Lögberg - 23.08.1917, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. ÁGÚST 1917
ITcigberg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
umbia Pre*s, Ltd.,|Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Mzui.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
I. J. VOPNI, Business Manager
Otanáskrift til blaðains:
THE COLUtyBIA PI{ESS, Ltd., Box 3172. Winnipeg, IHaq.
Utanáskrift ritstjórans:
EOITOR LOCBERC, Box 3172 Winniptg, ^an.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
Eldraun.
“Ekki reynir á kappann fyr en á hólminn er
komið”, segir fom íslenzkur málsháttur.
petta á ekki einungis við um einstaklinga
heldur um félög og stofnanir. J7að er auðvelt að
sigla djarft þegar sléttur er sjór; til þess þarf
ekkert afburða skip og engan æfðan stýrimann
né hugrakkan formann.
En þegar öldurnar rísa hvítfextar og fnæs-
andi eins og þær hóti að steypa sér yfir fley og
farmenn og sökkva öllu í sæ, þá reynir á kjarkinn
þá er bæði skip og skipshöfn í eldraun, sem annað-
hvort verður til þess að fordæma hvorttveggja,
sem óhæft eða sannfæra um styrkleika og stað-
festu.
“Sá er vinur, sem í raun reynist,” segir ann-
ar fom íslenzkur málsháttur, og er hann ekki síð-
ur sannleika þrunginn en hinn.
Vináttu margra manna og fylgi er 'þannig
háttað að því má treysta að eins á meðán ekkert
reynir á; meðan á engri vináttu og engu fylgi þarf
að halda. pá brosa hinir svo kölluðu vinir og
heita öllu fögru.
í annari grein er minst á Pétur, sem sór það
og sárt við lagði að hann skyldi aldrei afneita
meistara sínum, en misti kjark þegar óvinimir
nálguðust og vildi þá ekki láta hina voldugu vita
að hann þekti “þennan mann.”
pannig eru margir vinir; jafnvel sannir vin-
ir; þá brestur hug og þrek til þess að standa þá
upp og vitna fyrir vini sína þegar þeim ríður mest
á og flest gengur á móti.
Blöðin eiga að vera og þykjast vera vinir
fólksins, þau þykjast tala máli þess og þau eiga
að gera það. Og flest blöð myndast við að tala
máli fólksins, að minsta kosti á yfirborðinu, þegar
þau þurfa ekkert að leggja í sölumar fyrir það.
En það er einmitt með þau eins og vinina, að
á tímum neyðarinnar reynir á það hvort blöðin eru
þjóðinni holl eða þau em beitt og eitruð vopn í
óheilla höndum.
Á yfirstandandi tímum hefir reynt á það
fremur en nokkru sinni fyr hvaða blöðum fólkið
má trúa og treysta og hvaða blöð það þarf að
varast.
Aldrei hefir verið eins þýðingarmikið mál
til umræðu vor á meðal og einmitt nú. Aldrei
hefir þjóðinni riðið eins mikið á því að blöðin
hennar væm henni sannir og trúir vinir, sem
héldu hlífiskildi fyrir henni og verðu rétt hennar.
Aldrei hefir verið eins hörð omsta háð milli
þjóðfrelsis og hnefaréttar, milli þjóðfrelsis og ein-
ræðis, rfiilli harðstjómar og lýðstjómar..
Flokkur manna — auðmenn landsins úr öll-
um flokkum — hafa notað stríðið, sem yfirskyns-
blæju til þess að reyna að svifta fólkið þeim rétti
að fá að kjósa sér stjóm. pessir menn hafa ætl-
að að hrifsa öll völd sér í hendur, sitja áfram kosn-
ingalaust og skella á herskyldu óaðspurt.
Og hvemig reyndust svo blöðin, vinir og
vemdarar þjóðarinnar þegar þenna ófögnuð bar
að höndum? Tóku þau upp sverð hinna réttlátu
vama til þess að koma í veg fyrir gjörræðið?
Reyndu þau að bjarga þjóðinni úr hör.dum harð-
stjóranna? Töluðu þau máli fólksins? máli hins
fótumtroðna ?
Nei, fjarri fór því. Blöðin gengu flest öll í
lið auðvaldsins og hnefaréttarins. pau gengu
flest öll í lið með óvinum þjóðarinnar og börðust
gegn henni.
Vér sögðum flestöll. En frá þessu voru fáar
undantekningar. Svenska blaðið og norska hér í
bænum hafa drengilega haldið upp vöm eins og
norrænu blóði sæmdi.
En hvemig hafa blöðin okkar fslendinganna
verið? hafa þau haldið hlífiskildi eftir mætti fyrir
rétti þjóðarinnar gegn hnefarétti hinna fáu? Hafa
þau verið nógu frjáls og nógu hugrökk til þess
að krefjast atkvæðis fyrir fólkið eða hafa þau
verið soppar í hendi hinna stóru, sem þau hafa
hræðst og afneitað þjóðinni; fólkinu?
Framtíðin dæmir um það þegar stríðið er
búið og æsingarnar horfnar og yfirvegaðir dómar
verða feldir yfir þeim tveimur blöðum, sem ís-
lendingar áttu hér á tímum eldraunanna, þá sést
það hvort þeirra var blað fólksins og hvort var
blað hnefaréttarins. pá veit það hvommegin
æsingamar voru og hvoru megin sanngimi.
pá sést það hvort blaðið kom hreinna út úr
þeirri eldraun sem nú stendur yfir. peim dómi
sem framtíðin kveður upp “í ró og flæði” er “Lög-
berg” reiðubúið að hlíta.
Af veikum mætti.
pegar heilbrigðir menn og hraustir byrja á
fyrirtæki og láta almenning vita af því; leita við-
skifta manna og að því leyti liðsinnis, þá verður
árangurinn eftir því hversu marga sá þekkir,
sem hlut á að máli. Að nokkru leyti fer það þó
eftir ýmsu öðm; t. d. er það ekki otítt að sá fái
betri og almennari undirtektir, sem mikið fé hefir
undir höndum, en hinn sem lítið hefir umleikis.
Með öðrum orðum, sá sem síður þarf aðstoð-
ar manna fær hana oft fremur en hinn.
pó eru frá þessu undantekningar, því fólkið
er í sjálfu sér sanngjamt í insta eðli.
pað er verzlunarandi landsins, sem veldur
því að fremur er keypt hjá hinum stóra og auð-
uga Eaton en hjá Guðmundi Jónssyni eða ein-
hverjum öðrum fátækum manni sem við lítil efni
styðst og af veikum mætti reynir að bjarga sér.
pegar um fatlaða menn er að ræða, mun ó-
hætt að halda því fram að margir telji það skyldu
sína að beina heldur til þeirra centi af viðskiftum
sínum, en frá þeim, ef því fylgir ekkert sýnilegt
tap.
En það er svo margt, sem við göngum fram
hjá án þess að veita því eftirtekt; margt sem við
vitum ekki af þótt það sé nálægt og jafnvel skylt.
pegar vér komum hingað fyrir tæpum 20
árum, var oss sagt að nokkrir íslendingar verzl-
uðu hér af veikum mætti, því þá voru allir fátækir.
Oss var sagt að það væri svo að segja ófrá-
víkjanleg regla að kaupa alt hjá þeim, sem hægt
væri og þeir hefðu til. “pað er ekik nema sjálf-
sagt að láta landann sitja fyrir öðrum,” sögðu þeir.
Oss fanst þetta einstaklega fögur hugsun og
lofsverð regla, sérstaklega vegna þess að það var
tekið fram að þessir íslendingar, sem verzluðu
gerðu það af veikum mætti.
En svo fóru landamir að auðgast og þeir
urðu vanir við það að verzla við stóra menn og
sterka; við þá sem ekki verzluðu af veikum mætti
og oss finst að hinar næmu tilfinningar í þeim
efnum hafi sljófgast af tönn tímans eins og Bene-
dikt gamli Gröndal kemst að orði.
Vér eigum enn þá landa vor á meðal, sem
reyna að verzla af veikum mætti eins og þeir
gerðu hér í fyrri daga. En er því eins samvizku-
samlega fylgt að verzla viþ þá fremur en aðra
og áður gerðist, á meðan/vér vorum nýkomnir
að heiman?
Á Portage Ave. í byggingu, sem heitir Steel-
bygging, er ungur íslendingur, hann heitir Charles
Guðmundsson, ættaður frá Ontario. Maður þessi
er svo fatlaður að margir mundu hafa gefið upp
lífsbaráttuna og kastað allri áhyggju á herðar
öðrum — annaðhvort sveitarfélagi eða einstakl-
ingum — en þessi maður er ekki einn þeirra.
Hann veiktist þegar hann var 2 ára af mænu-
sjúkdómi og er því allur hálf máttvana, gengur við
hækju og á erfitt umferðar mjög.
En hann hefir tekið sér það fyrir hendur að
selja te og kaffi í því skyni að reyna að bjargast
áfram sjálfur.
Vita íslendingar af þessum manni ? Vita þeir
það að hér er einn landi þeirra, einn bróðir þeirra
af veikum mætti að berjast þannig fyrir tilver-
unni að menn geta veitt honum lið án nokkurra
útgjalda?
Margir fslendingar kaupa te, og enn þá fleiri
kaffi, ef þeir gerðu sér það að skyldu að kaupa af
þessum manni væru þeir að vinna gott verk út-
gjaldalaust og fyrirhafnarlaust.
Hann tekur á móti pöntunum fyrir hversu
litlu og hversu miklu sem vera viEL *
pað er vafalaust að ef allir fslendingar í
Winnipeg keyptu kaffi sitt og te af þessum
manni þá hefði hann nægilega verzlun til þess að
gera hana sér að lífsuppeldi.
Eitt af þjóðræknisverkum vorum í framtíð-
inni þarf einmitt að vera þetta; að komast eftir
hvar landar vorir eru af veikum mætti að bjarg-
ast áfram og forðast að liggja uppi á öðrum og
rétta þeim hjálparhönd eftir mætti.
Stórkostleg hætta.
f Canada hefir í mörg ár staðið yfir barátta
milli alþýðunnar og auðvaldsins, millí hinna sterku
og fáu annarsvegar og hinna veiku og mörgu hins
vegar.
' Aldrei hefir auðvalds félögum þessa lands á-
skotnast annar eins hvalreki og stríðið. f skjóli
þess hefir verið svikið, rænt og stolið í svo stór-
um stíl að slíks eru engin dæmi áður.
í skjóli þess hafa verið bældar niður réttmæt-
ar aðfinningar hinna kúguðu og rændu, í skjóli
þess hefir hinn fátæki verið gerður fátækari og
hinn ríkari ríkari.
Tæplega birtist þannig skýrsla nokkurs auð-
félags hér eða í Bandaríkjunum, að ekki beri hún
með sér tvöfaldan og stundum margfaldan gróða
fram yfir það, sem vanalegt hefir verið.
Ágóði félaganna er ekki lengur talinn í tug-
um þúsunda heldur miljónum.
Á sama tíma sem einstakir menn raka þannig
saman ógrynni fjár, er kreft meir og meir að allri
alþýðu manna; allar vörur og allar lífsnauðsynjar
tvöfaldast og margfaldast í verði, en kaupið hækk-
ar sáralítið.
Og þeir fáu, sem dirfast að andmæla þessum
atförum eru brennimerktir sem óvinir ríkisins og
kallaðir landráðamenn, æsingamenn og hver veit
hvað.
Allir eiga að þola alt með þögn og undirgefni;
í því á að vera fólgin hin sanna ættjarðar ást,
þjóðrækni og hollusta.
Alls konar brögð og yfirskyn hafa verið
fundin upp til þess að auðvaldið gæti náð sem
föstustum tökum á fólkinu. Nú finst hnefarétt-
inum vera tími til þess að taka fyrir kverkar á
öllu þjóðræði, öllum sjálfstæðum skoðunum og allri
mótstöðu.
Á meðan verið er að berjast út á við á móti
prússnesku einveldi, virðist það vera aðaltakmark
ýmsra stórfiska í pólitiska sjónum hér vestra að
rótfesta prússneskt einveldi og alræði heima fyrir.
Tæplega er þörf á að benda á neitt 'sérstakt
dæmi, þótt þau séu mörg til; þessi stefna er við-
höfð svo að segja í hverju einasta máli, sem á
góma ber.
pó tekur í hnúkana þegar partur af frjáls-
lynda flokknum, með súm blöðin í broddi fylking-
ar, ganga í vanheilagt samband við afturhaldið
til þess að reyna að svifta fólkið atkvæðis- og
kosningarétti.
Nokkrir menn hafa tekið saman höndum, sem
hugsa sér að hrifsa öll völd í sínar hendur og
banna þjóðinni framkvæmd sinna helgustu rétt-
inda — þeirra réttinda sem í öllum löndum hefir
verið barist fyrir um margar aldir og margir hafa
lagt lífið í sölumar fyrir. pað er atkvæðisrétt-
urinn.
Kjörtímabilið í Canada er löngu liðið. pjóðin
sýndi þá þolinmæði að láta það viðgangast að hún
frestaði dómi sínum og gæfi þeim mönnum, sem
þó höfðu reynst með öllu óhæfir, tækifæri til þess
að bæta ráð sitt. Var það samkvæmt tillögu hins
trúa leiðtoga hennar, Sir Wilfrid Laurier.
petta traust notuðu fjárglæframennimir
þannig að þeir bættu ekki gráu ofan á svart, held-
ur svörtu ofan á grátt; glappaskotin margfölduð-
ust og í stað þess að hinir ranglátu ráðsmenn létu
segjast héldu þeir áfram í syndum sínum.
Laurier sá að svo búið mátti ekki standa;
hann fann að hann hafði engan siðferðisrétt til
þess að leyfa frekari framlenging og krafðist því
þess réttar fyrir fólkið, að það fengi sjálft að láta
í ljósi með eigin atkvæðum, hvort þessari óstjóm
skvldi halda áfram eða um skyldi skifta.
petta var auðvitað alveg gagnstætt stefnu
afturhaldsmanna; þeir vildu hafa stjórntaumana
með einveldi og stríðið að afsökun fyrir því að at-
kvæðin væru tekin af fólkinu. petta gerði ekkert
til út af fyrir sig, ef frjálslyndir menn hefðu allir
skilið köllun sína.
En eins og frá var skýrt í síðasta blaði “Lög-
bergs” hafa nokkrar kindur vilst inn í frjálslyndu
hjörðina, sem ekki eiga þar heima. pegar til
sannerlegs frjálslyndis kom tóku þær að jarma
svo hátt að yfir tók alt annað.
Með öðrum orðum, nokkir leiðandi menn í
frjálslynda flokkum fallast á þá stefnu afturhalds
manna að nú sé tækifæri að maka krókinn; nú sé
ekki heppilegt að fylgja Laurier lengur; hann
vilji rétt fólksins og krefjist atkvæðis fyrir það.
Hann vilji ekki samþykkja að fáeinir menn taki
völdin og skifti þeim með sér án þjóðaratkvæðis.
petta megi ekki líðast. pessir menn koma sér
saman um það, að búa sjálfir til stjórn og þing
á fáveldis grundvelli og hafa engar kosningar.
Ekki þurfa menn annað en að skoða nöfn
þeirra manna, sem þessari stefnu fylgja, til þess
að sjá af hvaða toga hún muni spunninn.
Fáeinir auðmenn úr báðum flokkum hafa
komið sér saman um það að taka í sínar hendur
öll málefni þjóðarinnar og þjóðina sjálfa, án þess
að leita samþykkis hennar eða ráða.
f þétta vanhelga samband ætluðu þeir sér að
ná Laurier, til þess að láta hann sefa fólkið.
peir vissu og vita að hann er sá maðurinn, sem
það treystii; — og má treysta. peir vissu það að
ef hann fengist til þess að gánga í þessa snöru,
þá væri þeim borgið.
En eldraunir líkar þeirri, sem Laurier verður
nú að fara í gegn um, hafa æfinlega verið
þrautaprófið og sýnt það hvort maðurinn væri
fylgis verður eða ekki.
Og teningunum er kastað; leiðtogi fólksins lét
ekki villa sér sjónir; “vík frá mér, þú pólitiski
satan!” sagði hann, og hélt sína hreinu og beinu
leið — og fólkið á eftir.
En sumir þeirra, sem dáðst að leiðsögu hans
og karki, hreinleika og einurð og trúa því að hann
— og hann einn geti leitt flokkinn til sigurs og
þjóðina úr glötun, eru ekki nógu miklir menn til
þess að horfast í augu við hina voldugu andstæð-
inga hans, þótt fáir séu.
peim ferst eins og Pétri, sem í hjarta sínu
og huga og í einrúmi viðurkendi Krist, en afneit-
aði honum þegar óvinir hans hvestu á hann augun.
pegar þeir eru í samkvæmi sinna eigin manna
samþykkja þeir tiltrú til hans, fulla og ótakmark-
aða; en þegar auðurinn og hervaldið spyrja þá
hvort það sé satt að þeir hafi viðurkent hann, þá
svara þeir og segja: “Nei, vér þekkjum ekki
þennan mann.” Ef auðvaldinu í einingu við her-
valdið tækist það að banna fólkinu að kjósa sér
stjórn og landsmál verða að eins hrifsuð í hendur
fárra fjárdráttarmanna, þá er sú hætta á ferð
sem allri hættu er meiri. Ef þetta tekst nú, þá
er ekki hægt að segja nema í það verði vitnað síðar
og sama ráðið tekið til þess að koma fram hnefa-
réttarviljanum í öðrum málum. par er mikla hætt-
an.
Fylgið Laurier öruggir; heimtið kosningu,
heimtið rétt yðar eigin atkvæða!
Stefna Laurier í stríðinu er þessi:
1. Að Canada taki þátt í stríðinu eftir föng-
um þangað til það er úti.
2. Að Canada geri alt mögulegt með sann-
gjömum aðferðum til þess að fá eins marga sjálf-
boða í stríðið og þörf er á.
---3”~Að fari svo að ekki fáist nógu margir
sjálfboðar í stríðið, þá gefist þjóðinni kostur á að
greiða atkvæði um það, hvort herskylda skuli lög-
leidd eða ekki.
4. Ef herskylda verði samþykt með þjóðar-
atkvæði lofar Laurier því að henni verði framfylgt
jafn óhlutdrægt og undantekningarlaust í öllum
fylkjunum.
5. Verði herskylda feld með þjóðaratkvæði.
þá skuli þátttöku í stríðinu samt haldið áfram,
eins eftir sem áður á sama hátt og Ástralía gerir
eftir að» herskyldufrumvarpið var felt þar.
pessa stefnu hljóta allir sannir frjálslyndir
menn að sa^nþykkja; hver sem henni er andstæður
er ekki frjálslyndur maður; hann er afturhalds
maður.
peir sem hafa í þessu máli vikið frá hjarta-
punkti frjálslyndu stefnunnar, eins og t. d. Turriff,
Pitblado og fleiri; þeir eru ekki frjálslyndir menn
lengur; þeir eru kindur, sem hafa vilst inn í
skakkan dilk og ættu að fara sem fyrst í aftur-
haldshjörðina.
Frjálslyndi flokkurinn á að hætta allri hálf-
velgju í þessu máli; hann er ekki einungis að skaða
sjálfan sig og skera á háls, heldur er hann einnig
að stofna þjóðinni í voða.
pað er gæfa og blessun fyrir þjóðina að frjáls-
lynd stefna verði ofan á, ekki sízt í svona mikils-
verðu máli; það er bölvun og glötun ef afturhaldið
nær töglum og högldum. Nú fremur en nokkru
sinni fyr ber tækifærið að dyrum frjálslynda
flokksins og býður honum það heillaverk að
frelsa þjóðina frá harðstjórn, herrétti og héraðs
uppreistum; býður honum lið sitt til þess að sætta
alla þjóðflokka með vopnum sanngirninnar og
friðarins.
Falska flaggið á stöngum hinna hefir vilt
sumum leiðtogum vorum sjónir; en fólkið er ó-
blindað. Hávaði þeirra, sem um herskyldu tala
yfirgnæfir alt, en þeir eru tiltölulega fáir. pað
verður hinn þöguli fjöldi, hin heilbrigða alþýða
sem æsingalaust kveður upp síðasta dóminn; al-
þýðan sem nú er beitt því ofríki að henni er bannað
mál og annað frelsi o gupp á því stungið af þeim
sem hún hefir treyst, að hún sé svift sínum helg-
asta rétti.
Og hinir fráviltu frjálslyndu( ?) menn í Mani-
toba mega vita það, að jafnvel þótt þeir bregðist
þá vinnur Laurier samt og stefna hans. Hið mikla
og frjálsa Vesturland á sannfæringarfasta syni
og samvizkusamar dætur, sem ekki láta villast
né blekkjast á fölskum flöggum.
British Columbia, Alberta og Saskatchewan
verða eindregið með stefnu Lauriers; öll Queber
einnig og að minsta kosti helmingur stranda fylkj-
anna. pótt svo færi að helmingur Manítoba yrði
svikin frá Laurier stefnunni — sem er sama sera
frjálslynda stefnan, þá er kosningin viss eigi að
síður, og þá er ekki ólíklegt að hugleysingjunum
fari eins og Pétri að þeir sjái eftir afneituninni.
THE DOMINION BANK
STOFNSETTUR 1871
TJppborgaður höfuðstóU og varasjóður $13,000,000
AUar elgnlr - 87,000,000
Beiðni bœnda.um lán
tii búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn.
Spyrjist fyrir.
Wotre Daine Branch—W, M. ÍIAMTI/mv Manager.
Selkirk Brancb—M. 8. BURGER, Mana«er.

NORTHERN CROWN BANK
HöfuSxtóll löggiltur $6,000.000 HöfuSstólI grsiddur $ 1,431,200
VarasjóSu......$ 848,554
formaður............ Capt. WM. ROBINSON
Vice-President - JAS. H. ASHDOWN
Slr D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWTjF
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBELIj, JOHN STOYMj
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum relknlnga vlS elnstakllnga
eSa félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avisariir seldar til hvatSa
staCar sem er á fslandi. Sérstakur gaumur gefinn sparisjóðsinnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagðar við á hverjum 6 mánuðum.
T‘ E. THORSTEIN3SON, Ráðsmaður
Cor. William Ave. og Sherbrooke St., . Winnipeg, Man.

___________________________f______________________________
Œfiminning
Ragnheiðar Halldóru Jóhannsdóttur
Ragnheiður Halldóra Jóhannsdóttir, kona Gísla Egilssonar bónda
' Lögbergs-byg'ð í SaskatcEewan andaðist að heimili þeirra hjóna á
! mánudagskveldið annan jifí. Hafði verið mjög farin að heilsu um
nokkur undanfarin ár.
Ragnheiður sáluga var fædd á Skriðulandi í Kolbeinsdal í Skaga-
firði tuttugasta september 1852. Foreldrar hennar voru þau hjónin
Jóhann Pétur Hallson, hálfbróðir Jóns prófasts Hallssonar í Glaum-
bæ og Ragnheiðar Pálsdóttur prests á Brúarlandi Erlendssonar um-
boðsmanns á Munka-Þverá; þau hjón voru með allra fvrstu land-
nemum í Norður Dakota, og bjuggu í Hallson. Þar andáðist Ragn-
heiður 27. október 1897, en Jóhann P. Hallson 21: júní 1899.
Ragnheiður Jóhannsdóttir ólst upp með foreldrum sínum fyrst
í Skriðulandi og síðan á Þorleifsstöðum í Blönduhlíð.
Haustið 1874 fór hún af landi burt með vesturfarahópnum, sem
það ár tók sér far á gufuskipinu St. Patrick frá íslandi til Canada.
Jósef t?chram, hálfbróðir Ragnheiðar var með í hópnum, en skyld-
menni hennar önnur fóru ekki vestur að því sinni. Eftir ársdvöl í
bænum Kinmount í Ontario fluttist Ragnheiður með öðru fólki ís-
lenzku vestur til Winnipeg. Þaðan fór flest fólkið norður til ný-
lendusvæðisins á vesturströnd Winnipegvatns, þar sem síðan heitir
Nýja ísland, en Ragnheiður varð eftir í Winnipeg og vann fyrir
sér í vistum hjá enskumælandi fólki í grend við bæinn, þar til sum-
arið eftir (1876) að foreldrar hennar komu frá íslandi. Eluttist hún
þá með þeim norður til Nýja íslands.
Vorið eftir (1877) giftist hún eftirlifandi manni sínum, Gísla
Egilssyni fra Skarðsa í Skagafirði. Séra Jón Bjarnason gaf þau
saman 19. júlí ásamt þrem hjónaefnum öðrum í húsi er notað var
fyrir guðsþjónustu samkomur á Gimli. Hin hjónaefnin voru Arni
Sveinsson og Guðfún Helga Jónsdóttir, Jón Jónsson frá Munkaþverá
og Guðný (um ætt hennar hefir sá, er þetta ritar, ekki náð í neinar
upplvsingar) ; Jósef Schram, hálfbróðir Ragnheiðar, og Kristín Jónas-
dóttir frá Harastöðum í Haukadal.
Vorið 1878 fluttust þau hjónin Gísli og Ragnheiður, burt frá
.Nýja íslandi til Norður Dakota. 1 þeirri landnáms för var Jóhann
Hallson faðir Ragnheiðar, Gunnar Jóhannsson, bróðir hennar, og
nokkrir íslendingar aðrir. Það var fyrsti landnema hópurinn íslenzki,
sem settist að í Norður Dakota. Landnám þetta var í grend við
þorpið Hallson, norðantil í íslenzku bygðinni þar í ríkinu.
Þau hjónin bjuggu í grend við Hallson þar til haustið 1889, að
þau fluttu til Winnipeg. Árið 1891 fluttu þau vestur til Lögbergs-
bygðar í Saskatchewan og bjuggu þar síðan.
Tólf börn eignuðust þau hjónin og eru sjö þeirra á lífi: Hallur
kaupmaður í Calder í Saskatchewan, kvæntur Kristínu dóttur Einars
Suðfjörð bónda í Þingvalla-nýlendu; Páll, ókvæntur, Lance-Corporal
í Canada hernum; Guðríður, gift John W. Rooke bónda í Rothbury,
Sask., Rannveig, gift Guttormi Guttormssyni presti í Churchbridge,
Sask.; Helga, gift Joseph Jira, hveitikaupmanni í Calder, Sask.;
María og Hannes, bæði ógift í föðurgarði, Þrjú börn tóku þau hjón
til fósturs og lifir eitt þeirra, Alfred Marinó, ættaður frá Winnipeg.
Ragnheiður sáluga var kona vel kristin, innilega guðrækin og
hjartagóð. Mátti ekkert aumt sjá; frábærlega raungóð og örlát oft
yfir ástæður fram. Hún var búkona góð, stjórnsöm, þrekmikil, sí-
vinanndi meðan kraftar leyfðu; átti í ríkum mæli þrautseigju þá og
bjartsýni, sem einkendi flesta fyrstu landnemana íslenzku hér í álfu.
Æfikveld fékk hún rólegt og fagurt, þrátt fyrir heilsuleysið og
lagðist til sv’efns í friði kristinnar trúar. Hún var harmdauði öllum,
sem þektu hana, skyldum og óskyldum.
G- G.
Manitobamenn eiga að lýsa
því yfir skýrt og skorinort að
þeir séu eindregið með samþykt-
um þeim, sem gerðar voru á
frjálsa þinginu og að þær þýði
það að herskylda skuli aldrei lög-
leidd nema með þjóðaratkvæði
og að Laurier sé hinn eini viður-
kendi leiðtogi flokksins — hafi
alt af verið það og aldrei fremur
en nú.
pannig er stefna Adamsons
þmgmanns fyrir Nýja ísland og
allra sannfrjálsra manna.
Getur ekik verið önnur.
f CT A\in Rœía á Islendingadegi 2. Ágúst 1917
IOL-jG-YÍ af séra J. A. SIGURÐSSYNI
ísland, — kærasta drðið í málinu
okkar, næst orðinu móSir, ljúfasta
úmhugsunarefnið, almennasta um-
talsefnið meðal íslendinga. “Þið
þekkið fold með blíðri brá,” og elsk-
ið ísland. Og Island þarf enga ræðu,
minni, ljóð né lof. “Svo traust við
Island mig tengja bönd, ei trúrr;
binda son við móður.” — Að nefna
ísland, ættjörðina, er nóg. Að segja
móSir, eins og ástríkt barn segir það,
er nóg. Lýsing er ofaukið. Lof
kemst ekki að. Samanburður væri
synd. MóSir, sem fæddi og fóstraði,
elskaði og agaði, klæddi og kendi,
með heilagan fórnarkærleik ofinn í
öll atlot, — móðir, er hið eina orð-
tákn, sem barnshiartað getur hlýtt á,
elsku móSir. — Þannig" er það, hlýt-
ur það að vera með móðurjörðina,
landið okkar, Island, þann hluta heims
er við heitum eftir hver einasti ís-
lendingur. Það er föðurlandið sem
fæddi og fóstraði, sem elskaði þó það
agaði, “landið sem aldregi skemdi sín
börn.” — I huga okkar er það íþrótta-
verk hins almáttuga. Og málið er
lifandi ljóð, sem sjálfur Guð kendi
forfeðrunum, en fólkið, systkini okk-
ar, hin útvalda þjóð. Guðsást, mann-
ást, ættjarðarást er sú kærleikskenn-
ing, sem hver góður, rétthugsandi
íslendingur trúir á.
Enginn góður sonur þolir að heyra
móður sinni hallmætl. Og enginn
góður íslendingur heyrir méð köldu
blóði þjóð sinni né ættjörð álasað.
Islendingseðlið iærir ósjáifrátt að
syngja: “ó fögur er vor fósturjörð.”
íslenzk alþýða mun lengi taka undir
með alþýðuskáldinu er kvað: “Móð-
urjörð, þar maður fæðist, mun húr.
eigi flestum kœr?” Og inn í bænir
íslenzkra barna er ofið : “Drjúpi’ hana
blessun Drottins á”, og: “Blessi þig
Drottinn, um aldur og æfi” —
Hver maður vill eigi, með Frið-
þjófi og Birni, njóta hátiðanna heima
og1: “Heyra það málið er gleymum
vér ei ?” —• Sá er andlítill íslending-
ur, er aldrei vérður reikað um þær
slóðir: “Þar sem að vorar vöggur
áður stóðu og vonarörðið fyrst á
tungu lá.” — Kapparnir íslenzku, er
víða fóru í fornöld landsins, sögu-
hetjurnar, fyrirmyndarmennirnir,
sögðu ávalt með Gunnari, er hann
kom t úr Austurvegi og átti tal við
Harald konung Gormsson, er skipaði
honum sér til hægri handar og bauð
honum göfugt kvonfang: Fara vi!
ek fyrst til Islands.” — Þannig leit