Lögberg - 16.11.1916, Blaðsíða 7

Lögberg - 16.11.1916, Blaðsíða 7
LjOGBERG, FIMTcDAGINN 16. NOVEMBER 1916. Þjóðernið. Hvaö lengi getum viö Vestui- íslenuingar haiaiO viö þjoöerni okaar og tungu Uer i landir Þe^si spurnmg vawr íyrir morgum Vest- ur-lsienamgi, og mikiö netir verið um hana ræit, meira, ef til vill, en um nokkurt annaö mal. Skoöanir okkar a því eru mjóg skiitar, sem er ekki onatturlegt, þvi bæði er málinu þanmg fariö, aö þaö er rúm fyrir nnsmunandi skoðanir á þvi; svo er það ekki eitt af þvi sem ein kennir hugsunarhátt okkar og af- stööu i nokkru máli, aö vera sam- mála. Má sjálfsagt segja meö sanni, aö sundurlyndis tilhneiging- in gangi stundum helzt til langt, sem líka er oft gert, mest samt af þeim, sem minst vilja höndum sam- an viö aðra taka; en aö hinu leytinu má mæla henni þaö til bóta, aö hún beri vott um tilraun til aö vera sjálfstæður í skoðunum. f þjóö- ernismálinu eru þrjár aöalskoðanir ríkjandi, og má skifta flestum eftir þeim. Fyrst eru þeir sem segja að ís- lenzkt þjóðerni og íslenzk tunga hljóti að hverfa hér, og þaö áður en langt um líður. Þeirra skoðun er blátt áfram, að það sé ómögulegt að halda því við, og þess vegna sé tilgangslaust að vera að reyna þaö. f þeirra augum er islenzka þjóéar- brotið hér eins og ofurlítil lækjar- spræná, sem rennur út i geysistórt haf. Vatnið úr læknum blandast saman við hafið og verður aldrei frá þvi skilið aftur. Að visu held- ur lækurinn altaf áfram að renna, og þannig bætist altaf ofurlítið af tiýju vatni úr honum við í hafið, sem um stund getur haldist ferskt í lækjarósnum. En innflutningur íslendinga hingað til landsins er svo lítill, og má heita alveg stöðvaður nú, hvað sem verða kann i framtið- inni, að i rauninni verður ekki ann- að sagt en að uppspretta íslenzka þjóðernisins hér vestan hafs sé að þorna upp. Afleiðingin af þessu verður óhjákvæmilega sú, að þegar aldur einnar eða tveggja kynslóða er liðinn, verðum við horfnir inn i hérlent þjóðlíf og búnir að glata máli okkar og öllum þjóðarein- kennum. Nokkrir i þessum flokki halda fram, að þetta sé ekki aðeins það sjálfsagða og óumflýjanlega, heldur einnig að það sé gott, eigi svo að vera, og að það sé sjálfum oss fyrir beztu; og þess vegna beri okkur að flýta fyrir því. Þá eru þeir, sem segja, að það sé vel mögulegt að halda við tung- unni og þjóðeminu. Þeir lita öðr- um augum á þjóðarbrotið og fram- tíð þess. Það kemur þeim ekki fyrir sjónir likt og þomandi straumur, sem rennur í haf út, og sem hlýtur að hverfa og skilja ekk- ert eftir nema þomaðan farveg, heldur miklu fremur eins og planta, sem hefir verið tekin upp með rót- um úr jarðveginum, sem hún fædd- ist og óx í, og flutt i nýjan jarð- veg. Þó að þjóðernisbrotið breyt- ist nokkuð við flutninginn, og verði að semja sig að nýjum stað- háttum og verða að nokkm leyti samgróið nýju þjóðlífi, er ekki sjálfsagt að það breytist algerlega, verði annað en það er, fremur en að plantan, sem er flutt úr einum jarðvegi í annan, breytir algerlega byggingu sinni og útliti. Og þar sem það er mögulegt að halda þjóð- erninu og tungunni við, er sjálf- sagt að gera það; það er ræktar- skylda við föðurlandið og kynstofn inn. Ef þeir fslendingar, sem nú lifa hér í landi leggja rækt við mál- ið og glæða þjóðernismeðvitund sina, þá getur, samkvæmt skoðun þessa flokks, hvorttveggja geymst hér langa lengi enn. Líklega vildi enginn spá neinu um það, hversu lengi, i árum talið, enda er það ekki aðalatriðið, heldur hitt, hvort ís- lenzkt mál og íslenzk þjóðemis- meðvitund getur varað mikið leng- ur en aldur þeirrar kynslóðar, sem nú er uppi. f þriðja flokknum eru þeir, sem hvorki hafa mikla trú á viðhaldi þjóðemisins, né telja það sjálfsagt að það líði undir lok innan skamms. Þeir líta svo á, það er að segja þeir af þeim sem nokkuð hugsa um það og ekki stendur alveg á sama, að allar tilraunir til að halda málinu og þjóðemismeðvitundinni við séu næsta þýðingarlitlar, en þeim finst þær ekki gera neinn skaða, eða vera þvi til tafar, aö þeir, sem af ís- lenziku beri eru brotnir, færi sér í nyt alt sem þeim býðst í hérlenda þjóðlífinu. Það sem menn hafa flutt með sér inn í landið hlýtur að vara um tíma, nokkuð lengur en þeir lifa, sem inn hafa flutt, að ein- hverju leyti meðal afkomenda þeirra. En náttúrlega fer það smá- minkandi, eftir þvi sem timar liða. Það er epgin þörf á, og það er ekki æskilegt, að reyna að losna við það, heldur er lang réttast að láta það deyja út með timanum. Eða með öðrum orðum, við eigum að taka við hérlendum áhrifum og samlag- ast hérlendu lífi, þangað til það er búið að gagnsýra okkur svo, að við erum ekki lengur íslendingar; við eigum hvorki að standa á móti þess- um áhrifum né gera. okkur far um að ffýta fyrir þeim; við eigum að láta fara sem fara vill í því efni, og gera okkur engar áhyggjur út af þvi, hvort við verðum orðnir al- kanadiskir eða al-amerískir á fimm árum eða hundrað árum. Og lang flestir eru eflaust þeir, sem hugsa eitthvað á þessa leið. Þ'eir eru hvorki með þjóðemis viðhaldinu né á móti því. Þeir vilja bara aí við mótumst hægt og á sem þægi- legastan hátt, þar til við erum orðn- ir það sem við hljótum að verða— ahnnlendir og lausir við öll útlend- ingseinkenni. Á móti þessari hæg- fara breytingu tjáir ekki að standa hún verður að koma smám samart. Tvær andstæðar skoðanir geta ekki verið báðait réttar. Annað hvort verður önnur að vera rétt, en hin röng, eða báðar rangar. En svo geta skoðanir verið að nokkru leyti réttar og haft við heilmikið að styðjast, þó að þær verði rangar þegar þeim er haldið fram skilyrð- islaust. Skoðanirnar á viðhaldi þjóðernisins, sem á hefir verið minst, hafa allar eitthvað við að styðjast, en engin þeirra er alveg rétt. Það fyrsta, sem að útlendingur- inn rekur sig á, hvar sem hann er staddur, er það, að honum er ekk- eft eins nauðsynlegt og að læra mál þess fólks, sem hann ætlar að um- gangast og eiga viðskifti við. Þegar íslendingar komu fyrst til Ameriku var ekkert eins nauðsyn- legt fyrir þá, ekkert sem þurfti eins fljótt að leggja alla rækt og alúð við, eins og það að læra enskuna. Að standa uppi mállaus var að standa uppi ráðþrota; það þýddi það að standa margfalt ver að vigi í öllu en þeir sem fyrir voru. Eðli- lega varð þvi fyrsta tilraunin fyrir öllum að íæra svo mikið í málinu að þeir gætu bjargað sér. Vana- lega gekk þetta fljótast og bezt fyr- ir þeim, siem tóku sig sem mest út úr íslendingahópnum og reyndu að öllu leyti að samlaga sig setn bezt enskumælandi fólki. Það var því ekki óeðlilegt þó að á þeim ár- um kæmist sú skoðun inn hjá mörg- um, að úr því hingað væri komið, þá væri tilgangslaust að vera að halda í nokkuð sem maður hefði komið með með sér, mál eða annað. Bezt væri að losa sig við það sem fvrst, verða eins og innlent fólk eins fljótt og auðið væri. En það er hægra sagt en gert að losa sig við öll útlendingseinkenni í nýju landi á fáum árum. Og það var hægt að læra málið og taka upp nýja hætti og siði, en að komast svo vel inn í mál og hugsunarhátt yfirleitt að menn yrðu andlega rót- fastir í hinum nýja jarðvegi, ef svo má að orði kveða, var náttúrlega alveg ómögulegt. Annaðhvort urðu íslendingar að hafa andlegt sam- neyti og félagslíf sín á milli, eða vera um langan tima alveg án þess að hafa félagslíf og samneyti við nokkra menn, fram yfir það sem var nauðsynlegt við dagleg störf og viðskifti. Það hefði verið ó- náttúrlegt, og enda óskiljanlegt, ef íslendingar hefðu horfið strax inn i ensku þjóðina, hér; til þess hefði þurft svo mikla breytingu, miklu meira en að læra eitt mál og hætta að tala annað, breytingu, sem eng- inn getur i raun og veru gengið gegnum á fáum árum og margir ekki á hálfri mannsæfi eða meira. íslenzkt félagslif varð að myndast, einhvers konar sameining um það, sem menn áttu saman, en sem að- skildi þá frá öðru fólki, sem var i öðrum þjóðfélagsjarðvegi vaxið. En um leið og íslenzkt félagslif var komið á, þó í mjög smáum mæli væri, um leið og samlífisþörfinni var að einhverju leyti fullnægt, var grundvöllur lagður undir þjóðem- is viðhald; þjóðernið sjálft reisti sér vigi. En samt var það augljóst, og reynslan sýndi það æ betur og lætur, að það var gagnlegast að li fa sig sem mest inn í það lif, sem lá fyrir utan þjóðernistakmörkin. Margir hafa eflaust fUndið til þess- að lífið var tvískift, ekki að eins að því leyti að tvö mál urðu að notast, lieldur tvískift niður að rótum, þar sem menn urðu að starfa á tveimur sviðum, sem i raun og veru eru 'ólík, þó að þau ekki að öllu leyti útilokuðu hvort annað. Af þessu stafar það, að allmörgum, og fiað sumum þeim, sem hafa hugsað mest um framtíðarheill hins' ís- lenzka þjóðarbrots, hefir fundist Jjað bæði sjálfsagt og æskilegt að það hyrfi sem fyrst inn í hina enskumælandi þjóð hér. Þeir hafa litið á ]>að J>annig, að hver einstak- ur maður gæti ekki notið sín að fullu fyr en hann væri algerlega kominn inn í þjóðlífið sem hann lifir í. En til ]>ess yrði hann að samlagast því sem mest í hugstinar hætti, yrði að telja sig til J>ess, skoða það sem sitt, og sig því til- heyrandi Meðan íslendingar héldu )>jóðierni sinu við hér væru þeir hálf-útilokaðir frá þátttöku i lífi og málum alþjóðarinnar, og það stæði þeim á margan hátt fyrir þrifum. Að segja að þessi skoð- un sé að öllu leyti röng er ekkert annað en að loka augunum fyrir sannleik, sem cr öllum augljós. Vitanlega standa þeir bezt að vígi og geta mestan þátt tekið í málum landsins og þjóðarinnar, sem bezt lifa sig inn í landsmálið og þjóðlif- ið; og þá um leið fjarlægjast rnest að sumu leyti, sitt sérstaka, útlenda þjóðflokkslíf. En þeir sem hafa haldið þessari skoðun fastast fram, hafa gleymt því að slík umskifti gfeta ekki orðið alt í einu. Nokkrar þúsundir manna geta ekki kastað frá sér þjóðemiseinkennum sínum og þjóð- ernismeðvitund og farið að vera annað en það sem uppeldi og líf þeirra eigin þjóðar á mörgum liðn- um öldum hefir undirbúið þá til að vera. Og hér er það sem skoðun þeirra, sem halda að vemda megi islenzkt þjóðerni lengi hér í landi, fær langmestan stuðning. Við getum ekki losnað við þjóðemið, þó að við fegnir vilrlum. Strax og hingað var komið gerði þörfin fyrir slíkt félagslíf vart við sig. Ann- aðhvort varð samlíf að myndast meðal fslendinga sjálfra, eða þeir urðu að vera útilokaðir frá andlegu samneyti með öðmm mönntim. Og þegar samlífið var myndað, þá hjálpaði það til að viðhalda þjóð- eminu; og ennþá er það, og verður ávalt, sama reynslan fyrir öllunt, sem eru fæddir á íslandi og hafa flutt hingað; að kasta frá sér þjóð- emi sínu þýddi það, að standa uppi eins og rótlaust tré. En slíkt er gagnstætt mannlegu eðli. Þjóð- emið er eitthvað sem vér berum í okkur og höfum tekið í arf, þar sem við erum fædd og upp alin. Það bindur okkur við vora eigin þjóð, hvar sem við fömm. Þessu verður ekki breytt, því það er nátt- úrulögmál, sem er sterkara en jafn- vel allar venjur; óefað langtum sterkara en hagsmunaleg áhrif. Þjóðernistilfinningin er sterkt afl í sálum innflytjendanna, sem ekki geta, þó að þeir vildu, burt skafið áhrifin, sem hafa frá bam- æsku sett sín einkenni á hugsunar- hátt þeirra og sálarlíf. En hún er engan vegin eins sterkt afl í sálum afkomenda þeirra, sem eru fæddir og upp aldir í hinu nýja landi; eða réttara sagt, þeir fá nýja þjóðernis- meðvitund, sem feður þeirra og mæður þektu ekki; og hún bindur þá við það land, sem er orðið þeirra föðurland, og þá þjóð, sem þeir læra að skoða sína þjóð. Fæstir, sem tala um íslenzkt þjóðernis- viðhald hér virðast hafa gert sér Ijósa grein fyrir þessu, fæstir sjá hversu gagnólík afstaða barnsins er afstöðu foreldrisins gagnvart þjóðeminu. Samt reka allir sig á þetta dags daglega. Við höfum sýnishorn af þvi í málinu. Það er ekki mjög óalgengt að islenzkir foi- eldrar og böm talist við þannig, að foreldrarnir noti að miestu leyti ís- lenzku, en bömin að mestu leyti ensku. En það er ekki í málinu einu sem þetta kemur i ljós. Það kemur ennþá betur i ljós í hugsun- arhættinum og allri meðvitund um gildi þess,- sem einstaklingurinn þiggur af samfélaginu. Hinn ís- lenzki þjóðararfur, sem hver sá, sem er fæddur og upp alinn með islenzkri þjóð, ber í sér, hvort sem honum er það ljóst eða ekki, er ein- mitt útlent og hálf óviðkomandi í augum þeirra, sem fæðast og alast upp hér í ,Ameriku, undir þeim áhrifum, sem hérlent þjóðlíf hefir á þá. Hugsunarháttur bamanna hlýtur að mótast af þeim áhrifum sem þau verða fyrir hér, bæði í mentuninni, sem þau fá, hvort sem hún er mikil eða litil, og í öllu fé- lagslegu lífi með innlendu fólki. Þau þurfa ekki um tvent að velja, annaðhvort að halda samfélagi við fólk af sinum eigin þjóðflokki, eða hafa ekkert samfélag með öSrurr, nema það sem ler nauðsynlegt við vinnu og viðskifti. Bömunum standa hér ótal vegir opnir, sem eru foreldrum þeirra lokaðir; þau eru hér í sínu eigin landi, þar sem foreldrarnir, aftur á móti, konri inn i óþekt land. Það er þetta, sem gerir þjóðern- isviðhaldið að svo erfiðu máli. Hvað á að gera til þess að ung- lingar, siem af islenzku bergi eru brotnir, finni til skyldleika milli sin og hinnar íslenzku þjóðar? Hvað á að gera til þess að þeir fái rækt- arþel' til síns þjóðflokks, sem sé nógu öflug til þess, að þeir vilji fyrst og fremst vera þektir sem ís- Iendingar ? Ekki tjáir að standa á móti inn- lendu áhrifunum. Hvorki er það unt, né heldur mundi það verða okkur til nokkurs annars en ills eins. Við tierðum að skoða okkur sjálf sem hérlent fólk, en hreint ekki sem útlendinga. Náttúrlega erum við öll, sem hingað höfum flutt útlendingar, getum ekki hjá þvi komist og eigum ekki að reyna að komast hjá þvi. En þeir sem hér eyða allri æfi sinni, frá vöggu til grafar, skoði sig á nokkurn hátt útlenda ætti ekki að koma til mála. Það er aðeins einn vegur til að við- halda þjóðeminu, og hann er sá, að allir íslendingar geymi vemlega islenzka þjóemismeðvitund, hversu sem þeir blandast inn í hérlent þjóðlíf. Er þetta mögulegt ? Um það er- um við ekki sammála. Þeir, sem halda að íslenzka þjóðarbrotið hér muni hverfa, eins og cjropi í hafið, munu segja að tvöfalt þjóðerni sé óhugsandi; þeir sem vilja gera alt, til að viðhalda ísl. þjóðemi, mundtt segja, að það sé nauðsynlegt að veita innlendu áhrifunum nokkurt viðnám, því annars eyðileggi þau alt, sem er íslenzkt í okkur. En gætum nú að, hvað þetta þjóðerni er, sem við komum með og sem getur þrifist hér. Það er ekki siðir og hættir, engin ytri einkenni, sem annað fólk getur strax séð og bent á hvar sem ís- lendingur er staddur; það er ekki fastheldni við neitt, sem í daglegu lífi er einkenni íslenzku þjóðarinn- ar, en engrar annarar þjóðar. Alt þess konar breytist og hverfur imi allan heim nú á dögum. í útliti og siðum er sára lítill munur á þjóð- um, sem teljast til sömu ættbalk- anna, og fer stöðugt minkandi. Þjóðernið er andlegs eðlis, það er andlegur arfur icn ekki líkamlegur íslenzka þjóðin á sína sögu, sögu, sem segir frá kjömm hennar og baráttu fyrir tilverunni öld fram af öld; hún á sínar bókmentir, og þær birta hið innra lif þjóðarinnar; ís- lenzka þjóðin hefir búið undir á- hrifum náttúru landsins, og náttúr- an hefir einkent sálarlíf hennar; ís- lenzka þjóðin hefir átt sín þjóðar- mál og sína frelsisbaráttu. Það er þetta, sem okkur kemur í hug, ann- aðhvort Ijóst eða óljóst, eftir ástæð- um, þegar við tölum um íslenzkt þjóðemi. Og hvers vegna er þetta eitthvað, sem við eigum að kæra okkur um, eitthvað sem við eigum að elska og bera lotningu fyrir? Vegna þess að það er spegill þess Hið ljúffenga Matar - Síróp Hafið það 11 þcss að gera sœtar kökur Pie og Pastry lífs, siem íslenzka þjóðin hefir lifað. frá því hún varð þjóð; og við erum islenzkt fólk, fæddir af þeirri þjóð sem hefir lifað þessu lífi, og átt þa sérstöku reynslu, sem þessi sögulegi og bókmentalegi arfur ber vott um. Fyrir okkur Vestur-ís- lendinga er þjóðemisviðhaldið ekk- >ert annað en það, að geyma endur- minningu um þetta þjóðlíf og hafa það á meðvitund okkar, að við stöndum í sérstöku og óslítandi sambandi við það. í stuttu máli, vort íslenzka þjóðemi er tilfinning um að íslenzkt þjóðlíf, íslenzk saga, íslenzkar bókmentir, íslenzk lífs- kjör, bæði fyr og síðar, hafi sér- stakt gildi fyrir okkur, vegna þess að við erum komnir frá þjóðinni, sem hefir lagt þetta fram í sögu mannkynsins. Og skilyrðin fyrir því að við get- um vemdað þjóðernið eru þau, að við vemdum málið, og að við vemdum minninguna og ræktarþel- ið. Þau skilyrði er ekki auðvelt að uppfylla, en ómögulegt er það ekki. Langmest er undir þvi komið að sú kynslóð, sem hingað hefir flutt, leggi í'ækt við það að koma inn hjá þeirri næstu tilfinningu um rækta'- skyldu. An hennar er kensla í mál- inu gagnslaus, án hennar kemur það að engu haldi þó að örfáir menta- menn kynnist íslenzkum bókment- um á líkan hátt og þeir kynnast bé>kmentum annra útlendra þjóða. íslenzkt félagslíf °S íslenzkar kirkjttr vinna ekki þetta verk. Allir íslendingar verða að vinna það í sameiningu, verða að vinna það af ást til þjóðar sinnar og lands sins. Og er þá ekki allur skoðanamun- ur um þetta mál sprottinn af eiu- hliða áherzlum og of lítilli hugsu.i um hvað það er, sem þarf að vemda og geyma Eru ekki |>eir, sem telja viðhald þjóðemisins ómögulegt. hræddir við of mikla einangrun? Og eru ekki þeir, sem mest bera þjóðernisviðhaldið fyrir brjósti, hræddir um, að ef engin einangrun á sér stað, þá beri alt að þeim bmnni, að íslenzkt þjóðemi hverfi með öllu? En hvomgt þarf að verða, og allir ættu að geta kom- ið sér saman um eina skynsamlega stefnu í þessu máli, þegar öllum misskinlnigi er úr vegi rutt. Úr “Mannlífsmyndum”. Barátta gegn ósiðferði í Lundúnaborg. “Menn sem eru hættulegri en þýzkir njósnarar, ganga ljósum log- um í höfuðborg Bretlands”, segir biskupinn í Lundúnaborg; og hann fonnælir þeim á sama hátt eða enn þá átakanlegar. “Þiessir menn eru svívirðuseggir sem ferðast fram og aftur um Eiceadilly kveld eftir kveld með hóp af vamarlausum og dauðhræddum stúlikum í eftirdragi og ræna þær jafnvel þeim pening- um sem þær innvinna sér með ósiðferðisathöfnum.” Þannig fórust biskupnum orð i ræðu sem hann hélt undir bem lofti í St. James, þegar hann var að tala um “hvítu þrælasöluna”. “Eg er ekki blóðþyrstur maður”, sagði hann hvellur rómi, “en eg held því fram að það sé of gott fyrir þessa glæpamenn að skjóta þá”. Á sama bekk með slíkum þrælasölum sem landráðamönnttm setur biskupinn þá sem skrifa og sýna ósiðferðis leiki. Kvað hann bess konar skrif vera í þeim van- helga tilgangi gerð að gera sér veik- leika ístöðulítilla pilta að féþúfu “Þaö veit guð!” sagði hann, “að ungum piltum er oft gert það erfitt að vemda siðferðiskrafta sína og halda sér hreinum. Þessir fégjörnu og siðferðislausu djöflar kasta tteini í götu þeirra.” Fréttaritari frá blaðinu “Reyn- olds Newspaper’ átti tal við Ingram, biskup um vemd ungra manna í hernum fyrir ósiðferði og fórust honum þá þannig orð: “Vér höfum mennina, byssurn- ar og skotfærin; oss brestur það eitt að eiga bænrækna þjóð, sem falli fram i auðmýkt og gráti synd- ír sínar í sekk og ösku”. Þessi orð 'agði Robert lávarður og biskupinn sagðist ekki geta hmndið þeirn úr ’iuga sér. “Eg hugsaði um þau”, sagði hann, “þegar skothríðin dundi yfir höfði mér á vígvellinum og eg hugsa um þau ekki síður i næðinu heima hjá mér hér í Lundúnaborg. Skothriðin á Frakklandi og í Flandern er ekki hóti hættul'egri en það sem vér eigum við að stríða hér heima fyrir og höfum stöðugt átt um langan tima. Eg endurtek þau orð sem eg mælti á miðviku- daginn var í St. James i Piccadilly. Það er skylda vor miðaldra mann- anna, sem ekki getum farið í her- inn og kvenmanna í Lundúnaborg, að hreinsa hjarta ríkisins áður en piltarnir koma heim aftur. Ef þeir eiga að koma heim aftur til þeirrar sömu gömlu Lundúnaborgar sem þeir fóru frá, þá' hafa þeir sem féllu dáið árangurslaust. Þessi orð lét eg mér um munn fara í Picca- dilly; þeim stað sem er brennidipill lasta og ósiðferðis í hinum svo- kallaða menningarheimi. Það er ikominn tími til þess að hætta að mæla hálfyrðum. HU skyldum vér lengur loka augum vorum fyrir óhrekjandi virkileika. Svívirðumennirnir í Piccadily og stúlkumar sem þeir leiða í gönur eru þjóðinni slík g’ötun að ðf þjóð- in gerði sér grein fyrir því, þá liði hún þð ekki stundu lengur. Til allrar ógæfu er sú skoðun til hjá allmörgum á Englandi að ósið- ferði sé óumflýjanlegt böl. Eg hefi heyrt siðferðisgóða menn segja að þetta væri nokkuð sem ekki væri til neins að tala um; með öðrum orð- um almenningsálitið hér hefir lið- ið ólifnað og glæpsamlega verzlun með kvenfólk. Menn sem að nafninu til hafa heilbrigðar hugmyndir að öðru leyti hafa lýst þvi yfir að siðgæði og heilsa færa ekki saman eða væru t engu sambandi. Hvílik undra fá- vizka! Aldrei hefir nokkur mað- ur liðið heilsutjón vegna siðferðis. og slíkt getur aldrei komið fyrir. Alt ryk sem reynt er að þyrla upp til þess að láta þannig líta út er að- eins yfirdrepsskapur til þess að hylja nekt ósiðferðiskenninganna.” Það að hegna þeim er út á villi- götur leiðast er miklu minna um vert, en hitt að breyta hugsunar - hætti einstakra manna og þjóðarinn ar í heild sinni, eftir því sem bisk- upinn segir; og farast honum enn fremur orð á þessa leið: “Klerka- stéttin er að reyna að breyta þannig þjijðinni að hún sé verð þeirra hraustu drengja sem leggja lifið í sölurnar fyrir land sitt. Að koma því til leiðar er ómögulegt nema með því að tala um siðfcrði. Lög- gjöf getur mikiö gert og munum vér alls ekki hika við að öðlast í gegn um hana alt sem hægt er; en æðri og mikilsverðari allri löggjöf er sú mikilsverða skoðun, sem eg vil kenna hverjum einasta brezk- um manni, að það sé skylda vor að hreinsa burt úr Lundúnaborg alla bölvun hins óútmálanlega siðferð- isskorts, sem hefir flutt þjóð vora að barmi glötunarinnar. Eg vona að enginn áliti að þetta sé aðeins æsingaræða haldin á stríðstíma. I fimtán ár hefi eg verið formaður siðbótafélagsins og hefir stefna þess allan þann tíma verið sú sama og hún er enn þann dag í dag. Nú er tími til starfs. Nú er tími til þess að skera burt með rótum það krabbamein sið- spillingarinnar, sem hefir étið sig inn í lifandi líkama þjóðar vorrar — alveg inn í hjarta hennar. Enginn flokkur mannfélagsins getur gert meira í þessu tilliti en verkalýðurinn. Eg skora alvarlega á verkalýðinn, ekki sem trúar- bragðalegur ofstækismaður, heldur sem einn þeirra sem ber fyrir brjósti velferð sona lands og dætra ; sem eg veit að hann vill verada eft- ir mætti frá synd og spillingu og illum áhrifum. Þetta er aðallega praktiskt málefni, sem heilsa og hamingja þjóðarinnar er undir , komin; þess vegna finst mér sem heilbrigð skynsemi mæli með því að leita liðs' verkalýðsins. Prestarnir einir saman geta ekki afkastað því að lækna þetta mein; en með góðri samvinnu við alþýð- una getum vér vænst sigurs fram- vegis. Á eg að trúa því að vér viljum láta skemtigarða vora og samkvæmisstaði verða að halda áfram að vera ólifnaðarbæli? Ekkert okkar er fullkomið; vér höfum öll eitthvað af illum til- Dr. R. L HUR5T, Member of Hoyal Coll. of Surgeons, Eng., útskrifaSur af Royal College of Physlcians, London. SérfræSingur t brjóst- tauga- og kven-sjúkd6mum. —Skrifst. 305 Kennedy Bldg, Portage Ave. <& mðti Eaton’s). Tals. M. 814. Heimili M. 2696. Ttmi til viStals: kl. 2—5 og 7—8 e.h. ^ ^ ^ ~ - - — — — i—u- nj-.-u-jr-LrLpuTLTL^Lri -Lrtrtru~i.run.i-Ln Dr. B. J. BRANDSON Office: Cor. Sherbrooke & William Tblbphonb garry 3SÍO OrricE-TfMA*: 2—3 Heimilí: 778 Victor St. Telephone garry S21 Winnipeg, Man. Vér leggjum sérstaka áherzlu & aS selja meSöl eftir forskriftum lækna. Hm beztu lyf, sem hægt er aS fá. eru notuS eingöngu. pegar þér komiS meS forskriftina til vor, megiS þér vera viss um aS fá rétt þaS sem iæknirinn tekur tii. COLCIiF.UGH & CO. Notre Dame Ave. og Slierbrooke St. Phones Garry 2690 og 2691 Giftingaleyfisbréf seid. Dr. O. BJOR\»ON Office: Cor. Sherbrooke & WUliam rBLEPHONB>SAERY 3*g Office tímar: 2—3 HCIMILIi 764 Victor St, «et rSLEPUONB, GARRY T6S WÍHnipeg, Man. THOS. H. J0HNS0N og HJÁLMAR A. BERGMAN, íslenzkir K>gfraeCi«yar, Skripstofa!— Koom 811 McArthnr Buildinr, Portage Avenue áritun : p. O. Box 165«, Telefónar: 4503 og 4504. Winnipeg Gísli Goodman tinsmiður VERKSTŒÐI: Horni Toronto og Notre Þame Phone Osirry 2088 Helmlll. Oarry 888 J. J. BILDFELL PA8TCIONA8ALI Hoem 520 Union Bank - TEL. 2095 Selur hús og lóOir og annast alt þar aölútaudi. Peningalán J. J. Swanson & Co. Verzla með faateignir. Sjá um leigu á núaum. Annaat lán oa eid.ábyrgðir o. fl. •04 Tfm km4ii(toa,þorLMM6 Pbune Maln IMT Dr J. Stefánsson 401 Boyd Building COR. P0Rr/\7E AVE. ðc EDMOJtfOft ST. Stundar eingöngu augna, ey,na. nef og kverka sjúkdóma. — Er að hitta frákl. 10 12 f. h. eg 2 -5 e. h.— Talsími: Main 3088. Heimili 105 Olivia 3t. Talsími: Garry 2315. A. S. Bardal 84S Sherbrooke St. Selur líkkistur og annast um útfsrir. Allur útbúnaður s& bezii. Ennfrem- ur s-Iur hann alskonar minniavarða og legsteina. Heimilis Tale. . Oarry 2151 8kriTstoTu Tals. - Qarry 300, 375 NORTHWEST GRAIN CDMPfNf H. J. LINDAL, Manager 245 Grain Exchange, Winnipeg íslenzkir hveitikaupmenn 1 Skrifið eftir upplýsingum. FLUTTIR til 151 Bannatyne Ave Horni Rorie Str. I stærri og betri verkstofur Tals. Main 3480 KanalyElectricCo Motor Repair Specialist J. G. SNÆDAL, TANNLŒKNIR 614 Somerset Ðlock Cor. Portage Ave eg Donald Street Tals. roain 5302. hneygingum; það er á voru eigin valdi hvort vér viljum láta það fá yfirráð yfir lífi voru. Eg hefi talað bert; en hér duga engin hálfysði og vænti eg þess að menn ekki einungis hlusti á orð mín með athygli, heldur einnig '’r!wt,r„S"’r'’ ta]ar einnig „m Umboðsmenn Lögbergs siðferðið í Lundúnaborg; hann heitir John J. Bell og skrifar í blaðið “Clarion”. Honum farast orð á þessa leið: “Til þess að lækna krabbamein verður það að skerast burt með rótum. Orsakir þess eru margar, sú fyrsta og helsta er mentunar- skortur; börnin verða að hafa kennara sem fræði þau, svo þau þurfi ekki einungis að bjargast við 1 ^' Skagfeld, Hove, Man. * # . ... . # . ■ . . . _ § n e/>A ii / l /.. i, #T i. /n a. t / n 1 #].. M B E. Jón Péturson, Gimli, Man. Albert Oliver, Grund, Man. Fr. Frederickson, Glenboro, Mati S. Maxon, Selkirk, Man. S. Einarson, Lundar, Man. G. Valdimarson, Wild Oak, Mar Th. Gíslason, Brown, Man. Kr. Pjeturson, Hayland, Man. Oliver Johnson, Wpgosis, Man. þá fræðslu sem fáfróðir foreldrar geta veitt þeim. í öðru lagi þarf það að breytast, sem nú tíðkast, að ef stúlka hrasar á hún engrar upp- reistar von, og enginn er viljugri að kasta steini á hana en þeir karl- menn sem hafa leitt hana afvega ag eru orsök í ógæfu hennar. Og eg leyfi mér að staðhæfa að hin svo- kallaða kristna, enska þjóð, hefir ekkert annað að bjóða hrasaðri stúlku, sem vill bæta ráð sitt, en vinnustofu eða svonefndar hjálpar- stofnanir; og margar slíkar hjálp- arstofnanir eru aðeins þrældóms stiur, undir fölsku siðmenningar nafni. í þriðja lagi era munaðarlausar stúlkur venjulega aldar upp til 18 ára aldurs og þá látnar fara i vist, oft til óhlutvandra og harðráðra húsmæðra, þar sem meöferðin e. slí'k að þær teldu helviti sælustað ; samburði við það. Umsjónarkonur “hjálparheimila” eru viða óhæfar. Þar sem eg heimsótti slikar stofn- anir riksuðu yfirkonumar fram og aftur með þóttasvip, og þóttust auðsjáanlega vera fremur evðjur en menskar konur. Eg hefi komið á stofnun þar sem vesalings stúlk urnar þorðu varla að lita framan i gæzlukonuraar. Og þetta voru þær sem komnar voru til þess að ganga þeim í móður stað! f slíkri stöðu ætti aldrei að vera nein kona, sem ekki kynni að vera móðir. f fjórða lagi mætti nefna það sultarkaup. sem kvenfólki - gólfið. Eg hefi þekt vinnustaði þar sem konur og stúlkur fengu ekki nema 50 cent á viku. Vér vitum öll hversu kveneðlið krefst þess a* vera laglega til fara; og er þvi hægt að geta sér til hvað af þessu leiðir.” fLiterary Digest”) Joseph Davíðson. Baldur. Man. Sv. Loptson, Churchbridge, Sasl A. A. Johnson, Mozart, Sask. Stefán Johnson, Wynyard, Sask. G. F. Gislason, Elfros, Sask. Jón Ólafson, Leslie, Sask. Jónas Samson, Kristnes, Sask. GuSm. Johnson, Foam Lake, Sasl C. Paulson, Tantallon, Sask. O. Sigurdson, Bumt Lake, Alta. S. Mýrdal, Victoria, B.C. Guðbr. Erlendson, Hallson, N.D. Jónas S. Bergmann, Gardar, N.I Sigurður Johnson, Bantry, N.D. Olafur Einarson, Milton, N.D. G. Leifur, Pembina, N.D. K. S. Askdal, Minniota, Minn. H. Thorlakson, Seattle, Wash. Th. Símonarson, Blaine, Wash. S. J. Mýrdal, Pt. Roberts, Wash Heilbrigðum síðlr. Konan mín var veik svo ár- um skifti þegar hún hætti aí hafa tíðir, og engin meðul dugðu. Þá byrjaði hún at nota Triners American Elixit of Bitter Wine, og batnað bráðlega.’ Þannig skrifar os: herra Miller frá Royalton, 111 Þetta lyf lireinsar innýflin styrkir líkamann og endumær ir taugakerfið. Þegar um e að ræða hægðaleysi, magagas taugaveiklun eða slappleik; yfir höfuð, eru áhrif þessa lyf aðdáunarverð. Verð $1.30. Fæst í lyfja búðum. Joseph Triner, Manufactur ing Chemist, 1333—133Q S Ashland Ave., Chicago, IIL

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.