Lögberg - 27.04.1916, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, MMTTJDAGINN
27. APRIL 1916.
3.
CANADISK
SKANDINAVA HERDEILD
(Overseas Battallion)
Undir stjórn
Lt.-Col. Albrechtsen.
Lt.-Col. ALBRECHTSEN,
Aðal-skrifstofa:
1004 Union Trust Building,
Winnipeg:
Stjómað eingöngu af Skandinövum og lið
safnaður allur undir þeirra umsjón.
SKANDINAVAR ERU BEÐNIR AÐ GANGA I ÞESSA DEILD
INNRITIST STRAX!
Gerist kaupandi Lögbergs
þér tem lesið það en
hafið ekki enn : l
að yður fyrir því.
HEILBRIGÐI.
Böð og bakstrar.
Eftir Vald. Erlendson lœkni.
Allir, sem baða sig daglega, et5a
að muij hafa nota'Ö böö, geta boriö
vitni um, hve hressandi og styrkj-
andi þau eru fyrír líkamann, meira
aS segja bæði fyrir sál og líkama.
Þegar þess er gætt, er þaö mjög
merkilegt að íhuga, að : öllum öld-
um hefir meginþorri manna bein-
línis verið hræddur við vatnið,
hræddur við að væta á sér kropp-
inn. Og þrátt fyrir allar framfarir,
aukna mentun og hollari lifnaðar-
hætti hefir mikill hluti almennings
enn þá ýmugust á böðum. Mér er
kunnugt um, að bæði víða á íslandi
og hér í Danmörku eru margir,
einkum eldra fólk, sem napstum
heldur vilja láta sig drepa, en fara
niður í baðker, að eg ekki tali um
steypiböð. Að minsta kosti upp til
sveita á íslandi þvoðu menn sér
ekki nema endrum og sinnum um
allan líkamann í ungdæmi mínu, og
þá helzt á stórhátíðum, einkum á
aöfangadag jóla. Viða úti á lands-
bygðinni hér í Danmörku er engu
betur ástatt, að því er böð snertir.
Eg man eftir, þegar eg árið 1908
var aðstoðarlæknir á sjúkrahúsi
einu á Sjálandi, skamt frá Kaup-
mannahöfn, að maður á sjötugs-
aldri, sem lagður var inn á spítal-
ann, hélt, að hjúkrunarkonumar
ætluöu að drekkja sér í baðkerinu,
og bað þær hástöfum, eins og guð
sér til hjálpar, að þyrma sér; og
seinna, er eg kom til sögunnar,
barðist hann um á hæl og hnakka
og hrópaði, að hann vildi heldur,
láta skera sig kvikan á hol, en
drukna þarna í lauginni. Hann
vissi ekki hvað það var, hafði aldrei
á æfi sinni þvegið séf- um allan
kroppinn. (Þess ber að geta, að
hann var að öðru leyti mjög á eftir
tímanum, hafði t. d. aldrei komið
til Kaupmannahafnar, þótt hann
byggi ekki nema 3 mílur frá höfuð-
staðnum; og hafði aldrei ferðast
með járnbraut. í sparisjóðsbók, er
hann hafði með sér á spítalann, átti
hann aftur mörg þúsund krónur;
svo að það var ekki fátækt, sem olli
hinum miðaldarlegu lifnaðarháttum
hans. (
En eg þarf ekki að leita svo langt
aftur í timann sem til 1908. í
verkahring mínum hér í Vendil-
sýslu ber það þráfaldlega við, að
fólk, sem eg legg hér inn á sjúkra-
húsið, fyrst og fremst biður mig
um og grátbænir, að eg skuli sjá
um, að það verði ekki laugað. Marg-
, ir óttast baðið miklu meira en sjálf-
an holdskurðinn. Sumt eldra fólk
hér um slóðir til sveita þvær sér
heldur ekki nema endrum og sinn-
um í framan og hendurnar. Ný-
lega bað roskin kona mig að afsaka,
þó maður hennar væri allóhreinn,
því hann hefði ekki fengist til að
þvo sér í 6 vikur! Því fer þó
fjarri, að mentun manna og menn-
ing hér á Norður-Jótlandi sé nokkru
minni en í öðrum landshlutum,
heldur stendur hún hér að mörgu
Ieyti framar, einkum að því er
snertir húsakynni og bóklega þekk-
ingu.
Á öllum öldum hafa böð verið
notuð og þekt af visusm mönnum
og stéttum, bæði sem heilsusamlegt
nautnameðal og sem lækning við
ýmsum sjúkdómum og kvillum.
Það er líka óhætt að fullyrða að
vatn á ýmsan hátt notað er eitt-
hvert hið bezta jyf, sem til er. Allir
þekkja, hvílík undra-áhrif rétt
lagðir vatnsbakstrar hafa á næstum
alls konar útvortis-bólgu, einkum
og sér í lagi æðabólgu, handar- og
fóta-mein og minniháttar blóðeitrun
Nú á tímum er bæði heitt og kalt
vatn notað til þessara bakstra, þó
einkum heitt, því notkun þess mæt-
ir yfirleitt minni mótspyrnu hjá al-
menningi en köldu bakstramir, sem
margir eru sífelt hræddir við. Á
Seinni tímum er farið að nota kalt
vatn á ýmsan hátt frekar til lækn-
inga en áður, og við langtum fleiri
sjúkdómum, og eru það einkum
þýzkir, austurrískir og franskir
læknar, er gengið hafa þar í broddi
fylkingar. Þeir nota ekki aðeins
köld böð og bakstra, þegar um full-
orðið fólk er að ræða, heldur og
einnig við sjúkdóma hjá bömum og
gamalmennum, þótt það lengi hafi
verið skoðaður sem heilagur sann-
leiki, að kuldinn eða hið kalda vatn
væri bráðskaðlegt fyrir ungböm og
háaldrað fólk. Auðvitað má of-
mikið af öllu gera, og herðingu
bama með köldu vatní, einkum
köldum böðum, má óhætt telja við-
sjárverða. Því þess ber að gæta,
að bömum er hættara við ofkæl-
ingu en fullorðnum, vegna þess að
yfirborð likama þeirra er að tiltölu
miklu stærra en á fullorðnu fólki.
Öðru máli er að gegna með kalda
bakstra, sem oft er hægt að nota í
sjúkdómstilfellum, þótt um börn sé
að ræða, eins og síðar mun getið.
Alment stafar hræðsla fólks við
kalt vatn frá þeirri skoðun, að það
rýri eða steli í burt nokkru af hin-
um eðlilega hita likamans, og sé það
sérstaklega skaðlegt, er um böm eða
veiklað fólk sé að ræða. En þessi
slfjðun er alveg röng; því að snögg
kuldaverkun á hörundið, eins og t.
d. köld böð (65—75 stiga kerlaug-
ar eða steypiböð) framleiða aukinn
hita í líkama mannsins, eða að
minsta kosti aukna hitatilfinningu
í hömndinu. Köld böð draga þann-
ig ekki úr eðlilegum líkamshita,
ekki einu sinni þótt um veiklaða
menn eða blóðlitla sé að ræða,
heldur geta þau einmitt aukið
hann; því að við böðin styrkist og
stælist taugakerfið, sem aftur verð-
ur þess valdandi að hitaframleiðsla
líkamans vex að meiri mun, en hör-
undið missir af hita sínum. En þar
eð htiaframleiðsla er eitt hið mikil-
vægasta lífsstarf næstum allra líf-
færa líkamans, og þau á hinn bóg-
inn við aukna hitaframleiðslu fá
meiri kraft og lífsþrótt, þá getur
þetta einmitt haft mikla þýðingu,
þegar um börn er að ræða og veikl-
aða menn, sem þurfa að auka og
efla líkamskraft hinna ýmsu líf-
færa.
Sem dæmi þess, hve gott heil-
brigðismeðal kaldir vatnsbakstrar
geta verið, jafnvel við mjög þunga
sjúkdóma hjá börnum, skal hér til-
færð frásögn eftir þýzkan barna-
lækni. Þar segir svo:
“Eg hafði fyrir skömmu til lækn-
inga barn eitt, þriggja mánaða gam-
alt, er þjáðist af maga- og garna-
bólgu. Það var mjög aðfram kom-
ið, er eg sá það í fyrsta skiftið, þvi
kalt á höndum og fótum, blátt í
andliti og á vörum, og hjartað svo
máttvana, að varla varð vart við,
að lífæðin slægi. Eftir að barn
þetta hafði fengið kalda vatns-
bakstra kringum kviðinn og bakið,
brá undir eins til batnaðar, uppsala
og niðurgangur hættu alveg, og
bamið lifnaði við að öllu leyti og
náði fullri heilsu.”
Til að lækna að fullu þetta dauð-
vona bam, nægðu aðeins kaldir
bakstrar, og það þurfti hvorki að
grípa til þess að nota “mixtúru” né
“púlver”. Það hefir auðvitaö af-
armikla þýðingu, að bakstramir séu
rétt 0g vandlega á lagðir. Bezt er
að nota þykt léreft eða líndúk, sam-
anbrotinn fer—sexfaldan; svo dýf-
ir maður honum nokkrar mínútur
niður í 65—70 gráðu heitt vatn, þ.e.
vatn sem hefir alment stofuhitastig.
Því næst er baksturinn þurundinn
og lagður í snatri á hinn sjúka lík-
amshluta. Utan yfir sjálfan
kuldabaksturinn em svo lagðir 2
til 3 þurrir dúkar, helzt úr ull, svo
að engin væta komist í rúmið.
Að þessi einfalda lækningarað-
ferð getur hjálpað gegn ýmsum
sjúkdómum, er bezt sönnun þess,
hve mikilsverð styrking tauganna,
einkum æðatauganna, er fyrir líf
og heilsu manna. Köldu böðin, og
þá líka köldu vatnsbakstrarnir,
hafa, eins og áður var á drepið, þau
miklu áhrif á liffærin, að efna-
breytingin verður skjótari; og af
því leiðir aftur, að hin eðlilegu
gagneitur likamans gegn ýmsum
sjúkdómum myndast skjótar og
öflugar. ('Frh.),
—Eimreiðin.
Um vorið heima.
Blíða vindinn fóstran fær
fossar sterkir gjalla
fríða lindin hlíða hlær,
Hossar merki fjalla.
Bláu fellin missa mjöll
“manar” sagnaríku
gráu svellin eyðótt öll
allir fagna sliku.
Græðir sunna kalið kíf:
kyssir unnar dætur.
Klæðir runna, lofar lif
lóu munnur sætur.
Færir lýðum svana söng
sólskins blíða heima,
nærir tíðum fagnaðs föng
frændur kvíða gleyma.
Flóar skrýðast, brekku börð
blómstur fæðir munna,
móar prýðast, jafnast jörð,
júní græðir sunna.
Nætur sólin lýsir lýð
ljúfust hryndir trega,
þrætu tólin stanzar stríð,
styrkir lyndis vega.
Greiða fríðar liljur lokk
lengist hárið nýja,
breiða prýða dala dokk
drekka tárið skýja.
7. apríl 1916.
Sv. Simonsson.
pakkarávarp.
Hér með þökkum við kærlega
hinum heiðruðu ritstjómamefnd-
um Lögbergs og Heimskringlu.
Ekki einungis fyrir sendingu á báð-
um blöðunum: Heimskringlu og
Lögbergi, 8 eintök ('að gjöf), skil-
víslega og vikulega send. Ekki
einungis fyrir þetta þökkum við
innilega, heldur einnig þökkum vér
mjög vel fyrir mikla og ríflega úti-
látna bókasendingu að gjöf frá báð-
um,—bókasöfnum beggja blaðanna.
— Hlýlegur hugur og kær kveðja
okkar allra hér skal endurgoldin til
frumkvöðla og gefenda þessara
bóka og blaða.
Vinsamlegast, með ósk um gleði-
legt sumar og góðan árangur þess.
24. apríl 1916.
Fólkið á Gamalmennaheimilinu
á Gimli.
Fjörugt í Víkínni.
“Fréttir” sem út komu mánudag-
inn 13. marz geta þess að sunnu-
dagskveldið á irndan hafi þessar
samkomur verið haldnar all-
ar í senn í Reykjavík
og alstaðar verið húsfyllir: Bjami
Jónsson frá Vogi hélt fyrirlestur
um áhrif styrjaldarinnar á Islandi;
séra Jón Helgason hélt fyrirlestur
um Reykjavik þegar hún var 14
ára; Sigurður kennari Jónsson
flutti fyrirlestur um þjóðþrif; Ieik-
urinn “Tengdapabbi” var leikinn í
leikhúsinu; samkoma og dans var
haldinn í Goodtemplarahúsinu;
myndasýning á tveimur kvikmynda-
húsum og guðsþjónusta í þremur
kirkjum. — Það er orðið fjörugt í
Reykjavík.
Þriggja ára gamalt barn féll of-
an í sjóðandi súpupott fyrir þrem
vikum að Fairford í Manitoba; var
barnið flutt á spítalann í St. Boni-
face og andaðist á laugardaginn.
foreldrar þess heita J. Donabay.

8 6 L 1 K I I,
8 O l. S K I N.
S
Smásaga.
Kæri ritstjóri Sólskins.
Eg þakka þér kærlega fyrir Sól-
skm, mér þykir gaman að þvi. Eg
ætla að senda Sólskini ofurlitla
sögu; hún er á þessa leið:
Það var heima á Islandi, þegar
mamma mtn var lítil stúlka á sjö-
unda ári. Það var á aðfangadags-
kveld jóla. Allir voru komnir upp
í rúm, og ljós logaði í baðstofunni.
Allir voru sofnaðir nema manna,
hún sat uppi í rúminu sínu og var
að skoða lítilfjörlega myndabók,
sem henni var gefin í ljólagjöf, og
gat ekki sofnað af kátínu yfir því
að blessuð jólin voru komin og af
því ljósin loguðu. En þegar hún
er búin að sitja uppi dálitla stund,
þá heyrir hún að gengið er um bæ-
inn og fótatakið færist nær, þangað
til að baðstofuhurðinni var lokið
upp og inn kemur lítil og lagleg
stúlka, á að gizka 10 til 11 ára og
kemur inn eftir gólfinu, litur í
kringum sig og gætir vel að öllu.
('Systkini mömmu voru mörg og
voru þeim gefin kerti, og var einu
kertinu skift á milli 4 krakkanna,
og létu þau kertin sín, þegar þau
slöktu á þeim, upp undir sperru).
Stúlkan steig upp á rúmstokkinn á
öllum rúmunum og skoðaði alla
kertisstúfana, nema þann sem var
uppi yfir rúmi foreldra hennar, og
var hún mjög hýrleit og brosandi,
og lét svo hvern stúfinn á sama
stað. En mamma lagðist út af af
hræðslu þegar hún steig upp á
fyrsta stokkinn. Hana dauðlangaði
til að segja henni aö hún mætti eiga
kertisstúfinn. En hún gat ekki
talað fyrir hræðslu, en sá þó að
hana langaði til að eiga hann. Svo
fór hún út eins og hún kom. En
mamma hljóðaði upp af hræðslu
þegar hún var farin svo mamma
hennar vaknaði og spurði hana hvað
að henni gengi, og sagði hún henni
alla sögtma, og sagði mamma henn-
ar henni að hún hefði ekki þurft að
vera hrædd, hún hefði átt að segja
henni að hún mætti eiga kertið.
Þetta er nú stutt saga, en hún er
sönn.
Mikið þótti mér gaman að vís-
unum í blaðinu um fuglinn og hann
Fúsa. Eg er búin að læra þær.
Svo óska eg þér og öllum Sól-
skinsbömunum gleðilegs sumars.
Með vinsemd.
G. J. M. GuSmundsson, 8 ára.
Mikley, Man.
Bellingham, Wash.
Herra ritstj. Lögbergs og Sólskins.
Þegar eg sé svo marga skrifa i
Sólskin, jafnvel á mínu reki, lang-
ar mig til að leggja orð i belg, með
fullkomnu þakklæti fyrir það sem
Sólskin flytur okkur hintjm ungu,
sem er birtan og blíðan, sem leiðir
bamssálina meira og betur en nokk-
uð annað, í grend við það sem gott
er. Þegar við komum af skólan-
um, spyrjum við mömmu: “Hvar
er Sólskin?” Bendir hún mér og
mínum eldri bræðrum á einhvern
kafla til að æfa okkur á. Og svo
komum við nokkur börn saman á
sunnudögum, og þá með okkur ein-
hverjir úr íslenzka félaginu “Kári”,
til að vita hvað vel við lesum í Sól-
skininu. Þá erum við stundum lát-
in skrifa upp úr þvi kafla og ger-
um það sem bezt við getum. Við
berum góðan hug til Sólskins og rit-
stjóra þess og óskum honum og
blaðinu gæfu og gengis.
Bertha Bjarnason, 8 ára.
Tóbaksnautnin er hœttuleg.
Bréf til þín.
Heyrðu, lesari góður! Ef þú ert
lítill drengur, þá ætla eg að biðja
Æskuna að segja þér frá mér tvær
sannar smásögur. Þær sýna þér,
hvernig tóbaksnautnin getur óbein-
linis orðið orsök i dauða manna.
Það bar við á Frakklandi, að
maður, sem ekið hafði út í bifreið,
fanst dauður hjá bifreið sinni brot-
inni í stórgrýtisurð meðfram vegi
einum. Enginn sá þegar bifreið-
in fór út af veginum. En brátt
komust menn að, hvað þessu hafði
valdið. Maðurinn var með vindling
milli tannanna, eldspitustokk í ann-
ari hendi og eldspítu i hinni. Tó-
baksílöngunin hafði orðið skynsem-
inni yfirsterkari; hann hafði slept
stýrishjólinu, vagninn svo runnið út
af veginum og maðurinn stungist
á höfuðið á steinnibbu, sem braut
gat á höfuðkúpu hans. —
Hinn viðburðurinn er yngri og
átakanlegri fyrir okkur, þvi það var
ungur og myndarlegur íslendingur,
sem þar hlaut svo sorgleg æfilok.—
Það var í fyrra vetur, að íslenzkur
maður var á gangi fyrir utan borg-
ina Hull á Englandi eftir að dimt
var orðið og kveikti í pípu sinni.
Lögreglan sá ljósið og hélt að það
væri njósnari frá óvinaþjóð að gefa
einhverja bendingu og skaut i átt-
ina til mannsins; skotin hittu hann
og urðu honum að bana.
Hugsið þið nú um! Hefði bif-
reiðarstjórinn aldrei vanið sig á að
reykja, hafði hann aldrei slept stýr-
ishjólinu til að kveikja i vindlingn-
um, og þá hefði vagninn hans að
líkindum aldrei runnið út af vegin-
um.
Sama er að segja um hinn mann-
inn. Hefði hann aldrei kveikt í
pipu, hefði hann liklega aldrei verið
skotinn.------
“Til þes seru vond dæmi að var-
ast þau”, segir máltækið. Ef þú
venur þig á að neyta tóbaks, getur
enginn sagt nema að fyrir þér kunni
að fara líkt eða eins og þessum
mönnum. En þú veizt, að landið
okkar er alt of fáment til að missa
nokkum sona sinna á svo hrapar-
legan hátt.
Farðu þvi að minu ráði: Byrjaðu
aldrei á að neyta þessa dýra, skað-
lega og viðbjóðslega nautnameðals
— og þig mun aldrei iðra þess.
Vinsamlegast.
H. Hannesson.
—Æskan.
Hvaðan fáum við korktappaaa?
Öll vitum við líklega eitthvað um
það, en ekki til fulls. — Korkið er
börkur af sigrænni eik, sem eink-
um vex á Spáni og í öðrum löndum
við Miðjarðarhafið. í^egar kork-
eikin er 15 ára gömul, er börkurinn
orðinn nógu þykkur til þess að nota
hann. Honum er þá flett af eik-
inni, og að átta árum liðnum er þá
kominn jafn þykkur börkur á hana.
Þannig má taka börk af sömu eik-
inni hvað eftir annað með 8 ára
millibili, einum 10—12 sinnum.
Korkstykkir eru bleytt í vatni og
síðan þurkuð; að því búnu eru þau
látin yfir eld og hituð og dregur þá
korkið sig saman. Loks eru þau
lögð undir þurra pressu og flött út
meðan þau eru heit.
Korkplöturnar eru siðan sendar
um allan heim og tappaskerarar búa
til úr þeim flöskutappa og fleira.
—Æskan.
ULL
JV/IANITOBA-STJÓRNIN tekur að sér að selja
ull fyrir bændur fylkisins. 1 fyrra seldi stjórn-
in ull fyrir bændur og fékk 25* cent fyrir pundið að
meðaltali. Með því að flokka ullina og selja hana
í stórum stíl getur stjórnin fengið gott verð fyrir
hana.
Upplýsingaskjal no. 33 [prentað einungis á
ensku] skýrir frá þessu fyrirkomulagi. Skrifið [ann-
aðhvort á ensku eða yðar eigin máli] eftir eintaki af
upplýsingaskjalinn. Látið svo einhvern sem les
ensku segja yður hvað þar er sagt.
VALENTINE WINKLER,
Búnaðarráðherra í Manitoba.
Margt smátt gerir eitt stórt
jafnvel þegar um eldspítur er að ræða, þá ættu menn
að hafa augun á smámunum. Viðartegundin, gæði
brennisteinsins, hversu hægt er að kveikja á þeim
EDDY’S ELDSPlTUR
eru búnar til úr sterkum hreinum furuviði og ávo vel
gerðar að í þeim kviknar frábærlega vel. Eddys eld-
spítur hafa verið til sölu í sextíu og fimm ár það er því
ekki að undra þó þetta félag kunni að búa til eldspít-
ur. Það er altaf óhætt að reiða sig á vörur sem Eddy
félagið býr til. • ,