Lögberg - 27.04.1916, Blaðsíða 1

Peerless Bakeries
Heildsöluverzlun
Búa til beztu tegundir af sætabrauði. Ekkert sparað
til að hafa það sem ljúffengast. Giftingar kökur búnar
og prýddar sérstaklega vel af manni sem er meistari fþeirri
iðn. Kringlur og tvíbökur einnig til sölu. Pantanir frá
verzlunarmönnum út um landið fljótt afgreiddar.
C. HJALMARSON, Eigandi,
1156-8 Ingersoll St. - Tals. G. 4140
ÞETTA PLÁSS ER
TIL SÖLU
29. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 27. APRÍL 1916
KENNARA-SKÓLIN N í BRANDON
Herra ritstjóri.
Hér metS sendi eg þér nokkrar
línur viBvíkjandi nýbygfta kennara-
skólanum hér í bæ, og lítið ágrip af
tögu þessarar stofnunar og upp-
vexti.
Mér er eðlilega kunnugast um
þenna skóla, þar eS eg hefi dvalið
hér í bæ um nokkurra ára skeið.
Einnig veit eg að töluvert af ís-
lenzkum nemendum hefir sótt
þenna skóla nú á síðari árum, og
finst mér þvi viðeigandi að íslend-
ingar fái tækifæri til :ið kynnast
högum stofnunarinnar.
Kennaraskóli var fyrst stofnað-
ur í Manitoba árið 1883. Mr. E. L.
Byington var fyrstur skólastjóri.
Áriö eftir varð Mr D. J. Goggin
skólastjóri. Hans fvrsta verk var
að koma á fleiri stofnunum, og var
ein þeirra sett á stofn í maímánuði
það ár í Brandon. —
fþetta var fyrsta sporið í kenn-
ara-skó!a áttina í Brandon. 18
nemendum var kent í High School
byggingunni, undir leiðsögu Mr.
Goggins, sem nú er læknir og mikið
riðinn við mentamál í sambandi við
mentamáláa deildina í Ontario-
fylki. —
Árið 1885 var samskonar skóli
settur og voru nemendur þá 45.
Árið 1888 varð breyting á kenn-
araskólanum. Kenslutími stofnun-
arinnar í Brandon var lengdur,
þannig að timabilið stóð yfir í sjö
vikur. 1 þetta sinn voru nemend-
ur 48, 34 stúlkur og 14 piltar.
Þetta fólk hefir nú tvístrast um
alt. Piltarnir eru flestir hér í Can-
ada, nú bankastjórar, verzlunar-
menn, eða kennarar. Einn þeirra
varð trúboði á Filippy-eyjunum.
Um stúlkumar er það emnig að
segja, að þær eru farnar víðsvegar,
og engum er ætlandi að hafa ná-
kvæmar gætur á þeim. Þær halda
samt áfram því göfuga starfi að
menta ungdóminn, þeim sem aldur
hefir entst, þó flestar hafi þær ef
til vill breytt uni nafn, því sá vani
var sterkur á þeim dögum að fórn-
færa skólakenzlunni, fyrir ennþá
göfugra starf—og þeim vana liefir
rækilega verið haldið við síðan. —
Dr Gogg:n gat ekki sjálfur ver-
ið við kenzlu á þessu tímabili, svo
að Mr. W. H. Mclntyre, nú læknir
og skólastjóri fylkis-kennaraskól-
ans hafði þá kensluna á hendi. —
Skýrsla hans ber með sér, að jafn-
vel þótt nemendur afköstuðu ekki
miklu hvað lærdómi viðvíkur, þá
höfðu þeir góðan tima.
Verklega kenslan fór fram, þar
sem hún fer fram þann dag í dag
—í barnaskólum bæjarins. Næstu
tvö ár var Mr. Goggin skólastjóri
og alt fór fram svipað.
Á þessu timabili var kennendum
gefið betra tækifæri til kenslu-
æfinga, þar eð Miss Glendenning
kendi þar í barnaskóla, sem var í
sömu byggingu og kennara-skólinn
hélt til þá. — Þá var einnig stofnað
kennarafélag i brenum, og komu
kennarar sanian til að ræða lieil-
brigðismál og kynnast.
Árangurinn varð góður. — Árið
1891 var enginn skóli. Árin 1892
til 1893 var skólinn settur undir
umsjón Mr. L. M. Magaire.
Á þessum árum var mörgu góðu
til leiðar komið. Ræðuhöld og
sönglist komu þá fram á sviðið, og
fótbolta félag var stofnað.
Árið 1894 varð Mr. Rose skóla-
stjóri, og 1895 og 1896 var Mr. Mc-
Calman aðstoðarkennari. — Árið
eftir varð Mr. Lang aðstoðarkenn-
ari i stað Mr. McCalmans, og und-
ir stjóm þessara manna var skól-
inn þar til 1905, að því undanteknu,
að Mr. Rose og Mr. Mclntyre voru
við völdin 1899 og Mr. Rose og Mr.
Parr 1902.
Frá þessum tíma, og þangað til
skólinn flutti í núverandi híbýli sin,
var hann á einlægum ferli. og var
settur hingað og þangað eftir þvi
sem haganlegast þótti. Síðasta
kenslu-tímabilið var haldið undir
stjórn núverandi skólastjóra Mr.
B. J. Hales, í Alexander barnaskól-
anum.
Þar eð starfssvið skólans hafði
stækkað svo mjög á síðari ■■'um. ]
taldi mentamála-deild fylkisins þaö
nauðsynlegt að skólinn eignaðist
heimili út af fyrir sig, þar sem
tækifæri væri íyrir kennara-efni
fylkisins að fuilkomna sig. Sanv
kvæir.c þessari áiyktan var ' æði
valiö fyrir heimili skólans, á rnjög
hentugum sta^ í suðurhluta bæjar-
ins.. Svæði þetta er um ekra
að stærð.
Sumariö 19x1 og vorið 1912 var
byrjað að undirbúa og rækta kring
um skólann. Nálega allar tré-
tegundir sem þrífast í Manitoba
voru gróðursettar, og grasfræi var
sáð. Töluverður hluti af svæðinu
kring um skólann er ætlaður til af-
nota fyrir verklega kenslu í garð-
yrkju ; sem er eitt af þýðingarmestu
störfum hans.
Á skólabyggingunni sjálfri var
byrjað vorið 1912 og var hún full-
gjör haustið 1913. Stærð 85x105
fet. Kostnaður hér um bil 125,000
dalir. Byggingin er tví-lyft, mjög
vandlega gerð, úr hvítum múrsteini,
og höggnum steini.
í kjallaranum ent hitunarfærin,
húsrúm gæzlumanns, handiðnastofa
og salerni. Á fyrsta lofti eru tvær
stórar og rúmgóðar kenslustofur,
bókhlaða, efnafræðisstofa og lestr-
arsalur.
Lestrarsalurinn er mjög vel úr
garði gerður; húsgögn öll úr eik og
arinn í öðrttm enda salsins, en í
hinttm dyr inn í bétkhlöðuna. Efna-
fræðisstofan er einnig vel tVbútn,
með hentug tæki til að lctðbeina
peim nemendum, sem æll.t -ér að
ker.na úti á sveitaskólum Rétt hjá
efnafræðis - stofunni er gróðrar-
stöðin.
Á öðrtt lofti er ’iússtjómar
keiv. ustofa, og önntir auka-kensltt-
stofa, og þar er eintiig fundarsa.tir
skó!a-lestrar-féiagsins.
í handiðná-deiídinni eru kendar
stníðar og teikningar, sérstak >'ga
þær sem lúta að. byggingum, og i
hússtjórnar-deildi’nni matre’ösla og
hússtjórn. — Gróðrarstöðin er að-
allega ætluð til afnota viö trjá- og
grasafræði, og tilsögn við að rækta
og planta jurtir og tré.
Árið 1913 flutti núverandi
skólastjóri Mr. B. J. Hale í skól-
ann, og var Miss McNabb þá að-
stoðarkennari.
Kennari í likamsæfingum var þá
Majer Mc Laren, skozkur maður,
mjög vel látinn. Hann féll í orustu
við St. Juline 22. apríl 1915.
Haustið 1914 var kenslutíminn
lengdur. Þriðju deildar timabil var
lengt i 18 vikur; með því augna-
miði að gefa nemendum betri und-
irbúning til sveitakenslu. Hús-
stjómar-deildinni var þá bætt við,
undir umsjón Miss W. Maim og
handiðna-kenslu undir umsjór Mr.
Skene. — Miss Yeomans og Miss
Matheson voru fengnar til að hafa
á hendi kenslu í líkamsæfingum og
Mr. W. B. Beer og Miss M. F. Reid
voru ráðnar fastakennarar skólans.
Haustið 1915 var sett á stofn
annarar deildar tímabil, sem stendur
yfir í eitt ár og voru nemendur til
að byrja með 55.
í viðbót við hina reglulegu
kensludeild skólans, hafa tvær
Ruthenian skóladeildir aðsetur sitt
í skólanum, undir forstöðu Mr. J.
S. Cressey og Mr. A. D. Clauess,
sem aðstoðarkennara. Það var á-
lítið, að ef Ruthenian nemendunum
væri gefið tækifæri til að kynnast
kennara-efnunum og njóta við og
við kenslu hjá fasta-kennurum skól-
ans, þá myndi það verða til þess að
hjálpa þeim í ensku, jafnframt því
að glæða hjá þeim canadiskan
hugsunarhátt.
Kerinaraskólinn í Brandon leitast
við að gefa beztu kenslu í öllum
skólafögum, og innræta góða stefnu
'í hversdagslífinu, sérstaklega gagn-
vart sveitalífinu, og auka áhuga fyr-
ir kenslustarfseminni. Það er von-
að, að þessu verði fyllilega til leiðar
komið vegna þeirrar æskilegu sam-
vinnu, sem nú á sér stað milli'kenn-
ara skólans og nemenda hans.
Það þarf ekki nema að koma á
kennaraskólann í Brandon til að
sjá það strax, að alt fer þar fram
með framúrskarandi góðri stjórn
og reglusemi, enda er Mr. B. J.
Hales, núverandi skólastjóri, einn
af færustu mönnum til þess starfa,
framsýnn og duglegur og lætur sér í
hvívetna ant um velferð nemend-
anna, og kappkostar að dvöl þeirra
við skólann verði þeim að sem
beztum notum.
Mr. B. J. Hales hefir sér til að-
stoðar, auk fastakennaranna, Mr.
Roossitu, trjárækta, blórna og garð-
yrkjumann, sem lítur eftir og vinn-
ur við alt þar að lútandi. Skólinn
hefir nú upp á síðkastið útbýtt trjám
og jurtum til gróðursetningar út á
sveitaskólum
Þeir, sem til Brandon koma, eða
fara þar um i Júní eða Ágústmánuð-
um og hafa tækifæri, ættu að koma
við á kennaraskólanum, og þá
munu þeir verða sannfærðir um
það, að skrúðugri og fegri blett er
naumast að líta hér á Manitoba-
sléttunum, en blettinn í kring um
skólann.
Brandon, 15. Apríl 1916.
Ragnar Smith.
segir hann alri samvinnu slitið
milli rikjanna, og þýðir þess konar
venjulega sama sem strið.
Mentamáladeildin í Ontario hefir
ákveðið að hætta að borga kaup
kennurum og öðrum sem í herinn
fari. Er það talið sanngjamt að
þeir hafi aðeins mála sinn eins og
aðrir. Þetta ákvæði nær þó ekki til
þeirra, sem í herinn höfðu gengið
áður; þeir hafa allir tvöfalt kaup
þangað til þeir koma úr hemum
aftur.
Sjötíu verzlunarskip frá Þjóð-
verjum og Austurríkismönnum eru
á höfnum Bandaríkjamanna víðs-
vegar; þar af 27 i New York.
Skilningurinn er sá að þau verði
þar þangað til stríðið er úti og geti
þá farið hvert sem þau vilja. Þó
í stríð fari með Bandaríkjunum og
Þýzkalandi er talið ólíklegt að þessi
skip verði tekin, vegna þess að þau
leituðu þar hælis í fullu trausti á
meðan landið var hlutlaust og er
talið vist að þeir samningar sem þá
vom gerðir verði ekki fyrir neinum
áhrifum af því, sem síðar kunni að
verða ofan á; er því búist við, að
ef í strið fari muni öll þessi skip
leita hafna annarsstaðar, en auð-
vitað eiga Þjóðverjar það þá á hættu
að þau verði tekin af Englending-
um.
Þýzki herforinginn Baron Hol-
mar Von Der Goltz, sem hefir haft
á hendi yfirherstjórn Tyrkjahers,
dó fyrra miðvikudag austur í
Tyrkjaherbúðum úr hitaveiki. Hann
var 72 ára gamall, einn merkasti
herforingi Þjóðverja.
Englendingar náðu Unbugwe i
Austur-Afríku frá Þjóðverjum
fyrra miðvikudag.
Mikill fagnaður var á Frakk-
landi þegar herdeild Rússa kom
þangað til liðs á vesturjaðri hervall-
arins. Skrúðgöngur með gleðióp-
um fóm fram í bænum Lyons þeg-
ar herinn fór þar í gegn.
1692 Canadamenn hafa fallið og
særst í orustunni við St. Eloi, eftir
síðustu skýrslum; en þó er ekki
fullfrétt enn. Af þcssum hafa 231
fallið, 121 dáið af sárum, 9 horfið
og taldir fallnir, 3 horfnir og taldir
særðir, 31 horfnir sem enginn veit
um, 1236 særðir og 62 veikir.
Rauða kross félagið í Þýzkalandi
og Austurríki hefir sent skeyti ti!
Rauða kross félagsins í Rússlandi
og lýst óánægju sinni yfir því að
tyrkneskur neðansjávarbátur sökti
þospítalskipinu “Portugal”, þar sem
Rauða kross fólk frá Rússlandi
fórst á.
Brezk herskip skutu á Zeebrugge
í Belgíu á mánudaginn og veittu
Þjóðverjum þar mikinn skaða; er
það talin harðasta hrið síðan stríð-
ið byrjaði.
Fimm loftbátar þeyttu 70
sprengikúlum á austurströnd Eng-
lands á mánudaginn, en urðu að-
eins einum manni að bana.
Ensk loftskip skutu á herbúðir
Þjóðverja í Ovatia í Egyptalandi á
þriðjudaginn nálægt Suez og gerðu
talsverðar skemdir.
Uppreist allmikil varð í Dublin
á írlandi á mánudaginn. Urðu að
því svo mikil brögð að 12 manns
vnistu lifið. -Her var sendur til þess
að bæla niður uppreistina og tókst
það eftir nokkrar skærur.
Sir Rogers Casemet mikilsmetinn
maður meðal Breta og trúnaðar-
maður þeirra í ýmsum löndum um
mörg undanfarin ár, var tekinn
fastur nýlega fyrir það að hann
hafði farið austur til Þýzkalands,
sagt þar frá því að írar væru ó-
ánægðir við Englendinga; litið
þyrfti til að hefja þar uppreist og
væri nú tækifæri. Konx hann þessu
Fyrirlestur
Dr. Guðm. Finnbogason flytur
fyrirlestur í Fyrstu lútersku kirkju
nœsta þriðjudagskveld, 2. Maí, kl.
8, um VIÐHALD ÍSLENZKS ÞJÓÐ-
ERNIS í VESTURHEIMI. Inn-
gangur ókeypis en frjáls samskot.
Mrs. Hall skemtir með söng. Allir
velkomnir.
Sama fyrirlesturinn flytur dr.
Guðmundur Finnbogason á Gimli
miðvikudagskveldið 3. maí, í River-
ton fimtudagskv. 4. maí, í Árborg
föstudagskv. 5. maí, og í Selkirk
laugardagskveldi ð 6. maí.
svo langt áleiðis að hann fór sjálf-
ur á þýzku skipi með herliði til ír-
lands og ætlaði að lenda því þar
undir fölsku flaggi; skipið náðist
og var Sir Casemet tafarlaust tek-
inn fastur; bíður hann nú rann-
sóknar og dóms.
Þjóðverjar gerðu þrjú áhlaup á
her Frakka nálægt Verdun á mánu-
daginn, en varð hvergi ágengt.
30,000 manna er her Rússa, sem
lent hefir á Frakklandi, en 300,000
ætla þeir að senda þangað alls.
Samsæri mikið hefir komist upp
á Frakklandi. Hafa 43 læknar og
aðrir við hospítöl verið fundnir
sekir um það að gefa mönnum
fölsk vottorð til þess að geta losn-
að við herinn. Heitir aðallæknir-
inn sem fyrir því gekst Dr. Lom-
bard, fyrverandi stjórnarlæknir í
litlum bæ sem Ivry heitir, skamt frá
Paris. Hann var dæmdur i 10 ára
fangelsi og 3,000 franka sekt.
Bœjarfréttir.
Kona nokkur sem Mrs. Gordon
Robert Harrison heitir hér i bœnum
ól þríbura á sunnudaginn; tvær
stúlkur óg einn pilt; lifir alt og líð-
ur vel.
Samkoman í Norðurkirkjunni i
dag (fimtudag), verður sérstaklega
vönduð, eins og skemtiskráin ber
•beð sér. Mætti draga athygli að þvi
að Dr. Guðm. Finnbogason kemur
þar fram og heilsar fólkinu hér
vestra í fyrsta skifti. Má ætla að
mörgum verði forvitni á að heyra
hann og sjá, svo vel er hann þektur
áf ritum sínum.
Þorfinnur Helgason frá Árnesi
í Nýja íslandi lézt á hospítalinu i
Winnipeg 21. þ.m. Banamein hans
var sullaveiki. Þorfinnur var 49
ára að aldri og lætur eftir sig ekkju
og fjölda barna. Líkið var flutt
norður til Árnes undir umsjón A.
S. Bardals.
BITAR
St. Boniface var eini bærinn í
allri Manitoba, sem greiddi atkvæði
með “bleytunni” 13. marz. Nú
hefir náttúran sent þangað svo
mikla bleytu að vatnið tekur húsun-
um upp í miðjar hliðar. Hún er
biturlega háðsk náttúran stundum.
“Sumarið er óskabarn náttúrunn-
ar” sagði Victor Hugo. “Stríð er
helvíti” sagði Gladstone. Þegar
þetta er athugað þá er ekki að furða
þótt náttúran veigri sér við að
senda sumarið hingað í ár.
Nýlega var sent bréf frá Is-
!andi hingað til Winnipeg innan í
öðru bréfi, og viðtakandi beðinn að
koma því til manns sem er austur
i Minneapolis, og vera viss um að
afhenda honum það sjálfur.
223. Canadiska-Skandinava
herdeildin
og aðstoðarfélag kvenna
Stríðsfréttir
Bretar náðu nokkrum skotgröf-
um frá Þjóðverjum á Frakklandi á
fimtudag nn var og héldu þeim.
Þjóðverjar reyndu að taka þær
aftur, en það mishepnaðist.
Tyrkir unnu sigur á Englending-
um í orustu við Tigris fljótið að
sunnanverðu. í Mesopotamiu, á
fimtudaginn; hröktu þeir Breta
1.500 til 2,40 fet á talsverðu svæði.
18 særðir menn komu heim aft-
ur úr stríðinu til Winnipeg á fimtu-
daginn. Þeir fóru: frá Liverpool
4. apríl og komu á skipinu
“Skandinavia”. Var þeim veitt hin
bezta móttaka.
Wilson Bandaríkja forseti sendi
Þjóðverjum síðasta skeyti á fimtu-
daginn, krefst hann þess þar að þeir
hætti að skjóta á önnur skip en
herskip og lífláta þannig borgara
hlutlausra landa. Krefst hann þess
þar aö þeir svari innan viku, ella
FUNDUR allra skandinaviskra kvenna, sem ant láta sér
um þessa herdeild, verður haldinn í Goodtemplara hús-
inu á horni Sargent og McGee, Laugardaginn 29 Apríl
kK 8 e. h., í því skyni að stofna kvenfélag deildinni til að-
stoðar. Komið og látið vinkonur yðar koma með yður.
ALLIR VELKOMNIR.
NÚMER 17
DR. GtlðMlNDUR FINNROGASON.
Nú á dögum er ísland af fáu auðugra, en góðum mælskumönnum; en
samt mun það vera flestra dómur, að þar taki ef til vill enginn fram Dr.
Guðmundi Finnbogasyni. Eru það því gleðifréttir íslendingum hér, að
hann er hingað kominn einmitt þegar þannig vill til, að sem mest er talað
um endurvakning íslenzks þjóðernis vor á meðal. Það er ekki að eins
mælskan, sem honum.er lánuð i stórum stíl, heldur má svo segja, að þar
fylgist flest að. Maðurinn er auk mælskunnar stórgáfaður að eðlisfari,
einarður með afbrigðum og betur mentaður en flestir núlifandi íslendingar
á hans aldri.
Dr. Guðmundur Finnbogason er fæddur á Arnarstapa í Suður-Þingeyj-
arsýslu 6. Janúar 1873. Foreldrar hans voru Finnbogi bóndi Finnbogason
og Guðrún Jónsdóttir kona hans, er bjuggu á Arnarstapa. Þau eru bæði
látin. Hann fór 10 ára gamall sem vikadrengur að Möðrtivöllum, gætti þar
sauðfjár og leysti af hendi önnur verk, ér kraftar leyfðu. Þar fékk hann
undirstöðuatriði mentunar sinnar. Hann lærði undir skýla hjá séra Einari
Jónssyni á Kirkjubæ og gekk í 3. bekk lærða skólans eftir tveggja vetra
undirbúningsnám. Útskrifaðisit 1896 með ágætiseinkunn; tók árið eftir
próf í forspjallsvísindum í Kaupmannahöfn með ágætiseinkunn, tók kenn-
arapróf í heimspeki 1901 með miklu lofi bæði Hoffdings prófessors og arin-
ara. Sérstaklega lagði hann stund á sálarfræði. Alþingi véitti honum
2,000 kr. styrk í tvö ár til þess að kynna sér skólamentun érlendis. Eftir
það skrifaði hann hina merku bók “Lýðmentun” 1903. Alþingi veitti hon-
um enn styrk til að ferðast um landið og kynna sér mentun alþýðu og
undirbúa fræðslumálalöggjöf og á hann mestan þátt i henni. Var að hans
ráði stofnaður kennaraskóli í Reykjavík; 1907 fékk hann styrk af sjóði
Hnnesar Árnasonar til heimspekisnáms erlendis, fór til.París, Sviss, ítalíu,
Austurrikis, Þýzkalands og Danmerkur. Hélt heimspekisfyrirlestra í
Reykjavík 1911. Hlaut doktornafnbót í Kaupmannahöfn 1911 fyrir ritgerð,
er hann nefndi: “Hluttékning vitundarinnar” ýDen .Sympatiske ForstaaelseJ.
1912 voru prentaðir fyrirlestrar hans “Hugur og heimur”, sérlega merk bók.
1912 var hann sendur sem fulltrúi Bókmentafélagsins til Rúðuborgar á
Frakklandi á 1,000 ára minningarhátíð landvinninga Norðmanna, og var
þar þjóðinni til heiðurs. Hann er ritstjóri hins ágæta tímarits Skírnis, sem
aldrei hefir verið betra en undir hans stjórn.
Áhrif Guðmundar hljóta að verða afar víðtæk, þvi samfara gáfum og
lærdómi er hann tigulegur ásýndum og ljúfur í framkomu við hvern sem er.
Velkominn hingað vestur, Guðmundur.
HÆZTI HERMAÐUR í CANADA
Þrír menn gengu nýlega í 223.
Skandinavisku deildina. Það var
Emil Benard Simonson frá Foam
Lake í Saskatchewan, sem er ef til
vill, stærsti maður í öllum Canada-
hernum; hann er 6 fet og 6 þuml-
ungar að hæð og vigtar 245 pund,
en er 45 þumlungar að brjóstmáli.
Hann var fæddur í Warren i
Minnesota í Bandaríkjunum og er
norskur að ætt. Faðir hans hét
Peder Simonson frá Stafangri i
Noregi. Hann innritaðist i herinn
frá Foam Lake.
Guðmundur Oliver heitir annar
þessara þriggja manna og er ís-
lendingur, eins og nafnið ber með
sér. Hann á heima að Framnesi í
Nýja íslandi, var hann fæddur í
Skagafirðinum á íslandi og er son-
ur Stefáns Olivers frá Selkirk;
hann er trésmiður að iðn. Ol ver
er 5 fet og 2Jö þumlungur á hæö.
J. P. Kirkby lúðrale kari er
þriðji maðurinn á mvndinni, hann
á heima í Winnipeg hjá stjúpa
sinum George Wilkinson, sem emn-
ig er í deildinni. Kirkby hefir
kynst hermannalífi fvr, þvi hann
tók heræfingar í fyrra með 61.
deildinni í Sewell.