Lögberg - 09.04.1914, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
9. Apríl 1914.
LÖGBERG
Gefið út hvern fimtudag af
Tlio Columbla Prcss, Jjtd.
Cor. Willlam Ave &
Sherbrooke Street.
Winnipeg. - - Manitoba.
SIG. .Ifr.. J6HANJÍESSON
Iklitor
J. A. BLÖNDAIj,
Business Manager
Utanáskrift til blaðsins:
Tbe COLUMBIA PRESS, l.td.
P.O. Box'3172 Wrinni|>eg, Man.
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG,
P.O. Box 3172, Winnipeg,
Manitoba.
TALSfMI: GARRY 2156
V'erð blaðsins : $2.00 uin árið
Fáein ávarpsorð.
Um leið og eg tek við rit-
stjórn blaðsins, finst mér það
eiga vel við að ávarpa ykkur
fáum orðum. Eg hefi glögga
tilfkming og meðvitund um það,
livílík ábyrgð því fylgir að
stjórna málgagni, se m á að
vera leiðandi afl í þýðingar-
miklum þjóðmálum, eins og
Lögberg hefir verið.
William Stead sagði það ein-
hverju sinni á blaðamanna-
fundi, að eins og heili barnsins
skapaðist og mótaðist af áhrif-
um uppeldisins, þannig skapað-
ist og mótaðist heili þjóðarinn-
ar af áhrifum blaðanna, sem
hún laasi. I þessu felst djúpur
sannleikur, eins og vænta mátti
úr þeirri átt. Aðalköllun blaða
á að vera sú, að fræða, menta
og betra. Ekkert mál er þeim
óviðkomandi, og þau eiga að
ljá fylgi sitt öllu því, er betur
má fara. Þau eiga að halda
hlífiskildi fyrir velsæmi og sið-
fágun og vega hlífðarlaust og
einarðlega að öllu ósönnu, en
gera hvorttveggja á kurteisan
hátt og sæmilegan. Það er eng-
inn vandi að ganga svo um ó
hreint hús, að við sé unandi; en
þegar maður er staddur þar
sem alt er hreint, þá finst
manni að hvergi sé óhætt að
stíga niður fæti. Fyrirrennari
minn, herra Stefán Björnsson.
hefir staðið á hinu “heilaga
fjalli’’ nærri heilan áratug svo
hreinum fótum, að hvergi sést
blettur eða ryk eftir — þar er
alt hreint. Ilann hefir stjórn-
að blaðinu með svo dæmafárri
prúðmensku, enda hlotið vdn-
sæjdir, ekki einungis flokks-
bræðra sinna, lieldur jafnvel
móstöðumanna, þrátt fyrir
einarðlega baráttu fyrir mál-
um þeim, er blaðið vinnur að.
Fyrir þessa sök er það enn
meiri vandi, sem því fylgir að
taka við stjórn blaðsins nú,
þar sem menn eru svo góðu
vanir og vænta því eðlilega
mikils. Hvernig mér tekst að
feta í hin hreinu fótspor hans
að þessu leyti, um það verður
framtíðin að dæma.
Eg mintist á málefni þau,
sem blaðið vinnur að. Það
eru einmitt þau, sem löðuðu
huga minn að Lögbergi.
Stefnuskrá þess er aðallega
þessi: (1) Frjáls verzlun, (2)
Bein löggjöf, (3) Jafnrétti
karla og kvenna, (4) Hefting
á sölu áfengra drykkja, (5)
skyldumentun. Þessi atriði
eru aðal-kjarninn í hinni
stjórnarfarslegu stefnu blaðs-
ins, og vita þeir það, sem nokk-
uð hafa þekt til mín, að öll
þessi atriði liafa ekki einung-
is um langan tíma—heldur alt
af síðan eg fyrst fór að hafa
afskifti af opinberum málum
verið mín áhugamál. Eg get
]>vrí með góðri samvizku tekist
á hendur stjórn blaðsins þess
vregna, þar sem mínar skoðan-
ir í flestum greinum falla ná-
kvæmlega saman við ^stefnu
þess; eg get því heill og ó-
skiftur unnið að þessum mál-
um, og vonast til þess að mega
verða þeim að einhverju liði,
því þar sem rita má eða ræða
af óblandinni sannfæringu,
leggur sannleikurinn manni á-
valt orð á tungu. Það er kunn-
ugra en frá þurfi að segja, að
eg álít það óheilbrigt að fylgja
nokkrum flokki án sannfær-
ingar; eg iKít, meira að segja,
að þannig væri opinberum
málum bezt farið, að flokka-
pólitík ætti sér ekki stað; en
þeir, sem einlivern þátt taka í
því sem er að gerast í kring-
um þá, og vilja vinna með sam-
einuðum kröftum við aðra
góða menn, þeir verða að
fylgja þeim flokkinum, sem er
j geði þeirra næstur og þeir á-
líta heilbrigðástan. Það er
j engum vafa bundið í mínum
augum, að stefna þess flokks,
, er Lögberg fylgir, tekur stór-
kostlega fram þeirri, sem það
andæfir. Mér er það því sönn
i ánægja að fá tækifæri til að
berjast með málefnum Lög-
bergs og á móti hinurn. En
það skal tekið fram, að eg
mun gera það með fullkomnu
tilliti til þeirrar virðingar, sem
andstæðingur minn, ritstjóri
Heimskringlu, á skilið. Við
erum persónulega kunnugir og
höfum verið um langan tíma,
og mun eg aldrei leita á hann
að fyrra bragði persónulega;
en í ágreiningsmálum okkar
mun eg reyna að halda mínum
hlut eftir mætti. Þrátt fyrir
það vildi eg mælast til þess,
hvað svo sem okkar fer á milli
í stjórnmálum, að þá megum
við taka. höndum saman um
önnur velferðarmál—þau sem
við kynnum að vera og verða
samdóma um; því eg geng að
því vísu, að í einhverju hljót-
um við að verða á sömu skoð-
un. Að berjast af alefli í and
stæðum málum og taka svo
saman liöndum í öðrum, finst
mér að ætti að vera aðferð
allra sannra manna.
Að því er trúmál snertir
skal þess getið, að persónulega
læt eg mig þau engu skifta;
hér eru gefin út þrjú blöð fyr-
ir þau málefni, og ætti þar að
vera nægilegt rúm.
Reyna vildi eg að gera blað-
ið svo úr garði, að það yrði
sem uppbyggilegast og sem
flestum kærkominn gestur. Eg
geng ekki að því gruflandi, að
mér er það einum ofvaxið;
margbreytni er eitt af því, sem
skapar lífið og sálina í hvert
blað; en hætt er við að það
bresti, ef einn skrifar alt. Það
eru því vinsamleg tilmæli mín
til allra þeirra, sem ritfærir
eru og vilja hag blaðsins, að
þeir láti það njóta krafta
sinna og sýna mér þá velvild, að
senda ritgerðir við og við. Eg
áefi tekið eftir því, að konur
eða stúlkur láta örsjaldan til
sín heyra 1 blöðunum; vílja
þær ekki taka rögg á sig og
rita um áhugamál sín í Lög-
berg? Það er blaðið þeirra
og talar máli þeirra. Það ætti
því vel við, að þær notuðu það
til þess að tala þar máli sínu
sjálfar.
Eitt er það, sem fram skal
tekið í byrjun, og það er af-
staða Lögbergs gagnvart ís-
landi. Mun það vinna að því
eftir föngum, að faara hugi
manna saman vestan hafs og
austan: láta þeim renna blóðið
til skyldunnar; láta þá finna
að þeir eru greinar af sama
tré—börn sömu móður.
Sig. Júl. Jóhannesson.
að stjómmálin séu hrein og aö
þeim unniö af viti, ósérplægni og
einlægni. ÞaS er því lífsspursmál
aS þeir menn, sem viS stjórnmál
fást, séu ekki einungis gáfaSir
menn og duglegir, sem kallaS er,
heldur þurfa þeir um fram alt aS
vera góSir meqn, hreínir menn,
einlægir menn.
Sóma hvers lands, velferS hverr-
ar þjóSar, jafnvel frelsi livers ein-
staklings er hætta búin, þar sem
stjórnmálin eru eSa verSa óhrein;
þar sem. stjórnendumir eru óhlut-
vandir. ÞaS er hin helga skylda,
sem þeim er trúaS fyrir, er þjóSin
kýs fyrir fulltrúa sína aS vaka yfir'
velferS hennar, aS lækna sár henn-
ar, aS auka krafta hennar, aS
vernda hana frá illum öflum, aS
verja liana meS dáS og dug gegn
árás allra óvina, hvort sem þeir
heita áfengiseitur, kvennakúgun,
fáv-izka, verzlunarófrelsi eSa eitt-
hvaS annaS.
Þegar stjórn einhvers lands
bregst þvi trausti, sem boriS var
til hennar, og annaShvort sefur
sem ótrúr varSmaSur eSa gengur í
liö meS óvinum þjóSarinnar, Þá á
þjóSin aS rísa upp og segja “'hing-
aS og ekki lengra!” og þá er þaS
skylda hvers ærlegs borgara 1—
jafnvel hins yngsta og atkvæSa-
minsta — aS leggja fram krafta
sína landinu til HSs og þjóSinni til
viSreisnar, til þess aS hrynda þess
konar stjóm af stóli.
Ógæfan hefir náS yfirráSum í
þessu fylki, aS þvi er stjómmál
snertir; hamingja þessa lands hefir
orSiS aS lúta fyrir hinum verri
völdum, sem ofan á hafa orSiS;
flest heillamál og velferSa hafa
veriö fótum troSin um langan tíma.
En þrátt fyrir þetta þarf ekki aS
örvænta. Allar þjóSir og allir ein-
staklingar verSa aS lifa dimma
daga og langar nætur einhvem
kafla æfi sinnar; og nóttina lifir
maSur venjulega af, hversu löng
og dimm sem hun er, meS þeirri
von og vissu aS henni fylgi sól og
dagur. ÞaS er von allra þeirra
er siSbótum unna, aS nóttin
langa ýþaS nafn ætti stjórnar-
tímabil Roblins aS fá þegar saga
þessa lands verSur skráBJ, sé aS
degi komin og hamingja þessa
fylkis rakni bráSláega viS, eftir
þaS rothögg, sem hún hefir hlotiS
undir núverandi stjóm. Sú stjóm
sem heldur hlífiskildi yfir vínsölu
— einni aöal bölsuppsprettu þjóS-
arinnar og berst meS kúgun kvenna
einu ótvíráSasta skrælingja ein-
kenni hverrar þjóSar, sú stjórn,
sem gjörir þetta, hefir fylt svo
mæli synda sinna aS óhugsandi er
aS henni haldist þaS uppi lengur,
henni ætti aS verSa kastaö út í
yztu myrkur — ja, gleymsku og
veröugrar fyrirlitningar, svo ekki
sé of hart aS oröi komist.

^
THE DOMÍNION BANK
8lr KUMUND B. OSLKK, M. P„ Pre. W. D. MATTHKWS ,Vlce-Pre».
C. A. BOGERT. General Manager.
Innborgaður höl'uðstóll...............$5,811,000
Varasjóður og- óskiitur sjóður........$7,400,000
SPARISJÓDSDEILD
er I sambandi vi8 hvert útibú bankans, og má leggja í þann
sparisjóð upphœðir er nema $1.00 eða meiru.
I>a8 er öruggur og hentugur geymslustaöur fyrir penginga
y8ar.
NOTRE D.iME BKANCH: C. M. DBNISON, ManaKcr.
SKLKIRK IIRANCH: S. GKISDALB, Manager.

&
Mentun.
Stjórnmál.
“Pólitík” köllum viS þa.u vana-
lega. ÞaS orS og þýöing þess
kannast allir viS. “Pólitík” hefir
fengið nokkurs konar aukaþýSingu
í hugsun flestra manna; þýSingu,
sem í raun og veru er orðinu eins
fjarskild og austriö er vestrinu;
þá þýöingu aö það tákni eitthvaS
óheilt, eitthvað óhreínt, eitthvaS
ljótt og ósiöferðilegt. Einsog
kunnugt er, þýöir pólitík ekkert
annaö en stjórnmál. ÞaS eru fá
málefni, sem helgari og háleitari
ættu aö teljast en einmitt stjóm-
mál. Undir fáu er fremur komin
heill hvérrar þjóSar, en einmitt því
“Eg held hann láti ekki bókvitiö
í askana”, kvaS við hjá gömlu
fólki á íslandi í fyrri daga. ÞaS
þótti þá, sem þeim tíma væri eytt
til ónýtis, sem til þess fór aS auSga
anda sinn aS einhverju leyti. Kúa-
hirSing og smalamenska, mógröft-
ur og torfrista, þóttu nytsóm störf,
og þau voru þaS i vissum skiln-
ingi; en á þeim sem “lágu i bók-
um”, eins og það var kallaö, var
lítiö álit haft.
Unglingar sem voru fróðleiks-
fúsir og fýsti aB læra aö skrifa og
lesa, uröu aS stelast til þess eða
gera þaS í laumi, og sættu oft refs-
ingu ef upp komst.
En tímarnir breytast og mennirn-
ir meS; nú er þaS lögskipað á ís-
landi að allir skuli læra skrift ogl sem er einkaskilyrSi fyrir því aö
lestur o. fl., sem andleg mentun þessi sama þjóS verði sannsiöuö;
heitir. Þrátt fyrir alla pólitíska verði menningarþjóS, og þann
skiftingu; allan f jandskap milli (þroska fá þeir í góSum skólum,
einungis skyldugt til þess aS sjá
fyrír hinum líkamlegu þörfum
barna sinna, heldur einnig — og
jafnvel enn þá fremur — fyrir
hinu andlega.
Menn skyldu ætla aö í Vestur-
heimi, einu mesta menningarlandi
heimsins, fyndist enginn sá, er and-
stæður væri alþýðumentun, enginn
sá er mótmælti þeirrri stefnu aö
veita ljósi þekkingar og andlegs
þroska inn í hverja einustu sál
en þótt ótrúlegt sé, þá er því þó
þannig variS. Flokkur manna
þessu landi er þvi andvígur aS
stjórnin skyldi foreldra til þess
aS senda börn sín á skóla. Katólska
kirkjan gjörSi þaS aS einu sinna
sterkustu vopna um langan tíma
aS reyna aö halda alþýðunni óupp-
lýstri um viss atriöi; er þaS aö
minsta kosti álit sumra, að hún
hafi þannig þózt geta betur kom-
iS ár sinni fyrir borS. Þekkingar-
leysi, upplýsingarskortur er eitt
allra bezta meðalið, til þess aS geta
Ieitt fjöldann eftir vild — þaö er
aö segja þekkingarleysi þeirra sem
IeiSa á. Sá sem hvorki getur les
iS né skrifaö, er ekki líklegur til
þess aS geta náö mikilli þekkingu
á því hvaS stjómin gjörir eSa
hvernig hún fer aö ráöi sínu; hann
verður aö gjöra sér gott af því
sem honum er sagt af öðrum; hann
veröur að lesa gegn um annara
gler, og viS vitum öll hverjar
geta orðiö afleiðingar eöa áhrif
slíks lesturs. Stjórn, sem ekki er
um þaS gefiö aö láta skoða gjörö
ir sínar, er þaö auðvitaö holt aö
halda borgurum landsins í eins
svörtu vanþekkingar myrkri og unt
er.
Getur ástæöan hjá núverandi
Manitobastjórn veriö nokkur önn-
ur en þessi, fyrir þvi aS hún er
andstæS skylduskólamentun ? ÞaS
er glæpur, sem foreldrarnir drýgja
gagnvart barni sínu aS veita því
ekki mentun, kenna því ekki, láta
þaS ekki ganga á skóla. Og þaö
er glæpur engu minni af hvaöa
stjórn sem er, aS láta foreldrum
haldast uppi meS þaö aS senda ekki
börn sín á skóla. HvaS sem menn
vilja taka sér fyrir hendur, þegar
þeir koma til vits og ára, þá er
eitt aðalskilyröið fyrir því aö vel
gangi, þaS er þekking, þaS er ment
un. Betri vopn eru fá, og sá sem
þaö hefir, ásamt meðal mannkost-
um og hæfileikum, honum er borg-
ið, en bresti það, er tæplega sigurs
aS vænta, hvers eölis sem baráttan
er.
Menn eiga venjulega nógu örS-
ugt uppdráttar i samkepni þessa
lands, þótt þeim sé ekki rænt úr
hendi öruggasta vopninu, þegar
æsku. ÞaS má vel vera aS þaS
láti vel í eyrum sumra þjóöbrota
í þessu landi, aö þurfa ekki aS hafa
fyrir því eöa kosta til þess aS
senda böm sín á skóla, en tæpast
munu margir af íslenzku bergi
brotnir, ljá þeirri stefnu fylgi sitt.
Þar sem ný þjóö er aS myndast
og steypast upp úr fjölda mörgum
þjóöbrotum víðsvegar aS, ríöur
méira á því en flestu ööru, aö
unglingarnir, sem alast upp í land-
inu, hljóti þann andlega þroska,
flokkanna í seinni tíS, hefir engin
rödd, mér vitanlega, komiS fram
á íslandi í þá átt, að hallmæla
þeirri löggjöf. öllum mönnum og
flokkum þar hefir fiSndist þaS
sjálfsagt aS öll börn þjóðarinnar
en hvergi annarstaðar td hlítar.
Margir foreldrar kljúfa þrítugan
hamarinn til þess aS veita börnum
sínum sem bezta mentun, og álita
þaS meira virði, en an skilja þeim
eftir offjár; sú hugsun er rétt og
skyldu njóta mentunar. ÞaS hefir heilbrigö, en ógæfusöm er sú þjóS,
auðsýnilega veriS öllum ljóst, aS sem hefir þá í hæstu sætum, er
sóma þjóöarinnar væri misboöiS vilja láta það ráöast, hvort börn
með því aS láta þaS viðgangast, aS hennar læri nokkuö eða ekki neitt.
menn og konur væru alin upp í
landinu, sem ekki væru leidd aö
brunni upplýsinga og andlegs ______
þroska og það hefir einnig veriS Þegar veriS er að tala um Is-
öllum ljóst, aö þjóSfélagiö er ékki Iand, þá er því altaf lýst eins og
Island.
þaö var fyrir io—2o árum. Menn
sem hér hafa veriö, skilja þaS ekki
— sumir hverjir aS minsta kosti —
aS þar hafi nokkrar framfarir ,átt
sér staS. Þeir skoSa Island eins
og barn, sem altaf hljóti aS verSa
barn, eigi einskis vaxtar von og
hafi engin skilyröi til þroska.
“Svona var þaS þegar eg var
heima áriS 1885”, sagði gamall
maSur nýlega, “og eg býst viS aS
það sé svipaö ennþá”. Honum
kom ekki til hugar, aö nokkur
veruleg breyting gæti hafa átt sér
staS. Mér dettur í hug, í sam-
bandi viS þetta, skrítla er sögS var
um konu, er í fyrsta skifti var aö
hugsa fyrir framtíS barns síns.
Hún saumaöi því 34 skyrtur, allar
jafnstórar, og þegar hún var spurS
hvaS hún ætlaði aS gera viS öll
þessi ósköp, svaraði hún aS þetta
væri ekki mikiö, bamið yröi búiö
aS slíta þeim öllum út eftir 5—6 ár.
Henni hugkvæmdist þaö ekki, aö
skyrta, sem var mátuleg nýfæddu
barni, yröi því of lítil áöur en 5—6
ár væru liðin. ÞaS er eins þegar
sumir menn vestan hafs hugsa um
ísland; þeir sníöa allar hugsanir
sínar því viðvíkjandi, á sama hátt
og þeir gjöröu fyrir 10—20 ámm,
en sem betur fer á þaS alls ekki
viS. Hver er þá breytingin? Hún
er í stuttu máli þessi: Torfbæimir
eru aS leggjast niður og í staö
þeirra aS koma upp steinsteypuhús
meS jámþaki; heygaröamir gömlu
eru aS hverfa úr sögunni og þar
meS torfristan, og aftur koma hlöS-
ur úr steinsteypu maS járnþaki.
Fjárhús, hesthús og fjós er einnig
fariS að byggja úr steinsteypu meS
jámþaki. Réttimar, sem allir
muna hvernig voru, eru nú sum-
staðar rifnar niöur og bygSar upp
aftur úr steinsteypu; bæöi dilkar
og almenningar. Beinir og breiSir
akvegir hafa veriS gjöröir viSa,
eftir þverum sýslum og endilöng-
um; vagnar hafa verlS teknir upp
til flutninga; tún eru allvíða egg-
slétt;! heilar landareignir girtar
með f jórföldum gaddavir; móar og
mýrar út frá túnum sléttuö meS
plógi og hestum fyrir og sáö í
grasfræi. Allar stærri ár 0 g
fjölda margar smærri brúaöar á
einum eöa fleiri stöBum. Sláttu-
vélar notaöar talsvert víöa. Opnu
bátarnir — manndrápsþollarnir
gömlu — nálega úr sögunni og þil-
skip og vélabátar komin í staSinn.
Verksmiöjur þó nokkrar til 0g frá
á landinu og fjölgar óöum.
Sumir kunna nú aS segja að
þetta sé alt saman gott og blessaS
eins langt og þaS nái, en þaS sé
engin sönnun virkilegrar velmeg-
unar; landsmenn geti veriS þeim
mun skuldugri en áöur, aö líSanin
raun og sannleika sé ekki betri.
En þar kemur annaS til svara.
Eitt allra áreiöanlegasta skilyröiS
fyrir fjárhagslegri líöan hverrar
þjóöar, eru verzlunarskýrslur
hennar; á þeim er meira bygt en
flestu ööru. Séu verzlunarskýrsl-
ur íslands athugaSar og nútíS bor-
in saman viS fortíS, þá er munur-
inn afarmakill. Fyrir 15 árum
var öll verzlun á íslandi 15,000,000
(Timtán milj. krónaý viröi; þar af
voru innfluttar vörur iyrir 8,000,-
000 ('átta miljónirý og útfluttar
fyrir 7,000,000 ("sjö miljónir) ;
meö . öörum orðum, íslendingar
uröu þá aö kaupa 1,000,000 kr.
(einni miljón króna) meira af út-
lendum vörum, en þeir höfSu af
innlendri vöru til aS borga meö.
Nú nemur íslenzk verztun 30,000,-
000 kr. (jirjátiu miljón krónaý; af
jví eru 16,000,000 kr. (sextán mil-
jónirj útfluttar vörur, en aö eins
14,000,000 ('fjórtán miljónirj inn-
fluttar; meS öörum oröum, íslend-
ingar hafa nú 2,000,000 ('tvær
miljónirý króna viröi eftir af
verSi útfluttrar vöru, þegar þeir
lafa borgaö allar þær vörur, sem
keyptar voru. Þetta þættu býsna
álitlegar verzlunarskýrslur ef þær
væru einhversstaðar annarssstaSar
en á tslandi.
Því er ekki hægt aö neita meö
sanngirni aö ýmislegt fer aflaga
heima og margt þarf aö breytast
enn til þess aö vel sé, en þaö væri
eins mikil ósanngirni á hinn bóg-
inn aö neita því aö framfarir eigi
sér þar staö, og þaö í stórum stíl
jegar tillit er tekiö til kringum-
stæöanna.
♦
-f
-f
-f
+
NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKRIFSTOFA í WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiddur) . . . $2,860,000
*
-f
+
STJÓRNENDUR:
Fonnaður.................Slr. D. H. McMILLAN, K.C.M.G.
j* Vara-formaður...................Capt. WM. ROBINSON
X Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G., J.H.ASHDOWN, H.T.CHAMPION
♦ W. J. CIIRISTIE, A. McTAVISH CAMPBELL, JOHN STOVEL
+
-f
t
X
t
*
♦
+
-f
t
f
f
4
X
-f
-f
AUskonar bankastörl' afgreldíl. — Vér byrjum reiknlnga við ein-
stakliiiga eða félög og sanngjarnir skiimálar veittlr.—Ávísanlr seldar
til hvaða staðar sem er á íslandl.—Sérstakur gaumur gefinn spari-
sjóðs imilögum, sem byrja má með einum dollar. Rentur lagðar
við á hverjum sex mánuSum.
T. E. THORSTEINSON, Ráösmaður.
Co'í. William Ave. og Sherbrooke St. Winnipeg, Man.
f
f
♦
f
+
f
4
+
4. 44 if.f 4 f 'HtfiH't'Iff'fttf-fftff'fPtf'H-HI'-H-f'Hff'Htfl.fJ
MeS þessari fyrirsögn verður
kafli í Lögbergi framvegis. VerS-
ur þar rætt um samvinnu hinna
tveggja íslenzku þjóðbrota austan
hafs og vestan; skýrt frá högum
Austur- og Vestur-íslendinga,
hvorra í sínu lagi og til saman-
burSar; þau mál rædd, sem þannig
eru vaxin aö báðum koma viö.
Eru þaS vinsamleg tilmæli aS menn
og konur, ekki einungis hér vestra,
heldur einnig heima á íslandi,
leggi sinn skerf til þess aS sá kafli
megi veröa fróSlegur, skemtilegur
og uppbyggilegur; og sérstaklega
er þess vænst aS hann megi auka
þessu landi, sem týnt höfSu henni
á ættjörð sinni, eSa glataö á ein-
hvern hátt. En þaS er samt öll-
um kunnugt, sem meS sanngirni
vilja líta á máliS, aS sumir, sem
hingaö hafa 'flutt, hafa aS ýmsu
leyti skift um til hins lakara.
Menn sem viö næg efni og þolan-
leg kjör áttu aS búa beima, og
komnir voru til fulloröins ára; þeir
sem höfSu fullkomna tryggingu
fyrir góöri og lífvænlegri framtíS
fyrir sig og sína, þeir áttu ekki aS
flytja af landi burt, þeim hefir
orðiS nýja vistin erfiö og nýja
brautin þungstigin.
Þannig hafa hvorirtveggja gjört
sig seka aö vissu leyti, þótt óvilj-
andi hafi veriS, ef til vill. Austur-
íslendingar í því aS kasta köldum
kveöjum á systkini sín, er ekki
fundu hamingjuna heima og leit-
fleiri
samvinnu og samyðgi a baSa vegu.. „ , — „ - _ ,
: °c- * u.___». u®u hennar annarsstaBar, og Vest-
A þvi leikur engmn efi, að hvort , , ____, u , v __r
þjóðbrotiö um sig má margt af
hinu læra og þau veröa hvort ööru
aö miklum notum og liði, ef vel er
á haldiS og vinsamlega aö unniö.
V esturflutningar.
ÞaS þykir eiga vel viS aS byrja
þennan kafla meö stuttri grein umi
vesturflutninga; þaS eru þeir, sem
valdiö hafa þykkju þeirri, sem átt
hefir sér staS milli Islendinga
austan og vestan. Fram eftir ár-
um og þaS jafnvel til skamms
tíma voru þaS nálega talin lándráS
heima aS flytja til Vesturheims,
og þeir menn, sem aB vesturflutn-
ingum unnu, voru skoöaSir sem
vargar í véum. Á hinn bóginn var
ekki hlífst við þaS hér vestra aö
fá menn til aö flytja hingað, meö
öllum ráöum; undantekningarlaust
var mönnum ráölagt aö flýja ísland
og flytja til Vesturheims; var til
þess beitt þeirri aöferS aö ofgylla
sögur aö vestan og geta aldrei um
annaS en kostina, en göllunum var
leynt. ÞaS var ekk gjört á þann
hátt aö beinlínis væri sagt ósatt,
heldur með því aö segja hálfan
sannleikann. Frá þvi er sagt ein-
hversstaSar aS maSur hafi komiS
heim af samkomu og veriS spurð-
ur hvort vel hafi veriö sótt: “Já”,
svaraði hann, “húsið var “hálf-
fult”. Nokkru síöar kemur annar
af sömu samkomunni og æörast yf-
ir því, hversu illa hafi verið sótt,
'húsiS hafi veriö hálftómt. BáSir
sögSu satt, en hver sagSi frá á sinn
hátt.
Þegar vel er athugað, er það of-
ur eölilegt aS svona væri á báðar
hliSar. ÞaS var eðlilegt aS mönn-
um blöskraöi þaS heima aS sjá
fólkiS streyma burt úr landinu;
fólkiS sem framtíð og þroski þjóS-
arinnar bygðist á; fólkiS sem hag-
ur landsins var undir kominn.
ÞaS var líka eölilegt aS þeir sem
hingaS höfSu flutt og skiliö viö
basl og skort heirna, en vegnaö vel
hér, vildu ná bræörum sínum og
systrum, til þess aö láta þau veröa
hins sama aSnjótandi. Þeim sýnd-
ust tækifærin fleiri hér og þeir
urðu heillaöir at þeirri fögru
framtíS, sem þeir þóttust sjá hér
fyrir sig, og sérstaklega fyrir af-
komendur sína. En það var eins í,
þessum sem öSrum málum, að
mönnum hætti við aS fara of langt
á báöar hliðar; heima vár ekki
•nægilega tekiS tillit til þess hve
náttúrlegt þaS var, aS efnalaust
uríslendingar í því aö eggja
til burtferðar en fara áttu.
En þetta er alt HSiS og þarfnast
ekki langra athugasemda; þaS sem
nú liggur fyrir hendi, er þaS fyrir
Austuríslendinga aS bæta svo kjör
og hagi fólks heirna, aS það geti
unaS sér vel og liSið vel á ættjörS-
inni, og hafi enga ástæðu til brott-
þrár, og í öðru lagi aS finna upp
ráð til aS ná heim aftur sem flest-
um þeirra, er þegar hafa horfiS
vestur, og gjöra þannig viö þá, aB
þeim verSi vistin heima ljúf.
Vesturíslendingar á hinn bóginn
eiga aö fræða heimaþjóöina sem
mest og sem sannast um alt sem
hagi manna snertir hér vestra; lýsa
fyrir þeim öllum hliSum tilverunn-
ar í þessu landi, svo þeir viti hvers
þeir eiga aö vænta þegar hingaS
kemur; þeir eiga aö' ráSa löndum
sínum heilt, þannig aS þeir einir
séu eggjaöir á aö koma hingaS,
sem einhverjar ástæöur hafa til aö
fara aö heiman. ÞaS hefir ávalt
djúpan sársauka í för með sér aS
rífa sig upp meS rótum úr jarS-
vegi ættjaröar sinnar; aS m.nsta
kosti fyrir þá sem til fulloröins
ára eru komnir; og þaS er ávalt
erfitt aö gróðursetja sig í nýrri
mold, þar sem alt er á annan veg
en maður hefir vanist; erfiSleik-
arnir aS byrja nýtt líf í nýju landi,
meS nýrri þjóS undir nýjum kring-
umstæSum; félaus; mállaus og alls-
laus, eru svo miklir, aS menn eru
ekki eggjandi á að leggja út í þaS
aö óþörfu; en þrátt fyrir þaS eru
þeir allir yfirstíganlegir, ef vilja
og þrek brestur ekki, og því sjálf-
sagt aö freista gæfunnar fyrir þá
sem þurfa. Hver maður á aö hafa
óhindraS frelsi til farar hvert sem
liann kýs, ísland á undir engum
kringumstæöum aS leggja neina
hindruni í veg fyrir þaS aS menn
og konur sem ekki una heima, geti
flutt af landi burt; heldur aö reyna
að gjöra þeim heimavistina sem
bezta, svo óhugurinn og ferSaþrá-
in stöðvist og hverfi. Og Vestur-
íslendingar eiga ekki aS vinna aS
takmarkalausum vesturflutningum.
ÞaS á aS vera áhugamál þeirra, ef
þeir vilja vera Islendmgar, aS kjör
þjóðarinnar heima blómgist og
batni, og þeir eiga aS leggja sinn
skerf til þess eftir mætti. Þess má
sjá glögg merki í mörgum greinum
aS hugir Vestur- og Austuríslend-
inga eru aS færast saman; sam-
vinnan og samúðin eru aS aukast;
fólk, sem átti v;ð ýmsa erfiSleika hjá þeim er aS glæöast sama til
aS stríöa, leitaSi fyrir ser annars-
staöar; þaS var gamli norræni
kjarkurinn og þrekiö, sem þá kom
þeim aS góöu haldi. Þetta var
ekki tekiö til gréina þegar móti því
var mælt aS menn flyttu vestur.
ÞaS hefSi veriö sanngjarnt aS
vinna á móti því aS menn færu, en
viSurkenna þaS á sama tíma, aS
fyrir flutningum væru eölilegar
ástæöur. Og þaS heföi átt aS vera
meS sorg og söknuði, en ekki ó-
vild, sem menn voru kvaddir, þeg-
ar þeir áttu sín síöustu spor á ætt-
jörSinni — því þau spor 'hafa ver-
iS mörgum þung og öröug. Á
hinn bóginn þurfti aS gæta sér-
stakrar samvizkusemi og sanngirni
af hálfu þeirra sem hingaS voru
komnir, þegar um þaS var að ræöa
aS ráöa fólki heima til Vestur-
flutninga. ÞaS var vel gjört, hvern-
ig sem á er litiö, aö eggja sumt fólk
á hingaökomu, og hjálpa því til
flutnings; tíminn hefir sýnt þaS
og sannaö óhrekjanlega, aö margir
hafa fundiö aftur gæfu sína í
finningin sem vaknar hjá sönnum
vinum eöa frændum, sem búiS
hafa i fjarlægS hvorir frá( öörum
og kynst aftur. Þetta hefir kom-
iö greinilega í ljós í ýmsu nú á
síðari tímum, og þó í engu eins
glögt og eimskipamálinu; þar hafa
þeir unniS saman sem bræSur og
vinir, og svo mun verSa í fleiru og
ætti aö veröa í sem flestu. ÞaS er
einhversstaöar sögö saga um þaö,
aS maSur var á ferö í þoku; alt í
einu sér hann eitthvert voBalegt
skrímsli, og veröur logandi hrædd-
ur. Skrímslið stefnir beint á hann
og færist óöum nær. Loksins sér
hann aö þaö er risavaxiö tröll,
voSalegt útlits; þaB smábreytist og
minkar þangað til þaS er aSeins
orðinn stór maSur, og þegar hann
er rétt kominn aS honum, sér hann
aS þetta er bróSir hans. Þokan
haföi gjört hann aö skrímsli í aug-
um hans á meðan hann var í fjar-
lægö. ÞaS er þoka ókunnugleik-
ans og fjarlægSin, sem staöiS hefir
i vegi fyrir góöri samvinnu aö