Lögberg - 09.09.1915, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. SEPTEMBER 1915
LOGBERG
Gefl5 út hvern flmtudag af
Xtie Coluiubia i'ress, L.UÍ.
Cer. William Ave &
Sherbrooke Street.
Wiimipeg. - - Manitoba.
. KRISTJAN SIGURÐSSON
Editor
J. J. VOPXI.
Business Manager
Utanásk-rift til blaðsins:
The COtilIMBIA TKESS, L>Ui.
T.O. Box 3172 Winnlpeg, Mau.
Utanáskrltt ritstjórans:
EIUTOK BÖGBERG,
P.O. Box 3172, Winnipeg,
Manitoba.
stæöi sitt og alls heitnsins.
Allir góðir þegnar eru þess full-
v'issir, að þessi rimma fái heppi-
leg úrslit, og meðan vort land og
aðrir hlutar rikisins á svo hug-
mikla og vaska syni, sem raun er
á orðin, þarf enginn að kvíða úr-
slitunum.
Friðartal.
j Svo er að sjá, sem þýzki keis-
| arinn hafi léitað hófanna um frið-
| argerð þessa vikuna, þó að al-
| menningur fái slitróttar fréttir af
því. Líklegt má það þó virðast,
j með því að Þjóðverjum hefir al-
drei jafn vel veitt og nú. Ef þeir
| næðu að semja um frið á þessum
j tíma, áður en þrotið er varaliö
þeirra og skotfæri og meðan þeir
i hafa allstórar sneiðar af löndum
mótstöðumanna sinna á valdi sínu,
þá gætu þeir haft kröfurnar rít-
legar og ráðið friðarkostum að
miklu leyti. Kröfur þeirra eru
Það er ekkert laununga a j sa^gar ekki smáar. Af Rússum
liði er verið að safna af kappi uin v;jja þejr taka aj(- Pólland og gera
TAJLSlMI: GAKKY 215«
Verð blaðsins : «2.00 um árið
Urslitin.
hið brezka ríki, þar á meðal hér i
Canada. Það er ekki brezku
lundinni líkt, að láta bugast eka
hugfallast, þó ekki horfi sem væn-
legast, heldur að herða sig og taka
fastar á, eftir þvi sem þyngra er
fyrir. Þ.ví fylgir ekkert fum eða
ágangur, heldur er það gert með
hægð, en jafnframt stöðugri festu,
einsog þeim mönnum er líkt, sem
eru, einráðnir í því sem þeir hafa
sett sér, og fylgja Þvi svo ein‘
huga, að svo virðist, sem sjálfsagt
sé að öðru sé ekki sint. Það er
víst dæmalaust, að her sjálfboða-
liða safnist svo ört, sem raun hef-
ir á orðið í ríkinu brezka. Mörg
hundruð menn ganga undir her-
tnerkin á degi hverjum i þessu
landi, og það menn, sem yfirgefa
konur og börn, þægileg heimili og
góðar stöður, til þess að berjast
fyrir land og ríki. Og ekki láta
þeir sem þeim finnist niikið um
þetta, heldur ganga að þessu ró-
lega og glaðlega, svo sem hverju
öðru skylduverki. Þetta er átak-
anlegt og upplyftandi eftirdsemi
og einstakt á þessari öld, þarsem
vitanlegt er, að úr þeim ríkjum,
þarsem reynt hefir verið að gróð
að ríki, er verða skuli merkjagarð-
ur milli Þýzkalands og Rússlands,
en löndin meðfram sjónum ætla
þeir þó sjálfum sér, því að Cur-
Iand heimta þeir í sina eigu, hið
frjósama land meðfram Eystra-
salti. Einnig eiga Rússar að láta
Finnland laust. Serbiu vilja þeir
skifta upp milli Búlgara og ann-
ara, fá aftur nýlendur sínar og
afarmikið af nýlendum Frakka
fyrir að sleppa sinni sneið Frakk-
lands, sem þeir sitja nú á. Fyrir
að lyfta hrammnum af Belgiu
vilja þeir fá KongórikiS, er það
land á í Afríku. En um herkostn-
að að öðru leyti er ekki annað haft
eftir en það, að 'hann verði gífur-
legur. Hversu mikið er hæft í
þessu, er ekki gott að dæma um,
þó að líklegt sé, að nokkuð eða
mikið sé satt. En ef svo er, þá
eru þessir kostir svo harðir, að
ekki er við þeim lítandi að svo
stöddu. Þau lönd, sem eiga að
bæta herkostnaði fjandmanna
sinna ofan á það sem þau hafa
sjálf til stríðsins kostað, eiga varla
uppreisnar von um langan tíma, og
þó að Þjóðverjum hafi veítt allvel
til þessa, mest vegna þess að þeir
ursetja svæsinn hernaðaranda og vorti betur undirbúnir en aðrir, þá
margra ára herþjónusta er Iögboð-j cr hagur þeirra ekki svo vænlegur
in, hafa menn flúið í miljóna tali, til frambúðar, að þeir geti ráðið
til þess að losna við þá skyldu að einir friðarkostum, sem þéim lik-
ganga á hólm og berjast, en að ar. Þeir hafa hingað til varið sér
visu er engin virðing lögð á slíka, I öllum til sóknarinnar, í þvi skyni
af neinum. Það eru ekki kveifar- ag na fljótt hagstæðum friðar-
menni og heiglar, sem ganga sjá.lf- kostum. Það mun sýna sig áður
viljugir undir herfána í þessum ]angt um liður, að ýmsra dómi,
ófriði, heldur karlmannlega skapi ilvort þeir hafa bolmagn til að
íarnir menn, sem láta hvorki koma þeim fram. Engir af banda-
þrautir né lífshættu standa fyrir^ mönnunum hafa viljað við þeim
því, sem sem þeir álíta skyldu [jta, að þessu sinni.
sina. Meðan hið brezka ríki á ------♦♦♦-------
mörgurn miljónum slikra þegna á
að skipa, er ekki hætt við að nokk-
nr kraftur, saman barinn með
harðstjórn og hörkuráðum, lx>li
því úr því öndvegi sem það.'hefir
svo lengi haldið meðal stórvelda
"heimsins.
Haninn (á sorphaugnum
Maður er nefndur til sögunnar;
sá hét Magnús. Hann bjó á þeim
bæ er heitir að Látalátum. Hann
hafði alla æfí lagt stund á graut-
argerð; því var hann kallaður
Grautar-Mangi. Þegar hér var
komið sögunni, var hann um sjö-
tugt; en aldrei hafði honum tekist
að búa til ætan graut; grauturinn
var jafnan annaðhvort sangur eða
saltur, hrár eða óhreinn.
Líkt hefir farið fyri'r ritstjóra
Heimskringlu. Hann hefir meiri
hluta æfi sinnar lagt stund á að
sjóða andlega fæðu handa fólkinu.
Hann er sjálfsagt kominn á sjö-
tugs aldur, en hefir sjaldan tekist
að blanda þá fæðu svo að hún hafi
verið fólki bjóðandi. Sjálfsagt
hefir honum þó sjaldan ver tekist
en 1 svari sínu til mín i síðustu
Heimskringlu.
.í fvrstu línu svars síns, ef svar
skyldi kalla, segir ritstjórinn að
einhver “Eg er” hafi skri'fað í
Lögberg 26. ágúst. Sannleikurinn
er sá, að enginn skrifaði undir því
merki í því tölublaði og hefir lík-
lega aldrei igert. Með orðunum;
sem hann þykist tilfæra fer hann
að minsta kosti með þreföld ósann-
indi. 1 fyrsta lagi sleppir hann
punkti, í öðru lagi setur hann þar
lírið e, sem á að vera og var upp-
hafsstafur og, í þriðja lag? hefir
hann engan rétt til að setja orðin
innan tilvitnunarmerkja, vegna
þess að þau eru ekki rétt eftir
höfð; það eru þriðju ósannind'in.
111 var því hin fyrsta ganga rit-
stjórans að þessu sinni og lítið
verður þá úr fyndninni, sem hann
knýtir aftan í innan sviga. Ekki
er þessarar rangfærslu hér getið
vegna þess, að hún komi að neitau
levti við málinu, sem er til um-
ræðu, heldur til að sýna ósvífni
ritstjórans og hve hægt hann ger-
ir sér um hönd að halla réttu máli
þegar honum býður svo við að
horfa.
Ritstjórinn er furðu stuttorður
um grein mína, hefir líklega átt
erfitt með að hrekja, það sem þar
var sagt. Eg held að hann minn-
ist hennar ekki nema í þrem setn-
ingum; þeirri sem þegar er nefnd,
annari er hann segir að hann sé
talinn með illgjörðarmönnum og
er það rétt, og í hinni þriðju er
hann segir að “ekki” sé hrakið
“eitt einasta atriði” í fyrri Heims-
kringlu greininni. Skal eg því
endurtaka nokkuð af því sem móti
var mælt og setja tölu við hvert
atriði, til þess að ritstjórinn eigi
hægara með að koma auga á það
sem um er að ræða, því helzt lítur
út fyrir að
THE DOMINION BANK
Mr miJMCND B. OSLKK, M. F„ Fres W. D. MATTHKW* ,TVn Fm.
C. A. BOGF.KT. General Manager.
Stoínsjóður................. . $6,000,000
Varasjóður og óskiítur gróði. . .. $7,300,000
SPARIS J ÓÐSDEITjD
er ein deildin I öllum útibúum bankans. par má ávaxta
$1.00 eða meira. Vanaiegir vextir grelddir.
paö er óhuitur og þægilegur geymslustaður fyrir spari-
skildinga yðar.
Xotre Dame Brancit—W. M. HAMHjTON, Manager.
Selkirk Brancli—M. S. BURGFJi, Manager.

sögu einnar Norðurálfuþjóðar, ef þeim mundu berjast? fNei!)
hann héldi að hún styddi staðhæf-^ Reyndist ráðagerö þeirra um niö-
ing hans. Hann hefir ekki gert' urstöðu af hemaði fyrstu mánuð-
það og má því ætla að hann hafi;jna rett? fNei!).
ekki álitið það vatn á sinni könnu. Þeir reistu alla sína ráðagerð á|
7. Heimskringla gaf í skyn, að því; a« geta iagt 4 rothögg strax.
með íslenzku kenslunni væri verið | paö tókst hvergi nærri. Á hinum
að ryðja braut vissum trúarskoð-j vestra vígvelli sem hinum eystra,
unum. 1 Ivögbergs greininni var m;stókust algerlega þær ráðagerð-
sýnt fram á, að blaðið færi þarjir sem lierstjórnin þýzka hafði svo1
með rangt mál. Ekki hefir rit-j vel 0g lengi saman sett og treyst á.
stjórinn borið við að mótmæla því. Hefðu þeir þá séð fyrir, hvemig
8. Heimskringla hafði einnig j fara mundi, þá hefðu þeir haft!
int i þá átt, að það væri skaðlegt meira vald yfir því, hverju fram
ef íslenzku kenzlan yrði til^ þess | ]nundi vinda; en þeir þóttust hafa.
Þá hefði ekki einn einasti maður
verið kvaddur til herferðar. Þá
hefði ekki eitt einasta mannslíf
farizt fyrir vopnum, milli Úral-
fjalla og Atlantshafs. Það varð
þeim að ógæfu, iþað varð heimin-
NORTHERN CROWN BANK
AD.VUSKIUFSTOFA I WINNIPEG
Höfuðstóll (löggiltur) - - - $6,000,000
Höfuðstóll (greiddun - - - $2,850.000
STJÓRNENDUR :
Formaður . . ...... Slr D. II. McMULDAN, K.C.M.G.
Vara-formaður - -- -- -- -- Capt. \VM. ROBINSON
Slr D. C. CAMEROX, K.C.M.G., J. H. ASHDOWN, II. T. CHAMPION
W. J. CHRISTIE, A. McTAVISH CAMPBELLi, JOHN STOVEL
Allskonar bankastörf afgreidd. — Vér byrjum relkninga vlð eln-
stakllnga eða félög og sanngjarnir skllmálar veittir. — Ávísanir seldar
til livaða staðar sem er á íslandi. — Sérotakur gaumur gefinn sparl-
sjóðs innlögum, sem byrja má með elnum dollar. Rentur lagðar við
á hverjum sex mánuðum.
T. E. TEORSTEINSSON, RáísmaSur
Cor. William Ave. og Sherbrooke St., Winnipeg, Man.
að auka áhuga á trúmálum. 1
Lögbergs greininni var þessu mót-
mælt og ritstjórinn samsinnir mót-
mælunum með þögninni.
Fleira mætti nefna sem móti var
mælt; en þess ætti ekki að þurfa.
Það sem hér er tekið fram ætti
um að ógæfu, að þeir sáu ekki
að vera nóg til að sýna öllu heil-: fyrir; hvag gerast mundij hejdur
skygnu fólki hve lítið mark er gerðu sér alt annað j hug m raun
takandi á staðhæfingum ritstjór-
ans, hve óvandur hann er að ráð-
um þegar hann sér sitt óvænna og
þetta ætti að vera nægilegt um-
hugsunarefni fyrir hann þangað til
næsta blað hans kemur út. Það
væri illverk að ofþyngja honum,
öldruðum manninum.
Það er eftirtektarvert, að í ann-
ari setningunni í skrifi sínu um
mig — því um mig er það en ekki
málefnið — segist ritstjórinn ekki
vita hver eg sé. En þegar hann
er búinn að skrifa tólf línur dálks-
breiddar er hann orðinn svo fróð-
ur, að hann veit, að eg var “ný-
lega úr reifum kominn” og bætir
því við að það hafi verið “á Is-
landi” fyrir tæpum þrjátíu árum.
Annaðhvort skrökvar ritstjórinn
því að hann viti ekki hver eg er,
eða hann veit ekki hvort eg hefi
verið fimtugur eða fertugur eða
hvíri'oðungur eða ekki í heiminn
borinn fyrir tæpum 30 ’árum. Þeim
manni sem ekki gætir betur orða
sinna en þetta er vorkunn að sitja
í ritstjóra sæti.
Helmingur greinarinnar eru
staðhæfingar út í bláinn um hvað
eg viti ekki, sjái ekki og skilji ekki.
svo dimt ský ósann-jÞeim orðahaug þarf ekki að svara
inda-ástar hylji augu hans, að f>T en ritstjórinn sýnir' einhverja
hann eigi erfitt með að greina orð j viðleitni í að benda a eitthvað sem
og stafi í gegnum þokuna. j veiti honu.m heimild til að láta sér
þau oðr um munn fara.
Ekki þarf heldur að víkja að
ónöfnunum sem hann velur mér.
1. Heimskringla hafði haldið
því fram, að með því að halda við
islenzkri tungu værutn vér að ,
"mynda íslenzkt ríki” hér vestan i T^an fyIgJa mer ekkl’ En þau ryra
hafs. í Lögbergs greininni varjaht l*?5 s,em Sefur l,au> sverta s5»'
ritstjórinn beðinn að benda á eitt- ur Hetmsknnglu og mannorð höf-
hvað er sýncfi að nokkur heföi. undar,ns °S fvlla flónskumæli rit-
það í hyggju. Honum bjó annað stJorans'
ríkara í brjósti þegar hann
svar sitt en að bera það við.
varð á.
Það er fyrsta ástæða mín til að
vera öruggur um úrslitin. Fjand-
maður sem hefir reiknað rangt í
heilt ár, er vís til að reikna rangt
þangað til stríðinu er lokið.
Önnur ástæðan er sú, að eg hef
mikið traust á bandamönnumi vor-
um. Þ.eir treysta oss og vér
treystum þeim fyllilega. Hver af
oss getur ekki verið sjálfum sér
trúr, nema hann sé hinum trúr.
Serbia hefir sýnt frábært dæmi
þess, hverju smá þjóð1 getur orkað
gegn ofurefli og mun það æ uppi
verða. Belgia hefir þolað slík
auðnubrigði og sýnt svo mikinn
hetju hug, að það varpar dýrðleguj
ljósi yfir hina harmslegu atfiurði
þessa striðs Frakkland ’hefir
barizt og varizt svo drengilega og
vasklega, að allir lofa þess fram-
göngu og þá furðar jafnvel, sem
þektu Frakkland bezt.
Og Rússland. Ekki þekki eg
nokkurn atburð jafn átakanlegan
,og þann hildarleik sem þar er háð-
ur milli vopnlausra og annara sem
vel eru vopnaðir. Hefir nokkurn-
tíma meiri hetjudugur sést heldur
en sá sem hermenn Rússa sýna
nú ? Hvað er um oss að segja. j
Höfum vér lagt til vorn skerf í
þennan sorglega hildarleik? Eg
er ekki í neinum vafa um svarlð.
Fvrir tólf mánuð'um virtist það
vera efa bundið — og var það ef!
til vill — hvort þetta land mundi
ganga í lið með þeim, er það var
engnm samningum bundið, heldur
vináttu og sameiginlegum hug til
að verja réttindi mannkynsins.
Heimurinn horfði á, efablandinn
og kvíðafullur. En úrskurðurinn
féll — og var réttur. Það var
Tilslökun.
“Ger þú nú annaðhvort, Þórkell
j hákur”. Flestum er minnisstætt
j hvemig }>eirri ögrun lauk og á
j líkan hátt fór hinum þýzku land-
En það er nú berlega fram k°m“) stjórnarmönnum að lokum í við-
ið. að hið þýzka herveldi býr yfirj ureignjnni vig Bandaríkin, útaf
því, að ná yfirtökum og æztu, gröndun skipa með kafbátum.
völdum yfir öllum öðrums og að ^ i_jenni ]auh með þvi moti> að hinn
aðalfyrirstaðan fyrir að því mark- ^ þýzhi sendiherra, Bemstorff,
miði verði náð, sé hiö brezka ríki. i stjórninni i Washington yf-
TJess vegna vill það fyrir hvem irlýsingu um það, að héðan af
mun koma því á kné. Þýzkir hata skyldi skipum ekki grandað af
ekki Frakka eöa Rússa eða aðra kafbátum nema þau væru áður
sem þeir eiga í höggi við, en til aðvöruð og fólki þarmeð gefið
hins brezka ríkis ala þeir hið íækifæri-til að bjarga lífi sinu.
megnasta hatur, ekki fyrir'það, að \ieg því var aðalkröfu Banda-
Bretar 'hafi lagt sig harðara fram ri]<ja stjórnar fullnægt. Drjúglega
til hernaðar gegn þeim, heldur en létu hin þýzku blöð yfir þvi, að
aðrir, heldur af þvi að þeir finna haldið yrði áfram hervirkjum á
að brezkir menn verða þeim sjó, eftir sem áður, og sýndi það
þvngstir i skauti þegar fram í sig \ því, að skipinu Hesperia
sækir og til skarar skríður. Þeir, var sökt, án aðvörunar, en stjórn-
vilja Breta ofan riða um fram alt, 1 in þýzka lét svo, sem það verk
og ef Þýzkaland skyldi verða of-jhefði fradnið verið af neðansjáv-
an á, sem ekki verður, þá mundi arbát, er ekki hefði náðst til að
hinu brezka ríki skapaðar svo tilkjTina hvernig komið væri, og
þungar búsifjar, að það gæti ekki
staðið hinu þýzka á sporði eftir
það. Hér er þvi mikið í húfi —
forlög ríkis þess er vér tilheyrum,
því framið víkinga verk í gömlum
stíl. Bandaríkja stjómin unir all-
vel málalokum, en ganga mun hún
þurfa eftir því, að heitin verði
hvort því verður á kné komið af e]<J<i rofin. Þýzkir Bandaríkja-
höriSu herveldi, er sækir eftir yfir- menn eru reiðir, að sögn og hóta
ráðum yfir heiminum, ellegar þaC stj6rn Wilson Iiörðu við næstu
stendur af sér tilræðið við sjálf- komingar.
itl Ritstjórinn ætlar að sl^. svörtu
stiyki yfir Lögbergs greinina með
2. Heimskringla sagði að gamla ah ,segjal að. engl? haf' verið hættuleg tvisýnisstund — úrskurð-|
fólkið hefði séð að "enskan var motmælt 1 f-vrn ^rem hans- urinn sem Bretland feldi bjargaði
]>að fvrsta sem bamið þurfti aðj^f dufr,ekkl; du?ar ekklj menningu heimsins.
Iæra”. í Lögbergs greininui var að standa a orokstuddum staðhæf-j Hvernig mátti nrskurStir þeirr.;
]iví liaMiö fratn, aft hinir yngri létu £ enna. 11 eins °g; ar stjórnar, er ekki gat sent meir
sér ekkf síöur ant um enslcunám 5ad( lauS liani a J^len 100,000 eöa í hæsta lagl 160
en himr elclri er kotnu fyrir w , 9 bus. manna a vigvoll, orkaö svo
eða 40 árum austan um haf og! tafil T °? kurðast vl0 aS gala-
væri þetta því ranglát aðdróttun.! Tfsendurnir kunna f. meta I>a
Ekki revndi ritstjórinn að mótmæla | hIa*amensk« verðleikum.
]>essu. ' I B9- Br-
3. Ileimskringla hélt því fram,
að unglingamir gætu lært alla þá!
íslenzku i heímahúsum, er þeirj
þyrftu. 1 Lögbergs greininni var
bent á hve hátt vér yrðum að
setja markið, ef vér ættum með
sanni að geta sagt, að vér héiduni; landi, J. A. Balfour,
viö tungu vorri og að böm og ung-
rniklu, þegar herir þeirra þjóða,
sem til vígs gengu, voru margar
miljónir? Þér megið ekki fara
eingöngu eftir manntali herfylk-
inga. Eg veit að' það er hægt að
sýna, að ef Bretland 'hefði ekki
skakkað leikinn, þá hefði Þýzka-
Iand komið fram öllu, sem það
ætlaði sér, og meiru til. Hvernig
Flotamála ráðgjafinn á Eng-j væri vestur Evrópa komin og
hélt ræðu Miðjarðarhafs lönd, ef floti
Fulltrua um ‘að sigur
vinnist.
fyrir skömmu um það þrent, l þýzkra hefði
venð einráður í
lingar gætu ekki lært svo nrikið á hversu mikið afrek flotinn brezkij Norðursjó, á Atlantshafi og í
héimilunum. Hvorugu þessu bar hefði unnið og þarflegt fyrir Miðjarðarhafi? Eg hugsa, að þá
ritstjórinn við að mótmæla. bandamenn í þessu stríði, um ein-jhefðu bandamenn vorir hvergij
4. Heimskringla gaf í skyn, að j ing hins brezka ríkis og um góðan reist rönd við sínum f jandmönn- J
vér ættum úr þjóðflokki vorumjhug og traust á þvi, að vel réðist um. ' Hvemig hefði farið, ef|
“engan rithöfund á ensku máli” j fram úr vandanum. Ágrip af Frakkland hefði ekki náð til Eng-
vegna þess að flestir hefðu hing- ræðu þessa spaka landstjómar- j Iands að norðan, verið aðskilið frá
manns fer hér á eftir. nýlendum sínum að sunnan og
“Eg þarf ekki að fara mörgum ekki getað flutt að sér neitt efni í
orðum um það, að ekki einungis j skotfæri og hergögn ? Hvemig
stendur vor ásetningur stöðugur, færi fyrir ítalíu, ef 'hennar langa
heldur trúum vér því líka stað- j strönd væri horfin vígdrekum
fastlegar nú en framan af stríðs-[ fjandmannaþjóðar?
tímanum, að úrslit þessarar helj-; Hvemig hefði striðið getað
ar styrjaldar gangi oss að óskum staðið með því móti? Eina skil-
að til orðið að burðast með ís-
lenzkuna. 1 Lögbergs greininni
var þetta taiin hin mesta fjarstæða
]>ví flestfr nútíðar höfundar
mundu kunna fleiri má» en það
eitt er þeir rituðu á. Og ekki
hefir veslings ritstjórinn reynt að
mótmæla þessu.
5. Heimskringla sagði að vér
hefðum ekki tima til að læra nema
eitt mál. í Lögbergs greininni var
því dróttað að ritstjóranum, að
með þessu væri hann að gera lítið
úr íslenzkunni og hann hefir ekki
mótmælt því.
6. Heimskringla hélt því frarn,
að ef þjóðarbrotin sem settust að
í þessu landi héldu við máli sínu,
þá leiddi af því “sífeldar deilur”.
í Lögbergsgreininni var ritstjór-
inn beðinn að segja litið ágrip af
Með allri þeirri nákvæmni og fyr-
irfram úthugsun, sem óvinir vorir
liafa til að bera, þá hefir þeim
skjátlast í öllum hlutum, nema því
yrðiið fyrir því að geta haldið
vömum uppi, var það, að floti
handamanna gæti haft yfirhönd á
sjónum. Og flotar bandamanna
emu sem lýtur að vopnum og hefðu ekki orkað því, ef oss hefði
skotfærum. Þar reyndust þeir hent sú slysalega heimska, að haldaj
hafa rétt fyrir sér, réttara en mót
stöðúmenn þeirra. Hafa þeir far-
ið rétta leið í nokkru öðra?
(“Nei”, svöruðu áheyrendur).
Hafa stjórnvitringar þeirra farið
rétta leið? ^Nei I) Gerðu }>eir
rétt ráð fyrir því, hverjir móti
oss utan við rimmuna, þó aldrei
nema fram hefði mátt færa, að
því er virtist, senniiegar ástæður,'
fyrir því að ’hún kæmi oss ekki
við. Það hefði orðið oss að falli
}>egar fram liðu stundir, en ]>egar
í stað valdið gæfutjóni og falli
þeim, sem nú eru bandamenn vor-
ir.
Eg er ekki að gera lítið úr þeim
afrekum, sem unnin hafa verið, en
hitt fullyrði eg, að það var óhjá-
kvæmilegt skilyrði fyrir áfram-
haldi varnarinnar af hendi banda-
manna, að þeir hefðu yfirhöndina
á sjónum, og sá sem því olli og
orkaði var flotinn brezki. Hefir
nokkur ykkar gert sér í hug, hversu
illa heimurinn væri kominn, ef sú
þjóð væri allsráðandi á sjónum,
sem væri öllum yfirsterkari á
landi, og ætlaði sér þar að auki að
beita valdi sínu, hefði ekkert ann-
aði markmið, en að færa út vald
sitt yfir heiminn? Af því hefði
leitt slika harðstjórn, að veröldin
hefði enga slíka séð. Veröldin
hefir hingaðtil komizt hjá því,
vegna þess, að yfirráðin á sjónum
hafa æfinlega verið í öðrum hönd-
um en þeirra, sem höfðu svo mikla
yfirhönd á landi, að 'heiminum
hefir staðið hætta af.
Þar af kemur það, að það mun
verða viðúrkent, þegar allsherjar
saga verður rituð, að England hef-
ir ekki aðeins gefið eftirdæmi með
stjóm sinni heima fyrir, — ekki
aðeins sýnt dæmi frjálsrar stjóm-
arskipunar í nýlendum sínum, sem
eru sómi og vörður hins brezka
ríkis, heldur líka varðað frjáls-
ræði veraldarinnar með því að
eiga og varna stórum veraldarríkj-
um að eiga yfirhöndina á 'hafinu,
er ekki gat orðið annað en til harðl-
stjórnar í þeirra 'höndum.
Eg vona að þér gleymið ekki þvi
gagni sem verzlunarfloti vor hefir
unnið oss, en honum eigum vér
að þakka vort daglegt brauð. Einn
misreikningur óvina vorra var sá,
að þeim mundi ekki aðeins takast
að eyðileggja, heldur lika hræða
með hervirkjum sínum á sjónum.
Þeir hafa ekki eyðilagt oss eins
mikið og þeir vonuðust til og
hrætt oss hafa þeir alls ekki, vegna
þess að verzlunar floti vor gegnir
sinu ætlunarverki, án þess að1 hirða
um líf eða dauða; þar hefir kom-
'ið fram bæði hreysti og þol, rétt
einsog farmenn vorir væru einn
partur af 'hernum.
Mér er sagt, að til séu menn, —
margir get eg ekki hugsað að þeir
séu, — er álíta, að það sem þetta
land, Canada, New Zealand,
Australia og Indland hafa lagt til
stríðsins, sé minna en vænta mátti. j
Vér létumst aldrei hafa yfir mikl-
um vígbúnum her að ráða. Vér
sögðum til þess, að vér gætum sent
úr landi 100 eða 160 þúsund
manna her, og því tilboði var tek-
ið mjög vel og þakksamlega. Hvað
hefir komið' fram? Af því hrausta
liði sem vér höfum sent til víg-
vallar eru, að því er eg hygg,
þrisvar sinnum fleiri menn falln-
ir, heldur en þeir er vér höfðum
lofað að senda á vígvöll, en það lið
er nú mannfleiri en nokkru sinni
áður og fer æ vaxandi. Hinn brezki
her hefir þegar mist helmingi
fleiri menn heldur en sá þýzki í
ófriði Þýzkalands og Frakklands
1870—71.
Það sem vér höfum lagt til er
ekki minna — það er stórmiklu
meira en upphaflega var af oss
vænst, og það sem vér höfum
þegar gert, er ekki nema nokkur
hluti þess sem vér munum inna af
hendi. Vér höfum ennþá ekki
látið rothöggið ríða. Vér höfum
ennþá ekki gert alt sem vér orkum
á landi — vér höfum orðið að
koma nýjum her á laggirnar •— og
nýjan her höfum vér skapað. Vér
erum að skapa enn nýjan her, ég
látum þá, sem það vilja, ekkert til-
lit taka til flota vors og þess sem
hann hefir afrekað, líta aðeins áj
hemað vom á landi, látum þá bíðaj
til úrslitanna. Látum þá bera
saman það sem vér höfum gert, við |
það sem vér höfum lofað, og þá
munu þeir ef til vill verða beturj
færir um að dæma um það, semj
vér munum gera, þegar vér lofum
enn meira.
Vér sjáum hinn þýzka her
smámsaman færast nær því að
komast i þrot, þó ekki vilji eg
segja, að hann sé að því kominn
að ganga saman. En vér erum
ekki að því komnir, að hætta aS
auka vom.
Eg hef getið um manntjón í
voru liði. Eg harma ekki forlög
þeirra, sam fallið hafa. Þeir
deyja góðum dauðdaga, fyrir hinn
bezta málstað, frelsi mannkyns-
ins undan útlendri yfirdrotnan.
Vér munum allir, hver með öðr-
um, fúsir til að láta lifið fyrir
þann heilaga málstað. Vér höfum
lagt mikið í sölurnar að undan-
fömu. Vér horfum óskelfdum
augum gegn framtíðinni. Vér er-
um til þess búnir að leggja mikið
i sölumar; vér erum til þess full-
ráðnir, að þessu stríði ljúki vel og
hamingjusamlega og þann ásetning
er að finna í öllum pörtum hins
brezka ríkis, og hjá öllum banda-
mönnum vorum.
Veri mér því leyft, að bera upp
fyrir yður til samþyktar ályktun
sem eg skal nú lesa upp. Hún
hefir verið borin upp, og er ef til
vill borin upp á þessari stundu í
öllum pörtum lands vors. (Hún
liefir verið borin upp í Canada,
Ástraliu, New Zealand, South
Africa, India og hvar sem 'hinn
brezki fáni blaktar, svo og hvar
sem ást brezkra manna á réttvísi
er þekt og elskuð:
“Að á þessum ársdegi tilkynn-
ingar um réttlátt stríð, lýsir þessi
fundur Lundúna manna því, að
hann er einráðinn í að halda uppi
bardaga þartil stríðið er á enda
kljáð með sigri, til viðhalds þeim
hugsjónum frelsis og réttlætis, sem
er sameiginlegt og heilagt málefni
allra vorra bandamanna.”
Tímarit.
Skírnir
Thnarit hins ísl. bókmentafélags.
89. ár. 3. hefti.
í þessu hefti Skírnis eru tvær
góðar ritgerðir um islenzk efni,
birtist önnur hér í blaðinu, eftir
Jón að Yztafelli, merkilega vel
lmgsuð og vel orðuð, hin er um
tímatalið íslenzka, eftir G. Björns-
son, einn af þeim fáu miðaldra
mönnum, lærðum, er nam fingra-
rím í æsku, og hefir haldið trygð
við þau fræði. Stephan G.
Stephanson á þar flokk, sem
nefnist “Vopnahlé”, samtal feðga
á vígvelli, er standa á öndverðum
meið, með bollaleggingum um ýms
efni, æði stórskorin. Ennfremur
er að nefna ritgerð um alþýðu-
vísur, eftir E. Sæmundsson.
Skírnir er yfirleitt gott rit, eink-
anlega um íslenzk efni, svo og er
ritstjórinn, Dr. G. Finnbogason
stingur niður penna um sín fræði
og áhugamál.
Iðunn.
Tímarit til skemtunar og fróð-
leiks. Fyrsta hefti.
Útgefendur þessa rits eru þeir
mágar Ágúst Bjarnason og Jón
Ólafsson, en Einar Hjöleifsson er
í ritstjórninni með þeim Ritið •
ffcr vel á stað; vér birtum í þessu
blaði stutta ritgerð úr því, sem á
erindi til 'hvers manns, og vel
mætti hafa fyrir teksta í margar
ritgerðir. Vinsælt og vel þegið
mundi þoð, ef ritið flytti margar
slíkar. G. Guðmundsson “innleið-
ir” þetta fyrsta hefti með liðlega
rímuðum Ijóðaleik og Jón Ólafs-
son byrjar á ritgerð, er hann nefn-
ir “Kaflar úr sögu æfintýra-
manns,” en sá maður er hann
sjálfur. -Ágúst ritar ennfremur
um það, hvemig stjörnur myndast,
vel og fróðlega. Þárnæst má
telja þýddar sögur og vel gerð
kvæði og erindi.
Ehnreiðin 21. ár. 3. hefti
Þetta hefti hinnar vinsælu, og
nú orðið öldruðu Eimreiðar, er
tæplega eins fjölskrúðugt og vant
er, mestmegnis um meðlimi Good-
templara reglunnar á Islandi og
baráttu þeirra fyrir bindindi, með
fjöldamörgum myndum, væntan-
lega af hinum helztu þeirra á með-
al. Yfirlit þetta er fremur læsi-
Rgt, og Reglubræður eiga þáð án
vafa skilið, að saga þeirra sé rit-