Lögberg - 12.08.1915, Side 4

4
LOGBHBG, FIMTUDAGl NN 12. AGÚST 1915.
LOGBERG
Öefl8 út bvern fimtudag af
The Columbia Press, Ltd.
Cer. WllUam Ave Sc.
Sherbrooke Street.
Winnipeg. - - Manitoba.
KRISTJAN SIGURÐSSON
Eclitor
J. J. VOPNI.
Buslness Manager
Utanásfcriít tll blaðsins:
Tbe COLUMBIA PRESS, Lul.
P.O. Box 3172 Winnipeg. Man.
Utanáskrltt ritstjórana:
EliITOR LÖGBERG,
P.O. Box 3172, Wlnnipeg,
Manitoba.
TALSÍMI: GARRY 213«
Verð blaðsins : $2.00 uin áríð
Svarið
fja6 var gefiö með þrumuraust
af kjósendum fylkisins við spum-
ingu stjómarmnar,
hvort hún ætti
að halda áfram því verki sem hún
hefir byrjað og koma þvi i fram-
kvæmd sem hún hefir lofað.
Akveðnara svar hefir varla nokk-
umtíma gefið verið. Almenning-
ur hefir fyrst og fremst viljað
veita stjórninni þökk og fylgi fyr-
ir frammistöðu helztu manna henn-
ar í því að hreinsa stjórnarbólið.
Sá ósómi var landfrægur, og
magnaður álitshnekkir fyrir fylk-
ið, að'íáta’'hann órefsaðan. Þeir
sem lögðu sig fram til að koma
upp prettum og hreinsa til, hafa
nú uppskorið umbun fyrir borg-
aralega dygð og skyldurækni,
prúðlega af hendi leysta. í annan
stað sýna úrslitin, að fólkið hefir
í engan stað látið kærur Fullertons
og hans fylgifiska, á sig bíta,
heldur þvert á móti skoðað þær
sem örþrifaráð pólitískra bragða-
karla, til að reyna að gefa óprúttn-
uni kosningaþjörkum vopn í hönd
í kosningunum. Ennfremur mega
meðlimir Xorris stjórnarinnar vel
stöfum rétt. Slík kensla líkist því
að reisa hús á ónýtum grunni.
Vér þurfum að byrja á grunn-
inum.
Að sjálfsögðu kemur þar heim-
ilið fyrst til greina. Ef það1 van-
rækir skyldu sína i þessu máli ef
hætt viö að alt annað gangi erfitt,
sem reynt er til að þroska íslend-
inginn í unglingnum.
Heimiliskensla er sú kensla, sem
islenzk þjóð hefir svo lengi stuðst
við og henni reynst svo haldgóð.
Þar sem hún er rækt. reynist hún
enn eins góð og áður. Samhliða
heimilinu í þessu máli standa
sunnudagaskólarnir. Hafa þeir
áunnið mikið og eiga ]>eir heiður
J skilið. Ef þessir starfskraftar eru
j vel samtaka má miklu koma í verk.
Fvrir skemstu ferðaðist eg um
bygð íslendinga við Mouse River
| í X'orður Dakota. Eftir einu tók
j eg þar sem mér finst pess vert að
sé haldiö á lofti. Eg sá þar margt
ungt fólk, en eg hitti þar ekki eitt
einasta ungmenni sem ekki talaði
góða islenzku. Þó hafði sumt af
því verið burtu í enskum skólum
og talaði vist alt unga fólkið enskn.
Eg hygg að þetta ástand megi
þakka heimilunum og sunnu'Iaga-
skólunum.
X'áskylt sunnudagaskólastarfinu
I er starf prestsins til undirbúnings
fermingu, imietanlega dýrmætur
þáttur í þessu verki.
Samt ]>arf meira en þetta. Það
þarf handa öllum bömum íslenzkra
foreldra ísienzka skóla, eða, 'ef
ekki er kostur á íslenzkum skólum,
])á að minsta kosti, kenslu í Is-
lenzku á skóla. Það er margt í
sambandi við tungumálið sem ekki
verður kent á heimiiinu, á sunnti-
dagaskólanum eða í fermingar-
flokknum. Eg get sagt þar mína
eigin sögu. Eg býst við að eg hafi,
i uppvextinum, verið á eins góðum
heimilum 'hvað islenzka mentun
snertir, eins og vanalega gjörist,
og seinni hlutann af þeim árum
var eg þar sem islenzk þekking var
i ríkustum mæli hér vestan hafs.
Samt er það satt að þegar eg var
orðinn fulltíða maður vissi eg ekki
svo mikið í íslenzkri málfræði, að
eg kynni nöfnin á föllunum, og í
islenzkri niálfræði kunni eg tæpast
annað en það sem eg hafði sjálfur
veitt eftirtekt með þvi að lesa ís-
lenzku. Og þótt maður, sem þann-
ig er ástatt fyrir, geti á margan
hátt bjárgast. skortir hann samt
svo mikið að það er eins og hann
lendingum i Canada, vegna þess
að mér er kunnugra um hvað leyf-
ist í skólum hér 'heldur en annars-
staðar. Samt efast eg ekkert um
áð slíkt hið sama fengist þar sem
eins stendur á í Bandaríkjunum.
Ef vér höfum nokkrar skyldur
\ið hið íslenzka þjóðerni vort, og
þaö játum vér allir af hjarta, þá
ber oss að gjöra ekki minna en þetta
sem eg hefi bent á. Það að þetta
hefir ekki verið gjört nema að
litlju leyti stafcr víst af hugsunar-
leysi. Xú getur slíkt ekki afsak-
ast framar.
Þeim til heiðurs sem hafa geng- j
ið á undan í þessu máli, skal það i
sagt, að þetta hefir verið reynt og
gefist mjög vel.
Verum íslendingar í verki og;
sannleika.
í\vggjum vel frá grúnni.
Rúnólfur Marteinsson.
THE DOMINION BANK
H, ■DMTNI) B. 08LIB. M. P., Ptm W. D. MATXUKW8 ,VW-ÍV»»
C. A. BOGERT. General Manager.
NOTTI) PÓSTINN ITL BANKASTAIRFA.
pér þurfiS ekki aö gera y8ur fer8 tll borgar tll a8 íá. pen-
Inga út á ávísun, leggja inn penlnga e8a taka út. NotiS post-
inn 1 þess sta8. , ,
YSur mun þykja a8fer8 vor a8 sinna bankastörfum brfif-
lega, bæSi áreiSanleg og hentug.
Leggja má inn peninga og taka út bréflega án tafar og án
^KomiS e8a skrifiS rá8smannlnum eftir nákvæmum upplýs-
ingum víSvíkjandi bréflegum banka viSskiftum.
Notre Dame Branch—W. M. IIAMILTON, Manager
Selkii'k Branch—M. S. BURGER, Manager.
NORTHERN CROWN BANK
ADAI.SK KIFSTOFA 1 WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) - - - $6,000,000
Höfuðstóll (greiddur) - - - $2,850.000
STJÓRNENDUR :
- - - - Sir D.
sigurs
Enginn friður fyr en
sigur er unninn.
Hta Svo á, að almenningur haldi
. j tæpast finni fótum sínum forráð í
þá ágætlega vel hæfa til að stjómaj
málefnum fylkisins og
lega til að koma fram þeim merki-
legu framfaramálum, sem liberal
flokkurinn hefir á stefnuskrá sinni. j
Enn eitt atriði sem nuklu réði i
um úrslitin var það, að laganna
var vandlega gætt. Engir eða
sáralitlir prettir komust að, og
nuinaði það stórlega miklu frá því
sem áður gerðist hér í fylkinu.!
Þetta voru hreinar og sómasamleg-
ar kosningar. Það var i fyrsta
sinn um Iangan tíma, að kjósend-
notkun málsins.
hér
Þessa
«érctak-l sögU geta margir sagt sem
j hafa alist upp og hefir það mörg-
um orðið farartáltni ekki svo Htill.
Hvað var að og er enn að?
Skortur á skólamentun í íslenzk-
i um fræðum.
i Þjóðverjar hafa sérskóla fyrir
i lx>m sín til þess að þeir geti kent
þeim móðurmálið.
X'orðmenn, Danir og Svíar hafa
sérstaka tungumáls- og kristin-
dóms-skóla fyrir börn sín í sum-
arfríinu.
Svo segir einn meðlimur
Asquith-stjómarinnar, er sagt hef-
ir blaðamanni nýlega þug stjórn-
arinnar viðvíkjandi stríðinu. Orð
hans eru eftirtektar verð og fara
hér á eftir.
“Hversu lengi mun stríðið
standa og hver verður niðurstað-
an? Slíkri spurningu getur brezk-
ur borgari ekki svara" nema á
einn veg, þan,n, að striðið mum
standa, þartil bandamenn hafa
sigri náð og Evrópa og allur heim-
urinn hefir verið losaður við þaul
sóknarmörk, sem og hugsjónir,
sem ofurvaldi Prússanna fylgja.
Orðið friður er ekki til í vorri
orðabók nú sem stendur. Það er
útlægt úr viðræðum manna á milli,
sem óærlegt og óm<>gulegt að svo tj|'fiíxnin
stöddu. Eigi að síður elskum vér
friðinn mest allra þjóða, því að
vor þjóð hefir stofnað um víða
veröld í öllum ríkispörtum góða
stjórn og framfarir í þjóðþrifum
á allan máta, og frjálsræði bæði í
trú og þjóðfélagsskipun.
Með réttu eða röngu höfum vér
að undanförnu varið öllu kappi
og viti voru, ekki til vígbúnaðar
heldur til þjóðfélags heilla og
friðsamlegra starfa, er veittu að
vellíðan og ánægju almennings.
Og af þessu kernur það, vafa-
laust, að allar þjóðir nefna oss,
mönnum sem taka vopn af sjálfs- anlegu vissu aö oss verði
dáðum. A hverjum degi gangajauöið og að veröldin öðlist með því
menn í fýlkingar. er aldrei höfðu þann frið, sem einn má veita far-
ímyndaö sér, að nokkru sinni, sæl(1 og hamingju
niúndu til vopna taka, og með borgurum.
hverjum degi sem líður, gerast, 4*
fjandmenn vorir máttfarnari en.
vér þróttugri og öflugri. Vafa-
laust lætur sumt fólk lokkast til
heimskulegra skoðana af osann-
indum, sem ]>ýzkir beita fyrir sig,
svo sem þeim að vor þjóð sé í
hnignun og afturför. En þeir
]>ekkja ekki þann hug og kjark
sem með þjóð vorri býr.
Eftir
öllum hennar
Minni Islands.
flntt á sumarltátíð fslcndinga í Win-
nipcg 2. .-fgúst I9l5-
Eftir Dr. Jón Stefánsson.
Herra forseti!
Háttvirtu herrar og frúr!
“íslendingar viljum
Formaður - -- -- -- - Slr D. H. McMXLLAN, K.C.M.G.
Vara-formaður - -- -- -- -- Capt. WM. ROBINSON
Slr D. C. CAMERON, K.C.M.G., J. II. ASIIDOWN, II. T. CHAMl’ION
W. J. CHRISTIE, A. McTAVISH CAMPBELL, JOHN STOVEL
Allskonar bankastörf afgreklcl. — Vér byrjum relkntnga vlð eln-
staklinga eða félög og sanngjamir skilmálar veittir. — Avísanir seldar
til hvaða staðar sem er á íslandl. — Sérntakur gaumur gefinn sparl-
sjóðs inulögmn, sem byrja má með etnuin dollar. Rentur lagðar við
á hverjum sex mánuðum.
T E. TUORSTEINSSON, RáSsmaíur
Cor. William Ave. og Sherbrooke St., Winnipeg, Man.

allir
____o v ver
ivi sem meir liggur við °g|vera'’ eru 0rð setn láta vel í eyr-
rneiri muna þarf við, eftir þvM um okkar allra, er hingað hafa
herðunt vér hugann, Ieggjum oss, Komi6 í dag. Þau bergmála jafnt
harðara frarn, þó litið heri á °§T j hjörtum hinna yngri, sem hinna
skipttm haganlega til að mæta þvi
seni að höndum ber. Að' alt fer
fram án látaláta og heimskulegs
stórlætis, er ekki veikleika vottur
heklur þróttar og þreks.
Hrevsti bandamanna vorra.
Bandamenin vorir, Rússar og
Frakkar sýna svo ágæta hreysti, að
eftirdærni þeirra örvar oss til eft-
irbreytni, svo og ýtir undir sóma-
g þjóðar vorrar, að láta
ekki það eftir liggja, sem vér höf-
um undirgengist. Sem stendur
er vörn en ekki sókn af hendi
vorra hraustu bandainanna. Rússa,
vér verðum að heyja dýran og
erfiðan ófrið við Hellusund, og
láta oss nægja að verjast 1 Flandri,
en ekki Iátum vér það á oss bíta,
heldur tökum glaðlega því sem að
hendi ber.
Það er vitanlega satt, að vor
þjóð er ekki, vön Jæirri æfingu og
heraga. er hugsunarlausum mönn-
um gefur tilefni til að halda, að
tvennu ólíku sé saman að jafna,
eldri. Jafnvel þeir og þær af yngri
kynslóðinni hér hinni íslenzku, sem
aldrei hafa- íslandl augum litið!,
stæra sig af þjóðerni sínu. Þeim
finst vera eitthvað myndarlegt,
eitthvað sómasamlegt, eitthvað
göfugt við það að vera af íslenzku
bergi brotinn. Og þótt hinir eldri
geymi margar fagrar og fríðar
myndir af ættjörðinni í huga sin-
um, ]>á er ísland ekki síður fagurt
i meövitund liinna yngri Vestur-
íslendinga. Þetta kemur til af
lands, sigldi inn á Djúpavog. Þótt
framorðið' væri og sólin hafði
laumast á bakvið fjöllin, var al-
bjart, sem um hádag. Það var
galsi allmikill í ránardætrum þenn-
an dag og léku þær sér við að velta
kuggnum nokkuð mikið. Farþeg-
ar voru því flestir undir þiljum,
en höfðu sig fljótt upp á dekk
þegar komið var inn á höfnina, og
fóru sumir í land sam'stundis.
Eg fór ekki í land. Mig langaði
alls ekki í land. Eg reikaði fram
og aftur um skipíð því hugurinn
var á fleygi ferð. Eg vor nú
kominn alt í einu til Islands. X'ú
sá eg landið með eigin augum,
sem eg hafði svo marg oft þráð
að sjá. En þau sáru vonbrigöi!
Fjöllin voru þakin jöklii niður í
miðjar hlíðar, og þar fyrir neðan
voru flestar dældir fullar með snjó,
nálega niður að sjó; en milli dæld-
anna vortt melamir svartir og
gróðurlausir. Við . fjallaræturnar
á stöku stað voru ofur litlir tún-
blettir til að sjá, er voru rétt að
búðarhaldara þjóð. og írnynda sér verkastjórn í kolanámum efe verk-
að vér séum of væragjarnir og
somu kæru]ausjr tj| þúss að berjast fyrir
og halda uppi þessu dýrmæfca
frelsi, er þeir menn unntt oss til
handa er lögðu grundvöllinn að
vortt víðlenda ríki.
En ]>eir sem þetta hugsa, fara
hvergi nærri hugarfari og kjarki
smiðjum og í vígskurðum, en alt
slíkt er aðeins erfitt viðttreignar
um stundar sakir, og getur ekki
því að margir af 'hinum yngri fá byrja að grænka, en í þessum tún-
1 blettum vottaði fyrir bændabýlun-
ttm þekku.. Eg gat ekki annað en
komist við er eg virti fyrir mér
landið frá skipinu, þar sem þaðí lá
á höfninni. Það leit svo mjög
kuldalega út; það var svo frá-
þjóðar vorrar. Bretland hatar
stríð og engin þjóð gengur með I hversu
, mjög fólkintt er umhugað
meiri tregðu að blóðvellinum, en, um að verja fé sínu t)1 uernaWar
etigin Jij^ð er ákveðnari í, að berj- j,ag er ekk; ejngöngu liiS stærsta
ast til þrautar, þegar búið er að j lin_ sem nokkru sinni hefir tekið
þvinga ltana með brögðum tit verií5, hel(lur hafa fleiri lagt ; }>at5;
um gafst tækifæri til að segja Hvað getum vér
vilja sinn án ólöglegrar íhlutunar gjört?
og hörkuráða. ! Að niinsta kosti þetta: að láta
Meðal ummæla af hendi stjórn- j hverjttm einasta skóla ]>ar sem
kosningunni, má jglenzk I>örn eru nokkuð, fjölntenn
kenna íslenzku seinasta klukku-
j ófriðar, af þeim sem sjá ofsjónum en (læmj eru tjj um önnur lán;
íslendingar vfir gengi hennar. [>að var ekki fram lagt af fáeinum
/Ifrek flotans. i bönkum- hekiur af nálega hverjum
arinnar, út af
geta þessara orða stjórnarfor
mannsins X’orris: "X'iAirstaðan í
þessum kosningum sannar ljóslega,
að dagar fjárdráttar og spillingar
eru horfnir fyrir fult og alt að þvt
er þetta fylki snertir. Andi tím-
anna heimtar hreina stjórn opin-
berra míla og fylkisbúar hafa
ekki aðeins látið í ljósi kröfu sína
um hreina og réttvisa stjóm, held-
ur urn löggjöf er hæfi framfara-
mikltt og frjálsu lýðveldi.”
:■ ----------------.......
j sem peninga átti á sparisjóði.
Eitt ófriðar ár hefir gjörbreyttj Þó að ekki hafi óvinaher ráðist
Bretlandi. Eg þarf varla að jnn i land vort og vér höfttm ekki
minnast á flota vorn. Hann hef- j)Urft að verja ]>að vopnum, þá er
timann á hverjum degi. ir jafnast fyllilega á við það sem ekkj j>a5 þorp til í öllu landinu er
í ]>essari námsgrein yrðti höm- vænta mátti af honum og reynst|hefjr ekkj fuslega sent sonu sína
in eflaust flokkuð nokkuðl öðru- ágætlega sem jafnan áður: hann; tj] ag berjast í orustum vorum á
vísi en Jtatt værn að öðru leyti í hefir keyrt óvini sína af höndun- fntmandi vigvöllum. Eg sé hvern
skólanum. Öllum böraunum mættt, urn °g heldur sjóleiðum opnum ntann gerast dagsdaglega fúsari til
skifta i fjóra flokka: ólæs, þaujbæði fyrir viðskiftum vors Iands að leggja fram sinn skerf, en
sem eru að byrja að kveða að, þaujog bandamanna vorra. nálega án bvergi verð eg ]>ess var, nokkurs-
hugmyndir sínar um ísland, gegn-
um íslenzkar bókmentir. Forn-
sögur vorar varpa nokkurskonar
töfra ljósi yfir land og þjóð á
söguöldinni — gullöld Islendinga.
Þá var svo bjart yfir öllu. Alt var
|>á með svo niiklu fjöri og með munalega hrjóstrugt til að sjá; það
miklum mvndarsvip. Stórmenni virtist vera svo nakið og fátæk-
þjóðarinnar ferðuð'itst í skraut- j legt að eg gat varla hugsað til ]>ess
klæðum fram og aftur um lan'dið að þetta væri ættjörðin sjálf. Eða
og höfðingjar fóru með fríðu föru-j var þetta virkilega Islamd? Var
neyti sveit úr sveit. Þá var ís-j þetta landið sem góðskáldin hafa
land viða skreytt skógi frá fjöru ort um svo mörg eldheit ættjarð-
til fjalls. Vötn, ár og firðir voru ar ljóð? Var þetta landið sem
fttllir af fiski og velmegun var hefir svo mikla og einkennilega
mikil í Iandinu. i náttúrufegurð að geyma? Gat
Mikil unun er að láta hugannj héf buið hin Jafn gáfaðasta menta-
orðið landinu að fótakefli, er þaðjdvelja við þessa rnvnd af mttjörð-! heimsins? Var í þessu landi
hefir tekið ]>að i sig, að vinna sig- jnni. En svo kemur annað tímabil, ,-vðveidi fyrst sett á fót á Norður-
ttr, hversu mikið fé og mörg! með svo miklu rnyrkri, og með svo löndurn ? Var lraS her að for-
för með feður vorir foru á þing í skart-
einlægur kiæðum með friðu föruneyti, Voru
Islendingnr hlýtur að mimúist hér ritaðar fornaldarsögurnar okk-
þess nteð sársauka. Þær eldraun- ar dýrmætu °g* ágætu? Var þetta
ir, sem hin litla, fátæka og fá- land hlns fræSa sa§‘na stils? ~
menna þjóð hefir orðið að ganga í
gegnum, vottar bezt um þraut-
seigju hennar og ]>rek, andlegt og
Iikamlegt.
f nútiðar
vér ísland og
ýmsum litum. Gíðskáldin íslenzku
hafa gefið oás margar fagrar
mynrlir af ættjörðinni, sem eru
sannkölluð listaverk í sinni röð. i næmjr að sji. Þag var ems ^
Þeim hefir verið nijög ljúft að Fjallkonan hefði fariö alt í
rétt til að sýna
mannslíf sem það kostar.
Stríðsláninu nýja
var afarvel
j tekið og mátti af því ljóslega sjá,
sem eru stautandi, þau sem eru vel tmflunar.
íslendingar
i Canada og sérstaklega íslenzkir
meðlimir skólanefnda ættu þessa
dagana, þegar skólar ertt í þartn
veginn að byrja aftur, eftir sum-
arfríið, að muna eftir |>ví að þeir
eru íslendingar. í öllum skóla-
læs. Fyrsta flokknum yrði kent
eingöngu á veggtöflu, hinum næsta
með stafrófskveri samhliða vegg-
töflu. Þriðji flokkurinn gæti not-
að Lesbók I og, ef tími leyfði,
'esið fleiri bækur. Fjórða flokk-
inn mætti æfa í réttritun, kenna
|>ar byrjun í málfræði og
nemendur læra íslenzk ljóð. Vel
mætti hafa tvo flokka sama dag-(
inn. Ef vel væri að þessu unnið
af hálfu skólanefnda, kennara og
I staðar innan þjóðfélagsins,
úr þeimlnokkttr kvíði eða hugleysi sé
Ekki vil eg draga.
háska sem af kafbátum stafar, en j staðár. ’
flotastjórn vor hefir á þeim góða
gát og aðgætni; þó að þýzkir hafi Hlutlaus ríki.
með kafbátunum komizt að því aðj yér höfum rétt til að segja viK
íremja grimm' og ómannleg | hlutlaus rjk; ,að
vér l>erjumst fyr-
hryðjtiverk, hefir árás Þjóðverja,jr rettu niáþ, að vér vorum þving-
aðir út í ófrið og að vér leggjum
láta! með kafbátum berlega mistekizt að !
því leyti, að þeir hafa ekki getað
truflað hernað vorn. Með vemd.
herflota vors hafa hundruð iþús-
ttnda af hermönnum vorum veriði
héruðum i smábæjum og sveitum nemenda ef l)etta fengi góðan j fluttir til vigvallar frá ýmsum u; j*þeSSU strj«i.
eiga þeir kost á því að láta kenna'ftuSnin&Jrá heimilunum gæti að pörtum ríkis
börnunum hið íslenzka móðurmál,
á oss nú og framvegis hinar
þyngstu byrðar, hverja þunga
byrði sem gerir þjóðirnar miklar
og máttugar, til þess avinna sig-
mikiHi eymd og áþján t
sér, að hver sanmtr og
verður ekki var við ættjarðáryl í
brjósti sínu og löngun til að verða
landinu sínu að liði. Það er því
ekki imdravert þótt skáldunum
okkar hafi orðið tíðrætt um töfra-
fegurð íslands. En þau hafa líka
minst á fleira. Þau hafa minst á
áhugaleysið og vonleysið, á deyfð-
ina og doðann í tslenzku þjóðlífi.
Þau hafá reynt með öllu afli að
vekja þjóð'ina af svefndruntga þeim
sem hún féll í á óhappaárunum.
Þau hafa reynt að blása þjóðinni
í brjóst, hug og dug, kjark og
áræði til framkvæmda. Með eld-
heitum eggjunar orðum hafa þau
margoft hvatt þjóðina til að slíta
af sér ófrelsis klafann og ganga
frækilega fram til baráttu, fyrir
hinum helgu réttindum sínum.
Fram fram, aldrei að víkja
Fram fram bæðt menn og fljóð
tengjumst trygða böndum
tökum saman höndum
stríðum vinnum vorri þjóð.
Þannig ávarpar eitt skáldið þjóð
sína og i sama anda og með svip-
uðum orðum hafa mörg íslenzk
skáld talað til þjóðar sinnar í lið-
inni tið. Slík orð geta ekki
gleymst, þau geta ekki dáið. Þáu
hljóta að lifa á vörum þjóðarinn-
ar og bera ávöxt á sínum tíma.
Og mér til mikillar gleði get eg
borið vitni ttm það, að þau hafa
þegar borið ávöxt. Islenzka þjóð-
in er vöknuð. Hún er komin til
sjálfrar sín aftur. Hún hefir
fundið til þróttar síns og er óspart
tekin til að starfa. Erfiðleikarnir
eru óendanlega miklir, en erfiði
stælir og styrkir vöðvana, og um
leið eykur þol og ]>or. ,
Frantfarir þær sem eg sá heima
á Fróni til lands og sjávar, eru
sannindamerki þess aði nýtt þjóð-
lífssumar er nú gengið í garð á
Islandi. Þar er 'hreint og beint um
sumargróður að ræða, í íslenzku
þjóðlífi. P'ramsóknarandinn hefir
dafnað par ttpp á síðkastið og ger-
ir vart við sig nálega á hverju
o „ • i-ii , heimili. Það var stór unun að sjá
Spurningar likar þessum komu r •„, • , . J,
r • f • , - r- framsoknarviðleitni bændanna t
fram i huga minn hver a eftir! , ,
• , /? , ,, sumum sveitum, og þott að morgu
annart þetta kveld. En eg reyndt ... -• , ,
o J I mapfti finriQ l\nr *>inc s\rr Wíff
ekkt að svara. Eg ásetti mér að
kveða ekki upp neinn dóm yfir
bókmentum sjaum ættlanc]j VOru fvrr en eg hefði séð
tslenzkt þjóðlíf með j)aö aS ftllhl
Næsta dag á eftir komum við
| inn á marga f jörðu
mætti finna þar, eins og- rétt al-
staðar annarsstaðar í heiminum,
j þá voru mörg ljós merki þess að
| þeir vilja ekki lengtir standa í stað.
j Margir þeirra hafa stækkað túnin
. , • , | sm aft mun og sumir um helming,
a Austurlandt • . - f , ,, , , ?’
■ , ■ ... , „ reist ser snotur og bokka eg hy-
og voru sumtr þetrra, mjog hugð- , i v , r • T - -
________x ___ 8 hýlt og auktð bustofn smn drjug-
urn. Og þótt enginn sé þar stór-
náttúrufegurð í| Sparifötin, rétt til að sýna okkur T”*UÍUi,JÍ„!r
Hja þeim fá hvae Vel hún gæti litið út. Indæl
fljót og fossar, j blíðviðri voru á hverjum degi, svoj
undra aðdrattar afl og aðdáanleg-j ljf 0g fjör færðist í alt sem lifnað:
lýsa íslenzkri
ljóðum sínum.
fjöll og firðir,
leitt meiri þar, en víða annarsstað-
ar á meðal bændalýðs á Norður-
löndum. Bændurnir á íslandi eru
an tignarsvip. Þau varpa indæl-
, „ Firðirnir voru spegil síéttir I friálsle&ri’ skemtiletfri
ttm fegurðarblæ yfir hlíðar og dali, L-ekirair hoppuðu niður liHðarnar/
h Aln ACV doll lU n » "K _ . > ' /•
hóla og dali, 'hamra og gjár. Þáu
láta hvern hoppandi læk, hverja
>essu orðið tnikill og góður árang-
ur. Með þessu yrði starfi mið-
skólanna greidd gata. Og þeir sem
ekki færn á miðskólana væru ekki
sviftir allri tilsögir í móðurmáli
sínu.
Allar skólanefudir í íslenzkum
skólahéraðum vil eg nú biðja taf-
arlaust að taka þetta mál til íhug-
þann
þetta
og nú ætti það ekki að viðgangast,
i einu einasta tilfelli, að þaðl væri
forsómað lengur, þar sem kennar-
inn getur kent íslenzku. Hið sama
er að segja um miðskóladeildir,
þar sem Islendingar eru. Þess
skal hér getið að íslenzka hefir
vertð kend ein 2—3 ár i mið-
skóla Selkirk-bæjar og sömuleiðis unar °g. þar sem skólar eru
var hún kend síðastliðinn vetur í j vegmn að byrja, að láta
Gimli-skólanum. Slíkt hið sama! verða að framkvæmd þegar með
ætti að gjöra í skólanum í Arborg skóJabyrjtin. En þar sem skólar
og víðar þar sem íslendingar ná!standa nn yfir er engin þörf að
til miðskóladeilda. I geyma það til næsta vors. Það
Hinn mesti stuðningur við miðí-!v3eri einmitt bezt að byrja það áð-
skólakensluna
ef nemendur
koma. væru sæmilega vel að sér í foreldrum í sambandi við það sem
málinn. Það vill ganga fremur |gert yði áður en skóli kæmi sam-j vopnaburð hinir vöskustu
erfitt að kenna þeim nemendum an næst. ,Og þar sem skólanefnd-1 svo að skíftir miljónum.
íslenzka málfræði og ixSkmentir,'ir ekki taka sig fram um þetta ættuj Aldrei hefir nokkur þjóð í ver-
sem með engu móti geta talað ó-1 foreMrar bamanna að hefja ináls öldinni safnað slíkum her sj'álf-
bjagaða islenzka setningu og geta á ftessu. j boðaliða, né búist við að geta haft
Ver höfuim rétt
vors. Herflutninga! tjk ajjt eg, as biðja hlutlaus ríki,
skip fara á hverjum degi héðan til ajj rannsaka samvizku sína, og að-
hrakklands og ekki hefir eitt ein-,gæta> hvort þau hafi gert alt sem
svalandi Iind, livern ísiklæddan
tind glitra, sem demantsskrúð á
faldi fjallkonunnar. Það er því
síst að undra þótt oss finnist fjall-
konan fögur, eftir þeirri mynd sem
sum skáldin sýna oss af henni.
Hve margir af oss þrá líka ekki
að sja hana nieð eigin augum.
Hver islenzkur unglingur í þessu
landi.'sem nokkra hugsun hefir,
]>ráir að sjá ísland. Þráir að sjá
þetta margumtalaða sögurika land.
Eg liafði alið þá löngun lengi í
brjósti að sjá ísland. Eg þráði að
sjá æskustöðvarnar. Eg þráði að
asta skip eða jafnvel eitt einastaTlutlaus riki ættu að gera eða gætu sja staðinn þar sem sporin mín
mannslíf farizt á þeim -ferðurn. o-ert, til jæss að heimta og hafa fyrstu lágu. Eg þráði að sjá læk-
í íslenzkit væri það 1 nr en skóli hættir i haust svo kenn-
þeir, sem þangað1 arinn geti leiðbeint bömum og
• *
Hversu vel hefir gengið að flytja
hergögn og vistir til liðs vors, er-
uni vér ánægðir yfir, en fjand-
menn vorir dáðst að því.
HerbúSir á Bretlandi.
Þegar stríðið byrjaði vorum
við ekki heraaðar þjóð, og höfuml
aldrei ætlað oss að vera það. Vér
höfðum ekki meira liði á að skipa
en 170,000 til herferðar utanlands
og 260,000 til landvamar, ef á oss
væri lierjað. En nú er svo kom-
ið að alt Bretland má heita alsett
herbúðum og ertt þar vandir við
menn,
það fram, bð lögmál mannúðar ogj1 nn og fossinn, sem eg lék mér við.
allsherjar Iög, er vaxið hafa upp Eg ]>ráði að sjá fjöllin fríðu
og orðið til á friðartímum, verði fossana fögru. Eg þráði
ekki fótum troðin og að vettugi
virt.
Hlutlaus ríki ertt framkvæmdar-
vald, er ber að halda uppi aflis-
herjar lögum, og ef þau bregðast
(æirri skyldu, verður það allri ver
fossarnir drundu með feikna
krafti; lömbin léku sér í holtun-
tim; tún og grundir tóku óðum aðl
grænka og þegar vér liturn til
fjallanna, þá vora þau ætíð vafin
hinum fagra fjalla bláma. Eg
skildi þá Jónas Hallgrímsson betur
en nokkru sinni fyr, er hann setrir: „„„„ f x , - , •.
Þið þekkið fold rrteð bltðrt bra! - - - - - -
og bláum tindi fjalla,
og svanahljómi, silungsá
og sælu blómi valla,
og bröttum fossi, björtum sjá
og breiðum jökulskalla!
Drjúpi hana blessun drottins á
um daga heimsins alla!
Sann Ieikurinn er, að á verulega
fögrum sumardegi á fósturjörð
vorri, verður maður svo gagntek-
inn af fegurð og blíðu náttúrunn-
ar, að því verður naumast lýst.
sjá frændur og ferðast með þeiml Via?Snr gleymir þá öHu öðru. Mað-
r-1....... 1 -w . .... . ' aii..~ 1 , T...
a fákunum þýðu. Eg þráði að
kynnast alíslenzku þjóðlífi og sjá
með eigin augum framfarir og
f ramspkna rviðlei tn i frænda vorra
á Fróni. Alt þetta veittist mér og
alls ekki stafsett orð með þremtir Eg hefi beint máli mínu að fs-' annað eins. ógrynni saman af, kvíða. án ótta, og með þeirri áreið-
öldinni að meini og baga, bæði nú|meira til fyrir tveim árttm síðan,
og í framtiðinni. Þar með eru, °g býst eg við að sumum finnist
villimannosiðir leiddir í kór, semleg öfundarverður yfir :því að liafa
ekki eru síður viðbjóðslegir fyrir| fengið allar þessar óskir svo fljótt
það, að þeir eru framdir með upp- uppfyhar. En eg get eigi stilt mig
götvun visindalegrar iðju.
En hvað sem' því líður, þá er
kjarkur vor óbeygður. Hann
styrkist við þá erfiðleika, sem vér
eigum við að fást og vér munum
hálda áfram, þartil yfir lýkur, án
orðum
ur gleymir öllum kuldanum, öll-
um hörkunum og harð'indunum,
sem ísland á svo mikið af. Mað-
ttr gleymir að fsland er hrjóstrugt
land. Maður gleymir að fsland er
öfgaland og lætur hugann dvelja í
ró og næði við þá fögru sjón sem
föfrar augað.
og sniyrtt-
í allri framkomu, en bændur
i öðrum löndum, þar sem eg ferð
aðist um.
Eitt af ntörgu, sem eg tók sér-
staklega eftir á íslandi, er framför
i öllum þrifnaði í mat og drykk,
til fata og í hússtjórn allri. Eg
sá meira hreinlæti á sumum bænda-
heimilum á íslandi, en eg hefi séð
Og víst er
um það, að konur á íslandi kunna
að taka á móti gestutn, enda hefir
gestrisni stundum þótt ganga fram
ur hófi i því landi. En það sem
I skemtilegast er við ferðalög á ís-
: landi, er það, hve fólkið er skýrt
| og ræðið. Það mun vera leitun á,
og eg efast um, að finnist með .
nokkurri bændaþjóð eins mikil
menning og þekking út á við, eins
og á íslandi. Það er eins og ís-
lenzka lxendafólkið viti út í æsar
um helztu mál heimsins og geti
rætt þau með svo miklum skiln-
ingi og ]>ekkingu að undrum sætir.
Fólkið á fslandi nennir að Iesa.
I>!öð og bækur, er þyrst i allan
fróðleik og finnur nauto í að
frétta um það, sem er að gerast í
umheiminum.
Fyrir tiltölulega stuttu síðan fékk
ísland háskóla. Mun hann örva
um að lýsa með örfáum
hvcmig ísland kom mér fyrirj kontinnar og sjá hana 1 sumar-
sjónir, og hvernig mér varð við er, skrauti srnit, á fögru, blíðti snmar-
eg sá ættland mitt aftur. j kveldi. Sjá hana eins og húti lítur
Það var seint um kveld í miðj-jút i Ijósflóði miðnætur sólarinnar.
mn júní mánuði, að skipið sem Sá fsletndingur er tilfinninga
flutti okkur frá Skotlandi til fs- snauður, sem sér þá sjón, ef hann
Það er þess vert og meir en það, svala mentunarþorsta þjóðar-
tð ferðast þúsundir milna, aust-linnar hann sé lítill enn,
ttr unt hvldýpis haf heitít til Fjall- I vonum ver hann vaxi og blómigist,
í °g reynist hollur og sannur mímis
brannur fyrir íslenzkt þjóðlíf.
Um verklegar framkvæmdir á
íslandi mætti segja margt og mik-
ið. Það má segja að ísland, eins
lítið og fátækt og afskekt og það