Lögberg - 13.07.1916, Page 1

I
Peerless Bakeries
Heildsöluverzlua
Búa til beztu tegundir af sætabrauði. Ekkert sparað
til að hafa það sem ljúffengast. Giftingar kökur búnar
og prýddar sérstaklega vel af manni sem er meistari íþeirri
ðn. Kringlur og tvíbökur einnig til sölu. Pantanir frá
verzlunarmönnum út um landið fljótt afgreiddar. _____
C. HJALMARSON, Eigandi,
11 56-8 Ingersoll 8t. - Tals. G. 4140
ÞETTA PLÁSS ER
TIL SÖLU
29. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FFMTUDAGINN 13. JÚLÍ 1916
NÚMER 28
Slgur Bandamanna heldur áfram
Frakkar ná haldi svo að segja á öllum Somme dalnum og
hertaka 1700 fanga á þrem dögum. Rússar fara
yfir ána Stokhod og hertaka járnbrautarbœinn Dela-
tyn. Bretar og Frakkar hafa tekið varnir Þjóðverja
og hrakið þá 6,000 til 12,000 fet á margra tuga
mílna svœði. Hertaka víggirta bæi, þar á meðal
borgina Contalmaison, Troneswood og 7,500 fanga.
FYLKIÐ OG BÆRINN
SPARAR $4,000,000.
Bandamenn halda stöðugt áfram
aS vinna á öllum svæíSum. í>a8 er
í frásögur fært að herdeild sú er
f> jóðverjar nefna “stálliSiS” var
send frá Frakklandi til þess aS
veita Austurríkismönnum lið gegn
Rússum. Svo hittist á aS þessi
deild mætti annari Rússneskri er
“járnliðið” er kölluð. Var það
mitt á milli Valdimir—Volynski og
Lutsk.
Fylkingunum lenti saman og börö-
ust þær af mestu grimd. Þegar hlé
varð á reistu iÞjóðverjar upp fjöl
og var málaS á hana: “Rússneska
‘járnið’ ykkar er ekki linara en
‘stálið’ okkar; en samt sem áður
Skulum við sundra ykkur.”
Rússar reistu upp aðra fjöl og
máluðu þetta á hana: “Komið og
reynið!”
Stáldeildin réðst því næst á jám-
liðiö aftur og urðu með þeim 42
orustur. Fn þannig lauk að Rúss-
ar unnu sigur; en mikið var mann-
fallið á báðar hliðar.
Svo segja blöðin hér að vonleysi
hafi þegar gagntekið þýzku þjóðina
síðan bandamenn fóru að vinna fyr-
ir alvöru. Þau segja að engu sé
nú haldið leyndu fyrir fólki þar,
heldur sé það varað við því að vera
við öllu því versta búið; nú sé stríð-
ið byrjað með allri sinni alvöru og
þýzka þjóðin verði að láta sér skilj-
ast það að alls konar hörmunga
megi hún vænta.
Rússar hafa haldið stöðugt á-
fram að vinna; fóru þeir yfir ána
Stokhod á sunnudaginn og varð af-
arsnörp orusta á bökkum hennar,
en Austurríkismenn báru lægra
hlut. Sama dag hertóku Rússar
járnbrautarbæinn Delatyn í Galizíu.
Alls hafa Rússar hertekið 250,-
000 manns á einum mánuði, fjölda
marga bæi og mikið af fallbyssum
og skotfærum. Orustan stendur yf-
ir á öllu svæðinu frá Riga til
Baronovitch og eru það um 300
mílur. Er talið víst að nema því
aðeins að Þjóðverjar geti sent lið
að vestan — sem ekki þykir senni-
legt — þá verði Austurríkismenn að
gefast upp á öllu þessu svæði eða
Á sunnudagskveldið gerðust þau
tíðindi að skipi skaut upp úr sjón-
um fyrir framan höfnina i Balti-
more í Bandaríkjunum, og fór þar
inn í lægi undir þýzku flaggi. V’ar
þetta neðansjávarskip svo stórt og
fullkomið að engar sögur fóru af
neinu slíku fyr.
Forvitni manna var ekki lit 1 og
þyrptist múgur og margmenni nið-
ur að höfninni til þess að skoða
þetta sjótröll. Skipið heitir Deuts-
chland, bygt í vor á Þýzkalandi og
er fyrsta skip af stórum flota sams-
konar sem skipstjóri kvað hafa
v.erið smiðaðan á Þýzkalandi til
þess að flytja vörur yfir heimshöf-
in fram og til baka.
Skipið er 1000 smál. og var þaö
með 750 smálestir af dýrum litar-
efnum, sem selja á í Ameríku fyrir
afarfé. En ýmsir fastir litir eru
það sem uppgengnir voru með öllu,
því þeir ertt hvergi búnir til nema
á Þýzkalandi. Skip þetta er 315
fet á lengd og 30 fet á breidd. Fór
það frá Bremen 23. júní og var því
15 daga á leiðinni til Baltimore.
Skipið hefir engar byssur né nein
stríðsáhöld og er því aðeins kaup-
far eða flutningaskip. Skipstjórinn
heitir König og voru alls 30 manns
innanborðs, tveir rosknir menn, en
hitt alt unglingar frá 13 árum upp
í 23. ára.
Skipstjórinn lætur mikið yfir því
hvaða þýðingu þetta hafi fyrir
að minsta kosti að láta undan síga;
er þá sjálfsagt að Rússar ná Lem-
berg aftur.
Austur í Asíu hefir gengið ver;
á Föstudaginn hröktu Tyrkir Rússa
80 mílur til baka, og er það hættu-
legur flótti. Ástæðan er talin sú
að afarheitt er nú í Mesopotamíu og
ætli Rússar að hafast við þar sem
svalara sð þangað til kuldinn kemur.
Á vestur kantinum hefir aðal-
hríðin staðið. Þar hefir aldrei lið-
ið dagur án stórorustu upp á sið-
kastið og hefir bandamönnum oft-
ast veitt betur; hafa þeir víða tekið
skotgrafir, nokkra bæi og allmikið
af byssum og skotfærum; mannfall
Þjóðverja er sagt að hafi verið af-
armikið og auðvitað talsvert á
bandamanna hlið einnig. Fjöldi
hefir verið tekinn til fanga.
Er sagt að keisaranum sé ekki til
setu boðið síðan bandamenn fóru
að sækja svona á frá öllum hliðum,
því hann þýtur á milli frá einum
jaðri vígvallanna til annars.
Austurrikismenn söktu fimm
brezkum skipum á þriðjudaginn og
fórust allir menn sem á þeim voru
að undanteknum 9.
Á þriðjudaginn var 'grimdaror-
usta í Somme-dalnum á Frakklandi;
hafði hún eiginlega staðið yfir í
þrjá daga. Frakkar hafa nú tekið
svo að segja allan dalinn og á tveim-
ur dögum—sunnudag og mánudag
—náðu þeir 1,300 föngum, en á
þriðjudaginn 485 í viðbót.
Rétt í þessum svifum koma
greinilegri fréttir um orustuna á
Frakklandi. í Somme-dalnum
hafa bandamenn tekið alls 22,000
fanga, og 104 byssur. Bretar hafa
tekið bæinn Contalmaison eftir
grimma orustu í heilan sólarhring.
Þjóðverjar hafa lagt mikið i söl-
urnar til þess að halda þessum bæ,
og nú tapað honum. Bretar hafa
einnig tekið stórt svæði af Mametz
skógunum og svo að segja allan
Tones skóg. Þ.'eir hafa tekið skot-
grafir Þjóðverja á 42,000 feta
svæði. Rússar hafa upp til 10 júlí
frá því aðal árás þeirra byrjáði
þertekið 271,620 fanga, 312 byssur
og 866 fyllbyssur.
Þýzkaland og hver áhrif það hljóti
að hafa á stríðið. Hann kveður
Þjóðverja hafa fundið ráð með
þessu til þess að flytja á milli allar
sínar vörur og draga að sér hvað
sem þeir þarfnist.
Á þessu skipi ætlar hann að flytja
til baka leðurliki (Rubberý og
málmblending ('Nickel), en þess
þarfnast Þjóöverjar helzt sem
stendur. Segir skipstjóri að með
þessu sé yfirráðum Engledinga á
sjónum lokið og séð fyrir úrslit
striðsins.
Bretar neita því harðlega að þetta
hafi nokkur áhrif á stríðið; segja
þeir að nú sé svo vakandi auga haft
á öllu frá sinni hálfu að þótt svo
kynni að fara að Þjóðverjum hepn-
aðist að komast fáeinar ferðir
á milli á þennan hátt. þá verði það
einungis stutta stund; brezki flot-
inn ónýti með öllu þetta fyrirtæki.
Þeir halda því fram að aðalgildi
þessa afreksverks sé í því fólgið
að Þ jóðverjum hafi með því hepn-
ast að auglýsa hversu framkvæmd-
arsamir og ráðagóðir þeir séu.
Skipstjórinn sagði að þeir hefðu
farið ofansjávar lengst leiðar, því
með því móti gátu þeir farið hrað-
ara. Alls einu sinni urðu þeir að
stynga sér og fara dálítið út úr leið,
því þeir sáu þá enskt herskip.
Vegalengdin sem þeir fóru eru 3800
piilur og af þvi fóru þeir aðeins 90
mílur neðansjávar.
Svo sagðist þeim frá að þegar
þeir hefðu verið mjög lengi neðan-
sjávar í senn, hefði loftið orðið
slæmt; en þó aldrei hættulega.
Segja þeir skipið þannig gert að
það geti verið niðri í sjó fjóra sól-
arhringa samfleytt.
Svo hættulaust sagði skipstjóri
áð væri að ferðast á svona skipi
að bókstaflega væri ekkert ti.l sem
gæti grandað því. Og þegar hann
var að tala um ferðina lýsti hann
henni með sams konar ánægju eld-
móði og barn gerir þegar því hefir
hepnast eitthvað sem því finst sér-
lega mikið um, og svo segja frétta-
ritarar að hann hafi blátt áfram
grátið af fögnuði þegar hann hafi
talað um þýðingu ferðarinnar.
Svo sagðist honum frá að skipið
hefði verið æft í tvær vikur og alla
vega reynt áður en þáð lagði af
stað; og aldrei kvaðst hann hafa
verið i neðansjávar ferð fyr en á
þeim æfingum.
Þegar skipið var í enska sundinu
var þar fult af herskipum; þótti
skipstjóra varlegra í eitt skifti að
vera eins fjarri þeim og hægt væri;
hann gaf þvi þá skipun að kveldi
dags í dimmu veðri að hafast við
neðansjávar um stund; fóru þeir
þar alla leið niður á sjávarbotn;
héldu þar til um nóttina í ró og
næði, en fóru svo leiðar sinnar uppi
undir yfirborði sjávar þegar
morgnaði.
Skipstjóri kveður þessa ferð hafa
sannað það að hér eftir fari flutn-
ingar milli landa ekki síður neðan-
sjávar en ofan og muni allar þjóð-
ir taka upp þessa aðferð; hún sé
miklu hættu minni; á þessu skipi
kveðst hann geta flutt 1000 smá-
lestir, og verð farmsins sem hann
hafi meðferðis sé að minsta kosti
$1,000,000 virði. Skipið kostaði
$500,000 og græða þeir á þessari
einu ferð alt skipsverðið, iþó ekkert
væri flutt á því heim aftur.
Skipið er knúið áfram af olíu-
vél og sést enginn reykur frá því;
þeir hafa nóga olíu til heimferðar,
án þess að bæta við sig hér. Skipið
hafði engan póst og enga peninga
meðferðis, skipið var alveg óvátrygt
Sagt var upphaflega að skipstjóri
hefði skeyti frá keisaranum til
Wilsons, en það segir hann ósatt
vera.
Skipstjóri kveður það eins auð-
velt að fara heim hindrunarlaust
eins og vestur. Samkvæmt hlutleys-
is lögum má ekki ráðast á skip inn-
an landhelgi eða þriggja mílna frá
strönd; ,en þá getur skipið verið
búið að stynga sér.
Skipstjóri kveður skipið geta far-
ið 300 fet í sjó niður, en sjaldan sé
þörf á að fara dýpra en 50 fet.
Það er haft eftir skipstjóranum
að nægar vistir sé'u í Þýzkalandi,
Belgíu; Pólland og Kúrland, og
sjöunda part Frakklands sem sé í
höndum Þjóðverja kvað hann að
miklu leyti ræktað og uppskeru-
horfur ágætar.
Hvað sem leggja má upp úr því
sem þessi maður segir að öðru leyti,
þá er það víst að þetta er merkileg-
ur víðburður og framfarir, án þess
iað stríðið sé tekið til greina.
Miklu meira var sagt um þetta í
ensku blöðunum, en hér eru aðal-
drættirnir sagðir.
Drukna í Rauðánni.
Hjón og tvö börn þeirra drukn-
uðu i Rauðánni á sunnudaginn hjá
Rosedale, sem er námubær á C.N.R.
brautinni, 95 mílur fyrir norðan
Calgary. Áin var straumhörð og
hvolfdi báti sem þau voru á.
Maðurinn var írskur að ættum,
35 ára gamall. Hjónin láta eftir
sig fjögur börn munaðarlaus, öll
yngri en 7 ára. Áttu sex alls og þau
elztu druknuðu með þeim.
Nýir ráðherrar á Eng-
landi.
David Lloyd George á Englandi
hefir verið skipaður hermálaráð-
herra í stað Kitcheners, Edward
Gray utanríkis ráðherra og Derby
jarl aðstoðar hermálaráðherra.
Rússar og Japanar
ganga í samband
Á föstudaginn var undirskrifað-
ur sambandssamningur milli Rússa
og Japana. Fyrir hönd Rússa gerði
það Sergius Sayonoff utanríkis
ráðherra, en fyrir hönd Japana
Ichiro Matono borón.
Tilgangur samningsins er aðal-
lega sagður sá að útiloka þýzka
verzlun og þýzk áhrif í austurlönd-
um, bæði á meðan stríðið stendur
og eftir að því er lokið.
1 samningnum er það tekið fram
að Rússland skuli engan þátt taka
i neinu pólitísku né annars konar
sambandi á móti Japan og Japan
ekki á móti Rússlandi.
Má vera að þetta sé heillaspor,
tíminn sýnir það, en einhvern tima
hefði verið litið hornauga á sam-
band milli Rússa og Japana og það
þótt iskyggilegt fyrir Vesturþjoð-
irnar.
Miljón á mánuði.
Sir Herbert Aimes frá Montreal
aðalformaður fyrir Þjóðræknis-
sjóðinn i Canada lýsti þvi yfir 6.
þ.m. þegar hann kom frá Regina og
Edmonton að 19T7 þyrfti að leggja
fram $1,000,00»') í*inánuði í þennan
sjóð, til þess að mæta þörfum her-
manna i Canada. 'Hefir þetta farið
stöðugt hækkandi með mánuði
hverjum síðan striðið byrjaði.
Fyrstu fjóra mánuðina var það
$511,000 að meðaltali á mánuði;
fyrstu fjóra mjnuðina af árinu
1915 var það $237,500 að meðaltali;
næstu fjóra mánuðina $231,500 og
síðustu fjóra mánuðina af því ári
$480,000 að meðaltali.
Fyrstu fjóra mánuðina af þessu
ári hafa það verið $604,000 og nú
er það komið upp í $800,000 á mán-
uði. Að meðaltali er álitið að það
geti ekki orðið minna en $1,000,000
á mánuði árið 1917.
Ofsahitar og stórviðri.
Veðrið hefir verið óstöðugt að
undanförnu. Fyrri part vikunnar
sem leið voru ofsa hitar; milli 90
og 100 stiga, en á fimtudaginn skall
á afarmikið rok með þrumum og
steypiregni. Olli það talsverðum
skemdum víðsvegar í Vesturland-
jnu. Hús skektust á stöku stað; 2
menn dóu af áhrifum eldinga, 10
menn slösuðust í herbúðunum i
Sewell, akrar skemdust víða til
muna og skepnur fórust eða meidd-
ust.
Skemdir og slys urðu þó miklu
minni en vænta heföi mátt.
Miljón dalir á dag.
Þess er getið annarsstaðar í blað-
inu að tillag í Þjóðræknissjóöinn i
Canada þyrfti að vera mil-
jón dalir á mánuði eða tólf miljónir
($12,000,000) yfir árið.
En stríðskostnaðurinn á landinu
þar fyrir utan er nú kominn upp í
miljón dali á dag eða þrjátíu mil-
jónir á mánuði. Það er til samans
þrjú hundruð, sjötíu og sjö miljónir
dala á ári $377,000,000. Það verða
um $50,00 á hvert mannsbarn í
landinu eða $300 á hvert sex manna
heimili.
Danmörk græðir.
Þegar stríðið byrjaði skuldaði
Danmörk 850,000,000 króna; en
svo mikið hefir ríkið grætt á stríð-
inu að nú hafa verið borgaðar af
því 750,000,000 kr.
Kosningar í British Col-
urnbia 14. Sept.
Eins og kunnugt er höfðu aftur-
haldsmenn náð svo föstum tökum
á vesturströndinni að við síðustu
.kosningar var enginn framsóknar-
maður kosinn. McBride þáverandi
forsætisráðherra var skömmu síðar
sakaður um alls konar óstjóm og
fjárdrátt; en í stað þess að hann
væri formlega kærður, málið rann-
sakað og hann annaðhvort dæmdur
sýkn eða sekur, fór hann til Eng-
lands og dvaldi þar um tima.
Eftir það var hann gerður að
embættismanni þar — aðalumboðs-
manni fyrir British Columbia á
Englandi, með $14,000 (fjórtán
þúsund da1a) þóknun á ári. Er
það margra manna mál á sterkum
líkum bygt, að Manitobastjórnin
gamla hafi verið hvít í samanburði
við British Columbia stjórnina.
Eftir þær ákærur allar sem fram
höfðu komið í blöðunum var það
hneyksli að ekki skyldi vera rann-
sakað. Ef kærurnar voru sannar,
þá áttu mennimir hvergi heima
nema í fangelsinu, en ef þær voru
lognar, áttu þeir heimtingu á að
hreinsa sig af þeim.
Síðan reglulegar kosningar fóru
fram þar vestr^ hefir á allmörgum
stöðum farið fram aukakosning og
framsóknarmenn unnið þær> svo að
S'egja undantekningarlaust með
stórum meiri hluta. Jafnvel hefir
það verið ómögulegt fyrir ráðherra-
efni afturha'ldsstjórnarinnar að ná
kosningu.
Allar fylkiskosningar um þvert
og endilangt Canadaríki, sem fram
hafa farið síðastliðin tvö ár hafa
hallið framsóknarmönnum stórkost-
lega í vil og sýnt afturhaldinu það
ótvirætt að fólkið vill ekkert hafa
með það að gera lengur. Eins er
talið líklegt að fari 14. september
í British Columbia.
Mainfall Þjóðverja og Austurríkis-
manna í Júnímánuði.
Síðustu skýrslur sýna að Þjóð-
verjar og bandamenn þeirra hafa
mist 500,000 síðastliðinn mánuð.
Rússar hafa hertekið 232,000,
ítalir 4,700, en.Bretar og Frakkar
til samans 14,200; eða alls 251,200
fangar.
Særðir og fallnir eru um 250,000
og því alls 500,000. Er það afar-
mikið á einum mánuði.
Bœjarbruni.
Smáborg í British Columbia sem
Ashcroft heitir brann svo að segja
til kaldra kola fyrra miðvikudag.
Eldurinn kom upp í einu húsi og
breiddist svo fljótt út að við ekkert
varð ráðið.
Skaðinn er $3,000,000.
Þýðingarmikill sigur.
Aukakosningar fóru fram í Norð-
ur Pearth kjörd. í Ont. 10. júlí og
fóru þær þannig að F. Wellington
Hay liberal þingmaður var kosinn
með 573 atkvæðum fram yfir and-
sækjanda sinn John A. Makins
stjórnarkandidat. Við siðustu
kosningar þar höfðu conservativar
1,117 atkvæði í meiri hluta, • og
kjördæmið hefir verið þeirra megin
frá því 19015 þangað til nú.
Svo vissir þóttust liberalar um
úrslit þessara kosninga að þeir
höfðu svo að segja hvorki fundi né
annan undirbúning undir þær.
Aftur á móti voru allir beztu menn
stjórnarinnar á ræðupöllum fram
og aftur um alt kjördæmið um
langan tima.
Eitt aðalatriðið sem um var tal-
að í sambandi við þessar aukakosn-
ingar var ráðlag conservativa
flokksins í Ottawa og stjóm hans
á landinu í öllum efnum. Mest
kvað þó að því hve auðsjáanlega
gremju menn báru í huga sér í
sambandi við hervörukaupin, fjár-
drátt þann, svik og landráð, sem
þar höfðu átt sér stað án þess að
’stjórnin hegndi fyrir eða legði fram
,sína krafta til þess að fullkomin
rannsókn fengist.
Sem sönnun þess hversu mjög
Ottawa stjórninni hefir legið það
á hjarta að þessi aukakosning ynn-
ist má geta þess að frá þeim flokki
streymdu heilar hjarðir af mælsku-
mönnum og embættis til þess að
að tala og telja.
Er það flestra manna ætlun að
þessar kosningar öllum öðrum
fremur séu sá mælikvarði sem örugt
megi fara eftir í spádómum um
Merkilegt gróðabragð var það
sem fylkisstjórnin fann uppá ný-
Iega. Eins og menn vita skuldar
bæði fylkið og bærinn; skuldabréf
fyrir því áttu auðmenn á Englandi.
Brown fjármálaráðherra fann það
út að ef hægt væri að fá auðmenn í
Bandaríkjunum til að kaupa þessi
skuldabréf, þá mætti spara þjóðinnf
miljónir dala. Hann kom því að
máli við Harry C. Thompson bæj-
arféhirði og stakk upp á þvi að bær-
inn og fylkið reyndu þetta í félagi.
Brown< fór til New York, fann
auðmanninn J. P. Morgan og fékk
hann til þess að kaupa veðþréfin.
Winnipegbær skuldaði á Englandi
$30,000,000 og 'Manitoba fylki
$11,266,333,33. Morgan keypti
$10,000,000 af skuldabréfum bæj-
arins, en öll skuldabréf fylkisins;,
eða alls tuttugu og eina og einn
fjórða úr miljón.
næstu sambandskosningar.
Þar kemur auðvitað til greina
frammistaða stjómarinnar og með
því að í þetta sinn á þessum stað
gafst mönnum einmitt kostur á að
láta þar skoðun sína x ljósi, og dóm-
urinn varð sá er skýrt hefir verið,
má búast við að “stóridómur” verði
engu vægari. Þégar til hans kem-
ur eftir að öll gögn og gerðir hafa
verið lögð fram til yfirskoðunar og
úrslita.
Nú er um heil tylft—eða meira
—auðra sambandsþingsæta og
stjórnin iþorir ekki að láta ganga
-þar til kosninga, sökum þess að hún
veit ósigur vísan og heldur að það
ípilli fyrir þegar til aðalkosninga
kemur.
Er það þó hróplegt ranglæti í
svokölluðu frjálsu landi að stór
partur þjóðarinnar skuli þannig
vera sviftur fulltrúarétti að hann
hafi ekki mann á þingi.
Og þegar tekið er tillit til þess
hvemig sum þessi sæti losnuðu—
eins og til dæmis Brandon og Lisgar
þar sem Aikins og Sharpe vom—
þá er hneykslið að minsta kosti
tvöfalt og hver veit hversu marg-
falt?
Þegnskylduvinnan, skólarnir og
heimilin.
Eftir Hervald, Björnsson.
Það hefir verið hljótt um þegn-
skylduhugtakið á umliðnum árum.
Menn hafa verið einstaklega þag-
nxælskir um það mál þangað til síð-
asta alþingi raskaði þagmælsku-
rónni með þingsályktunartillögu
um atkvæðagreiðslu um lögleiðing
þegpskylduvinnu, samhliða alþing-
iskosningum á komandi hausti.
Síðan hafa nokkrar umræður orðið
um málið í blöðunum og á fundum,
og eins og vænta mátti, komið fram
ærið andstæðar skoðanir. En það
er nokkuð erfitt að ræða málið, þar
sem hvorki verður bygt á hérlendri
eða erlendri reynslu. Skoðanir
manna eru því ekki annað en mi.s-
munandi líklegir spádómar og get-
gátur, eins og hver og einn getur
sannfærst um með því að lesa þau
skrif, sem fram hafa komið í mál-
inu. Fylgjendum málsins finst það
trúlegt, líklegt og sennilegt, sem
andstæðendum þeirra þykir ótrú-
legt, óliklegt og ósennilegt. Skyn-
samleg rök verða hvorki færð mál-
inu til stuðnings eða falls, fyr en
það er rætt á grundvelli náskyldra
mála, svo senx uppeldis og fræðslu-
mála. Og í raun og veru er upp-
eldishlið þegnskylduvinnunnar ekk-
ert annað en ein grein á stofni
mentamálanna, eða eitt ráðið enn
til að þroska og göfga mannseðlið.
Þ'eir, sem láta þegnskyldumálið
til sín taka, og það er beinlínis
skylda allra þeirra, sem á komandi
hausti ætla með atkvæði sínu að
hafa áhrif á úrslit málsins, verða
að giæta að því, hverjar orsakir
liggja til þess að málið er til orðið,
og hyggja að því eftir megni, hvort
þegnskylduvinnan muni vera likleg
til að eyða þeim orsökum.
Sköpunarsaga málsins er i sem
fæstum orðum sú, að ýmsum sóma-
kærum mönnum var það mikið á-
hyggjuefni hve mikil óreiða til orðs
og æðis væri ríkjandi með þjóð
vorri. — Til þess að gera sér vel
ljóst, hvað þegnskylduvinnunni er
ætlað að afreka, er óhjákvæmilegt
að kynna sér, hverjum augum þegn-
skyldumenn líta á menningarástand
Ágóðinn er í tvennu falinn.
1. Þegar skuldabréfin falla í
gjalddaga áttu þau að borgast þann-
ig að eitt pund sterling var talið
$4,86)4 virði; en vegna stríðsins er
það nú ekki nema $4,75 virði, eða
2)4% lægra og munar það allmiklu
á meira en $20,000,000.
2. Samkvæmt síðustu fjárhags-
áætlun eru Winnipeg skuldabréf
þau sem í gjalddaga falla 1940 ekki
nema 77)4% virði, en hin sem
borgast eiga 1960 eru 80% virði í
Englandi. Meðal verð á sams kon-
ar hlutabréfum í New York er
97%, og er það því að meðaltali
20% ágóði, eða 22)4% að fyrri
Iiðnum viðlögðum.
Kostnaður við að koma 'þessu til
leiðar nemur í allra hæsta lagi
2)4%, og er því hreinn ágóði 20%
af $21,266,333,33, eða alls í ágóða
$4,253,266,66 (fjórar og einn fjórði
miljón dollarar).
þjóðarinnar.
í “Andvara” 1908 skrifar hinn
góðkunni höfundur þegnskyldu-
vinnunnar, Hermann Jónasson rit-
höfundur, grein um málið, sem
sannarlega er vert að veita athygli.
Þar stendur meðal annars: “Á
.síðari árum hefir fáu verið jafnoft
hreyft, bæði í ræðu og riti, sem því,
á hve lágu stigi vér stæðum í verk-
legri kunnáttu.” “Stjórnleysi og
agaleysi er á háu stigi .... Þá er
og hörmung til þess að hugsa, hve
óstundvísir vér erum. Það er tæp-
lega í nokkru atriði, sem íslending-
ar standa öðrum þjóðum meira á
baki en í stundvísi. En þetta er
mjög skaðlegur, þreytandi og am-
lóðalegur ókostur.” Eg býst við
að þeir séu fáir, sem ekki kannast
við að þessi atriði séu einhver lök-
ustu þjóðarmein.
—Lögrétta. (Frh.).
Landíarsóttin í NewYork
Barnamáttleysið í New York
heldur áfram að breiðast út og er
mjög alvarlegt; hefir nú orðið tals-
vert vart við það í fleiri borgum
þar syðra og einnig í Austur Can-
ada. 1300 böm í New York hafa
þegar fengið veikina og þar af dá-
ið 270.
Læknaþing var haldið í New
York i gær, til þess að ræða þetta
mál og reyna að hugsa upp ráð til
þess að finna bakteríu þá er veik-
inni veldur.
BITAR (
“Þetta er eitt af svívirðingum
Skottstjórnarinnar'’ segir Heimsk.
síðast. Og svívirðingin er sú að
hún lét rannsaka kærur á mann sem
hún hafði í þjónustu sinni og dæma
hann umsvifalaust í fangelsi. ■—
Já, það er ljótt á Roblinskan mæli-
kvarða.
Manitoba stjórnin hefir grætt
fyrir þjóðina $4,253,266.66 aðeins
með því að skifta um stað á skuld-
um fylkis og bœjar. Þetta er verk
sem vert er að minnast.
Það var illa farið að hann Þor-
steinn á Oak Point skyldi vera
Þorkelsson en ekki Þorgeirsson;
hann á son sem heitir Njáll. —
Margur hefði skift um nafn af
minni ástæðum.
Knstinn Stefánsson var smán-
aður með klíku heimsókn á sextugs-
afmæli hans. Skáldin hafa vængi
sem ofar fljúga þess konar rnúrum
og hlýtur því að líða illa innan
þeirra.
Hermanna föt Breta eru mosa-
lituð. Islendingar ættu að nota sér
það og fá þar nýjan rnarkað; í
fyrri daga var það þeirra eini litur.
Heimsk. talar vel og drengilega
um þá sem stóðu fyrir skotfæra
kaupum og þá sem hlífiskildi halda
yfir þeim. Hún talar um landráða-
rnenn í ritstjórnargrein síðast, og
á þar auðvitað við þá. Það er ær-
legt af blaðinu að rísa upp á móti
flokksmönnum sínum í þessu efni.
Neðansjávartröll