Lögberg - 30.10.1913, Side 2

LÖGBERtí, FIMTUDAGINN 30. Október 1913.
Grænlandsleiðangur
Koch’s kapteins.
I>etta er fjórða ferðin, sem far-
in hefir verið yfir þvert Grænland.
I>á fyrstu fór Xansen 1888 á 65
st. n. b., frá austurströndinni vest-
ur yfir. Peary fór að vestan og
austur eftir, mikltt norðar, á ár-
unmn 1891—95. Svo fór de.
Querain í fyrra þriðju ferðina á
70. br. st. En leið Kochs kafteins
er miklu norðar, á 77. br. st., fra
Danmerkurhöfn að austan. til
Pröven að vestan.
i
áfram, að þeir treystu sér ekki til
að koma hestinum lengra, og var
honum þvi slátrað, er eigi var
meira eítir en 10 kílóm. niður á
graslendi og góða haga.
I>egar niður kemur þarna. verð-
ur fyrir Laxafjörður og Laxá. Til
þess að komast yfir ána gerðu þeir
sér ferju úr sleða sinum og svefn-
pokum. Konuist þeir þannig yfir
hana 11. Júli. 13. Júlí voru þeir
komnir á svonefnt Kangeks-nes,
20 kílóm. frá Pröven. I>ar skall á
þá þoka og urðu þeir að leggja unt
kyrt í 35 kl.t. Þá voru þeir orðn-
ir matariausir og mjög slæptir.
5. Júli birti upp aftur. Þá slátr-
Með Kocii voru í förinni A. uðu þeir hundi, sem verið hafði
Wegener prófessor frá Marburg í | með þeim alla leiðina, steiktu
Þýzkalandi, Vigfús Sigurðsson, Is- j kjöt hans og ætluðu að fara að
lendingur og Larsen, danskur | lx>rða. En rétt i því sáu ]>eir bát
maður. Þei rhöfðu með sér 16 j úti á firðinum. Þeir gerðu vart
ísl. hesta, og. eins og menn muna, j við sig með skotum og öðrum
reyndu ]>eir sig fyrst á því, að fara merkjum, svo að báturinn kom að
hér yfir Vatnajökul i fyrra sumar,
en lögðu svo á stað norður og
vestur frá Akureyri. Skipið
vitja ]>eirra. í honum var Chemitz
prestur frá Upernvík,. er nú kom
frá Pröven og var í fermingar-
“Godthaab”, sem flutti þá til j leiðangri. Hann flutti þá Koch
Grænlands, skildi við þá 24. Júli i | og félaga hans þegar til Pröven.
fvrra í Danmerkurhöfn og hélt til 1 Koch kafteinn hefir i þessari för
baka. i fullkomnað kortið á svæðinu frá
1 Danmerkurhöfn struku 13 af i Danmerkur-höfn og kortsett ýms
hestunum frá þeim, en þeir Vigfús
og Wegener eltu þá á hinum, sem
cftir voru, og höfðu uppi á þeim.
Siðan fóru þeir með hestana og
nokkuð af farangrinum landveg
til Kap Stop, en Koch og Larsen
fóru þangað með megnið af far-
angrinum á vélarbáti. Þángað var
alt komið x. Sept.. og var þá farið
að kólna veðrið, en sjóinn tók að
leggja. Við tilraunir til að kom-
ast í gegnum nýja ísinn fórst vél-
arbáturinn. en ekkert tapaðist með
honum. Sátu þeir í 3 vikur við
Kap Stop. Þar rifbrotnaði We-
gerter, en það batnaði skjótlega.
6. Okt. eru þeir komnir upp á jök-
ulinn. Þeir höfðu ætlað að kom-
ast vestur á Louisu drotningar
landi áður þeir settust að fyrir
svæði á Louísu drotningar landi.
Svo hefir hann gert mælingar á
hita og straumum i höfimum þar
nyrðra, sem litt voru rannsökuð
áðuri o. s. frv.
—Lögrctta.
Kirkja fyrirfinst engin.
S'másaga cftir Gunnar Gunnarsson
Ef það hefði verið sólskin, þá
hefði prófasturinn varla verið eins
geðillur og hann var þennan dag.
En hann var á vísitasíuferð til út-
kjálkaprestakalls og fékk glóru-
lausa þoku einmitt )>ann daginn,
sem liann lagði á heiðina, svo að
hann varð að þreifa sig fram yfir
vegleysumar og geta sér til — af
veturinn, en það var eigi hægt, og Þv* ilver8> sú til fjalla, ■ hverj
bygðu þeir sér vetrarsetukofa a
jöklinum. Það var 12. Okt. Þar
slátmðu þeir öllum hestunum
ir af þeim götutroðningum, sem
lágu í allar áttir, væru rétta leiðin
til prestssetursins, sem hann fyrir
nema fimm, og höfðu kjötið af fojms sakir var nauðbeygður til að
|>eim, sem slátrað var, i kraftfóð- v hann vissi ]>að i þvíliku
ur handa hinum. sem eftir lifðu. i Astandi’ aí5 ekki v3eri nni gistingu
I lok Október fóru Jxnr sleðaferð ab ræöa> °g yrt5i a'ö úúa sig undir
til Louisu drotningar lands. j ai5 bara t5i kaka um kveldið, og
Skömmu eftir fótbrotnaði Kocli! I,ctta ait saman eingöngu til ]>ess
og átti hann í því i 3 mánuði. ; Seta krotað nokkrar linur í vísi-
Ilann lætur vel af líðaninni í vetr- j tasiuI>ók. Og þessar línur hefði
arsetukofanum, kuldinn var þeirn , nlatt já, við skulum segja:
ekki að meini, þótt hann kæmist , semJa ~ l>vi um fais er ekki að
alt að 50 stigum. Og hestamir ; taia hinumegin við heiðina e'tir
þol lu kuldann vel. 5. Marz fóru ; vi.tnisburi5i óvinhallra manna, ef
þeir Kocli- ríðandi til Louísu drotn- j kjaftæðið ræki ekki nefið í alla ;
ingar Iands og fundu ]>á færa leið ; sk'apaða hluti og vonin um að
þangað fyrir sleða sina og far- ve,®a brá.ðum biskup stæði ekki
an?ur. ; eins °g fögur hylling framundan.
Ekki lögðu þeir upp frá vetrar- j ^iann var maður á fimtugs aldri, j
setustaðnum fvr en 20. April og ' vei bokiuTur °S óvanur ferðalagi. i
höfðu }>á 5 sleða og hest fyrir j ,bab var 1)V' engin ástæða fyrir
hverjum um sig. Larsen hafði þá j ’nann ab vera ' -jáalofti af ánægju
meitt s g i fæti. og var haltur, en ! f'jona da?- Einkum þegar svo
|>að batnaði fljótt. Áttu þeir nú j1 a bar undir- at5 hnakkgjörðin bil-
fyrir höndum xi—1200 kilóm. ferð j ai5i net5st 1 brattanum og óltmd var
vestur yfir jökulinn. Þeir fengu
vond veðttr, snarpan vestanvind
með fjúki, og gekk svo fyrstu 40
dagana, sent þeir vom á leiðinni.
12 daga gátu þeir ekkert haldið
í klárnum, svo hann af tómri ill-
girni hnaut við hvern hnullung,
sem á vegi hans varð.
En ofan á alt |>etta bættist, að
þegar hann á áningarstaðnum
áfram vegna snjóveðurs. Hvar j leysti upp malinn og ætlaði að fá
sem þeir settust að gerðu þeir j sér góðan bita, fann hann eggin í
snjóhús handa hestunum og leið 1 klessu, smjörið bráðið, kjötið þrátt j
}>eim vd þar inni. En meðan i og bratiðið skorpið. Þá þóttist !
áfram var haldið Ieið þeim illa, j hann svo sárt og óréttlátt leikinn !
þvi þeir urðu að sækja móti fjúk- af tilviljun og virkileika i svívirði-
inu. Þeir fengtt snjóblindu og j legri sameíningu, að það væri að
urðu mjög þrekaðir. \rarð þvi að láta rétti sínttm hallað ófyrirsynju, !
slátra 3 af þeirn fyr en til var j og taka við beinum ónotum, léti
ætlast. j hann hjá líða að vera bráðskap-
Þe?ar inn í m:tt landið kom fór j vondur hverju sem að höndurn '
vindurinn að minka og verða suð- j bæri allan þann dag til kvelds. j
lægari, og að lokttm varð alveg j Og þetta er afsakanlegt — að i
k>gn. Hæðin. sem þeir ferðuðust
i um miðju landsjns, var 2500—
3000 metra yfir sjávarmál. Þar
var sólsktn á daginn en altaf unt
30 st. frost á nóttttm. Skemdust
þeir þá mjög á andlitum. Mest
var hæðin á 430 vestl lengdar og
núnsta kosti ef maðltr er somu
mannlegrar gerðar sem Jón pró-
fastttr Eilífsson.
Ástandið á prestsetrinu var engu
I etra en prófasturinn hafði gert
sér í hugarlund. Sandur var svo
langt frá því að Hkjast prestsetri, í
74°. 30-' n. br. hyrst höfðu þeir j a$ |lann var ölltt áþekkari beitar-
fecðast á hjarni, en nú var orðin , úústtm i niðttrniðslu en mannabú-
ófærð á jöklinum og settu ]>eir þá j ytað Ppófasturinn varð ögn sátt- j
snióskó á hestana, og bætti ]>að j £rjarnari v:g tilveruna, því nú gat j
töluvert um. Þeir höfðtt ætlað j ,]ann komist |jVÍ að nota hrak. !
hverjum he=ti 5 pd. af heyt og 4 j farir sinar sem ástæ«u fvr;r geð- :
pL af kraftfóðn á dag. en það j vonskunnii og Iatiö svo sem pró- |
reyndist of htið. .1. Júní sl itruðu , faststiffn hans og geistlega vand-
þetr næstsíðasta hestinum. ^ Y ar j lætingasemi væri særð í hjartastað. !
j>á farið að halda niður á við að Honum var kunnugt tmi, að séra
vestan og vindttr á suðaustan. j Hal,ur) gamall prestuI.( bjó þar
Hofðu þetr þá segl á sleða sinum ókvæntur En honum var ókunn.!
til þess að létta undir. Koch læt- ugt um að prestur hafði engin hjú,
ur miög vel yfir l>eim eina hesti, | onnur en gamla hundinn sinn>
sem þeir höfðu nú eftir, og segir,
að þeim hafi þótt mjög vænt ttm
hann.
2. Júlí sáu þeir tilsýndar land
upp úr 'snum að ve<tan. Gekk þá
fljótt niður á móti. Fóru að koma
tjamir og krapi i lægðum og lækir
og ár ofan á ismim, sem gerðu
ferðina erfiðá. Við eina af þeim
ám urðu þeir að bíða í 12 kl.t., eða
tii þess er vatn minka^i i henni við
næturktddann.
4. Júli tjölduðu þeir 6 kílóm. frá
Isröndinni, fóru þaðan að leita
vistaforða, er fluttur hafði verið
upp þangað handa þeim sttmarið
191 r, og fundu hann óskemdan.
En svo ilt var að komast þarna
Kóp. en hans einasta skylduverk '
var að liggja á baðstofumæninum 1
og segja til gesta.
Kópur átti hæga daga við það
starf. En hann framdi það líka
með allri kurt, ]>egar tækifæri
gafst —. byrjaði tneð hvellu span-
góli undir eins og nokkur sást á
hálsinum, og ekkert veraldlegt vald
gat þaggað niður í honurn, fyr en
séra Hallur hafði tekið á móti
gestinum og klappað honum sjálf-
um, eins og hann var vanur, í
þakkar skyni; þá fyrst þóttist hann
hafa gert skyldu sina og Iabbaði
burt, eftir að hann hafði með ber-
legri ósvífni hnusað af gestinum,
auðsjáanlega til þess að vita hvern
mann hann hefði að geyma, og
gerði hann þá annaðhvort að urra
eða dilla skottinu.
Aldrei hafði honum geðjast jafn
fjandalega að nokkrum rnanni sem
Jóni prófasti Eilífssyni. Hann
sýndi honum óðara beran fjand-
skap, nísti tönnum, staðnæmdist
við hlið húsbónda síns og urraði
illilega: hárin risu, og hann leit |
spurningaraugum á eigandann: I
hvort hann ætti ekki að taka al- j
varlega ofan í lurginn á þessum j
náunga.
Prófasturinn skildi vel, hvað j
hann átti við, og espaðist enn meir; j
því að lionum var ógeðfelt að verða j
var við, að kvikindum væri ekki I
um hann. Hann gat varla gætt al- ;
mennrar kurteisi, þegar hann loks }
yrti á hitvn garmslega, karbætta
og síðskeggjaða öldung, sem kvaðst j
vera prestur staðarins.
“fívaða villidýr er þetta, sem j
þér látið ganga Jaust, friðsamleg- j
unx vegfarendum til skaða og
skelfingar, sér Hallur? Ef þér j
eigið byssu, ættuð þér sem fyrst j
að korna honum fyrir kattarnef”. j
“Hö-hö”, hló séra Hallur. “Pró-
fasturinn er ennþá svo nýr í em-
bættinu'. Þetta er lika fyrsta vísi- '
tasiuferð yðar Jiáæruverðugheita, j
og það er ekki útséð um að þér j
sættist við Kóp. Prófasturinn sá-
lugi og hann voru beztu vinir”.
En Jón Eliífssorr hleypti brún- j
um og ræskti sig hátt, til þess að j
láta prestinn vita, að honum þætti' j
I spaug óviðeigandi.
“Hvernig má það vera, séra j
j Hallutr minn góður, að eg hitti
j yður utankirkju háhelgan daginn
j um sjálfan messutímann ?”
“Yðar háæruverðugheit verða að
afsaka ....”
“Það er altaf auðvelt að afsaka
sig. En þér veriðið að afsaka yður j
I við drottinn — en ekki við mig. i
1 Þér, séra Hallur minn góður, sem
er trúað fyrir að gæta hjarðar yð-
j ar langt frá þjóðvegi, ættuð aldrei j
að gleynta því, að ábyrgð yðar er j
! tneiri en flestra stéttarbræðra yð-
j ar. En þetta ætti að uppörva vand- j
I lætingasemi yðar því fremur sem '
j þér á dómsdegi verðið einn að bera !
j ábyrgð á hjörð yðar fyrir 'drotni”.
“Herra prófastur . . . Eg hef nú '
j verið prestur hér í fimtíu ár — í
hálfa öld ...”
“Því verra, séra Hallur góður.
Þá ættu æruverðugheit yðar ein- j
i sömul að vera nóg til þess að safna j
j öllurn — undantekningarlaust öll-
! um, — sóknarbömum yðar í guðs- j
húsi á hverjum helgidegi. Það er j
! svo langt frá því að aldur og em-
I bættisæfi afsaki forsómun hjá
herrans þjónum — að það þvert
á móti fordæmir þá því frekar”.
Séra Hallur skifti snöggvast lit- j
um; honum lá biturt svar á vör-
fm, en hann þagði og beit fast
saman vörunutn.
Eftir þetta mátti prófasturinn
vera einn urn orðið ! Hingað til
hafði enginn yrt svona á hann.
En prófasturinn var líka nýr í
embættinu og úr öðrum lands-
fjórðungi, svo að hann gat varla
t'l hans þekt.
Hann hafði hlakkað til þess eins
og barn, sunnudag eftir sunnudag,
að fá að sjá yfirmann sinn, en
gleðinni yfir því var nú spilt.
Hann hafði húist við hrósi, en
ekki ávítunum. Heimsóknir pró-
fastsins sáluga höfðu altaf gefið
honum nýjan kraft til hans erfiða
og einmanalega embættisstarfs. Og
einmitt núna, eftir stríð og mæðu
siðasta ársins, vegna landskjálfta,
eldgosa, öskufalls og þar af leið-
andi kvikfjárpestar, eftir sult og
óttalegar þrautir — þurfti hann
sérlega á ]>eirri huggun að halda,
sent vinsemd og aödáun yfirboðara
hans gætu veitt honurn.
Hinurn hálærða Jóni prófasti
Eilífssyni var það ekki ljóst, að
séra Haliur var mesta mikilmenn-
:ð. sem hann hafði hitt á æfi
sinni.
Siðan prófasturinn fæddist hafði
séra Hallur verið faðir og forsjá
sinna fátæku sóknarbarna. í hall-
æris og veikinda-árum ferðaðist
hann stöðugt frá einu heiðarkotinu
til annars. Hann hafði aldrei
haldið hjú. Það, sem hann gat
komist yfir af heimilisverkunum,
vann hann sjálfúr — hitt var látið
eiga sig.
Hann hafði samt ekki alla daga
verið einn á bænum, því hann tók
aö sér holdsveiklingana, sem aðrir
ógjarnan vildu timgangast, og
reyndi að gera þeim lifið létt, það
sem eftir var æfi þeirra. —
Síðara árið hafði verið erfiðara
og harðara en nokkurt hinna. Það
hafði verið kalt sumar. Á miðj-
um slætti komu landskjálftar og
eldgos. öskufallið eitraði grasið.
Fjöldi kvikfénaðar drapst út úr
illkynjaðri pest. Auðvitað var ekki
um annað að tala en hætta slætt-
inum. Það voru í samanburði við
alt annað ekki nema smámunir, að
kirkjan hrundi i landskjálftunum.
Allar bjargir voru bannaðar. Menn
urðu að leggja hendur í kjöltu sér
og vonast eftir betri timum —
fyrst og fremst mildum vetri. Og
svo varð veturinn einna snjó-
I

I

þyngstur og frostmestur allra
þeirra fimtíu , sem séra Hallur
hafði verið prestur þar á staðnum.
En nú var veturinn úti. Það
var aftur sumar. Og það var sól-
skin flesta daga. En t dag naut
Nesjasókn ekki góðs af skini
hennar, ]>ví að þétt þokuhaf lá
hvervetna yfir hraunbreiðimni og
dalskorunum, svo að enginn geisli
rtáði að gægjast í gegnum það. —
Prófasturinn flýtti sér að ljúka
við formsakirnar. Hann sat og
skrifaði viS borShlera inni í bað-
stofunni, sem ein var óhrunin. Og
hann lagði embættisspurningamar !
stuttaralega og reiðilega fyrir
prestinn.
“Kúgildin eru vonandi með tölu 1
og í sæmilegu standi”.
“Nei”.
Prófastur leit upp án þess að j
láta sér bregöa. Hann beiS eftir
nákvæmari skýringum frá séra !
Halli, eins *og honum kæmi þetta J
i rauninni ekkert viS.
“Eg hef orðið að skera þau, til j
þess aS sóknarbörn mín dæu ekki
úr hungri”.
“Hafið þér slátraS öllum kúgild-
unum ?”
.Prófastur færði rólega inn í bók-
ina. § A
“Svo er bezt að viS lítum á
kirkjuna”;
Séra Hallur stóS þegjandi upp,
og þeir gengu saman út t kirkju-
garöinn, sem lá rétt fyrir utan bæ-
inn, en prófastur hafði ekki séð
fyrir ]>okunni, þegar hann kom.
Þeir námu staSar við tóftabrot,
sem voru farin aö gróa upp. Pró-
fasturinn var sírólegur og afund-
inn. Hann leit bara á prestinn.
Séra Hallur leit á hann aftur, !
jafnrólega og stillilega.
“Hún hrundi í landskjálftanum j
i fvr’ra sumar”.
“En viðirnir?”
“Eg geymi altarið. Hinu skifti j
eg á milli bændanna í vetur sem j
leið, þegar bæSi eg og þeir voru J
orSnir eldiviðarlausir.
Prófasturinn snérist þegjandi á
hæli og gekk inn til að ljúka við ;
skýrsluna.
Skömmu síðar reið hann á brott j
og kvaddi stutt og kuldalega ræf-
ilinn, sem var prestur í þessu J
kirkjulausa kalli, sem — guSi sé
lof! — átti ekki sinn líka.
Séra Hallur stóð stundarkom j
og horfSi þungbúinn á eftir hon-
um. Svo ávitaði hann sjálfan sig j
fyrir reiði sína við yfirboðara sinn, i
baö ltann afsökunar í hljóSi þó
enginn hevrSi nema guö og Kópur, j
sem varö alveg forviða; baS guð !
aS fvrirgefa sér hörku og þverúð
hjarta sins, og gefa sér kraft og
náð til þess að geta ennþá um
mög ár rækt köllun sína í þessu
fátæka kalli. Síöan gekk hann inn J
til aS matreiSa einu máltiöina á
sólarhringnum. ÞaS var grautur, J
og ægði þar mörgu saman, bæði I
ætu og óætu, og var hann snill-
ingur í að matreiSa hann þannig,
að þeir Kópur kæmu honum nið-
ur.------
Eina endurminningin um þessa
hörmulega heimsókn, og yfirleitt
úm, að séra Hallur hafði nokkurn
tíma starfaö eða til verið, er göm-
ul visitasíubók, sem af hendingu er
enn til og greinir bæSi nafn hans
og prófasts. Skýrslan, sem ræSir
um prestsetriS Sand í Nesjasókn
á þessu umrædda ári, er harla
snubbótt og endar þannig:
“Kúgildi staðarins kveður prest-
ur sig uppétið hafa.
Kirkja fyrirfinst engin”.
—I.ögrctta.
Jarðrækt.
Atvinnuleysið hér í l>æ er aS
verða okkar versta böl. Þvi meir
sem hæjarbúum fjölgar, þess
nteira magnast þetta böl. AS vísu
hefir atvinnuleysi átt sér staS hér,
kafla og kafla úr ári.hverju um
tugi ára. En meSan bæjarbúar
voru fáir og aðalatvinnan önnur
og notadrýgri en daglaunavinna,
þoldu menn betur atvinnuleysis-
kafla. Daglaunavinna hefir vaxiS
aS sama skapi og bæjarbúum hefir
fjölgað. Kaupgjald er að visu
nokkuð hærra nú en áSur var,
meSan daglaunavinna var ekki
aðaltekjustofninn. en hækkun
kaupgjalds hefir hvergi nærri
vaxiS aS sama skapi og verS á
öllu, sem kaupa þarf til lífsviður-
halds. ÞaS er önnur höfuS-orsök
þess, aö menn þola nú atvinnuleysi
miklu ver en áSttr.
Eins og aö líkindum lætur hefir
atvinnuleysisböliS oft borið á góma
á fundutn verkamannafélagsins
“Dagsbrún”. og vanllega veriS
leitað aS ráðum til þess aS bæta
úr þvi böli. Mörg ráS hafa veriS
nefnd, og þar á meðal eitt, sem
bæði virðisl^liggja nærri og vera
einna framkvæmanlegast og það
er jarðrækt.
Frá ómunatíð hafa stórir land-
flákar legið óyrktir og ónotaðir
ttmhverfis bæinn og jafnvel inni
í honum.
Á síðari árum hefir að vísu
vaknaö hreyfing í þá átt, að rækta
land, sem áður var ónotað óg
stórar spildur af óræktannýrum
eru orSnar að ágætasta töðttvelli.
En meginið af þvi landi er eign
örfárra manna, sem hafa gert sér
jarSrækt að atvinnu. Enn er
mjög mikiö land óræktað allnærri
bæntim, sem þó ekki er ver fallið
til ræktunar en margar þær spild-
ur. sem nú eru ræktaöar og gefa
af sér mtkinn arS. AS ná þeirn
auSi. sem þar liggur ónotaSur,
kostar vinnu. Ef vinna er lögS í
lanclið með skynsamlegu móti,
borgar þaS sjálft vinnulaunin.
Fljótt á litið virSist ekki vera hér
úr vöndu að ráða I bænum er á
ári hverju mikill fjöldi manna,
sem hefir vinnukraft, en getur
ekki komið honum í peninga, af
þvi að ekkert fæst til aS vinna viS.
Umhverfis bæinn er mikið land,
sem hefir að geyma stórmikiS
verömæti, en getur ekki breytt þvi
i peninga, af þvi að það vantar
vinnukraft. enginn t>æst til að
leggja hann frarn og vinna. Rök-
rétta ýrlausnin hlýtur þá að vera
þessi: Þegar bæjarbúar aS öBru
leyti verSa aS vera atvinnulausir,
þá eiga þeir að vinna viS jarðrækt.
En vitanlega er ekki eins auövelt!
aö halda heilræöiS eins og að í
kenna þaö.
AS óræktaS land, sem engin
mannshönd hefir snert viS Hggttr
enn nálægt bænum, er ekki því að
kenna, aS rnenn hafa’ ekki vitaS,
eöa viti ekki að jarörækt gefttr
arð í aSra hönd, né heldur þvi, aS
menn séu svo latir og skeytingar-
lattsir um hag sinn, að þeir vilji
heldttr ganga iSjulausir, en vinna
sér inn fé. Nei, þar koma til
greina mörg smáatriöi, sem öll til
samans verða þung á metunum og
aftra framkvæmdum. Þessi smá-
atriöi þarf aS nema burt eða gera
óskaðleg, ef jarðrækt á aS verða
almenn og koma að því liSi, sem
nauSsyn krefur.
JarSrækt kringum Reykjavík
er nú lítt hugsanleg sem aöalat-
vinnugrein, sizt blásnauðra manna.
Til þess þarf höfuðstól, sem fá-
tæka menn vantar eSa þá láns-
traust, sent gjarnast er nokkurn
veginn i réttu hlutfalli við efna-
haginn, og sem eta mundi ttpp
hálfa eftirtekjuna, ef til væri. Yfir
höfuS er túnrækt mjög óhentug,
sem aukaatvinna fyrir daglauna-
mann, þótt fjárstofn hefði til þess
aS koma henni af stað. Allmarg-
ir rnenn hafa fegnið landspildur
á erfSafestu hjá bæjarstjórn á siS-
ustu árum, venjulega 2 ha. /um 6
dagsl.J hver. Þáð land verður
mörgum óhentugt. Of litiö til aö
vera aðalatvinnugrein, en of stórt!
til að rækta í hjáverkum. En hjá-
verka- og igripsvinna er þaS, sem
helzt gæti bætt úr atvínnuleysinu
eða dregiS úr þvi. Vinna sem
gripa mætti til þegar atvinna
liggur niSri. Og á þann hátt ætti
að nota alt land, sem enn er ó-
ræktaö umhverfis bæinn og hæft
er til ræktunar. Og þá ætti auö-
vitaö að rækta það til sáðagarSa,
aS svo miklu leyti sem unt er, en
ekki til túns. Garðrækt gætu
margir unniS að haust og vor, dag
og dag eða kafla úr dögum, og
viöa er svo ástatt, aö heimafólk,
konur og unglingar gætu hirt
srarðana aS sumrintt, þótt fyrir-
vinnumaðurinn sé þá bundinn
öörum störfum. Á vetrum mætti
viöa að áburð o. s. frv. Á þenn-
an hátt er hugsanlegt að margir
daglattnamenn gætu aflað sér
notadrjúgra aukatekna, sem dreg-
iö gætu úr atvinnuleysis bölinu.
En ef þetta ætti aS geta komiö
einnig þeim að notum, sem blá-
snauSir eru, þyrfti að haga svo til
að tilkostnaöur við ræktunina,
annar en vinna, yröi sem állra
minstur.
Þvi skal nú lýst í fám, orðum,
hvernig “Dangsbrún” hugsar sér
að gera ræktunina aðgengilega
blásnauSum mönnum, sem af eig- '
in ramleik gætu ekki haft hana aö
auka-atvinnu.
Félagið sótti um aö fá á leigtt
landspilclu á Skildinganesmelum
síSastliöinn vetur. Bæjarstjórn
varS vel viS þeirri málaleitun og
leigSi félaginu á erföafestu, land-
spildtt, tæpar 5 dagsláttur aS stærö.
Land þetta giröir félagiS á sinn
kostnaS og leggur veg eftir því
endilöngu. Báðu megtn vegarins
er landintt ski'ft i reiti, og er hver
reitur um 350 fermetra fum 100
ferfaömaj aS stærS. Síðan er fé--
lagsmönnttm gefinn kostur á aS
taka reiti á leigtt til garSræktar og
er leigan til félagsins 3 kr. á ári
fyrir hvern reit fyrstu 2 árin,
meöan á ræktun stendur og 4 kr.
á ári úr því. Félagssjóður greiSir
gjöld af landinu, kostar girSingu
og veg og viðhald hvorstveggja,
og á leigan frá einstökum mönnum
að ganga upp i endurgreiöslu þess
kostnaðar félagsins. Kostnaöur
einstakra manna verSur með þessu
móti — auk vinnu — ekki annar en
þessi afar-lága leiga og áburður,
að svo miklu leyti sem hann þarf
að kaupa.i Hverjum sem fær reit
á leigu er fengið leigubréf, og er
þar lýst nánar öðrum skilyröum
frá félagsins hálfu.
Hudson Bay félagið
færist í aukana.
Xýlega stóS í einu blaSL vestur
í Victoria, þarsem lýst var eftir
tilboSum aS byggja tvö haffær
gufuskip fyrir ofannefnt félag.
Blaðamenn fóru aS grenslast eftir
hvað til stæSi, og kom þá i ljós,
sem nýnæmi þótti. aS skipin væru
ætluð til íshafs ferSa, á þeim slóS-
um þarsem hið mikla Mackenzie
fljót rennttr til sjávar. Jafnframt
kom það fram. aS í byrjun þessa
tnánaðar hafði félagiS sent fyrsta
gufubátinn er i stöðugum ferðum
verStir á Hudsons flóa, og vissu
fáir fyr en hano var þángað kom-
inn og farinn aS flytja varning
milli verzlunarstöðva félagsins.
Þarnæst kom þaS á loft, aS fé-
lagið ætlar sér aS breyta til um
verzlttnaraSferS og sækja eftir
viðskiftu^i með meira kappi en
áður, eittkaplega loðskinna verzl-
un viS uorSttrbyggja. Verzlunar-
stöðvar á aö stofna eftir endi-
löngu landi, austan frá Hudson
flóa og vestur fyrir Mackenzie
ósa, fyrir norðan heimskauts baug,
og jafnframt á að reka loSskinna
verzltrn með meira fjöri en áður á
öllum gömlttm stöðvum félagsins
ittnanlands. LoSskinna verzlunina
á að stunda að sínu leyti meS sama
sniði og önnur viSskifti félagsins
vestanlands, með nýrri tiíhögun,
en sú ráðabreytni' er sögð hafa i
för meS sér 20 miljón dala útgjöld,
fyrir nýjar byggingar og aukið
vörumagn.
Stjórn félagsins í London hefir
tekiS þetta til bragös, til þess að
verða ekki aftttr úr, því að sam-
kepnin er byrjuö fyrir alvöru á
öræfum þessara norðlægu slóða,
ekki siSur en annars staSar. Fé-
lagið er ekki oröiö eitt um hituna
i því víðlenda ríki, sem þaö hefir
ráðiS fyrir í tvær aldir. Fylking-
ar broddttr þeirra. sem sveima utn
verölclina i auraleit, er þangaS
kominn og jafnvel frumhverjar
mannabygðar í þessari álfu, járn-
brautirnar, eru á leiðinni: þangað j
og skrefa drjúgum. Hudsons I
flóa brautin verðttr fullgerö áöur
langt um liöur og útfrá henni
leita kattpahéðnar og lausakaup-
menn strax verzlunar viö frum-
byggja landsins. í noröur frá
F/Imonton stefnir járnbraut norð-
ur í óbygSir og þaSan í norðvestur
tnásar járnfákurinn eftir endi-
löngum Peace River dal, en út frá
honum ris ttpp mannabygðin á alla
vegtt, þarsetn áður voru veiði-
grundir villimanna. Þár fyrir
vestan sækja námamenn og kaup-
menn fast á óbygSir Yukons og
Alaska og festist þar bygð á sum-
urn stöðum þarsem landskostir eru
nógir. NorSttr fyrir landi sveima
lausakattpmenn úr Bandarikjum
og verzla drjúgum viS Eskimóa,
frá Herschel eyju. Af þessum
sökum er félaginu nauSugur einn
kostur. aS reka verzlun sina með
meira kappi en áSur á þessum
slóSuni, þarsem þaS hefir haft
helztu viðskifti sín til þessa, en
þaS er fyrir sunnan 60. breiddar-
baug, svo og aS færa út kvíarnar
til nýrra stöðva, alt norður og aust-
ur aS Baffinsflóa, á nvrsta skaga
Keevatins. en þangaS er álíka
langt héðan úr borg, einsog suöur
i Mexico. Þar eru öræfi geysilega
víS og hvergi menskur maður,
nema nokkrar Eskimóa hræður á
flökti, en moskus uxar finnast þar,
hvítir úlfar, bláir refir, selir,
rostungar og hvitabimir og mörg
önnur loSin dýr með kostbærum
feldum. A eyjum í íshafinu veröa
stöövar reistar, engu síöur en meS
ströndum fram, en þau lönd, sem
félagið þannig leggttr undir sig,
eru afar stór, sum litt könnuð og
mörg þeirra eiga engin nöfn á
landabréfum.
Þó að fæstir hérlandsmanna
kunni góS skil á löndum þessum,
þá hefir félagiS haft af þeim ná-
kvæmar spurnir af frásögnum og
könnunarferðum sinna fjölda-
mörgu þjóna er sveimaS hafa þar
nyrSra um marga mannsaldra.
Það veit vel ttm þau auSæfi, sem
þar bíöa þess sem hefir hug og
orku til aö ná þeim. En félagiö
hefir valiS liö, þróttuga menn og
áræðna og fyrirhyggjusama og
vana svaSelförum, og stendur því
vel að vigi til að nota sér þessi
miklti eyðilönd.
Þvi er vitanlega haldiS leyndu
ennþá, hvar hinar nýju stöðvar
verði settar, svo og flestum öSrum
framkvæmdttm félagsins í þessu
efni. En það þykjast menn vita
með vissu, aS fleiri skip ætli það
aS hafa í förum en þessi þrjú, setn
þegar eru ráðin, og jafnvel heilati
flota skipa. ef þess verður þörf
þegar tímar liöa. Hinar síöustu,
ókönnuðu norðurslóðir, ætlar þaö
ekki að láta dregnar verSa úr
höndum sér aS óreyndu.
J. A. BANFIELD
Bvrgir hcimilin aö öllum húsgösnum
492 MAIN STREET - WINNIPEG
Vér erum til meft rúmfötin til vetrarins.
Áreiðanlega það bezta sem kaupa má fyrir það verð semvérselj*
um fyrir. Innflutt til yðar beina leið frá Hálöndum Skotlanda.
Stórmikið úrval af baðmullar og dúnsængum
Hver gæði «em óskað er eftir. Falleg munst-
ur. Prýðilegir litir. Frá . ..
CHEERFUL OAK, WINNER OAK
BRILLIANT FAVORITE
Þetta eru nöfnin á þremur þeim beztu ofnum sem nokk -
tirn tíma hafa smíðaðir verið. Drjúgir á eldivið. Hita
vel með litlum kostnaði.
Ýtnsir menn hafa á síðari árum
fengiö landspildur á leigu til garS-
ræktar hjá bæjarstjórn fyrir mjög
lítiS afgjald, en þeir hafa vitanlega
sjálfir oröiS að kosta girðingu um
þaS. AS girða land kostar tals-
verS fjárútlát, og girðingin verSur
því dýrari tiltölulega, sem landiS
er minna. Auk þess eiga menn á
hættu aS geta ekki selt giröinguna
fyrir sannvirði, ef þeir af ein-
hverjum ástæðum verða aS hætta
ræktun spildunnar. BáSir þessir
annmarkar falla burt með fyrir-
komulagi “Dagsbrúnar”.
—Verkama nnablað ið.
— Einn af verzlunarstjórum
Hudson’s Bay félagsins, er dvaliö
hefir í 25 ^ár norSur undir íshafi,
rneSal Indiána og Eskimóa, kom
til Edmonton einn daginn, “til
þess aS skoða heiminn”, aS hanm
sagði. í Edmonton eru nú um 70
þúsund íbúar, en fyrir innan 50
voru þeir, þegar þessi maSur fór
þar um fyrir fjórSungi aldar.
— í Prince Rupert er verið aö
byggja hótel, sem á aS lieita “The
Premier”, er tekur yfir 5000 fer-
fet, alt af stáli og steyptum steini
Allar stærðir, fyrir karlmenn, kon-
ur. pilta og stúlkur. SAMA VEIRÐ.
Biðjið kaupmann yðar um J>á eða
aendið pantanir beint til vor.
The SCOTTISH WHOLESALE
SPECIALTY CO.
263 TalbotAve., Winnipeg
og að öllu meS nýtízku sniöi'. I
þvi ertt áttatíu herbergi og er þaö
sagt stærsta hótel með því bygg-
ingarsniSi, er reist hefir veriö
fyrir norSan Vancouver. Grand
Trunk félagiS mun vera eigandinn.