Lögberg - 13.07.1916, Blaðsíða 2

Lögberg - 13.07.1916, Blaðsíða 2
töGBERG, FIMTUDAGINN 13. JÚLI 1916. Óboðinn gestur. Kringla var full af 'þingmönnum og þinggestum, reykjarsvælu, kaffi- gufu og öðru þaðan af verra. Flest- ir stóSu á miöju gólfinu, hjúpaöir tóbakssvælunni eins og Júnó ský- inu, og skvöldruöu hver í kapp viö annan. Kringla bergmálaSi alt, sem þeir sögSu, svo aS maður naut þess tvisvar. ViS náSum í borS, rinur minn og eg, og eg náSi í kaffi handa okk- ur. Og nú fékk eg annað aS hlusta á en tvöfalt skvaldriS í kringum mig. “LíSur þér annars ekki skolli vel siöan þú varzt löggjafi?” sagði maöurinn. Mér varð orðfall í svipinn. iÞetta var sagt með svo undarlegri tví- ræSni, að eg vissi varla, hvaSan á mig stóS veSriö. ■'\7iltu ekki vindil?” bætti hann við og rétti mér einhvem helvízk- an “hundtyrkja” yfir boröið, ram- sterkan og eitraSan. 4 Rétt á eftir kom kaffið og ’hann hélt áfram: “Að vera löffgjafi — skolli hlýt- ur það aS vera gaman. Löggjafi, eftirmaöur Sólons hins spaka, og Alexanders og Cæsars og Napole- ons — allra þessara fríegu og vitru manna, sem rist hafa nöfn sín meS ódauSlegum oröstír í veráldarsög- una. — Vera ekki nema rúmlega þrítugur og vera orðinn löggjafi — tekinn í tölu þeirra manna sem þjóðin kýs til að ráða ráðum sínum með speki og snild og semja lög- málið og lífsreglumar fyrir alda og óboma. — AS vera löggjafi —! Og svo veiztu ekki af því! — Þú ert auövitaö eins og allir aörir mikl- ir löggjafar, — og allir hinir þing- mennirnir, auövitað — barnslega saklaus og auðmjúkur í andanum. •— Ekki er hætt við, aö þiS ofmetn- ist! — Þiö emð eins og hestamir, sem ekki hafa hugmynd um afl sitt, en láta stjómast af litlu bami.” HæSnin í orSum hans gekk mér gegn um merg og bein. Þetta var alt sagt meö svo hógværri ósvífni, svo ástúSlegri óskammfeilni, og glottiö á þessu gula smetti svo há- tíðlega og ljúfmannlega djöfullegt, aS það fór kaldur hrollur um mig allan. Hann hélt áfram: “Löggjafi — að hugsa sér annaS eins, — aöra eins spennivídd af valdi og mætti! — Löggjafi — mað- ur, sem getur sett öömm mönnum lög — ad Helvcde til — eins og vinur okkar, Danskurinn kemst aö orði, — getur ráöiS yfir lifi og dauða, fé og farsæld hvers einstaks manns og allrar þjóSarinnar i heild sinni. — Og svo veit hann ekki af þvi. Nei, vinur minn, nú geriröu of lítiS úr þér! — Þii 'hlýtur aö vera einn af hamingjusömustu mönnum jarðarinnar, einn af þeim sem guöirnir sjálfir elska. — Þrit- ugur — eSa ekki einu sinni þaö — próflaus og embættislaus — og vera samt orSinn löggjafi — geta sett fertugum, fimtugum, sextugum, sjötugum, áttræöum og jafnvel ní- ræðum körlum lögin og lífsreglurn- ar — mönnum, sem hafa tvöfalda eða þrefalda lífsreynslu við þig — miðaS viS áratöluna. — Geta sagt við þá alla í hóp: VeriS þiS nú skikkanlegir, góðir hálsar. ViS þökkum ykkur nú með mestu virt- um fyrir öll ykkar góðu ráð og bendingar og alla ykkar löngu lífs- reynslu! — Nú er sú gullna öld um garS gengin, þegar feður réSu fyr- ir sonum sinum. — Nú ráða hátt- virtu kjósendur — þvi meiru, sem þeir eru yngri og sprækari til að sækja kjörfundina og háværari fundunum, og þvi meiru, sem þeir eru heimskari og trúgjarnari og auðleiddari með feitum loforðum og fagurgala. — Nú ráöa flokkar og atkvæöasmalar, undirhyggju menn og landsmálaloddarar. Þeir senda þingmanninn á þingiS og þeir leggja honum lifsreglumar. Þar á hann fyrst og fremst að leika stjórnmálaspekinginn framan kjósendum sinum, leika hann af slíkri list, að hann hafi einhverja von um endurkosningu — sjálfir leggja þeir til lófaklappiS og aðdá- unina. — Já, þú ert hamingjunnar barn, vinur minn, aS hafa skolast upp i slíkar hæSir af slíku valdi! — ÞaS er ekki furSa, þó aö þú talir um “háttvirta 'kjósendur” í hverju orði. ÞáS er varhugavert aö styggja annan eins — Cerberus, þótt ekki væri meS ööru en lotn- ingarleysinu. — En hvað hefirðu nú eiginlegt gert landinu til heilla, og kjósendum þínum — háttvirtum — til lofs og dýrðar?” Mér var nú fariö að liöa illa. Eg fann ormsaugun í þessum náunga borast inn í mig, eins og þau væru aS leita um mig allan — skygnast inn í hvern krók og kima innan i mér, hvort þar sæist hvergi glóra í gott verk eöa drenglynda hugsjón. Eg get ekki neitað því, að eg neitaöi líka.----En nú skulum viS sleppa því. Hann hélt áfram meS sömu ó- svífninni: “Þú hefir auSvitaS sótt eldinn til guðanna og fært kjósendum þín- um—háttvirtum í launa skyni fyrir þenna mikla heiður! — Nei, þú hefir launaö Prómeþevs konung- lega fyrir þaö, þvi að hann var bú- inn aS því, — eða þá einhverjum öörum, sem gert hefir þaS sama. — Jlvorugt. — En sú heimska, aS spyrja svona. Þeir, sem sækja elc guðanna og 'gefa hann mönnunum, eru fjötraðir og lagöir alls-naktir á hvassar helluraðir. Flugvargar heimsins eru látnir höggva þá sund- ur. GuSimir eru þeim reiSir, menn- imir eru þeim vanþakklátir; þeir gleymast, og eldurinn, sem þeir hafa sótt, kulnar út.-----Eitthvað hlýturöu samt að hafa getaS gert til gagns meS atkvæði þínu.” Hann hallaði sér fram yfir borð- ið og hálf-hvíslaði orðunum aS mér “Herra löggjafi! — einn af vitr- ustu og beztu mönnum þjóSarinn- ar! — Heyrirðu, hvaö eg segi? — Einn af vitrustu og beztu mönnum þjóðarinnar. Þáð er ekkert smá- ræSi! — Vitrari en þeir, sem vaða í fiskikösunum á botnvörpunga- þiljunum frammi á miðum, — betri en þeir, sem vaða votengiö með hús- körlum sínum að bogra viS áburS og ofanafristu. — Þó þaS væri nú! — Vitrari en þeir, sem skapa lista verk til aðdáunar fyrir þessa þjóS og aSrar. .Betri en þeir, sem vinna í kyrþey og yfirlætisleysi aö því, að Ieggja grundvöll undir eitthvað, sem þjóðinni má verða til gagns og sóma. — Mikil ósköp! — Miklu betri — miklu vitrari!--------Þess vegna hefirðu boðiS þig fram. Þess vegna hefiröu boðiS þetta almátt uga afl lýðræðisins að skola þér upp á stjórnarpall landsins. Nú ertu þar — meS alt þetta mikla vit og öll þessi miklu gæöi. — Og þú þarft ekki aö hugsa til að telja mér trú um það, að þú hafir ekkert gert. — Þú getur ekki komist hjá því, að gera eitthvað — ef ekki gott, þá ilt. Þ'ú gerir annaöhvort meS því einu, að vera það, sem þú ert, og þar, sem þú ert.” Hann þagnaöi, hallaði sér aftur aö stólbakinu og blés út úr sér reyknum. En hann leit ekki af mér. Þessi eitruSu hvæsnisaugu hvíldu altaf á mér. Þau drápu niS- ur allri dáö í mér — drógu bók- staflega úr mér alt magn. Eg var þarna eins og músin í klóm katt- arins'. Um flótta var ekki að tala Mér gat engrar undankomu verið auSiö. — Eg fór aS sækja í mig veðrið, til að svara honum ein hverju, en þá byrjaSi hann aftur: “Hvað hefirSu drepið marga menn í dag?” Nú var mér nóg boöiö. Þáö var aS mér komiS að stökkva á fætur og reka honum á kjaftinn. “Ja — þaö, aS drepa menn, er í sjálfu sér ekkert ilt. ÞáS gera auð- vitaö allir miklir menn — og allir löggjafar og allir alþingismenn. Hitt skiftir mestú máli, hverja þú hefir drepiS. — Á eg að telja upp fyrir þér nokkur nöfn, svona rétt af handahófi ? — í dag hefirðu drepið Jónas Hallgrimsson, Albert Thorvaldsen, SigurS Breiðfjörð, SigurS málara, Jón Sigurðsson, Vil- hjálm Stefánsson og...........’ "HvaSa bölvuS vitleysa veltur upp úr þér!” brauzt fradí úr mér með sliku afli, að eg hefði fráleitt trúaS sjálfum mér til annars eins. En dóninn lét sér ekki fatast. Hann hélt áfram með sömu storkunar- róseminni-: “......... og sóma íslands og sjálfstæði íslands — alt það skársta og nýtasta, sem er aS berjast við að vaxa upp á þessu vesalings landi. Nú skal eg skýra þetta fyrir þér. Veiztu ,hverjir af þessum ungu sjaldgæfu gáfumönnum, sem þú hefir neitað um styrk í dag, hafa verið bornir til aS verða igildi þess- ara manna, sem eg nefndi, hefði Alþingi hjálpaS þeim? — Flestir eru þeir nú dauðir fyrir fult og alt Einhver j>eirra berst ef til vill viS dauSann enn þá, vex upp og veröur hálfur maSur viS þaö, sem hann heföi orSiö, hefBi honum komið hjálpin í tíma. Þetta eru hugsjóna mennimir, spámenn framtíðarinn- ar, og þú hefir drepið þá. Island hefir mist þá, og fært upp úr þeim hand-ónýta menn til allra hluta. Einhverjir þeirra verða snýkju-dýr á öðrum þjóSum, flakka um heim inn, rótlausir og föSurlandslausir, en íslendingar verða þeir aldrei framar. — En þaS er fleira en þetta sem þú hefir gert. Manstu, hvern ig þú greiddir atkvæöi? Það er varla von, því aö þú varst víst ekki fyllilega vakandi. En eg man það. Eg tók eftir því, og þess vegna lang- aöi mig nú til aö tala við þ:g, af því viö erum gamlir kunningjar. — Manstu, hvernig fór um jámbraut- ina ? — Landsspitálann ? — Tvær stórbrýr? — Leikhús landsins-------- Sönglistaskóla landsins? — Nýja háskólakennarann ?-------Það voru pienn úr hinum flokknum, sem báru þetta fram. Þess vegna — og að- eins þess vegna — varstu á móti því. — Svo komu mál, sem ekki voru flokksmál. — SæmdarboSi, sem útlend þjóö gerði ykkur, var hafnaö — með þínu atkvæöi. Lof- orð, sem útlendri þjóS hafSi verið gefið, var svikið — með þínu at- kvæði. Útlendur maður, sem unn- ið hefir feikna-verk í þarfir íslands' og varið til þess mestallri æfi sinni, Á k When usinc WILSONS \ FLY PADS READ DIRECTiONS CAREFULLY AND > O^FOLLOW THEM/ EXACTLY, y / Mikhi áhrifamelri len flusnapappír. Hrein I meðferð. Seldir í öllum lyfjabúðum og 1 matvörubúðum- átti aS fá ofurlitla viöurkenningar- gjöf. En þess var synjaö — með þinu atkvæöi; samvizkan þekti hann ekki. MaSur, sem vinnur fyrir styrk, en ekki embættislaun, varS veikur, og var þá — auðvitaö — sviftur styrknum — meö þínu atkvæði. Burt meö álla lands- ómaga, hrópa háttvirtir kjósendur. — Maður, sem haft hefir styrk í mörg ár, og getið sér góðan oröstír, var sviftur honum meS þínu at- kvæði. Hann haföi gerst svo djarfur, að láta í ljós landsmála- skoöun, ólíka vkkur. Nú verður hann að hætta við lífsstarf feitt hálf-gert, lífsstarf, sem enginn ann- ar er fær um aS taka upp, en sjálf- ur verður hann aS fara með vinnu sína á annan markað, þar sem fult er fyrir af miklu færari mönnum Háttvirtir kjósendur hrópa: Burt meö bitlinga! — Maöur, sem lifir á embættislaunum, sem höfðu þótt sæmileg fyrir einum 30 árum, og altaf hafa verið látin standa í stað, bað um launaviðbót. Honum var neitaS um það—með þínu atkvæði. ÞjóS, sem öld fram af öld hefir ,svelt hjúin sin, vill auövitaö líka svelta embættismenn sína, þegar þeir eru orðnir henni háSir. — Mað ur, sem varið hefir öllu lífi sínu til almenningsþarfa, og notið styrks og uppörvunar og almenns trausts. sækir um ellistyrk, gamall og lúirr. og honum er neitað um hann—með þínu atkvæSi. Burt með öll eftir- laun! hrópa háttvirtir kjósendur.— — Þing, sem skipað er mönnum eins og þér — nógu mörgum —, hefir ekki snefil af drenglyndi eða sómatilfinningu. Það rifur þaS niður, serrt fyrri þing, betur skipuð, hafa bygt upp. — Þáð svíkur menn í trygðum — það er cerulaust! — Þetta er það, sem þú hefir gert á þinginu!-------Hvemig lizt þér á, vinur? — Ertu ekki hrifinn af slíku himnalagi ?” “En þegar háttvirtir kjósendur heimta af manni að maöur spari — stamaði eg. Hann hallaði sér aftur fram yfir borðið til mrn og hvrslaSi undur bliðlega: Já, vinur minn, þú ert gott barn og vilt vera hlýðinn kjósendum rínum — háttvirtum, vo að engu sé gleymt. — En hefirSu litiö ofan í sukkið — rétt litið ofan r það? Eg á viS þetta, sem háttvirtur meiri- hluti — hver sem hann nú er — heldur hendinni yfir? — Eg á við sjálfa krásina------þetta, sem þér þóknaðist aS kalla “bein” áðan og þér þóttu helzt til mögur, — þetta, sem gangur til flokksþarfa í ýms- um myndum, eða til aS borga skuldir flokkanna frá síöustu kosn- inga-erjunum, og skuldir flokks- gæðinganna, — þetta, sem fleygt er í hinn flokkinn, til þess aS sýna einhvern svolitinn lit á réttlæti. — þetta — þetta,------jæja, þú veizt, hvaS þaS er, sem eg á við — allar þessar grimuklæddu mútur — allar þessar bragðgóðu svínsteikar, sem hvergi koma beinlínis fram, — eða þá undir alt öðru nafni og yfir- skyni, en því réítta. ÞaS er fögur dygð í augum háttvirtra kjósenda, að taka duglega ofan í lurginn á stjórninni fyrir eySslusemi, — en stjómin er æfinlega sparsemin sjálf r samanburði við yfirstjórnina — þú skilur — alla þessa ráðherra- ráðherra, sem engum manni gera reikningsskil. — Þarna er ekki ver iS að spara, vinur minn!------Þ’etta væri alt saman guðvelkomið, ef eft- ir ykkur lægi nokkrt nýtilegt verk, nokkuð, sem ykkur væri til sóma, nokkuö, sem bæri vott um þaö, að þið ættuS skilið aS lifa.” Framh. Bókmentir. Arbók hins íslenzka fornleifa- félags 1915. Lögbergi hefir veriS send þessi bók og er hún sannarlega þess virði aö hennar sé minst. Þar er hver ritgerSin annari fróðlegri og merki- legri og hefir Matthías ÞórSarson ritað mest r þetta hefti. Bókin er í stóru tímaritsbroti, 100 blaSsíður á stærS á vönduðum pappir. Fyrst er æfisaga Brynjúlfs Jóns- gonar frá Minnanúþi, hins þjóð- kunna fræðimanns. Er hún rituö af séra Valdimar biskupi Briem; enda mun engum hafa verið það verk ljúfara en honum. Brynjúlf- ur sagði núverandi ritstjóra Lög- bergs frá þvr árið 1895 að margir hefðu velt steini úr götu sinni, en engum ætti hann eins mikið að þakka og séra Valdimar Briem enda voru þeir nánir vinir þar til dauSinn skildi þá. Brynjúlfur var óefað einn hinna allra einkennilegustu manna sem ísland hefir átt í seinni trð, og það er stórmerkilegt ViS þessa æfisögu hans eftir séra Valdimar, að hún sýnir það eins er honum var áfátt og hitt, er honum var vel gefið þvr þótt hann væri bæði gáfu- og mannkosta maður, átti hann sina bresti eins og allir aðrir; á æfisögu margra manna er þannig litiS sem þær séu aöeins sykraðar líkræSur —og þvr miöur vill þaS oft verða þannig; en meS því móti tapa þær gildi sínu. Um þessa æfisögu er ekki hægt aö segja slíkt. Þar er Brynjúlfi hrósað að veröleikum og sýnt fram á hversu merkur maSur hann var, en þar er jafnt skýrt frá því er honum var áfátt. Ti dæmis er þessi kafli í ritgerðinni “Brynjúlfur var r mörgu einkenni- legur og að ýmsu leyti mótsetninga- maður. Hann var afbragös vits- munamaður, en var þó hins vegar í ýmsu barnalega einfaldur, og á- geröist það með aldrinum. 'Hann var r mörgu glöggur rannsókna maður, en þó oft æriö auötrúa; kom þaö stundum að baga er um vís- indaleg efni var að ræða, eða ein hvern sögulegan fróðleik; kom hon- um þá einatt ekki til hugar að kryfja það til mergjar, þvr að eng um gat hann ætlað að fara með rangt mál; enda var það mjög f jarri sjálfum honum að gera slíkt vilj andi. Hann var efagjarn r trúarefnum, en þó eigi aðeins mjög trúhneigöur yfir höfuð, heldur og einkar hneigSur til trúar á állar kynjar og dularfull fyrirbrigSi. Hann gat stundum enda sýnst dálítiö hé- gómlegur, en var þó reyndar mjög svo hógvær. Einnig gat hann stöku sinnum sýnst smámunalegur, en var þó r rauninni mesti öðlingur. Hann áleit sér og öðrum leyfilegt að láta flest eftir sér, en var þó að hinu leytinu oftast strangur viS sjálfan sig, en það var hann aldrei við aðra og gerSi gott úr öllu. Hann var stakasta góðmenni og þar var engin mótsetning. Hjartagæzka hans var altaf söm við sig. Þar var hann altaf samur og jafn. Einkennilegt var það að hann með sínum fjölbreyttu gáfum sýnd,- ist vera gjörsneiddur sönglistar hæfileikum. Eigi að síöur reyndi hann að semja aönglög og syngja; ir en hvorttveggja mistókst náttúrlega meS öllu. Henti hann sjálfur og aðrir oft gaman að. En hann vildi fást við alt.” Mynd af Brynjólfi fylgir æfisög- unni prentuð á ágætan pappir. Þá er r ritinu grein eftir Matt hías Þórðarson fornmenjafræðing um fornfræöistörf Brynjúlfs. Segir þar vel og greinilega frá rannsókn- um hans og ritum. “Um Skjaldarmerki íslands'” heitir ritgerS einnig eftir Matthras ÞórSarson og önnur um “Elztu drykkjarhorn” eftir sama höfund. Eru báðar þessar ritgerðir einkar fróðlegar og skemtilegar; einkum þó hin síöari, um drykkjarhomin. Lögberg birtir hana siðar og er hennar því ekki frekar minst. Þess skal þó getið að henni fylgja frá- bærlega vel prentaöar myndir af sjö drykkjarhornum. þar á meðal af drykkjarhomi Eggerts lögmanns Hannessonar, sem er á listiðna- safninu í Kristjaníu. “Glúmshaugur” heitir ein ritgerS- in enn eftir sama höf. Er þar birt bréf frá Markúsi bónda Jónssym i Bakkakoti í MiSallandi til Matt- híasar viövíkjandi haugum og kveð- ur hann loga hafa sé*st oft og mörg- um sinnum þar sem haugurinn eigi að vera.” Öxin Rimmugýgr” heitir næsta ritgerð, er hún eftir Pál Eggert Olason. Heldur höf. því fram samkvæmt góSum heimildum að öxin hafi fariö til Danmerkur meS öðrum dýrgripum. I fréfi frá Jóni biskupi Vrdalíns til Rabens stift- amtmanns 25. ágúst 1740 segir höf. Ritið er hiS eigulegasta fyrir margr hluta sakir og ætti aS vera í sem flestra höndum. Ritið kostar 3 kr. f$i.oo hér) og fæst hjá Þörhalli biskupi Bjarnar- syni, sem er féhirðir félagsins. Skýrsla til fornmenja- varðar. um fund fornrar kirkjurústar og grafreits ð Syðra-Fjalli haustið 1915. Á næstliönu hausti, eða um mání aöamótin október og nóvember, lét eg starfa aS túnsléttu austanvert viö íbúðarhús mitt. Voru þar einkan- lega tveir hólar er eg lét rífa niður og færa r lægðir, sem þar voru í grendinni. Bar hinn syðri nokkr- ar menjar þess, að á honum væri fom og uppgróin rúst. Austan í þeim hól miðjum varð vart viö mannabein; tvær hauskúpur og kjálkar áfastir viö aöra, og enn- fremur nokkrir leggir og fleiri bein. Lá þetta reglúlaust. En er ofar kom í hólinn, uppundir hina fornu rúst, er áður er getið um, varð vart við foma grjóthleðslu, er seinna kom í ljós aS var tóft, er sneri austur og vestur. Var lengd hennar um 12 álnir aS utanmáli, en breidd um 8 álnir. Innanmál var tæpar 8 álnir lengdin, og tæpar 6 breiddin. Sást þetta glögt og vel, því aS grjótið var órótað og ósnar- að að mestu, bæði að utan og inn an, en ekki var það nema eitt og tvö lög. Ofan á grjáthleðslunni var nálægt álnar þykt af mold og rofi, ösku og grassveröi. Rúst sú, sem vottaði fyrir ofanjarðar, virtist vera af minni og yngri byggingu. Austanundir tóftargaflinum urð- um viS varir við einar 6 eða 8 beinagrindur. En vel gátu þær hafa verið þar fleiri, því við þurftum ekki að rifa jafn djúpt niöur þar og aS austan. Fann eg sumar þeifra sökum þess, aS eg tók eftir því að linara var fyrir rekunni, er henni var stungið niður, en annarsstaðar, eg gróf svo niður og kom þá ofan á beinin. Aö norðanveröu og vest- anverðu við tóftina fundum við engar grafir, sem ekki var von, því þar grófum við nálega ékkert niður, þareð svo hagaði til, að þess þurfti ekki. öll þessi bein virtust vera órótuð og svo frá þeim gengið sem venja er til við jarösetningar líka nú á dögum. Lágu þau frá vestri til austurs og horfðu mót austri. Þóttumst viS sjá fyr- víst að kistur hefði veriS utan um þau. Voru þær þó svo fúnar, að ekki var annaö að sjá en rauöleita, eða dökkleita rák í mold- inni, eða mölinni. Ep þegar efni hennar var tekiS og flett í sund- ur, mátti glögt sjá, að það voru tré- leifar, þótt þaS væri svo fúið og morkiS að það mætti tæja það sundur sem morknaða stararkólfa. Beinin aftur á móti voru bisna lít- ið fúin. Hauskúpurnar stráheilar, hvitar og fallegar; kjálkar og tenn- KAUPMANNAHAFNAR Vér ^ábyrgj- umst það að vera algjörlega' hreint, og það bezta tóbak heimi. Ljúffengt og endingar gott af því það er búið til úr safa- mikluenmildu tóbakslaufi. MUNNTÓBAK að það sé tekið fram að þxin hafi verið send meS Eyrarbakkaskipi ásamt minnishornum. En svo seg ir höf. að öxin hafi verið send til íslands aftur því við afhending Skálholts kirkju 31. júlr 1747, þeg ar Ólafur biskup Gíslason tók við, sé öxin talin með eignum kirkjunn- ar; er hennar altaf getið við úttekt- ir kirkjunnar þangað til 1805, og telur höf. sjálfsagt aS hún hafi þá komist í hendur Grími Thorkelin. Þá er “Athugasemd um Rimmu- gygi” eftir Matthías Þórðarson, visindaleg grein, vel skrifuð og fróðleg. Seinasta ritgerðir er skýrsla til fornmenjavarðar um fund fomrar kirkjurústar og grafreits á Syðra- Fjalli haustið 1915. Þessi ritgerð er tekin upp hér í blaðið. AS endingu eru langar skýrslur eftir Jóhannes Þorkelsson hrepp- stjóra um viðbót við ÞjóSmenja- safnið árið 1914; Skýrsla Forn- leifafélagsins, ASalfundur félags- ins 1915; stjóm félagsins, reikn- ingar jvess og félagatala. ur eins, og leggir hið sama, margir hverjir. Mun það hafa hjálpað til >ess, aS líkin höfðu verið grafin pfan i þurra hraunmöl og jarSveg- urinn glerharður og skraufþur þar ofan á. Nálega allar kúpurnar virtust vera af gömlum mönnum, >ví samkomu beinanna í þeim var naumast hægt að sjá; svo voru þær samangrónar. Ein unglingsbein fundum viS. Auk þessara beina sem eg hefi nefnt, fundum við beinagrindur einna 5 eða 6 ung- bama. Voru ein þeirra svo smá- vaxin, að eg gæti bezt trúað aS þau hafi veriS úr ófæddu eða ófullaldra bami. Voru þau hjá beinum úr fullorðnum manni ('móðurinni ?). Engar menjar neinna muna fund- um við, nema ryðgaðan jámnagla einni gröfinni. í norðausturhorni tóftarinnar var stoöarpartur, sem stóð þar upp og ofan um hálft ann- að fet á lengd, fúinn mjög, þver- sagaður fyrir neSri enda. Suður- vegg og austurgafl tóftarinnar reif eg upp, því þess þurfti, en norð- urvegg og vesturgafl rótaSi eg ekki. ÞaS viröist vera auðsætt, aS hét sé fundin forn kirkja og grafreitur, þótt í engum sögum eða ritum sé hennar getið, svo kunnugt sé. Má vera aS hún hafi aðeins verið hálf- kirkja eSa bænahús, því grafiö mun stundum hafa verið að þeim. Það má telja vist að hún hafi veriö nið- ur lögð 1318, því í AuSunnarmál- daga Múlakirkju er ekki getiö neinnar hálfkirkju eða bænahúss í sókninni, sem þó mun venja hafa verið, ef nokkur voru. Yngri rit geta þess heldur ekki svo mér sé kunnugt um, nema hálfkirkjunnar í Skriöu. Má því ætla, að grafreit- ur þessi og kirkja sé frá 13., 12. eða jafnvel 11. öld. ÞaS er að eins i einum stað 1 fornritum vorum, sem ætla mætti að bent væri í þá átt, að hér hafi kirkja vérið; en það er í sögu GuS- mundar biskups Arasonar. Þar er þess getið, að sumar eitt (um 1220 minnir migj fór biskup “norðr til Reykjadals ok þar dvaldist biskup lengi um sumariö”. Þar er hans fyrst getiö í Múla, þá á Einarsstöö- um, síðan á Grenjaðarstöðum. Svo ætlaöi hann í Múla annaö sinn, en varð frá að hverfa, af því honum var varinn staöurinn. Þá fór hann að Stað í Kinn. Þaðan fór hann undir Fjall (2. mánudaginn er biskup undir Fjalli”). “SíSan fer biskup á Einarsstaöi og þaðan á Helgastaði” og varð þar bardaginn. Úr Helgastööum fór hann í ÞVerá í Laxárdal. Allir þessir bæir eru kirkjustaðir (eða voru), sem kunn- ugt er nema Fjall, og liggur nærri að ímynda sér, aö Fjall hafi verið það þá líka og að höfundurinn hafi gert sér það að reglu, að geta að- eins um veru biskups á kirkjustöð- unum. Enda mun hann hafa að- allega lagt leiðir sínar á þá. Fjalli, 25. des. 1915. Jóhannes Þorkelsson. Athugasemd. Eg birti framanskráða skýrslu af því að hér virðist vera um veru- lega fornan grafreit að ræða, senni- lega frá 12.—13. öld, svo sem höf- undurinn ætlar. — GuSm. biskup kom hingað 1220 og eru líkur til að hér hafi þá veriS kirkja. — Er vart varð beinanna leitaði Jóhann- es til min meS símtali og spurði hversu meS skyldi fara. Þar eð ekki virtist útlit fyrir að hér mundi um upptök fomgripa að ræSa og svo var ástatt sem var aS öðru leyti, fól eg honum að rannsaka þetta S'em þezt og senda mér ’glögga ■skýrslu um. — Votta eg honum þakklæti fyrir. Matthías Þórðarson. —Árbók hins ísl. fomleifafél. Duluth mikill heiður og meira en það, lagt undir sig alt Minnesota ríkið. (He attained the highest honors of the state of Minnesota). Á laugardaginn 10. júní síðastl. lék Skúli íþrótt sína í að hlaupa, ásamt fleiri íþróttum, og var það i síöasta skiftiö viS þenna skóla. ÞaS þarf naumast að geta þess, að Skúli var sem fyrri, á undan öllum sem hlupu á móti honum og hefir hann nú fengið fjölda af heiðurs- peningum og silfurbikurum, svo nafn hans stendur nú skrifað með skíru letri í vitnisburSarbókum skól- ans í bæ þessum. Bóknám Skúla er einnig í bezta lagi og útskrifaðist hann með mikl- um heiðri. Næstliðinn vetur var ,hann einn af þremur kjörinn til að láta heyra mælsku sina í samkepni við skóla í Superior í Wiskonsin.- ViS uppsögn skólans hélt Skúli ræðu. Innihald he'nnar var: “Orsök til glæpa” þThe Cause of CrimesJ. Skúli kom vel fram, hafSi góSa rödld, sem heyrðist um allan skóla- salinn og voru þar fleiri þúsund manns, eins og vanalega er við slík tækifæri. Skúli var fyrsti ræðu- maður af sex, sem töluSu, þremur piltum og þremur stúlkum og er óhætt að segja að hann gerði bezt af þeim öllum og betur en nokkur annar íslenzkur stúdent, sem út- skrifast hefir af þessum skóla, en þeir munu vera 18 aS tölu i alt og er þaS há tala í samanburði viS þessa fáu Islendinga, sem hafa lif- að í Duluth hin síöustu 20 eða 30 ár. Landran í fararbroddi Úr blaðinu ‘Herald’ í Duluth, Minn. Grein þessa hefir herra Sigfús Magnússon í Duluth sent Lögbergi og kunnum vér honum þakkir fyrir. —Ritstj. Hraustasti iþróttamaSurinn í Minnesota er Skúli Hrútfjörð. Hann lauk miðskóla námi á Central High School í Duluth, Minn. síð- astliðið vor og hefir getið sér góð- an oröstír viS þenna skó'la, bæði fyrir nám og íþróttir. Tuttugasta og sjötta maí reyndi hann hlaupa-íþrótt sina við 340 menn í Minneapolis og vann hann fyrstu verölaun í fimm atförum. Skúli hefir því gert háskólanum í Stríð og tollar. Eg get ekki talaS um stríSið sem yfir stendur; en eg get talaS um þaS hvemig halda megi stöSugum friSi þegar stríðið er úti. HindraS verzlunarfrelsi er frum- orsök allra stríða. Hver einstök þjóð verSur aS hafa sama frelsi og allar aSrar þjóðir hafa. Til dæmis veröur Þýzkaland og allar aðrar út- lendar þjóðir að fá að skifta við Missouri með nákvæmlega sömu skilyrðum og ríkið Maine. ÞaS er sama sem að afnema toll- húsin í öllum heimi. Slík breyting lætur óefað illa í eyrum margra; en það er min einlæg sannfæring að sú breyting hljóti aS komast á, ef vðr ætlum oss að fá og varðveita heimsfriS. Tollhúsin eru til verzl- unathindrunar. Og alt ,það sem hindrar frjáls viðskifti orsakar stríð. Þegar menn geta verzlaS hvar sem er og alstaðar án nokkurrar hindrunar, alveg eins og Massa- chusettes gátu skift við Califomiu. þá er brottu numin aðal orsökin til stríöa og styrjalda, milli siðaSra þjóða. AuSvitaS verSur eftir sem áður deilt um ýmislegt og alls kon- ar þjóða óþægindi, eins og t. d. ó- eirðimar í hinni ómentuðu Mexiso, en þess konar hindranir verða með tímanum yfirstignar meS mentun og uppfræöslu. French E. Chadwick flotaforingi Bandaríkjanna. Tribune 4. júlí 1916 iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiniimiimiiii Smyrjið Brauðið Með Því Gerið smákökur, Pie og Pastry sœtt með* því. Ljúffengt, heilsusamlegt og ódýrt Hjá öllum matsölum iiiiiiiinniiniiiiiiiiiniiiiiiiiuiiiiiiiuiiiniiiiiiinimminiiininiiiiiiiniiiiiii í 2., 5., 10. og 20. punda. dósum.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.