Lögberg - 26.08.1915, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 26. ÁGÚST 1915
6
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI.
Kol.
ÞaS hefir mikiS Verið talaS um
auSsuppsprettur íslands, en minna ■
gert aS þvi, að vinna þær. Fram-
kvæmdarstjórn landsins hefir ekkert
gert enn þá annaö en að leggja
steina í götumar.
Guömundur bryggjusmiður hefir
nú lagt margra mánaða vinnu i að
leita að kolum. — Hann sótti um
styrk til þingsins í fyrra til þess að
leita, en fékk engan. — Nú hefir
landstjórnin heitið honum þvi, aS
kaupa af honum eitthvaS af kolum,
ef hann finnur þau. — Ekki er nú á-
hættan mikil fyrir landssjóS, en
margur fær af litlu lof.
Gera má ráS fyrir þvi, aS þing og
stjórn afsaki sig meS þvi, aS jarS-
íræSingarnir haldi því fram, aS hér
séu engin kol í jörSu og þaS sé því
fásinna aS leggja peninga í þessa
kolaleit. — En, meS allri virSingu
fyrir jarSfræSingunum, of mikiS má
aS öllu gera og einnig aS þvi, aS
trúa á jarSfræSinga.
ÞaS er mál manna, aS nothæf kol
séu áreiSanlega til hér á landi, og
Vísir hefir haft spurnir af því, aS is-
lenzk skip hafi oft tekiS kol á þeim
staS, sem GuSmundur er nú aS vinna
á, og sagt er aS þau hafi reynst
vel.
Hverjum stendur þaS nær en land-
stjórninni, aS gera gangskör aS því,
aS komast eftir því meS vissu, hvort
nokkuS, eSa hvaS mikiS er til í sög-
um þessum?
ÞaS má vel vera, aS þaS sé fá-
sinna af Guömundi bryggjusmiS, aS
verja tíma og peningum x þessa leit,
þv'í ef hann finnur engin kol, þá er
öllu því á glæ kastaS, sem hann hef-
ir lagt í hana, og ef hann finnur kol,
þá er sennilegast aS ágóSinn verSi
ekki annar, en ánægjan yfir því, aS
hann hafi unniS þarft verk, þótt unn-
iS hafi veriö fyrir gíg. Því þaS má
ganga út frá því sem gefnu, aS nám-
an yrSi tekin af honurn, þegar hún
væri fundin.
Og ekki ber GuSmundi nein skylda
til þess öSrum fremur, aS leita uppi
kol handa landsfólkinu.
En öSru vísi víkur þessu viö um
afstööu þings og stjórnar.
Vér höfurn ekki efni á þv'í, aS
liggja meS kolanámur ónotaSar. —
Þaö verður aS heimta þaS af þingi
og stjórn, að gangskör verSi gerS aS
því sem fyrst, aS, rannsaka þaS,
hvort kol eru til á þeim stöSum, sem
um er aS ræöa.
ÞaS er ófyrirgefanlegt tómlæti, aS
láta þaS dragast lengur.
Landsmenn kaupa nú kol fyrir alt
aS 10 kr. skippundiS og öll matvæli
erxt hækkuS í veröi, alt upp aS því
um helming, og svo liggjum viS ef
til vill meS auSugar kolanámur, án
þess aS líta viS þeini. — Látum 5—
10 menn v'era aS kjakka kolin upp og
bera þau á bakinu til sjávar. MeS
því lagi líöur sumariS sjálfsagt svo,
aS vér fáum ekki neina fullvissu
um þaS, hvort kol eru hér fáanleg
eöa ekki; og landsmenn kasta þá á
þeim tíma mörgum þúsundum króna
sama sem í sjóinn, ef svo kemur upp
úr kafinu, aS kol eru hér til. En ef
hæfileg tæki væru notuS, gæti landiS
á sama tima grætt stórfé á því að
selja kol til útlanda, áuk þess sem á
því græddist, aS landsmenn fengi ó-
dýrari kol.
ÞaS er ekki svo að skilja, aS Vísir
meS þessu v'ilji álasa nokkurri sér-
stakri stjórn landsins, núverandi,
fyrverandi eSa fyrfyrverandi, né
nokkru sérstöku þingi. — ÞaS er
þetta eldgamla ríkjandi sleifaralag,
sem blaöiö vill gera sitt til aS steypt
veröi úr völdum.
Fyrst veröur fólk aS vilja, svo
er aS láta framkvæma.
ÞaS fé, sem landiö yröi aö leggja
í rannsókn þá, sem hér ræSir urn, er
svo hv'erfandi lítiö í samanburSi viö
þann auS, sem er í aöra hönd, ef von-
ir manna rætast, aS þaS væri hlægi-
legt aS setja þann kostnaS fyrir sig.
Hér er og á aS vera um heill allr-
ar þjóöarinnar aS tefla, en ekki ein-
stakra manna, og því er þaS sjálf-
sagt, aS þjóSin í heild sinni beri
kostnaöinn. — ÞjóSin i heild sinni
ætti aS njóta ávaxtanna en ekki ein-
stakir menn. — LandiS ætti aö vinna
námurnar. LandiS alt á aö eiga
námurnar, því aö enginn einstakur
rnaöur getur hafa unniS til þess, aS
veröa eigandi slíkra auSæfa.
Hvernig myndi líka fara, ef ein-
stakir menn ættu og ræki hér slíkar
'námur? — Kolin yröu þá lítiS ódýr-
ari eftir en áöur og endirinn yrSi sá,
aS landslýöurinn yröi mestmegnis
kola-þrælar. — Ef til vill yröi þessi
auöur landsins þá öllurn þorra lands-
rnanna bara til bölvunar. — En ræki
landiö námurnar, gæti þaS grætt
mikiö á þeim, aö þaS næmi marg-
faldlega öllum útgjöldum landsjóös.
Menn rnunu nú segja, aö þetta séu
loftkastalar. — En hver getur full-
yrt þaö?
Áreiöanlega er þetta mál þess
vert, aS þaS sé rannsakað.—Vísir.
Goðafoss til Ameríku?
Vísir hefir spurzt fyrir um þaS
hjá Eimskipafélaginu, hverjar likur
séu til þess aS önnur Ameriku-för
verSi farin á skipum félagsins nú
bráSlega. Var því svaraS, aS ekkert
verSi ákveðiS um þaS enn og yrSi
ekki ákveSiö fyr en í fyrsta lagi um
miðjan næsta mánuS, og ferSin ekki
farin fyr en eftir miSjan September.
Hv'ort feröin verSur farin eöa ekki,
er aö miklu leyti undir því komiS,
hvort síldarveiSi verSur nokkur fyr-
ir NorSurlandi í sumar, vegna íssins
og eins því, hvort viöunanlegt boð
fæst í síldina í Ameríku. — ÞaS eru
nú allar líkur til þess, aö ísinn verði
ekki síldveiSinni til fyrirstööu. En
þá er eftir aS vita um síldarverSið.
—Vísir.
Goðafoss og hafísinn.
Grænlendingur höndum höröum
hugðist taka’ á NorSurlandi,
öllum lét hann lokaS fjöröum,
leiðir geröi ófarandi.
IsagarSinn yfir þéttan
arga þokuhulu breidd’ ’ann ;
i. VoSa og Hel á vöxS þar sett’ ’ann,
vegfarendur burtu neydd’ ’ann.
ÓgnuSu kaldir heljarhrammar
hart aöþrengdum landsins börnum.
Útlendinga öldugammar
allir flúSu og hættu vömum.
Sást þá hafsbrún út viö yztu
öldufákur veg sér brjóta;
en enginn trúði á í fyrstu
aS hann mundi sigur hljóta.
Landvættir um landahringinn
litu’, og sáu á hafsflöt skyggðum,
ganga’ á hólrn viS Grænlendinginn
GoSafoss úr IslandsbygSum.
Grænlendingur gretti brána,
geystist móti ofurhuga,
jaka-sveit um salta lána
setti. — Nú var hvergi smuga!
Islendingur “aldrei vikja” j
enn, sem fyrri, hafði’ á skildi;
og þá frægu setning svíkja
sist af öllu hreint ’hann vildi.
Hart um viggirt hrannar-grunnin
hleypti áfram gnoðin nýja,
svo að lokum yfirunnin
urSu Grænlands tröll aS ílýja.
* * *
Þakkir fyrir góðar gerðir
GoSafoss, aS þessu sinni!
SíSar munu frægSárferSir
fleiri verða, í sögu þinni.
H. S. B.
Reykjavík, 9. Júlí 1915.
ísinn er kominn aftur inn á Eyja-
fjörS, svo þéttur, aS tæplega er hægt
aö koma við vélbátum. Vöruflutn-
ingur í niesta ólagi.
Bátar geta ekki róiö á ÓlafsfirSi
vegna íss, sem kominn er upp í land-
steinana. Hefir aö eins orSiS síldar
vart. Fréyin um að “Súlan” hafi
fengiö 100 tunnur, mun vera röng.
Skip þetta fæst eingöngu viS v'öru-
flutninga.
ÖndvegistíS í Stykkishólmi. Gras-
spretta allgóS. Afli lítill á opna báta
en þilskipin fiska ágætlega. Heilsu-
far gott.
6. þ.m. vildi þaö slys til, aS stúlka
á tvítugsaldri, dóttir Guömundar
bónda í Háamúla í FljótshlíS, drukn-
aSi í Þverá. HafSi hún ætlaö aS
Múlakoti, sem er bær skamt iþaðan.
Vegurinn liggur meS fram Þverá og
á einum staS haföi hún veriS aS fara
yfir kvísl úr ánni, en sú kvísl haföi
breytt sér, orðið ófær, þar sem vant
var aö fara. Stúlkan hefir að lík-
indum hleypt á sund, og þá losnaS
við hestinn.
FríkirkjusöfnuS er í ráði aS stofna
í Bolungarvík. Prestur safnaðarins
á aö veröa séra Páll SigurÖsson, sem
veriS hefir aöstoSarprestur séra
Þorvaldar Jónssonar og þjónaS
söfnuðinum í Bolungarvík nú í nokk-
ur ár.
í gær lögöu fjórir menn síldarnet
í Hafnarfiröi og fengu 30 til 40 kr.
í hlut.
Reykjavík 13. júlí.
GoSafoss kom hingaS í dag um
kl. 4. — Botnvörpungurinn “Rán”
silgdi á móti honum út í Flóa, fán-
unt skreyttur og meS íslenzka fán-
ann í heiðurssæti. Merkiflögg
voru dregin upp, þannig, að læröir
ntenn á þá hluti gátu úr því lesið:
"Velkominn til Reykjavíkur!” Á
Rán voru, auk Eimsk. fél. stjóm-
arinnar, alþingismenn, Stjórnar-
ráS og blaSamenn og ýmsir fleiri.
— Þá er skipin mættust var blásiö
og veifaS og húrraS, og héldu þau
svo bæöi inn fyrir Engey, en þar
var þeim lagt sibyrt og gengu þá
farþegar af Rán yfir á GoSlafoss.
Þar var fyrir fjöldi farþega norö-
an aö og vestan, og sáum vér þessa:
Matth. skáld Jochumsson, Guðm.
Kamban, Magnús alþm. Kristjáns-
son, Magnús bæjarfógeta Jónsson,
Riis kaupm., frú önnu Stephensen
og konu Ragnrs Ólafssonar kaupm.
Brynj. bónda frá ÞVerárdal og
Eggert Stefánsson, Akureyri.
Þegar inn á höfnina kom hófu
flest gufuskipin sem íyrir voru
pipublástur mikinn og öll voru þau
flöggum skreytt. Ekki var skipið
fyrri lagst en fjöldi fólks tók aS
streyma á skipsfjöl úr landi, meS-
al annars kom þar lúSraflokkur og
lék nokkur lög uppi á þiljum, þá
er skipiö var lagst. MeSan á því
stóö, komu þingmenn og aðrir
boSsgestir saman í borSsal fyrsta
farrýmis og höföu þar samdrykkju'.
Voru margar samfagnaSarræöur
haldnar og kvæSi flutt.
Stykkishólmi 15. júlí.
Hér er logn blíðluveSur. Engin
tíöindi.
Hjalteyri 15. júlí.
Frá Hörgá og inn á Akureyri
er Eyjafjörður óskipgengur vegna
iss. Hér liggja 12—14 skip og er
för þeirra flestra heitiS til Akur-
eyrar. Kveldúlfs-skipin liggja ís-
tept á Akureyrar-polli. — Frá
Hörgá er islaust út undir Ólafs-
fjörS, en hanm fullur af is. —■ Á
SiglufirSi er talsverður ís og þar
vestur af og ishrafl 2—3 míhxr
austur meö landinu frá Eyjafiröi.
— Þokur eru miklar úti fyrir og
•sést þvi ekki hve langt ísinn nær
til hafs, en skip þau, sem síðast
komu aS sunnan, sigldu i gegn um
ishroöa alla leiS frá Skaga. —
Botnia var á leiö hingaS austur
um, en snéri aftur frá Hrísey og
hélt til SeySisfjarÖar; skilaSi ekki
einu sinni pósti i land. SíSan fyr-
ir helgi hafa hér verið1 sífeldar þok-
ur, súld og hellirigning. — Síldar
hefir orðið vart hér í firSinum i
net, og hefir sést váða uppi úti fyr-
ir. Nótna-veiSi hefir ekki veriö
reynd.
Ægissiöu 15. júli.
Sifeldir þurkar og frost á nótt-
um. Útlit fyrir aö mikiö skemm-
ist í kálgörðum. —
—Vísir.

Vetrarseta með Eskimóum.
Eftir VILHJÁLM STEFANSSON.
aít/.\iir.v.Ý»vr?tvy.vi7.vy«vy.vrrt»vrf8\iifS\-
Þegar V. kom úr fyrstu noröur-
för sinni (19Ú6—7J skrifaöi hann
nxargar ritgeröir um hana í
mánaðarritiS Harper’s Monthly
Magazine, og er þessi ein þeirra.
Hann haföi sagt frá upptökum og
aðdraganda feröarinnar í næsta hefti
á undan.
Fyrir förinni voru Leffingwell og
Einar Mikkelsen, danskur rnaður, er
síöar leitaði Mylius - Ericksen á
Grænlandi. Þeir fóru á skipi, er hét
Duchess, norSur um Alaska og brutu
það í ísi. Hvernig Vilhjálmi reiddi
af, segir hér nokkuö frá:
1 flestum leiSangrum í noröurvegu
hafa veriö lærSir menn á dýr og grös
og steina. En í þeirri ferð, sem nú
stóS til (1906—7J, skyldi mönnuin
gert jafn hátt undir höföi og fuglurn
eSa fiskum, því aS nú var í fyrsta
sinn ráSinn vísindamaSur í slíka för,
er hefSi lærdóm til aS rannsaka um
þá þjóðflokka, er fyrir kynnu aö
hittast, ekki síSur en dýrafræðingar og
jarSlaga til sinna rannsókna, og sá,
sem þetta ritar, v'ar svo heppinn, að
aS veröa fyrir valinu.
ÞaS viröist ekki óþarfi aö geta
þess stuttlega, aö þaö er ekki síSur
merkilegt fyrir sögu mannkynsins,
aS þekkja ætterni og atgervi þeirra
þjóðflokka, sem nú eru uppi á
bernskuskeiði, hugsunarhátt, sköpu-
lag og siðu (ethnologvj heldur en
fornar leifar um háttu þeirra ("arch-
æologyj. Vér finnum axir og soö-
katla af steini í haugum og hellum á
Englandi og í mölinni á Signubökk-
um og meguin af þeirn hlutum skynja
nokkuS um athafnir forfeöra vorra,
sem nú eru löngti gleymdar. En hug-
arfar og háttu þeirra skynjum vér
bezt meS því aS rannsaka þær þjóö-
ir, sem eru uppi á vorum dögum og
svo afskektar, aS þær eru á sama
reki og forfeSur þeirra, sem eru
undir lok liönir fyrir æva löngu.
ÞaS fólk, sem forvitnast átti um i
þetta sinn, voru Eskimóar fyrir
austan | fljótiS Mackenzie. Um þá
er nxinst kunnugt allra þjóöflokka á
meginlandi Ameríku. Sumir þeirra
hafa aldrei séS hv'íta menn, en í
nokkrum bygSarlögum þeirra finnast
fáeinir svo víðförlir, aS komið hafi
í “eftirlegu“ búðir Hudson’s Bay
félagsins. AS visu hafa þeir, sem
búa næstir árósunum austan megin,
haft mök viö hvíta menn ööru hvoru
í síðastliðin 20 ár, en hugarfar og
hættir þeirra hafa engunx breyting-
um tekiS fyrir þaö.
SjóleiSin um Bæringssund, austur
meö noröurströnd Alaska, aS Mac-
kenzie-ósum, er löng og hættuleg,
sem hver og einn getur séS af upp-
drætti landsins, sá er nokkuS þekkir
til, hvernig tilhagar í norðurhöfum.
I nnan staö er þaS ljóst, aS frá Ed-
monton í norSvesturhluta Canada,
þar sem járnbrautir þrýtur, má láta
berast fyrir árstraumi eftir Mac-
kenzie-fljóti, beint norSur í bæki-
stöðvar þessara Eskimóa. Sú leiö
er skemst. auöveldust og skemtileg-
ust allra leiSa, sem liggja porður í
heinxskautslönd.
Þá leiö hafa. fáir fariö, enda sést
þar ekki ræktaS land né hvitra
manna bygS, en útsýni er þar VíSa
yndisfagurt. Áin sjálf er um 3 míl-
ur (énskarj á breidd, og brunar milli
hárra bakka meS 3 rnilna hraöa á
klukkustund. Þó er mér nær aö
halda, að fáir finnist svo fróöir í
New York, aS þeir viti, aö hún er
stærri en Hudson-fljótiS, og aö jxeir
séu ekki rnargir ,i Lundúnum, sem
vita, aS hún er til. Eg hitti skip-
stjóra af elfarskipi á Yukon-fljóti,
og barst i tal milli okkar, hvort
fljótiö væri stærra. Hann gerSi ekki
nema kýma aS mér, þegar eg sagSi
honunx, aö Mackenzie-áin væri svo-
litla v'itund stærri. Sá fljóta-jöfur
hefir haft aðdáanlegt lag á því aö
komast hjá umtali í bókum og
nxanna munni.
En þó áin sé fáum kunn, og Indí-
ánar, sem búa meðfram bökkum
hennar viröist undarlegir ókunnug-
uxn, þá hæfir ekki aö lýsa þeim hér.
ÞaS hlýSir jafnvel ekki aS hefja
lýsingu Eskimóa meö þeirri frásögn,
því aö það er fátt skylt meS þeim
og Indiánum, og fljótiS kemur lítiö
v'iS sögu Eskimóa, meS því aS þeir
halda sig viS sjávarsíðuna og sækja
lífsuppeldi sitt í sjóinn.
Eg drap á þaS í frásögn minni um
leiðangurinn, hvaö til þess kom, aS
eg kaus heldur aS fara landveg en
sjóveg, en ástæðan var sú, aS mér
þótti ekki ólíklegt aö skipiS mundi
mæta einhverjum farartálma á hinni
löngu leiS frá Victoria í B. C. norS-
ur unx Bæringssund og aldrei ná aS
komast þangaS, sem minni ferfi var
heitiS. Þetta reyndist og svo. Það
brotnaöi viS Flaxman-ey fyrir norö-
an Alaska, og hefir þetta timarit
áöur sagt frá þeim tíöindum. (Rit-
gerö um þaö eftir Vilhjálnx birtist i
Febr.hefti tímar. Harper's MonthlyJ.
Eg beiS eftir því viS árósinn lengi
surnars, en það kom aldrei, sem vön-
legt var. Eg haföi þá meSferöis
einn utanyfirfatnaS þunnan, 200
skothylki og byssu, blýant og vasa-
bók, og myndavél meS sárfáum
“plötum”. Fram til 1. Sept. var eg
gestur landsmanna, en þá settist eg
upp hjá þeim og gerðist heimilis-
maður þeirra Eskimóa, sem kölluS-
ust Kogmollik.
Eg hafSist viS um haustiS á Hellu-
nesi (Shingle PoiiitJ fyrir vestan ár-
ósinn, við sjálft hafiö. Þeir, sem
þar búa, eru sömu þjóSar og hinir
e austan megin búa, en hafa haft
mikil mök viS hvalara síSan 1889;
þeir sitja á vetruxn i Herschel-eyjum,
einurn 60 mílunx vestar, og hjá þeim
hafSi dvaliö langdv'ölum húsbóndinn
á þvi heimili, senx eg hallaðist helst
aS; hann haföi hlotiö nafniö “Roxy”
hjá einhverjum hvalaranum og tal-
aði ensku sæmilega.
Á Hellunesi kyntist eg fyrst hinu
yndislega heimilislífi > Eskimóa á
heimili þessa hálf-enska “Roxa”, og
er sannast frá því aS segja, aS þaS
er furSu líkt því sem bezt þykir og
sjaldnast finst hjá minni þjóö (Banda
rikjamönnumj. Eg ætlaöi þetta i
fyrstunni stafa frá trúboSum á
Herchel-eyjum, en þeim var Roxy
handgenginn um margt ár. En eg
sannaöi þaS síðar, þegar eg fann
aðrar austar, sem höfðu engin kynni
af hvítum mönnurn, aS Eskimóar eru
siSprúSari að eSlisfari, gæfari og
meiri góSmenni um flest, en vorir
landsmenn. En þessa hluti skildi eg
ekki fyr en eftir margra mánaSa
samveru, er eg var oröinn þeim
handgenginn og kunnugur tungu
þeirra og hugarfari. Skal nú hv'erfa
þar frá og víkja aS því síSar í frá-
sögunni.
Þetta fólk, sem eg lenti hjá, liföi
eingöngu við fiskveiöar. Villidýr
fundust þar aS vísxx inn á landiö, en
svo nxiklu óvísari til viöurlífis en
sjávaraflinn, aö enginn fékst til aS
elta þau nema unglingarnir, og þaS
rétt sér til gamans. Mér var svo far-
iS frá blautu barnsbeini, aS mér þótti
vöndur fiskur, bæöi á bragö og lykt,
og nxátti varla heyra hann nefndan.
En nú var ljóst, aS þegar veturinn
fór i hönd hlaut eg aö lifa viS fisk—
og hann saltlausan. Eg átti dálítiS
bágt með aS komast upp á þaö í
fyrstunni; fyrstu vikuna át eg ein-
mælt og lagöi ekki i fiskréttinn fyr
en undir kvöld, eftir gilda þing-
mannaleiSargöngu á túndrunni, (en
því nafni nefnast mýrar í heim-
skautalöndunum, meS holtum og
börðunx, frosnar fyrir neöan svörö,
áriö um kringj, til þess að skerpa
lystina. Þegar einn mánuöur var HS-
inn, gat eg fengist viö fiskinn, hvern-
ig sem hann var tilreiddur á Eski-
móa vísu, — nýjan eöa úldinn, hráan,
soðinn eSa steiktan. Viö höföum
ekkert fyrirmyndarsniö á borðsiðun-
um og hvorki hnífa né matforka.
Heimilisfólkiö var níu alls, meS
kvenfólki og krökkum. Þeim var
mikil raun aö því, hve lítið eg borö-
aði, og nxatbjó fiskinn eins vel og
þaö kunni. Fósturdóttir húsbóndans
hét Navalluk, 14 vetra mær; hún var
því vön, þegar sást til mín á börö-
unura, undir sólarlagiS, aö taka sjó-
birting og steikja hann á teini við
eldinn, svo að hann væri til þegar eg
kæmi heim. Þegar henni þótti hann
hæfilega steiktur, þá tók hún disk,
sem Roxa hafSi áskotnast, sleikti
hann hreinan (þvi aö það þekti
hvítra nxanna siSi, og vildi ekki ann-
aö heyra, en eg hefSi disk; þar
næst breiddi hún handklæði á jörS-
ina, lét þar á matinn og sagðist vona
aö eg hefSi betri lyst en í gær, og
stunduni, aS þetta væri fallegasti
fiskurinn, sem heföi veiBst þann
daginn.
Margir hafa oröiö til þess bæSi
fyr og síSar, aS breiöa þaö út, aS
hreinlæti meöal Eskimóa sé stórum
minna en nú gerist hjá oss — og þó
eru borösiSir þeirra líklega ekki ó-
líkir því, sem gerSist hjá forfeörum
vorum á dögum Arthurs Bretakappa.
Eg hefi ekki tilgreint ofannefnt at-
vik i því skyni, aS árétta þær frá-
sagnir. ÞaS er ljóst, aS diskaþvött-
urinn er öSruvísi hjá oss; hitt vildi
eg öllu fremur láta lesandann finna
aS viSvikið, þó lítiS sé, ber vott um
góövild og gott innræti.
FiskiveriS hjá Hellunesi er tæpar
3 þingmannaleiðir austan Herschel-
eyjar og 20 mílur fyrir vestan vest-
ustu kvísl Mackenzie-fljótsins; það
er i þjóSleið þeirra, sem sækja til
eyjarinnar frá austurbakka fljótsins
og af eyjununx milli kvíslanna, bæöi
vetur og sumar. Bátar fóru fram
hjá á hverjum degi, flestir aöfengnir
frá hvalaveiöamönnum og einstaka
fyrir vinnu á skipunum. Á þessum
bátunx hafa Eskimóar lært sjónxensku
og skortir ekki áræði né lag á viö
alvana sjómenn.
Margir af bátunum lögöu aö landi
viS Hellunes til skrafs og ínatar, en
sumir reistu tjökþ á landi og lágu
þar í nokkra daga, svo aS þar voru
löngum frá 10—14 tjöld í einu. Þvi
gafst mér tækifæri til aS sjá háttu
Eskimóa, þegar margir búa saman:
þaö var siöur þeirra fyrmeir aö færa
sig saman og búa í hverfum á v’et-
urna, en nú er sá siöur lagöur niöur;
nú býr hver sér, bæSi vetur og sum-
ar, og er langt á milli bæjanna, jafn-
vel hátt upp í þingmannaleiS.
M atarccð'i.
Okkar heimili átti þarna fasta-
tjald, og þangaS hópuSust komu-
menn helzt. Þegar gott var veSur,
stóðu karlmennirnir í hvirfingu fram
undan því, viS sína vinnu, því aö
Eskimóar eru, aldrei iðjulausir, hvorki
karlar né konur né unglingar. Kv'en-
þjóðin sinti sinum verkum, aS búa
til mat eða fatnaS, en allir senx höfðu
ekki slika vinnu, gengu á túndruna
og tíndu ber. Sumar höföu börn á
baki, og báru þau svo mílum skifti í
berjaleitinni, tveggja og þriggja ára
gömul. Börnin eru borin á beru
bakinu undir skinnkuflinum, og því
hafa hann allar konur og gjafvaxta
meyjar 14 ára og þar yfir, víö^n
bakatil ofan aö mitti; þar er honum
haldiS sanxan meö belti, sem gengur
skáhalt upp yfir brjóstiix og upp í
hálsmáliS aS framan. HálsmáliS rná
draga saman eftir vild, og reka börn-
in þar upp höfuöið þegar hentugt
þykir og verk eöa veöur leyfir.
Þegar heim er komiö nxeS berin,
er þeim helt í stórt trog, selslýsi lát-
iS út á og hrært í meS hendinni.
SíSan er kallað, og koma þá allir,
sem heyra, hlaupandi til veizlunnar.
ViS höföum barnasiS á borðhaldinu,
tókum fulla lúkuna og létum upp i
okkur og sleiktum hana hreina, þegar
lokiö var. Eg konxst fyr upp á aS
éta þennan rétt, heldur en fiski-
fangiS.
Þegar fiskur var haföur, var líkt
tilhagaö. Einhver konan setti upp
stóran pott í tjaldi sínu og sauS fisk,
eða matbjó hráan fisk í stóru trogi,
meö því aS rífa hann úr roöinu metS
tönnunum. Siöan var æpt niataróp,
og komu þá allir hlaupandi. Ef ekki
komust allir aS troginu, var konunx
og börnum ætlaS ilát annarstaöar og
mötuSust sumir karlmennirnir meS
þeim, þegar svo stóS á. Slíkt þykir
etigin læging meö Eskimóuin, því aS
konur eru þar i engu mkmi metum
en karlmenn, en hjá Indíánum þætti
þaS mikil vanvirSa. Stundum var
fisktrogiö borið þangaS, sem karl-
menn sátu skrafandi viö vinnu sína.
Soöinn fisk átum viS meS fingrun-
um og hráan nöguðum v'iS meö tönn-
unum utan af Ixeinununx.
Þess má geta, til aS sýna innræti
Eskimóa, aS einn var þar aöfluttur
frá Alaska og hafSi hlotiS þar nafn-
iS Anderson; hann átti í tjaldi sinu
hálfan mjölsekk og púSursykur og
gerðu þau hjónin hinimur úr því til
sælgætis handa barni sinu 5 ára
gömlu. Anderson vissi, aö eg átti
bágt meS aö venjast viö fiskinn og
vildi aö eg kæmi á hverjum degi í
lunxmurnar. Honunx haföi veizt erfitt
aö venjast viö hvitra manna fæðu og
gat því nærri, hv'ernig mér mundi
falla Eskimóa mataræSiS. Þegar
fram i sókti hafði honunx falliS vel
vistin og spáöi, aö eg mundi una vel
matarvistinni hjá Skrælingjunum, er
til lengdar léti, og svo reyndist þaö.
Mjölsekkinn hafði Anderson fengiö
hjá hvalaveiSanxanni; sá hafSi aö
Nútíðar eldspýtur
eru afleiðingar af 60 ára reynslu í eldspýtna tilbún
ingi á heimsmarkaðinum.
EDDY'S “Silent Parlor”
Eldspýtur ef rétt er haldið á og þeim strokið yfir
hrufótt efni, er ábyrgst að gefi stöðugt og bjart ljós.
The E. B. Eddy Company,
Limited,
HULL, CANADA
eins hálfs mánaöar vist handa háset-
um sínum, Ai kom þó ekki til hugar,
aö þeir mundu nokkurn tíma veröa
svo langt leiddir af hungri, aS þeir
legðu í mjölsekkinn, meS því aö
hanrx hafði gegnblotnaS í steinoliu.
En góðar þóttu mér samt lummurn-
ar úr þv'í mjöli.
Eskimóaferja.
ÞaS var einn daginn í útnyrSings-
stormi og slyddubyl, aö skip sást úti
fyrir, svo sem 500 faSma frá landi.
Mér datt i hug, a'ð þaö væri Duch-
css komin aS vitja nxín, en svo var
þó ekki. ÞaS var skip, sem Eskimó-
ar áttu, nefnt Penelope, og þykir vel
hlýða. aö segja stuttlega frá æfi þess
og afdrifum. ÞaS var bygt upphaf-
lega meS háum siglum og blýkili til
lystiferöa, hiö friSasta skip og mjög
hraösiglt, en selt síSan og smíðaS
upp til hvalaveiSa í Beauforts-hafi.
En er sú för varS eigi til fjár, þá
var skipiö selt fjórum aSkomu-
Skrælingjunx frá Alaska fyrir grá-
vöru, tóuskinn, svört og silfurgrá og
maröarskinn, afarmikiö fé. SiSan
sigldu skrælingjar skipinu meSfram
ströndum og jafnvel norSur aS
Bankslandi, langt noröur i höf, en
þangaS höfSu áöur komið brezkir
sjóliðsforiixgjar og hlutu sæmd fyrir
þá afreksferð.
Nú haföi norskur skipari, Stein að
nafni, tekiö Penelope á leigu og látiö
Eskimóa sigla því noröur aö Parry’s
höfSa; þar haföi sokkiö hvalaveiöa-
skip um sumariö meS öllum farmi,
hvalskíðum og dýrri grávöru, og átti
nú aS reyna aS ná því. Þegar kom
aS Hellunesi þótti skipverjum konx-
iS of nærri vetri, aftóku aS fara
lengra og gengu þar á land. Stein
þessi gat ekki aS gert, hleypti niður
akkerum og gekk af skipinu, en þaö
sleit upp fáum dögum síöar i norð-
anstormi og rak á land. Penelope
liggur nú í fjörusandi viö Hellunes,
hiö fyrsta og eina skip, sem Eski-
móar hafa eignast og stjórnaS. einsk-
is viröi meS öllu nema-blýiö í kjöln-
um. Margt skipiS liggur þar sandi
orpið, en yfir ekkert þeirra hafa
gengið slík auönubrigöi sem skræl-
ingja-ferjuna Penelope. Skipshöfnin
haföi sig brott von bráöar til sinna
látthaga. en Stein geröi sér hús, þar
senx hann var kominn, og sat þar um
veturinn. Þar er nógur reki til eldi-
viöar, en ilt til veiöa fyrir isum, þeg-
ar hausta fer. En i sjálfunx árósun-
um og austan nxegin þeirra, er veitt
á ísi allan veturinn bæSi i net og á
dorg.
Á auðu veiöa Eskimóar nxeS þeim
hætti, aö þeir festa annan enda nets
viS hæl á landi, en ýta hinum endan-
um út meS stöng afarlangri, 60—80
feta. Fiskur er tregur nieöan nótt er
björt, en landburöur, þegar dimma
fer, sjóbirtingur, síld og fleiri teg-
undir. Fjögur net voru til á okkar
heimili, 60 feta löng, og þaS kom
fyrir, aS viS fengum 2—3000 fiska á
einni nóttu.
Kvenfólkiö gerir aö, undir eins og
fiskurinn kemur á laixd, og kasar
hann í gryfjum; tinxburflekar eru
IxafSir yfir þeim til aS v'erja fiskinn
fyrir hundum. VertíSin byrjar
snemma sumars, og því vill verSa ó-
lykt úr gryfjunmn, þegar út á liöur.
En nxörgum Eskimóum þykir fiskur
beztur, þegar fariö er aö slá í hann,
álíka og sumum annara þjóða mönn-
um þykir góöur stækur ostur og
úldiS dýraket. Eg á kunningja, sem
hafa vanist á aS boröa súrmjólk hjá
hjarSmönnum i Asíu og engisprett-
ur í Afriku, og líkt fór nxér; þegar
fram liöu stundir, þótti mér hrár
fiskur stórunx betri úldinn heldur en
nýr.
1 vetrarfcrð.
I byrjun Októbermánaöar fór aS
frjósa á vötnum og víkum og brátt
lagöist veturinn aö. Eg smávandist
á háttu landsmanna; í miöjunx októ-
ber lagSi eg ullarfötin niöur og
klæddist skinni frá hvirfli til ilja eins
og þarbornir Eskimóar. Eg saknaöi
aldrei nein^ vetrarklæöixaSar, sem
tíðkast í siðuöum löndum, og sama
sögöu sjófarendur, sem eg hitti síðar
og sátu þann vetur 30 milum vestar
á ströndinni. Til v'etrarsetu meS
Eskimóum i heimskautalöndum þurfa
hvítir menn engan viSurbúiiað—ekki
neitt nema sæmilega heilsu.
Unx miSjan Októberm. kom hópur
Eskimóa ofan af landi og sögöu
dýraveiði nóga. Þeir kölluöust
Nana tóma og áttu heima fjórar
þingmannaleiSir suöur í landið i
Klettafjöllum, þar sem vötnum veitir
vestur til Yukon. ÞaS var afráðiS,
aS við Hellunesjungar skyldunx
senda tvo hundasleSa til þessara
veiöimannabúSa, meS þvi aS þeir
lofuSu okkur eins nxiklu dýrakjöti
beinlausu, eins og viö gætunx dregiS
meS okkur, en þaS er um 60 fjórö-
ungar á hv'ern sleða meö 6 hundum
fyrir, þegar langt þarf aS fara. Mig
fýsti vitanlega aS fara þá för, til aö
venjast vetrarferSum áöur en hörk-
ur legðust aS fyrir alvöru, með því
aS eg ætlaöi þær yfriS erfiöar og
hættulegar.
Margir hugsa, aö ekki þurfi annaS
á sleöaferöum meö hundum, heldur
en aö sitja á sleðunum, veifa svip-
unni og láta hundana hlaupa. Þetta
kann aS vera svo sumstaðar í Labra-
dor og umhverfis gullnámurnar i
Alaska, þar sem stígar eru troðnir
og “verzhús” viS hv'ern stíg. En
norður viS haf er öSru máli aS
gegna og alstaSar þar sem engin
umferS er eSa mannabygö. Þar má
ekki ætla hundunum aö draga meir
en nauösynlegan farangur og nesti
og ef í lausansnjó kemur eöa nokkuö
er á fótinn, veröur aS ýta á eftir og
þykir gott, ef ekki veröur aS beita
sér fyrir sleðann og draga jafnt og
þétt.
Þessir veiSimenn áttu sleöa sina
viö Hellunes frá því um voriS og
voru komnir til aS sækja þá. Þeir
höföu fjóra og viö tvo, sv’o aö sex
voru sleðarnir, allir hlaðnir fiski,
sem mest mátti. FerS var þung af
lausamjöll og því var ferðinni þann
veg háttaS, að einn gekk á undan á
þrúgum, en sleðarnir héldu í slóöina
í halarófu og drógu allir, bæði hund-
ar og menn. Þá dagana var sjaldan
meiri kuldi en 19 gr. C. og mædd-
umst viö af hita, er þungt var aö
draga í ófærðinni.
Þegar fjöllin tóku viö, fórunx við
þröngan dal eftir árísi, því að ööru-
vísi veröur ekki komist um fjöllin;
því varð leiSin krókótt og sóttist
seint. Oft urðum viS aS fara upp á
bakkana til aS komast hjá vatnsupp-
gangi á ísnum. Árnar botnfrjósa í
þetta sextíu stiga frosti. en vatniS
leitar á i hallanum og flóir yfir ís-
inn og veröur aö gæta sín vandlega
aö reka ekki niSur úr tvískinnungn-
um, því þar af getur konxið hættu-
legt kal.
ViS fórum 10 nxílur fyrsta daginn,
héldunx þó áfram í tíma, og eftir
átta daga komumst viö upp á hæstu
brúnina; þá fór að lialla suSur af og
sóttist betur leiðin, og 9. daginn
náöum viö aö kvöldi dags suöur aS
skálurn veiSimannanna. Þeir stóSu
viS eina þverá ígulfljóts fPorcu-
pinej nafnlausa, i skógarlundi, lik-
lega þeim nyrzta, sem til er i þessari
heimsálfu.
Viö fengum þokur á suðurleið og
sáum því ekki til dýra, en slóö þeirra
sáum viS iðulega yfir árísinn. stórra
hópa, og úlfaför í slóðinni. En þar
senx veiöiskrælingjar þessir höföu
bækistöö sína, var svo mikiö af dýr-
um, aS þeir fóru ekki heinxan aö á
veiöar, heldur höfSu gát á þeim frá
hól á húsabaki. Ef einhversstaöar
sást hópur mátulega nærri, þá fóru
þeir af staS, konxust fyrir hann og
í kringum hann á hálfum degi og
hættu ekki fyr en hvert dýr var aS
v'elli lagt. Þessir Skrælingjar voru
góðir skotnxenn, höfðu byssur meö
nýjustu gerö, reyklaust púöur og
oddstýföa skotfleyga. ('Softnose bull-
ets—oddurinn stýföur af stálhylkinu
svo aö sér í blýið: af þeim veröa ljót
og hættuleg sárj.
Húsin i þessu Skrælingjahverfi
höfðu engan mæni, heldur ávöl þök;
grind var úr birki og mosa troðiS
upp í. Dyr voru lágar og þröngar,
og í hurSar staS var gæra af “fjalla-
kind'. HlóSir voru á nxiSju gólfi og
skjágluggi uppi yfir; hann var tek-
inn úr, þegar kveikt var upp og mest
rauk. Skjárinn var úr skinni, smit-
andi af feiti og ekki . mjög gker.
Tólgarkertum brendu þeir af dýra-
feiti.
Viö stóSum viö í þrjá daga og
hjálpuöum til viS dýradrápiö. lögS-
um síðan af staö norður á leiS meS
sleöa okkar tvo. ViS tókunx meö
okkur um lOOfjóröunga af keti, og
gekk helmingurinn af þvi upp á leiö-
inni. Dagarnir tóku að styttast og
veðriS aS kólna, þvi hröSuðum viS
ferSinni sem mest og konxum heinx
aftur á 8. degi.
(Meira.J