geta skilist „ ... , . ?
biða bætur, er su stjom var af lr'or,,rn
völdutn tekin, er reynst hafði dug-
mikil og forsjál. Af hennar fram-
kvæmdum bygðust sléttumar örar
það, að þar getur komið, að of-
bjóða megi þolinmæðt þeirra; og
allar horfur eru á, að þeim ráð-
gjöfunum hér í Manitoba hafi nú
... , .. . - „ i |oe skjótar, en nalega nokkurt ann-
loksins tekist það. Fonskatts- b ‘ ,
, . ... _ ,, , .. : að land fyr eða siðar. Ibuum þeirra
osvinnan hefir að maklegleikum y r
, ,, . . Itil lettis haföi hun aftekið eða
vakiö svo megna oanægju og . „ . c, pu,, c
lækkað hina hau tolla a nauftsynj-: T. , . p_,
gremju, aft stjoriiin kemst ekki hja | Kryning Georgs Y. sem konungs
aö skýra afdráttarlaust frá því, Um hænda' °S hafsi &ert samnmga; yfjr Bretaveldi og keisara yfir Ind-
hversvegna hún leyfir sér — hvers um aS af'taka !)á al^erle^a Þegar! landi brfir farift fram á hinu um-
vegna lnm gerist svo fífldjörf að þdrri fyrirætlan var hneikt meSihSnU anl ^ geflS ^rold,nni fn'
, • , -• , - , ... samtökum ágjarnra auðkýfinga og! lsho‘n af traustum hræðraböndum
leggja þenna nyja skatt a fylkis-j r;, hinna ehstöku landa við ríkisheild-
orðið að lögum þrátt fyrir neitun
hinnar efri. Sú stjóm hefur og
boftað frumvarp um heimastjóm
írlands, og er talið ví t að það
muni ná fram aft ganga a þessu
ári. Um framkvæmdir hennar í
löggjöf til almenningc he lla
hefur blaft vort ritaft ýtarlega og
er ekki þörf aft endurtaka þa5.
sem
búa, sem veröur eins og ósvífin á-|
rétting á loforðasvikin um lækk-
un fóngjaldanna.
I’essa’ nýju á'ögur verða og!
jivim ‘ mun kyn'egri og 'væntæri.j
-sera £>að er fullkunnugt áður að
ráðgjafarnir liafa hver eftir ar,.a
valdafikninna * stjórnmálamanna.
—almenningi, sem álögumar ber,
til stórmikils tjóns og byrðarauka.
Eigi að siður mun þess ekki langt
að bíða, að sókn verði hafin
nýju, og mun almennings gagn
sigra að lokum yfir ótllíhlýði
'i-gendurtekið það í ræðum o leSum samtökum stjórnarinnar viöj landstjóra í stað jarlsins Grey,
rítum, að fónastarfræksla fylkis- þá’ sem aS eins hafa ei^in hags- sem hér hafði getið sér góðan orð-
muni fyrir augum. stir fyrir vitsmuni og góðan vilja
! þessu landi til handa.
engar vHsindalegar
Hann var svo settur í klaustur-
skóla Þar skaraði hann brátt
fram út sambekkingjum sínum við
námið þó sérstaklega í bókment-
um. Hann sýndi einnig ágætis
hæfileika sem söngfræðingur og
listamaður.
Þegar Vincenzo frétti hve vel
syni sínum gengi við nárnið fór
honum að lítast svo á að Galileo
myndi til annars betur fallinn en
1 eð verða kaupmaður. Afréði hann
því að leyfa honum að halda áfram
náminu við Pisa háskó’ann með
því skilyrði að hann legði fyrir
sig læknisfræði, því læknisstaðan
var, að áliti Vincenzos miklu arð-
samari en nokkur sú staða sem vís-
indamanni byðist. Hann haföi
lika clæmi fyrir sér, því prófessor-
inn í læknisfræði vift Pisa háskól-
ann haffti um 2.000 dollara í laun
um árift, en stærðfræftis þrófessór-
inn fékk 15 cent á dag!
Galileo var 17 ára aft aldri þeg-
ar hann hóf nám sitt vift Pisa há-
skólann. Hingaðtil hafði hann
ekki fengið tilsögn í neinni vís-
indagrein, en nú átti þetta að
breytast. Af ti’viljan heyrðr hann
á fyrirlestur sem frægur stærð-
fræðingur Ricci aft nafni, hélt
fyrir lærisveinum slnum. Fór
Galileo strax til Ricci og hað hann
aft kenna sér stærftfræfti. Ricci
tók því vel Hann sökkti sér nú
niftur 1 rit Euclids of Archimedes
en gleymdi algerlega læknisfræft-
inni. Vincenzo féll þetta illa en
gat ekki við ráðift. Lét hann þaft
ina. Sýndi það sig aft konung-
dómur er vel þokkaftur, ekki ein-
tingis á Bretlandi, heldur um öll
önnur lönd er konungi lúta. Þaft því eftir aft Galileo lærfti þaft sern
aft er eitt til marks um hversu mikift honum bezt félli.
þykir til Canada koma á Bretlandi,
hugvekjjvtr. | þessu. Þeim fanst, eins og var,
aft nú ætti ekki lengur aft trúa því
blindandi, sem í fornritunum stóft,
heldur væri nú nýtt tímabil aft
byrja í vísindalegum rannsóknum.
Varð Galileo því mjög óvinsæll.
Nokkru seinna varft hann að
segja af sér kennaraembættinu við
Pisaháskólann. Þá bauð öldunga
ráðið í Feneyjum honum samskon-
ar stöftu við háskólann í Padua til
sex ára. Þegar þau voru liðin,
var honum boðin staðan til ann-
ara sex ára með launahækkun, og
þá hann það.
Árið 1609 fann Galileo upp
sjónaukann Hann hafði heyrt
sögu þesS efnis að hollenzkur ljós-
fræðingur hefði áhald, sem sýndi
fjarlæga hluti heldur skýrar þeg-
ar horft var á þá gegnum það,
heldur en þeir sæjust með berum
augum. Hann hugsa5i all-mikið
um þetta og tókst svo litlu síðar
að búa til sjónauka sem stækkaði
þrefalt. Nokkru siðar smíðaði
hann annan og gaf öldungaráðinu
hann. Þeir tvöfölduðu þá kaup
hans og ákváðu að hann skyldi
halda prófessorsembættinu meðan
hann lifði.
En Galileo langafti til að smíða
svo stóran sjónauka, að nota mætti
hann við stjörnufræðislegar at-
huganir. Það tókst honum allvel,
því hinn nýi sjónauki stækkaði þrí-
tugfalt. Fyrst athugafti hann
tunglift. Hann sá, aft á því voru
fjöll og dalir — að yfirborð þess
væri að ýmsu líkt yfirborð jarð-
arinnar. 7. Janúar 1610 fann hann
þrjú tungl Júppíters, og þann 13.
s. m hið fjórða. Áður en árið
var á enda sá hann hríngi Satúrn-
us og litlu síðar sannaði hann, aS
Venus hefði kvartilaskifti eins og
tunglið.
Kópernikus hafði haldið því
“Enn fremur skiftu GySingar
og aðrar fornþjóðir vikunni í sjö
daga, eins og nútíðar Evrópumenn
gera, og nefndu þeir dagana eftir
hinum sjö plánetum. Nú, ef við
fjölgum plánetunum, þá eyðilegst
þetta fyrirkomulag!”
Á þessu sést, að vísindalegar
kenningar voru fullar af kredd-
um og við þessar kreddur gátu
menn ekki skilið. Þær voru
gamlar, og þeim niun eldri sem
þær voru, var ineð þeim mun meiri
lotning litið á þær. Að fara að
hreyfa við þeim eða vanvirða þær
gekk guðlasti næst.
í skólafríinu fór Galileo jafnan
heim til sín til Pisa. Hann hélt
þá oft fyrirlestra fyrir Cosmo die
Medici, stórhertoga yfir Toscana,
og hirð hans. Cosmo gerðist einn
af lærisveinum Galileos og ‘bar
hina mestu virðing fyrir honum
Nú hafði Galileo látið þá ósk sína
í ljós, að hann mætti hætta vift
kenshi, en verja tímanum alger-
lega til vísindalegra rannsókna.
Þetta gat hann ekki fátæktar
vegna. En nokkru eftir aft hann
fann’ tungl Júpíters, bauð Cosmo
honum að koma til Flórens, verja
timanum eins og honum bezt þætti
og skyldi honum verða borguð góð
laun. Þetta þá Galileo.
Toskana var páfaumdæmi. Fen-
eyjar voru óháðar páfaveldinu. í
Padua var Galileo því óhultur fyr-
ir árásum af kirkjunnar hálfu, þó
hann rifi niður gömlu kenningam-
ar. í Flórens var alt öðru máli að
gegna Þar var kirkjan einráð og
kennimenn kirkjunnar vörftu hin-
ar gömlu skoftanir sem bezt þeir
gátu. Þaft var þvi ekki álitíegt
fyrir hann að yfirgefa Padua og
fara tii Florenz, enda komst hann
brátt aft rauu uip, að í þessu heffti
bann gert hið fyrsta glappaskot á
æfinni.
Galileo var um tíma í góðu yfir-
læti hjá Cosmo og hirð hans,
hann
að föðurbróðir konungs vors, her-
toginn. af Connaught var gerður aft
annara
sti/.inarínnar bæri sig ásxthga.
vel. Þeir hafa á hverju þingi síft- har næst er þess aft geta, semj
astliðin þrjú ár lyst þvi yfir, með mest bcr a, aft verzlun og viftskifti' þjó8a er óþarfi að telja þá u
háværð og hlakki að tekjuaf- hafa aukist mikið, bæði innanlands sem ckki hafa þýftingu fyrir allan’
gangur fúnastarfrækslunnar skifti og vift önnur lönd á þessu umliftna almenning. Er þess helzt aft geta
hundruftum þúsunda og í ‘ári. Hvaft Winnipeg snertir, séstt aö samningar um að leggja deilu
fyrra töldu þeir hana vera orðna viðgangur vesturlandsins bezt á
$450,000 og bjuggust við drjúgri því. að ,einn af helztu bönkum
viftbót við hana á nýliðnu ári landsins, Union bankinn. mun eft-
(iQliJ. ! irleiðis hafa sitt höfuð-s tur hér,
Ef ráðgjafarnir hafa sagt þetta en ekki i Quebec, þar sem hann
satt, og ekki gerst svo djarfir aðivar stofnaftur. Aftrir bankar hafa
skrökva upp þessum tekjuafgangi, sett hér ráftsmenn, er hafa yfir-
Innan litils tíma gerfti hann
nokkrar mikilsvægar uppgötvanir í
eð’isfræði og þctti hann skara svo
fram úr með ástundun og vits-
muni að hann var settur prófessór
í stærðfræði við skólann til þriggja
ára og fékk nú fimtán cent á dag i
fram að jörðin væri pláneta, sem,
ásamt hinum plánetunum, snérist OalTlecT
kringum sólina. Þetta var gagn-
stætt kenning Ptolemeuss. sem þá Aríð 1616 ritaði páfinn, Páll V.,
var viðurkend. Samkvæmt henni honum og bað hann koma til Róm
var jörftin miftdepill sólkerfisins| til þess aft.útskýra, og gera grein
aft kenna að jörðin snerist;
mátti heldur ekki trúa því.
Hann fór nú heim til sín og lifði
þar rólegu lífi um tíma. Hann
var ekki iðjulaus, en óvinir hans
létu hann aldrei í friði. Hann gerði
margar merkar uppgötvanir í
vatnsþrýstingafneði og í ýmsum
greinum, sem ekki snertu stjörnu-
fræði.
Árið 1623 dó Páll V. Y'ar þá
Barterino kardínáli kjörinn til
páfa og kallaður Urban VIII.
Eins og áður hefir verið sagt frá,
var hann vinur Galileos Nú hugði
Galileo hð sér mundi vera óhætt að
byrja á ný, því páfinn væri sér
vinveittur. Hann ritaði nú bók,
sem hann nefndi: “Samtal um
kenningakerfi Koperniks og Ptole-
meusar”. í henni eru þrir menn
látnir deila um gildi þessara skoð-
ana. Salvati heldur með Koper-
nik, Sagredo maður með góða
dómgreind, fyndinn en Iítið ment-
aður; Simplicio, sem heldur með
gömlu skoðununum, er hann gerft-
ur mjög heimskulegur meft sínum
rökfærslum. Bókin var varnarrit
fyrir kenningar Koperniks og sann
anirnar, sem þar voru hmni til
stuðnings, voru óhrekjanlegar;
einnig voru þær settar fram á svo
einfaldan hátt, að nærri hver mað-
ur gat fylgt þeim eftir.
Mótstöðnmenn hans urðu nú
hamstola. Þeir sögðu páfaniun,
að með Simplicio ætti Galileo við
hann, en engan annan. Hvort
páfinn trúði þessu eða ekki er
ekki víst; en hér eftir var hann í
liði óvina Galileos. Má vera, að
kardínálarnir hafi þröngvað hon-
um til þess.
Galileo var skipaft aft koma til
Róm. Hann var nú sjötugur og
oröinn lasburða. Vinir hans vildu
ekki að hann færi, þeir báru því
við að hann væri ekki fær um a5
ferðast svo langt. En páfinn
skeytti því engu Varð því Galileo
Ifann var orðinn viðfrægur fyrir aft fara og til Róm kom hann 14.
uppgötvanir sínar og einnig fyrir Febrúar 1633.
þaft, hve snildarlega hann varfti
hinar nýju skoftanir sínar og
hrakti hinar eldri. Að þessu haffti
kirkjan ekki fett fitigur út í kenn-| Hann var ekki settur í fangelsi,
ingar hans, en nú var komift svo en beðinn að vera innanhúss og
langt, að embættismönnum kirkj- sýna sig sem minst. í Apríl hófst
unnar og sérstak’ega Jcsúítamunka rannsókn í máli hans. En yfir-
reghinni, fanst óþolandi að hann h sIan kk seint þyi lasleiki
fengi að halda svona afram. . , ;
Kreddur kirkjunnar voru marg- hans a&erSlst svo aS fresta varS
ar svo skyldar hinum vísindalegu réttarhaldinu hvað eftir annað.
kreddum, að þær urðu að standa Honum var ekki haldið í stofum
eða falla saman. Kirkjan varð að rannsóknarréttsins nema á meðan
verja kenningar sínar og kreddur á yfirheyrslunni stóð í það og það
— og því hlaut hún a'ð verða ó- skiftið. Þess á milli var honum
vinífr Ga’ileos. þegar hann mót- leyft að vera á heimili sendiherra
mælti ýmsum gömhim skoðunum, Toskana í Róm, Honu m var og
sem hún hafði grundað markverð- leyft að aka i hálfluktum vagni
ar kenningar á. GaliJeo var sterk- um skcmtigarða borgarinnar. Það
trúaður maður og strang-kaþólsk- er því ómögulegt aft segja, að illa
ur. Það var því ekki meining hafi verið farið með hann. Hann
hans að koma í bága við skoðanir var fangi rannsóknarréttarins og
kirkjunnar. En merkjalínan milli beir hefftu mátt kasta honum í
trúarbragða og vísinda var svo dýflisu eins og öðrum föngum sín-
ónákvæm á þeim tima, að menn um- Hann varð náttúrlega aft aft-
voru hæglega sakaftir um villitrú urkalla villutrú sína sem bygft var
fyrir að hafna einhverjum vís- a kenningum Kópemikusar, þó
indakreddum. Og svo fór fyrir yriii aS Pma hann til þess. Rann-
Hann var fenginn rannsóknar-
réttinum í hendur.
og ferðaðist súlin og hinar stjörn-
urnar í kringum hana..
Galileo hafði lengi aðhylst skoð
fyrir skoðunum sínum. Honum
var vel tekið þegar þangað kom
Þar myndaðist hlý vinátta með
laun. Var hann þá tuttugu og amr KÓP?rnikusa*’ en ekki Itóð.honum og Barterino kardínála, er
sex ára gamall.
Meðal annars hifftí
nu
þá er ekkert undarlegt þó aft fylk-
isbúar vilji fá aft vita, hvemig á
umsjon meft öllum viftskiftum
þeir skeftu, og eru því
vestanlands, er sýnir aft Winnipeg vorum full kunnir.
__ . Galileo
m<d 1 &e,Sardém hafa komizt á uppgötvað að allir hlutir féllu með
með bandamonnum oe Frökkum
v r ■ <T. sama hraða til jarðar hvort
og Eng endingum, fyrir fylgi . , ,
Tafts forseta, og er það talið eitt f)e,r væru ÍafnÞull&ir eSa ekki.
hið mesta afrek, er halda muni f*etta var alveg gagnstætt því sem
nafni hans á lofti um ókomnar hingað til hafði verið kennt. í
aldir Aðrir viðburðir, svo sem öllu sem eðlisfræði snerti voru rit
styrjaldir og mannvig, hafa taldir Aristoteles enn heimildarrit,
verið 1 blaði voru, jafnóðum og
lesendum
því stendur að á þá er nú skelt ír a« verða miðdepill pen.nga- Ársins Ip„ mun minnst yería
þessum geysiháa fónskatti, eftirl verzlunar sléttufylkjanna og aft ekki sizt fyrir þær skæftu styrjald-
alla tekjuafgangana og úr því að vesturhluti landsins er aö verfta ir, sem upp hafa komift, og sýnt
fóna starfreksturinn á aft hafa
borið sig jafn-ágætlega eins og
ráðgafarnir hafa látið.
Hvers vegna fæst stjómin og
leigu-riddarar hennar ekki til að
útskýra þetta fyrir almenningi?
minna háður austurhlutanum í
peningaviðskiftum. Lánfélag hef-
ir hér verift stofnaft á árinu meft 3
miljón doll. höfuðstól, brunabóta-
félag meft 2 og “trust” félag meft
1 miljón dol’ara höfuftstól og
öllum hejmi. aft siftmenningu vorri,
efta réttara sagt háleitum hug-
myndum og vonum sem góftir
menn gera sér um hana. eru skorft-
um settar af eðli manr,ana sem
°g
hafði engum komiS til hugar að
efa nokkra staðhæfing sem i þeim
var. Yfir höfuð voru öll vís-
indaleg kenningakerfi grunduð á
ritum fornaldarspekinganna En
það var svo langt frá því að þess-
ir fornspekingar hefðu staðfest
allar staðhæfingar sínar meft til-
raunum. Heldur fanst þeim aft
sitt ful'komlega í ljós fyr en!var kjörinn páfi næst eftir Pál V.
á árinu 1604. Á því ári sást nýj Galileo sýndi kardínálum og öftr-
stjarna á loftinu og vakti sá at- um sjónauka sinn og þeim, sem
langa ævi og mikla fyrirhöfn þarf hitt eSa Þetta ætti, f*'á hugsunar-
til aft Iaga efta uppræta, fræftislegu sjónarmifti, aft eiga sér
burður mikift umtal og miklar
deilur. í þeirri deilu gerftist hann
sem forvígismaður Nópernilcus kenn-
ingarinnar og var það síðan.
Þcssi síðasta
Yrenus hefði kvartilaskifti — var
því í meira lagi markverð, þar sem
hún staðfesti algerlega kenningu
Kópernikusar.
Galileo fann nýjar plánetur
(tung JúpÍters). Sjö höfðu þekst
hingað til og fleiri máttu þær ekki
vera samkvæmt gömlu kenningun-
um. Eins- og einn spekingurinn,
Francesco Sizzi, sem ritaði gegn
Galileo, komst að orði:
“Þessar nýju jarðstjömur eru
ósýni'egar með berum augum, þær
hafa þvi engin áhrif á jörðina,
eru því gagnslausar og þess vegna
eru þær ekki til.”
vildu hta í hann, sýndi hann tungl
Júpíters og aðra merkilega fundi
sína. Hann varði skoðanir sinar
prýðisvel og þegar 1 aeilu lenti,
uppgötvun — að gerði hann ætíð mótstöðumenn
sína ráðalausa. Stundum hjálpaði
hann þeím svo út úr vandræðun-
um um stundarsakir, flækti þá svo
á ný miklu ver en áður.
I klukkustund veitti páfinn hon-
um áheyrn. Þeir skildu svo með
vináttu, í hæsta máta ánægðir með
hvem annan. Var honum svo
veitt leyfi til heimferðar hvenær
sem hann vildi.
Samt var kenningum Kóperniks
veitt mikil mótspyrna, og fór svo
að páfinn sá sér ekki annað fært
en að banna fólki að Drsa rit
Koperniks eða aðhyllast skoðanir
hans. Galileo var einnig bannað