Lögberg - 18.05.1916, Síða 6

6
LÖGBEBG, FIMTUDAGINN 18. MAI 1916.
CANADISK
SKANDINAVA HERDEILD
(Overseas Battallion)
Undir stjórn
Lt.-Col. Albrechtsen.
Lt.-Col. ALBRECHTSEN,
Aðal-skrifstofa:
1004 Union Trust Building,
Winnipeg
Stjómað eingöngu af Skandinövum og lið
safnaður allur undir þeirra umsjón.
SKANDINAVAR ERU BEÐNIR AÐ GANGA I ÞESSA DEILD
INNRITIST STRAX

Gerist kaupandi Lögbergs
þér sem lesið það en
hafið ekki enn skrif-
að yður fyrir því.
Opið bréf
um íslenzkar lesbœkur.
Herra ritstjóri:—
1 tilefni af því, sem þér segiö í
nýkomnu blaSi um nauðsyn á les-
bókum handa Vestur-íslenzkum
börnum og unglingum, vil eg leyfa
mér að skrifa nokkrar línur. jafn-
vel þó eg finni aS orðin tóm gagna
litið, og að eg hefi lítið nýtt um
málefnið að segja. En mér finstþað
þess vert að það sé rætt ítarlega, ef
ske kynni að frekar yrði þó af
framkvæmdum.
EÞað dylst engum sem nokkuð
hefir fengist við íslenzku kenslu
vestan hafs, að lesbækur stjórnar-
ráðsins á íslandi eru ekki við okk-
ar hæfi, og að sem fyrst þyrfti að
bæta úr því, og gefa út nothæfar
bækur handa þeim, sem vilja kenna
börnum sínum tungu ieðra vorra.
En vandinn er mikill að semja þær
bækur svo vel, fari. En hætt er við
að þeim, sem aðeins þekkja til ung-
linga af islenzkri ætt í Winnipeg,
og öðrum borgum, vaxi í augum
örðugleikarnir við notkun lesbók-
anna, sem við nú höfum.
Erfiðast og vandasamast verður
að sjálfsögðu að semja stafrófs-
kver, ekki sízt ef ætlast er til að
bömunum sé kent á heimilunum,
áður en þau fara að ganga á barna-
skóla landsins. En það virðist
æskilegast. Vandinn er meiri en í
fljótu bragði virðist, ekki sízt vegna
þess, að margir verða kennararnir,
og hver hefir sína aðferð. Það er
tæpast von að öllum þorra foreldra
sé ljóst hvemig kenna skuli byrj-
endum lestur, þegar fræðslumála-
fræðingar eru aldrei á eitt sáttir,
og sinn móðurinn er uppi hvert ár-
ið, svo að segja. Það væri því
nauðsynlegt, að þeir sem semdu
stafrófskver, létu fylgja leiðarvísi,
stuttan formála, er skýrði frá,
hvernig þeir hugsuðu sér notkun
bókarinnar.
Um kenslu aðferðir hefi eg
hvorki rúm eða reynslu að tala.
Stafrófsins er mest þörf, því þar
er nauðsynin mest, að efni, bæði
lesmál og myndir, sé við hæfi bam-
anna og innlent. Það er börnunum
nógu erfitt, að læra að lesa hugsan-
ir út úr stöfum og orðum, þó það
ekki bætist ofan á að þau botni ekk-
ert í hvað um er rætt.
Eg geri ráð fyrir að stafrófs-
kverinu fylgi þrjár eða fjórar bæk-
ur, með efni vel flokkuðu og við
hæfi bama og unglinga, á aldrinum
átta til þrettán ára. Sjálfsagt þarf
efnið í þeim að vera að miklu leyti
innlent, einkanlega þeim, sem ætl-
aðar eru yngri bömunum. En í
því efni er hægt að ganga of Iangt,
og vil eg því fara um það nokkrum
orðum.
Það virðist vaka fyrir þeim, sem
semja lesbækur handa bamaskólum
hér, eða öllu heldur safna til þeirra,
að elcki sé heppilegast að einn mað-
ur setji saman klausur eða sögur
“við barna hæfi”, heldur sé nauð-
synlegt og börnunum gagnlegt og
skemtilegast, að sem fyrst sé not-
að það safn af sögum, þulum og
kvæðum, sem hafa notið hylli, og
verið skipað til sætis með bókment-
um þjóðarinnar. Mikið af þessu
er auðvitað alheims eign, og sjálf-
sagt er að þýða úr enskum ritum
í lesbækur okkar; en óhjákvæmilegt
og sjálfsagt verður að prenta i bók-
unum mikið af alislenzku lesmáli.
Og ætti það að fara hlutfallsiega
vaxandi eftir því sem líður á lestr-
arnámið.
Ýmsar orsakir liggja til þess. Eg
get ekki séð að neitt sé áunnið með
íslenzku námi hér vestra, nema það
hafi þau áhrif, að afkomendur Is-
lendinga hér kynnist bókmentum
og sögu þjóðarinnar heima. Les-
bækur, sem ekki lýstu unglingnum
ósjálfrátt leið að þeim fjársjóðum,
og kendu honum að skilja ekki bók-
stafinn einan heldur andann, væru
því steinn en ekki brauð. Og það
er alls ekki æfinlega ókostur við
bókmentir, sem ætlaðar eru ung-
lingum og börnum þó efnið sé að
nokkru ókunnugt. Miklu fremur
kostur, ef vel er valið. Fæstum
drengjum tiu ára þykir minna varið
í söguna af Sinbað og fuglinum
rok, heldur en frásögu um cana-
diskan dreng og rauðbrysting. Og
hafa þó fæstir komist í mikil kynni
við rok og egg hans. Eg man að
þegar eg var nálægt tiu ára aldri,
fengum við bræður að láni þúsund
og eina nótt óg Þjóðsögur Jóns
Ámasonar samtimis, og voru vist
áhöld um hverjar sögumar nutu
meiri hylli; en muni eg rétt las eg
þúsund og eina nótt alla en Þjóð-
sögumar ekki spjaldanna á milli.
Sú litla reynsla, sem eg hefi haft
við íslenzku kenslu hér, bendir i þá
átt að börn og unglingar hafi fljótt
ánægju af islenzkum sögum. Eink-
anlega þó til sveita. Enda hefi eg
kent unglingum fæddum og uppöld-
um hér sem voru svo islenzkir í
anda, að skólaritgerðir þeirra, á
ensku, skýrðu oft frá íslenzkum
staðháttum. Auðvitað er það ekki
alment.
Lesbækur þurfum við að fá, og
það sem fyrst, og þær þurfa að
vera innlendar, en ekki megum við
vera of lítið djarftækir til efnis að
heiman. Þá yrði ver farið en heima
setið.
Velvirðingar bið eg yður, herra
ritstjóri, að biðja um svo mikið
rúm, svo lítið sem eg legg til máls-
ins.
Virðingarfylst.
Baldur Jónsson.
6. maí, 1916.
Friðarhorfur.
Hafi friður legið í loftinu síðan
stríðið hófst, þá er það fyrst nú svo
teljandi sé.
Frederick Lynch, ritari mið-
stjórnar friðarfélagsins í Bandarikj-
unum, segir að þingmaður frá Eng-
landi hafi nýlega átt tal við Wilson
forseta um það hvernig hægt mundi
verða að binda enda á striðið sem
allra fyrst.
Dr. Lynch gerði þessa yfirlýsingu
á laugardaginn var um leið og hann
sendi út fundarboð til friðarþings,
sem hófst í New York á þriðju-
daginn.
Sé þetta satt, sem tæplega gr á-
stæða til að efa, virðist svo sem
bandamenn séu því ekki orðnir frá-
hverfir að taka friðarkostum, ef
S ó Ii 8 K I W.
IðLiKII,
E* »
það var ekki orðið svo framorðið.
Hann hljóp út í sólskinið, sem bauð
hann velkominn. Fyrst skoðaði
hann hreiðriö á bæjarveggnum og
ungana litlu. Hann hljóp því næst
út i túnfótinn, þar sem lömbin
voru að leika sér. En skemtilegast
var að skoða blómin, og hann tíndi
nokkur þeirra og færði mömmu
sinni.
“BLessuð sólin elskar alt,
alt með kossi vekur”, segir
skáldið.
M. G. R. S.
Silver Bay, Man.,
Kæri ritstjóri Sólskins:—
Beztu þakkir fyrir Sólskinið, sem
flytur gleði og ánægju inn í húsin,
þegar blöðin koma, svo aö nú ætla
eg að segja eitthvað við það, eins
og hin bömin.
Skuldin.
Olafur var kominn í skóh, og
var efstur i bekknum sínum. Þegar
hann kom heim einn daginn, var
móðir hans ekki heima, hún hafði
farið að finna grannkonu sína.
Ólafur settist hjá föður sinum og
sagði: “Gefðu mér dæmi að reikna,
eg skal sýna þér hvað fljótur eg er
að þvi”. “Það skal eg gjöra”,
sagði faðir hans, “komdu með
spjaldiö þitt, og taktu nú eftir.
Einu sinni fann korra hvítvoðvmg
fyrir utan bæjardymar hjá sér.
Hún vissi ekki hver hafði látið
hann þar, en hún kendi í brjósti um
hann, tók hann að sér og ól hann
upp. Hún tók stúlku til að fóstra
hann, og skrifaði hjá sér alt, sem
hún kostaði til hans. Þeear dreng-
urinn var orðinn tólf ára, skrifaði
hún þennan reikning yfir kostnað-
inn við harrn: Bamfóstra í tvö ár
fyrir 125 krónur um árið í kaup og
fæði. Föt í tólf ár, 25 krónur um
árið. Fæði handa drengnum í tólf
ár, 100 krónur um árið. Bækur og
kensla í fimm ár, 10 kr. um árið.
Læknishjálp og læknislyf öll árin
20 krónur. Segðu mér nú hversu
mikið þetta er alls.”
Ólafur fór nú að margfalda, og
fann hve mikið hvert um sig var;
lagði hann það síðan saman og fann
þá, að allur kostnaðurinn við upp-
eldi drengsins var 1820 krónur.
“Er það svona mikið?” sagði hann
hissa. “Víst er svo”, sagði faðir
hans, “mundir þú geta borgað
svona mikla peninga?” “Það er
langt frá, eg á eina 25 aura.” “Og
veiztu, drengur minn, að þú skuld-
ar þetta alt og miklu meira, einni
konu hér?” Ólafur vissi ekki hvað-
an á sig stóð veðrið. “Eg, pabbi ?”
“Já, ertu ekki tólf ára gamall? Og
hvaða kona er það sem hefir
hjúkrað þér, klætt þig og fætt og
kent þér. Eg held þú hafir ekki
munað það í morgun, þegar þú
settir upp fílusvip af því að móðir
þín sendi þig spölkom.”
Ólafur roðnaði við þessa ræðu.
“Lofaðu mér að sjá reikninginn
þinn, Ólafur minn”, hélt faðir hans
áfram. ÖU skuldin er ekki skrifuð
enn. í tólf ár hefir mamma þin
elskað þig, vakað yfir þér og beðið
fyrir þér. Enginn getur reiknað
hvers virði ást hennar og bænir
hafa verið. Þegar þú ert orðinn
fullorðinn, getur verið að þú getir
borgað þesasr 1820 krónur, en
hvernig ætlar þú að borga móðir
þinni alla ástúð hennar?” Augu
Ólafs fyltusí tárum. “Pabbi minn
góður,” sagði hann, “eg skal aldrei
framar vera óþekkur við mömmu,
eg get aldrei borgað henni fyrir
mig.” “Eg veit að þú mundir vera
fús til að gefa henni peningana þína
Ólafur minn”, sagði faðir han, “en
þú átt annað betra til að gefa henni,
og um það mundi henni þykja miklu
vænna en um peninga. Þú getur
elskað hana og verið henni hiýðlnn.
Til annara launa ætlast hún ekki,
og sú er þýðing orðanna í fjórða
boðorðinu: “heiðra móður þína”.
Þegar móðir Ólafs kom heim,
kom hann til hennar og sýndi henni
reikninginn. Faðir hans sagði
henni hvemig á reikningnum stæði.
Þá kysti mamma drengimn sinn og
sagði: “Ef Ólafur minn verður
góöur maður, þá hefi eg fengið
fulllaunað alt starf mitt.”
Sigrún S. Magnússon, 10 ára.
Cypress River, Man.
Kæri ritstjóri Sólskins;
Beztu þökk fyrir barnablaðið
Sólskin, sem er í blaðinu þínu. Mér
þykir ósköp gaman að lesa það.
Eg ætla að senda því svolitla skrítlu
og er hún svona.
Efnis-drengur: “Veiztu, mamma,
að það voru aðeins þrír drengir i
skólanum í dag, sem gátu svarað
einni spumingu kennarans”, sagði
drengur við mömmu sína, um
leið og hann kom heim af skólan-
um.
“Og eg vona að einn þeirra hafi
verið drengurinn minn”, sagði
móðirin, stolt af drengnum sínum,
því hún vissi að annars hefði hann
ekki sagt frá þvi.
“Auðvitað”, sagði drengurinn,
“og hinir tveir vom: Steini, sonur
hans Þorsteins, og Sveinn, sonur
hans Gqðmundar.”
“Mér þykir vænt um að frétta,
að þú ert duglegur í skólanum, son-
ur minn. Mamma þín er upp með
sér af því. En hver var nú spurn-
ingin?”
“Hann—hann spurði að því hver
hefði brotið rúðuna í glugganum
aftan á skólahúsinu.”
Með vinsemd.
Rose Josephson.
Holar, Sask., 30. apríl 1916.
Kæri ritstjóri Sólskins:—
Af því að eg sé að svo mörg
böm skrifa í blaðið okkar litla,
Sólskin, þá langar mig til að reyna
það líka.
Eg hefi gaman af að lesa það sem
hin bömin skrifá og eg hefi undur
gaman af smá sögum. Eina is-
lenzka smásögu hefi eg lesið svo oft
að eg kann hana. Hún er af vonda
Gvendi.
Sigga litla tólf ára, eins og eg er
nú, hjálpaði honum svo hann varð
að góðum manni. Eg vildi að allar
litlu stúlkumar sem skrifa í Sólskin
væru eins og hún Sigga.
Mér þykir vænt um bók náttúr-
unnar og les hana. Það er gaman
að heyra alt tala saman.
Mamma segir að bömin sem
skrifa i Sólskin séu eins og fíflar
í túni, strax og morgunsólin fer að
skína á þá, byrja þeir að greiða gull-
kollana sina og standa svo i allri
sinni tign og blóma þegar hún
hækkar á lofti.
Eg vil ekki skrifa meira i þetta
sinn, því eg veit ekki hvort þér lík-
ar þetta bréf. Hlýja sumarkveðju
sendi eg þér og öllum Sólskins
börnum.
Með vinsemd.
Humphrey L. Gudmundson.
þeir bjóðist eða fáist viðunanlegir.
Annað sem til þess bendir er það
að Theodore Marburg frá Balti-
more, sem var sendiherra til Belgiu
á undan Brand Whitlock, en er nú
forseti þess félags sem vinnur að
því að þröngva til friðar, skýrði frá
því nýlega i samsæti sem honum
var haldið, að hann hefði átt tal
við Grey jarl á Englandi, og hefði
hann sagt að ef til hefði verið al-
þjóða nefnd sem úr málum skæri
og því réði hvort í strið væri farið
eða ekki, þá hefði þetta stríð al-
drei hafist. Enn fremur kvað hann
Grey hafa lýst þvi yfir að hann væri
því hlyntur að félagið beitti sér í
þá átt að koma á friðarsamningum
nú.
Edward Grey hefir mikil áhrif á
meðal Englendinga og stefna Eng-
lendinga aftur meðal bandamanna
yfir höfuð. Þessi frétt er þv.í mik-
ils virði, ef sönn er, sem liklegt
þykir að sé.
Yfir höfuö er svo að sjá sem
allar þjóðirnar séu að komast á þá
réttu skoðun að því fyr sem sé hægt
að miðla málum og leggja niður
vopn, þvi betra fyrir alla, sem hlut
eiga að málum; jafnvel betra fyrir
þá sem sigra kynnu, en að halda
áfram stríðinu með öllum þess
hörmungum. Rosebery lávarður
hefir afar víðtæk áhrif og það að
hann telur löndin og þjóðirnar
glötun undirorpnar eftir stríðið
fjárhagslega—jafnvel þar sem sig-
ur hafi hlotist og því verra því
lengur sem láti, það hlýtur að opna
augu margra og dreifa ófriðar
skýjunum.
Blöðm fullyrða að Þýzkalands
keisari hafi sent persónulegt bréf
til Wilsons Bandarikja forseta og
reynt að fá hann til að koma á friði
sem.fyrst. Er sagt að hann reyni
að skýra það fyrir forsetanum að
bandamenn geti aldrei sigrað og á-
framhald stríðsins sé því bæði rangt
og glæpsamlegt. Blöðin fullyrða
ennfremur að keisarinn hafi i þessu
bréfi reynt að hafa áhrif á forset-
ann á þeim grundvelli að nafn hans
yrði stærra og dýrðlegra i sögunni
en nokkurs annars lifandi manns, ef
hann gæti komið á friði. Loks er
það fullyrt að keisarinn muni að
einhverju leyti vera potturinn og
pannan i írsku uppreistinni; hafi
henni verið komið af stað til þess að
hafa áhrif á Wilson. Hann hafi í
því átt að reikna það þannig út að
Bandaríkin væru í hættu stödd ef í
striði lenti við Þjóðverja, þar sem
margar miljónir væru í Bandaríkj-
unum bæði áf Þjóðverjum og írum.
Álíta ensku blöðin þetta ótviræðan
vott þess : ð Þjóðverjar séu að þrot-
um komnir og vilji koma á friði
áður en þeir séu algerlega sigraðir.
En bandamenn kveða það ekki
koma til nokkurra mála að hætta
fyr en Þ jóðverjar séu með öllu yfir-
unnir.
Frá íslandi.
Vélabáturinn “Resolut” frá Akra-
nesi brotnaði í lendingu í Sandgerði
24. marz og druknaði einn maður;
hann hét Magnús Guðmundsson
frá Efstabæ á Arnanesi.
Anton Bjarnason kaupmaður í
Vestmannaeyjum lézt 22. marz,
hafði fengið snert af heilablóðfalli
fyrir ári síðan og aldrei fengið fulla
heilsu aftur. Hann var 52 ára
gamall.
Benjamín Jónsson bóndi á Hall-
kels'stöðum í Hvítársíðu varð bráð-
kvaddur 15. marz; hann var á ní-
ræðisaldri og hafði búið á Hallkels-
tsöðum i 41 ár
Almennar fréttir.
Konunglega rannsóknamefnd á
að skipa bráðlega til þess að rann-
saka kærur þær, sem fram hafa
komið í sambandi við byggingu
búnaðarskólans í Manitoba. Talið
er líklegt að T. G. Mathers dómari
verði útnefndur til þess. þó er það
ekki víst. Maður sem John Mc-
Crea heitir, sérfróður maður í þeim
efnum, hefir verið við rannsókn
þessa máls til undirbúnings síðan í
maí í fyrra og er sagt að jafnvel
enn þá stórkostlegri óráðvendni
muni koma í ljós við þá rannsókn
en orðið hefir við stjórnarbygging-
amar, og er þá langt til jafnað.
Byggingin kostaði fylkisstjórnina
$3,874,551.78 og hafði Kelly og
synir hans aðalbyggingasamninginn.
í Calgary hefir verið tekinn upp
sami siður og í Winnipeg að færa
klukkuna áfram eina stund. Þó
er almenn óánægja með það hér og
það talið gerræði af bæjarstjóm-
inni að gera þá breytingu án þess
að láta fólkið greiða atkvæði um.
Maður sem Bill Seminsk heitir
á að hengjast hér annan júní fyrir
morð. Tveir bændur í Manitoba
höfðu sótt um að fá að hengja hann,
en þeim var ekki trúað til þess, þar
sem þeir voru ekki æfðir í þeirri
fögru list. Var því. samið við mann
austur í Montreal að framkvæma
verkið. Hann heitir Arthur Ellis
og hefir hengt 300 manns; hann
ætti því að vera æfður. Hann
hengdi Jack Krafchenko í hitt eð
fyrra.
ULL
ÍV/IANITOBA-STJÓRNIN tekur að sér að selja
ull fyrir bændur fylkisins. 1 fyrra seldi stjórn-
in ull fyrir bændur og fékk 25* cent fyrir pundið að
meðaltali. Með því að flokka ullina og selja hana
í stórum stfl getur stjórnin fengið gott verð fyrir
hana.
Upplýsingaskjal no. 33 [prentað einungis á
ensku] skýrir frá þesau fyrirkomulagi. Skrifið [ann-
aðhvort á ensku eða yðar eigin máli] eftir eintaki af
upplýsingaskjalinn. Látið svo einhvern sem les
ensku sogja yður hvað þar er sagt.
VALENTINE WINKLER,
Búnaðarráðherra í Manitoba.
Margt smátt gerir eitt stórt
jafnvel þegar um eldspítur er að ræða, þá ættu menn
að hafa augun á smámunum. Viðartegundin, gæði
brennisteinsins, hversu hægt er að kveikja á þeim
EDDY’S ELDSPlTUR
eru búnar til úr sterkum hreinum furuviði og svo vel
gerðar að í þeim kviknar frábærlega vel. Eddys eld-
spítur hafa verið til sölu í sextíu og fimm ár það er því
ekki að undra þó þetta félag kunni að búa til eldspít-
ur. Það er altaf óhætt að reiða sig á vörur sem Eddy
félagið býr til.