Lögberg - 13.09.1917, Blaðsíða 2

Lögberg - 13.09.1917, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. SEPTEMBER 1917 Minni Islands Flutt aö Hayland, Man. 2. júlí 1917 af Adarn borgrímssyni frá Nesi. Kæru Islendingar! Mér er það tilfinningamál a8 minnast íslands, en eg vil reyna að láta skynsemina aðal- lega ráða, er eg minnist þess hér, en ekki of heitar tilfinningar. Allmargir þeir seni hér eru saman komnir hafa yfirgefið gamla landið af ])ví, að þeim hefir fundist þar ]>röngt um sig að einhverju leyti, og þeir hafa fundið hér gott land, þar sem þeim hefir liðið vel eftir ástæð- um. í’ess vegna væri ef til vill eðli- legt, aö þeim væri í fersku minni éibiíða landsins og erfið kjör sín þar, og sérstaklega er eðlilegt, að unga fólkið, dætur og synir þeirra, hefði getað fengið þá hugmynd, að ísland væri ekkert fyrirmyndar land, og sízt af öllii til þess að hafa þar ofan af fyrir sér, þar sem feöur þess og mæSur höfðu ffúið það. En nú skulum vér athuga hvað Island er, hvað íslenzka þjóöin er, með þvi að rekja sögu landsins í örfálim drátt- um. f>egar rakin er saga einhvers iands, þá er það að sjálfsögðu saga ]>jóðarinnar, en þjóðin og landiS er óaðskiljanlegt. Landið hlýtur að skapa þjóðina og þjóðin landið, því að eins og landið er, eins er þjóðin. Góð og vitur þjóð getur ekki þrifist í illu landi, og í góðu eða affarasccln landi verður ekki til lengdar vesöl þjóð. En þetta á því að eins við, að hvorttveggja fái að njóta sín,, og að þjóðin njóti gæða landsins. Kúgun getur sogið allan merg úr hverri þjóð sem er; gæði landsins má taka frá framlei^endunum. Skáldið segir um ísland: “Landið var fagurt og frítt og fannhvítir jöklanna tindar, himininn heiður og blár, hafið var skínandi bjart.” Þetta er góð lýsing á íslandi í ststtu máli. ÞaS er sem v'ið sjáum landiö á björtum sumardegi, þegar alt er í blóma, dalirnir iðjagrænir og hlíð- arnar víði vaxnar, fjöllin dimmblá, og silfurtærir lækir og ár líðandi i bugðum um dal og hlíð, en yfir jökl- arnir, sem sveiptir hvítu líni, og um þessa nivnd fagurblár hafflöturinn eins og breið og fögur umgerð. Vér, seni uppalin erum heima skiljum bezt þessa stuttu lýsingu, og fegurð lands' ins og tign skin oss eins og málverk listamanns eða eins og dýrleg hyll- ing: “Voraldar veröld þar sem víð- sýnið skín.” t í þessu landi myndaðist sú þjóð- félagsskipun, sem allur heimurinn dáist að enn í dag, og þar blómgaöist sá bókmentagróður, sem hvergi á sinn lika að formi fyr né síðar. Við allar æðstu mentastofnanir í öllurh siðuðum löndum eru forníslenzkar bókmentir skoðaðar sem fyrirmynd að ölltim búningi. Og þessar bók- mentir þrifust, þegar öll mentalöndin hin voru sveipuð myrkri miöaldanna. Eg held að óhæt't sé. að segja, að á þeim tíma hafi ísland verið eitt mesta menningarland í heimi, einkum bóknientalegu tilliti. Engar slíkar bókmentir, enga slíka frægð eiga önnur ríki á Norðurlöndum, og ekki England heldur. En hverju var það að ])akka nema landinu fagra? ís- lendingar gátu ekki skarað fram úr frændum sínum, ef landið hefði ekkt gefið þeim tækifæri til þess. Land, sem elur slíka þjóð, er ekki, getur ekki verið, ilt Iand. Það hlýtur að vera gott land. Um leið og dást • er að þessari litlu, þróttmiklu menta- þjóð fyrir snild sína, þá, má ekki gleyma þvi, að það var landið, þetta fagra og affarasæla land, sem ól hana og hafði blásið henni í brjóst þrótt- inum og lystinni. — En svo kemur erlent kúgunarvald, sem stclur gæðum landsins. , Verzlunarólagið dregur arðinn úr höndum landsmanna og listin og hreystin eru kreyst úr þjóð- inni með böðuls höndum erlends valds Við bág kjör bjó þjóðin í 600 ár, og þarf ekki að lýsa því hér frekar. En samt lifði list og bókment, þótt vesalt væri hjá því sem áður var. Loks rof- aði til á nítjándu öldinni. Verzlunar- haftið var leyst af þjóðinni og hún fékk smátt og smátt meiri sjálfstjórn, og loks eftir 1874 sín eigin fjárráð. Og ])á fyrst fór þjóðin að lifna við, þótt það tæki nokkurn tima. — Marg- ir af þeiin, sem hér eru staddir, hafa starfað að fyrstu viðreisn íslands, lengri eða skemri tima, en ýmist hafa hörð örlög rekið ])á af landi burt, eða að þeim hefir fundist of seint ganga framförin, hugurinn verið stórstígari en hún. Og þeir fóru að reyna ham- ingjuna hér í þessu landi. En víkjum nú að Islandi aftur, er það fékk að njóta sín. Hvað gerðu Islendingar við frelsi sitt, er þeir fengu það, og hvaö hafði landið að bjóða þeim, er þeir gátu notið gæða þess sjálfir ? Hefir landið sýnt það að það sé enn gott land, að það sé enn fagurt land, að þaS hafi enn eiginleika til að skapa þrekmikla og listfenga þjóð, og bókmenta þjóð? Það eru að eins rúm 40 ár siðan ís- land fékk að njóta sín til nokkurra muna, og þó er enn styttra síðan þjóð- in gat farið að beita kröftum sínum til þess að eíla framfarir innanlands. Það er varla hægt að telja nema 20—25 ár síðan. En á þessum tíma hefir landinu íleygt svo fram, að eg efast um að nokkurt land á hnett- inum hafi tekið eins miklum fram förum tiltölulega á jafn stuttum tíma. Á þessum árum hefir þjóðareignin margfaldast, fólkinu hefir nokkuð fjölgað, þrátt fyrir útstreymi úr landinu, atvinnuvegum hefir fjölgað og vinnubrögð hafa breyzt, svo að nú er framleitt margfalt meira en áður með tiltölulega Iítið auknum vinnukrafti. Mentuninni hefir fleygt fram í ýmsum greinum, bókmentun- um hefir fleygt fram og listamenn hafa risið upp svo að þessi dverg- þjóð á nú ekki allfáa víðfræga, og jafnvel heimsfræga, listamenn og rit- höfunda. — Þetta lætur í eyrum sem geip eða skrum, en það er samt sann- leikur, sem ekki verður hrakinn. Hvað getum vér dregiö af þessu, sem eg hefi bent á í sögu íslands? Getur það land, sem framleiddi slíka menn, sem uppi voru á söguöld og ritöld Islands, verið ilt land eða ó- nýtt land? Getur það land verið væsælt land, sem veitt hefir íslenzku þjóðinni það þol og þrek, sem leiddi hana gegnum 600 ára kúgun erlends valds, sem saug merginn úr landinu? Getur það land verið ilt eða ófarsælt í sjálfu sér, sem látið hefir þjóðinni í té tækifæri til að reisa sig á einum mannsaldri upp úr 20 mannsaldra kúgun, og að margfalda fé sitt á þeirc tíma, strax er hún fékk sjálf að nota sér gæði þess? ' Og þó eru enn ekki öll gæði fslands notuð — ekki nándar nærri. “ísland er bezta landiö, sem sóiin skín á,” sagði Tómas Sæmundsscr., er hann hafði ferðast um beztu lönd- in í Evrópu. Eg ætla aS í þessum orðum sé nokkur sannleikur, meirí en margir halda. Vér getum ekki annað en hugsað, að gott hljóti ])að land að vera.ísem gefur þessari örlitiu þjóð tækifæri að reisa sig upp úr margra alda ])rælkun og keppa við stórþjóðir heimsins á ýmsum sviðum, eftir einn mannsaldur sem frjáls þjóð. Og gætum að því, að ef vér erum t nokkru nýtir, íslendingar, þá er það engu að þakka nema fagra landinu, se:n guð gaf oss. Já, ísland e- bezta landið sem sólin skín á, fegursta land ið, hagsælasta laodið og kærasta land- ið, i íslendings huga og íslendings hjarta. Sonur fslands! dóttir íslands! Rendu huganum til hans föður þíns, til hennar móður þinnar? Eru þau ekki þér kærari en allir aðrir feður og mæður annara, bæði vegna þess, að þau eru þínir foreldrar og af því að þú þekkir þau svo vel, ]>ekkir til- finningar þeirra, manngildi þeirra, og vegna þess að þú veizt, að það sem þú hefir, ])á hefir þú það frá þeirn og frá feðrum þeirra og mæðr- um í alla liðu? Þú elskar þau og ber virðingu fyrir ]>eim, af því að frá þeim er þitt eigið manngildi. Ef einhver lítilsvirðir foreldra sína, þá lítilsvirðir hann sjálfan sig. — Og þótt þú sért ekki alinn upp hjá föður þinum eða móður, þá átt þú. þeim samt mest að þakka, því að eðli þitt og eiginleikar, manngildi þitt, er frá þeim. Hann faðir þinn og hún móS- ir þin eru ef til vill fátæk, ef til vill hafa þau miklu minni mentun en sumir foreldrar annara, sem þú þekkir; en eru samt ekki móðirin og faðirinn kærst í huga þínum, í hjarta þínu? Og hefir ekki hann faðir þinn og hún móðir þín eitthvað við sig, sem er svo göfugt, svo gott, að þú vildir ekki, þótt þú gætir, eiga aðra foreldra, jafnvel þótt stórmenni væru ? Bera þau ekki af öðrum í einhv'erju, sem ]>ú dáist að, sem þú elskar ? Eins er því farið um ættland vort, ísland. Það var að vísu um margar aldir fátæklingur, sem misti frelsi sitt og velfarnað fyrir kúgun erlends valds, 'og var búiö að missa traust, jafnvel barna sinna. En þegar ok- inu létti, þá sást, að ósvikið efni var i báðum: landinu og þjóöinni, sem það hafði aliö við harðrétti. Hljót- um vér ekki aS bera meiri virðingu, einmitt enn tneiri virðingu, fyrir móð- urlandi voru og föðurlandi fyrir þessa sök, að það hefir ekki einungis borið oss á brjóstum sér, eða foreldra vora, heldur gefið oss slikt uppeldi og slík einkenni, þrátt fyrir alt, alla kúgun af annara völdum, að hvorki vér né foreldrar vörir eru eftirbátar sona og dætra stórþjóðanna, auöugu, frjálsu þjóðanna? Eða þykjumst vér vera eftirbátar annara, t. d. Englend- inga, barna einnar helztu stórþjóðar heimsins? Nei, vér þykjumst ekki vera það, og vér höfum sýnt, að vér erum það ekki. En hverjum ber oss að þakka það ? Er það ekki einmitt eingöngu að þakka gamla Islandi, ættlandinu fagra og göfuga, sem hefir mótað eðli vort, skapað alla hæfileika vora frá kyni til kvns ? Vér erum fósturbörn Canada, hing- að flutt frá móður vorri, sem þá var í fátækt. Vér elskum fóstru vora og Opið bréf til háyfirdómara Kristjáns Jónssonar og yfirdómara Halldórs Doníelssonar og Bggcrts Briem. Stjórn Andbanningafélagsins hér i bæn im birti miðvikudaginn 4. þ. m í bh'ðunum Lögréttu og ísafold áskor- un til þjóðatinna: um afnám bann- laganna. tTndir# þessa áskorun hafið þér, há*tvirtu heirar, ritað ncfn vðar og embættistitla, og þar sem vér þykj • ums þess fullvissir, að ])ér haíið, stöJu yðar vegna, íhugað grandgæfilega öll atriði áskorunarinnar áður en þér rituðuð nöfn yðar undir hana, leyfum vér oss að biðja yður um skýr rök fyrir ýmsu því í greininni, er oss finst fjarri sanni að rétt sé. Vér treystum því, að þar sem þér hafið álitið nauð- synlegt að reyna að vekja áhuga þjóöarinnar á málinu frá yðar sjón- armiði, muni yður vera ljúft að gefa sem beztar og áreiðanlegastar upplýs- ingar um alt, er að því lýtur og yður er kunnugt um. Gerið svo vel að svara þessum spurningum: 1. Hvaða sannanir hafið þér fyrir því, að drykkjuskapur hafi ekki mink- að í kaupstöðum og sjávarþorpum? 2. Þér segið í ávarpi yðar, að staðhæfing bannmanna, um að ]>að sé bannlögunum að þakka, að efna- hagur landsmanna hafi stórum batn- að síðustu árin, verði tæplega tekin í alvöru. Þetta höfum vér ekki stað- hæft alment, en hitt höfum vér sagt, að fátækrastjórnir hafi séð, að efna- hagur manna hafi breyst mjög til batnaðar, einmitt þar, sem drykkju- skapurinn hafi áður höggvið stærstu skörðin. Treystið þér yður til að hrekja þaS, og þá hvernig? 3. Hvaða sannanir hafið þér fyrir þvi, að bannlögin fari í bága viS rétt- armeðvitund alls þorra landsmanna? 4. Hvaða sannanir getiö ])ér fært fyrir því, að bannlögin hafi þegar orðið til þess að veikja virðingu manna fyrir lögum landsins yfirleitt? 5. Hvaða sannanir hafið þér fyrir því, aö bannlögin hafi gert menn svo þúsundum skifti að lögbrjótum, jafn vel heiðarlegustu mcnn, sem aldrei hafa látið sér til hugar koma (sic.) að brjóta (nókkurj önnur lög? 6. Hvernig hyggist þér að sanna, aS drykkjuskapur komi ekki í bága við réttmæta hagsmuni annara og alment velsæmi? eða þekkið þér ekki, eins og vér ýms dæmi hins gagnstæða? Reykjavík 10. júlí 1917. í stjórn Stórstúku íslands Pétur Halldó.rsson. hárður Bjarnason Jón Árnason, .Einar H. Kvaran. horv. horvarðsson. .Sig. Eiríksson. Jóh.Ögm.Oddsson. Ottó N.horláksson í stjórn Banrivinafélags Reykjvíkinga SigurSur Gunnarsson. Jón Róscnkranz Jónas Jónsson. Halldór Jónasson. Jón Asbjórnsson. 1 stjórn Umdæmisstúkunnar nr. 1 í Reykjavík S. A. Gíslason. .Pctur Zophóníasson. Páll Jónsson, horvaldur GuSmundsson GuSm. Gamalíelsson. Svcinn Jónsson. hórSur L. Jónsson. —Lögrétta Frá Islandi. Veörið er stöðugt hlýtt og gott, en regn öðru hvoru og þurkar aldrei stööugir. Grasspretta kvað vera orðin í fullkomnu meSallagi á valþ lendi, en verri á mýrlendi. þjónum henni, en vér getum ekki gleymt og viljum ekki gleyma móður vorri, hinni fögru, göfugu og frægu sögueyju. Eða, viljum vér afneita henni ? Nei, því að ef við gerum það, þá afneitum við gildi sjálfra vor, því að vér erttm íslenzk, hvað sem vér lálumst vera. Og vér þurfum ekki að skammast vor fyrir það. Móðurland v'ort á margt göfugra en nokkurt annað land, bæði arf frá for- feörum vorum og frregð nýjtt kyn- slóðarinnar, heima og hér. Þótt vér höfum verið hér í landi langa hrið, sumir jafnvel 30—40 ár og sumir fæddir hér, þá er ])að enn gamla fsland, sem stærstan þáttinn á í lífi voru og eðfi. Þó að skógarnir og sléttan blasi hér við sjónum vor ttm alla daga, þá sjáum v'ér cnn með hugskotssjónum vorum í hyilingtt ís- land með fjöll og dali fríða og j-'kul- skallana bungubreiðu, þar sem gló- eygar fingur binda þeim guövef úr rauðu gulli. Þessa mynd hyllir fjarska, og hún snertir enn sál vora, hefir áhrif á tilfinningar vorar, list- næmi vora og alt eðli, og jafnvel þeirra, sem aldrei hafa séð myndina í veruleika.------— Vér elskum fóstru vora og fram- tiðarland, en hún heimtar ekki af oss, að vér gleymum móður vorri eða af- neitum henni. íslendingar, synir íslands og dætur ! eg ætla ekki að biöja yður að hrópa “hurrah" fyrir íslandi, en eg vil biðja yður að gefa móður vorri, Is- landi, eftku yðar og virðingu, setn hún á skilið, henni, sem þér eigið enn mest að þakka hvað þér eruð. Guð blessi ísland! Eftir allar hrakfarir flutningaskip- anna okkar, sem frá var sagt í síð- asta blaði, hefir nú ræst betur úr en þá horföist á. Hið nýkeypta skip Kveldúlfsfélagsins, “Borg,” kom 20. júlí meS 1000 tonn af kolum og salti og 4500 síldartunnur frá Englandi. Fór það frá Englandi með norskum skipum austur undir Bergen og fylgdu þeim herskip. Auk ])ess liggja nú 7 rússneskar seglskútur hér á höfn- inni, sem leigðar hafa verið til flutn- inga hingað á kolum og öðrum útgerð- arvörum og komið hafa undanfarna daga. Af þeim eru 5 til h. f. Kol og salt, eitt til Th. Thorsteinson og eitt til stjórnarinnar. — Timburskip kom hingað í gær til P. Ingimundarsonar o. fl. — Til Akureyrar er einnig' ný- komið stórt seglskip með timbur frá Svíþjóð; hefir Ásgeir Pétursson út- gerðarmaður nýlega keypt það, og heitir það “Akureyrin.” Þjóðverjar tóku það á leiö hingað og fluttu það til Swinemunde og höfðu það þar í haldi um tíma, en sleptu því svo gegn tryggingu fyrir ])ví,' að ekkert af farminunt yrði flutt út héðan aftur. Annað timburskip er sagt rfð eins ókomið til Akureyrar, til Snorra Jóns- sonar kaupmanns.—“Bisp” kom norð- an um land 21. júlí; — “Fálkinn” fór til Khafnar síðastl. sunnudag og með honum um 30 farþegar. — “Lagar- foss” fór til ísafjarðar 23 júlí og það- an vestur um haf. — “Gullfoss” og “ísland” eru nú bæði komin fram hjá Halifax á Ieið hingað, en “Wille- moes” er kominn þar fram hjá á vest- ur leið. — “Frances Hyde,” hið stóra seglskip þeirra Johnsons og Kaabers, er nú leigt landstjórninni og fer til Ameríku eftir steinolíu. — Nokkrir nýir vélbátar, stórir, hafa verið að koma frá útlöndum að undanförnu. Einn af þeim heitir “Úlfur eign Ól. G. Eyjólfssonar o. f 1., annar “Skjakl- breið,” eign Þórðar kaupm. Bjarna- sonar, þriðji “Hermóður,” eign fél. Dröfn, og vera má að þeir bátar séu fleiri. Síldarveiðar eru nú byrjaðar fyrir norðan og látið vel yfir ])eim það sem af er. Frá Vestfjörðum ganga þær tregara. Þar kom inn hlaup fyrir nokkru, en síðan hvarf sildin frá aftur, og hefir því litið veiðst þar enn. 13. júli andaðist í Steinnesí í Húna- vatnssýslu ungfrú Guðrún Bjarna- dóttrr prófasts þar Pálssonar, gáfuð stúlka og myndarleg. Hafði hún dvalið áður hér í Revkjavík og í Kaupmannahöfn var hún við nám í 3 ár, en um hríð var hún við kenslustörf á Vesturlandi. Á síðasta bæjarstjórnarfundi var talað um kaup á hafnargerðar tækjum N. C. Monberg, að hafnar- gerðinni lokinni, og sagt, að kaup verðið mundi verða 759 þús. kr Hafnarverkfræðingi varv falið að at httga málið, og segja álit sitt fyrir næsta fund. —• Feld var tillaga um breytingaé á eldri ákvæðum um leigu Eimsk.fél. íslands á lóð við höfnina — Dýraverndunarfélagið vill fá lóð til hesthúsbyggingar austan við bæ inn, en það mál var ekki útkljáð.— Tilboð kom frá landstjórninni um :ölu á 100—200 tonnum af Tjörnes kolum, er afhent yrðii við námuna og tók bæjarstjórnin boðintt.—Ráðgert að fá selveiðaskipið “Skúm” til að sækja kolin. — Ákveðið að bærinn byggi fyrir 1. okt skýli yfir 10—lf íjölskyldur og að borga hverjttm liúsa itigtt nefndarmanni 5 kr. fyrir hvern ■lag, sem nefndin starfar. Nýlega fórst maður við kolagröft skamt frá Eskifirði, segir Mrg.bl., á þann liátt að steinn féll í höfttð hans Maðurinn hét ögmundttr Ögmunds son, frá Eyrarbakka, og stóð fyrir kolavinslunni þarna. • . —Lögrétta Frá Akureyri er sagt, að þar sé nú mokafli og sildarganga mikil en kvartað um olíuleysi á vélskipun um. Síldarveiðar eru að byrja ])ar en byrjuðu nokkru fyr á Vestfjörðum “Lagarfoss” kom frá Anieríku 14 júlí með ýmsar matvörur og um 500 olíutunnur á þilfarinu. Héðan fer hann bráðum aftur vestur um haf. Seglskip sem “Drot” heitir, kom fyrir nokkrum dögum með timburfarm frá Svíþjóð til Áfna Jónssonar kaupm Það lagði af stað frá Svíþjóð í apríl — n var tekið af ensku herskipi skamt frá landi hér, flutt til Stornoway og lá þar lengi. Hvað eftir annað hitti það þýzka kafbátá á leið sinni. “Gullfoss” átti að leggja af stað frá New York um miðjan þennan mánuð — “Fálkinn fer héðan um 22. júlí til Khafnar. —< “Botnía” er nýkomin hingað norðan um land, úr hringferð — “Bisp” kom til Austfjarða 15. júl með salt og tunnur. — Bergensfélag- ið kveðst ekki geta aS svo stöddu sent hingað skip í stað “Flóru.” Nýtt kvennablað er farið að koma ut hér, á að verða mánaðarbláð, og heitir “19. júní.” Ritstjóri er Inga L. Lárusdóttir. Verð árg. 3 kr. —Lögrétta Nútíðar fátækra flutningur. “Það sem þér gerið einum af þess- um mínum minstu, það hafið þér gert mér.” Þessi orð mannkynsfrels ;irans komu mér í hug t kveld, er eg heyrði ferðasögu Guðbjargar nokk urrar Eyjólfsdóttur og 3 barna hennar —- á 1. 3. og 4. ári — sem send höfðu veriö fátækraflutningi frá SeyðisfirSi a til Miðness í Gullbringusýslu. Og sagan er þannig, sögð í sem fæstum orðum: 3. dag júnímán. síðastj. gaf bæjar- iógetinn á Seyðisfirði út vegabréf fyrir Guðbjörgu og börn hennar; er hún svo fáum dögum síðar send með e.s “Botnia” til Reykjavíkur. Enginn var sendur með henni til að hjálpa henni með börnin á leiðinni, þó að þess liefði verið full þörf, þvt bæði ntóðirin og börnin voru afskaplega rjóveík. Engir voru farþegar á 2. tarrými er gætu rétt henni hjálpar- hönd og örsjaldan kom þjónninn til hennar. Má því nærri geta hvernig auntingjunum hefir liðið á leiðinni. Fjórar krónur í peningum höfðu benni verið fengnar til ferðarinnar; tvrir það átti hún að kaupa, ef hún þyrfti einhvers með hatida sér eða börnunum á leiðinni. Þegar til Reykjavíkur kom, urðu ýmsir til að hlynna að sjóveiku aum- ingjunum. Fulltrúi bæjarfógeta ritaði á vegabréfið til sýslumannsins í Hafnarfirði. Voru svo þurfalingarnir sendir honum í bifreið. Sýslumaður ritar á vegabréfið til hreppstjórans Keflavík og lætur hifreiðina halda afram til Keflavikur. Um leið og bifreiðarstjóri skildi við farjtega sína, gaf hann yngsta barninu — ofurfal- legum dreng, er Byron heitir —10 krónttr. Flreppstjóri tók vel við þeim; voru þau hjá honum um nótt- ina og áttu góðu að mæta, eins og vænta mátti. Næsta dag ritar hann á vegabréfið til hreppstjórans í Mið- n^shreppi að Fuglavík og lætur síðan reiða þurfalingana þangað beina leið. En sá, sem ekki inldi taka á móti Guð björgu og börnum hennar — Þurfa- mönnum hreppsins — það var hrepp stjórinn ! Og ekki fengu þau að koma heim að htbýlum hans, heldur urðu þau að bíða uppi í tröðum fullan stund . fjórðung, á meðar. fvlgdarmaöur- inn frá Keflavík skifti orðum við hreppstjórann. Þau höfðu fengið regn og kalsaveður yfir heiðina og vortt þvl öll rennblaut og skjálfandi af kulda og börnin grátandi af þorsta Ilafa þvt aumingjarnir sannarlega verið þurfandi fyrir húsaskjól og hressingu, og var það skvlt, að hrepp- stjóri veitti þeim hvortveggja, en hann varaðist að láta sjá sig, hvað þá meira eða betra. Og hann kvaðst hvorki hafa húsrúm né ástæður til að taka á móti fólki þessu. Skipaði svo fylgdarmanninum — manni úr öðrum hreppr—að snúa með þurfa- lingana, til oddvita hreppsins. Hafði lann nú vald til þess? Bar honum ekki að taka sómasamlega á móti feim, gera hreppsnefndinni aðvart og annast um þá ])ar til hún hafði ráðstafaS þeím? Þegar til oddvita kom var þeim tekið með# mannúð og kærleika. Því mætti trúa-, að svona ómann- úð hefði getað átt sér stað hjá hrepp- stjórum á Suðurnesjum á 17. öld, en fáir mundu hafa búist við slíku nú á tímum, að minsta kosti ekki eg, og síst af þessum manni. p. t. Sandgerði 13. júní 1917. Sumarl. Halldórsson. —Lögrétta Vinnuvísindin. Bjarni frá Vogi, Matth. Ólafsson, Jón frá Hvanná og Magnús Péturs- son flytja frumvarp til laga um stofn- un próíessors embættis í hagnýtri sál- arfræði við háskóla íslands, bundið við natn dr. G. Finnbogasonar. Auk háskóla kennslunnar skal honum skylt að hafa á hendi vísindarannsókn á vinnubrögðum í landinu og tilraunir til umbóta á þeim. Ástæður fyrir frumvarpi þessu telja þeir Jtessar: Þau rök renna til laga þessara, að landinu er hin mesta nauðsyn á því, að Guðmundur Finnbogason haldi á- fram rannsóknum sínum um hagnýt- ing sálarfræðinnar við vinnubrögð. Þetta verður tryggara með þeim hætti, sem hér er farið fram á. Auk þess er hér krafist meira starfs fyrir sama fé en nú er gert. Er það land- inu gróði. — í þriðja lagi er með þessu trygt, að maSurinn fái tækifæri til að neyta krafta sinna og kunnáttu, en landið að njóta. —Vísir. Umboð þjóðjarða. MeS lögum frá 20. okt 1913 var svo ákveðið að hreppstjórar skyldu, hver í sínum hreppi, hafa umráð yfir þjóð- jörðum gegn 6% umboðslaunum af eftirgjöldunum, en umboðsmenn þjóð- jaröa hafa fengið 16J^%. Jafnóðum og umboðin losnuðu áttu þessi nýju lög að ganga í gildi og spara lands- sjóði fé; en þjóðjörðum hefir fækk- að mjög hin síöari ár. Halldór Steinsen þm. Snæfellinga vill ekki láta þessi nýju lög ná til Arn- arstapa- og Skógarstrandarumboðs og Hallbjarnareyrar, heldur fela for- stöðu þess umboSsmanni skipuðum af stjórnarráðinu eins og áður, og flytur frumvarp til laga þar að lút- andi. Telur hann að fengin revnsla af umsjón hreppstjóra með kirkju jörðum sé ekki svo góð, að rétt sé að fela þeim umsjón þjóðjarSanna. Og þó gert sé ráð fyrir að þjóðjörðum fækki og því sé ekki ísjárvert að leggja niður umboðsmannastéttina, þá eigi það ekki við um Arnarstapa- og Skógarstrandarumboð, langstærsta umboð landsins að eignarfjölda. Um- boðsmaðurinn hefir umboð yfir 76 jörðum og 187 lóðum og brútto-tekj- ur umboðsjns námu árið 1916 kr. 7050,12. —Vísir. KAUPMANNAHAFNAR Vér ábyrgj- umst það að vera algjörlega hreint, og það bezta tóbak í heimi. Ljúffengt og endingar gott, af því það er búið til úr safa miklu en mildu tóbakslaufi. MUNNTOBAK Landssjóðsverzlunin. Frá bjargráðanefnd neðri dwldar er fram komin tillaga til þingsálykt- unar um forstöðu v'erzlun landssjóðs ])essa leið: “Alþingi skorar á landsstjórnina að greina landssjóðsverzlunina frá 2. skrifstofu stjórnarráðsirts og setja upp sérstaka skrifstofu-með sérstök- um forstjóra, er annist þau verzlun- arstörf'. í athugasemdum segir nefndin að framan af styrjöldinni hafi verzlun landssjóðs verið svo litil, vegna þess að siglingar voru nokkurn veginn greiðar, að ekki hafi verið ástæða til að setja upp sérstaka skrifstofn fyrir hapa, og hafi því öll styrjaldarmálin vcrið lögð ti! 2. skrifstofu stjórnar- ráðsins, einnig í þeirri von að styrj- öldin stæði skemur en raun er á orð- in. En peynslan hafi hlotið að verða sú, “að 2. skrifstofa mundi trauðla, þrátt fyrir samvizkusemi og dugnað skrifstofustjóra þar og annara starfs- manna, anna öllum þeim störfum, sem styrjöldin skapaði, í viðbót við öll þau mál, er þangað hefði verið skipað,'' enda verzlunarstörfin all óskyld þeirn.” Æ'tlast nefndin til að sérstakur for- stjóri verði settur fyrir verzlunar- skrifstofuna og að hann hafi sömu afstöðu til stjórnarinnar sem skrif- stofustjórar á öðrunt skrifstofum stjórnarráðsins. Starfsvið skrifstofunnar atlast nefndin til að verði: útvegun útl. vöru og innlcndrar og önnur verk i sambandi þar við, rannsókn vöru- birgða, innheimta, vátrygging, skipa- leiga og skipakaup, farmsamningar, upp- og útskipun og önnttr vöruaf- greiðsla. Stjórnin ú sjálf að ráða því hvort fleiri mál verða lögð undir þessa skrifstofu, svo sem samningar við önnur ríki, málaleitanir um út- flutpings eða innflutningsleyfi. Og vafalaust á stjórnin þá einnig að ráða því undir hvern ráðherrann skrifstofa ])essi eigi að lúta sérstak- lega. —Vísir Þeir höfðu heyrt að báturinn hefði staðnæmst fyrir norðan F.ngey en ])ví var borið við að vélin hefði bilað Þó ætlaði lögreglan að láta rekja slóð hans þar en því var frestað. En í fyrrakvöld réri Haraldur Sig- urðsson verzlunarstjóri til fiskjar út fyrir Engey með handfæri við fjórða mann. Þegar hann kom út fyrir eyna sá hann spítur nokkrar þar á reki en gaf því lítinn gaum. Nokkru síðar hafði hann tal af eyjarmönnum og. sögðu þeir að “Úlfur” hefði verið þar á sveimi um daginn og myndi hafa mist spítprnar útbyrðis meðan verið var að “gera við vélina” og vel gæti verið að eitthvað hefði orðið þar eftir sem dýpra væri á. Fór Haraldur þá og tók upp eina spítuna. Neðan henni var krókur og í hann fest kaðli. Drógu bátverjar inn ka|Salinn og veitti) all erfitt, enda komu upp á honum 5 pokar með vinflÖskum í og meira var eftir. Sneru þeir þá til lands til að leita aðstoðar lögreglunnar. Fór hún út á mótorbáti og týndi upp spíturnar og tilheyrandi poka og einn kassa, lítinn en laglegan. Pokarnir voru samtals 82 og gizkað á 20—30 flösk ur í hverjum. Fór lögreglan með þessa veiði í land og flutti hana í Steininn. Var verkinu ekki lokið fyr en kl. 6 i gærmorgun. í gær v'ar rannsókn hafin í málinu og viðurkendu skipverjar á “Úlfi” aS þeir hefðu skilið þetta þarna eftir af farminum og eitthvaö meira, sem ekki er fundið enn. — En ekki hefir enn tekist aft fá vitneskju um hver eigi veiðatnar. —Visir. Frá Gimli. engu síður hinir ungu vinir, börn eða unglingar á ýmsum aldri, sem nú um allar áttir, þar sem íslenzk tunga er töluð virðast hafa þvílíkan brenn- andi áhuga fyrir þessu framtíðar- og óskabarni fólksins. Einnig kom hér stjórnarnefnd Gamalmenna heimilisins til að ráða ráðum sínum, eftir það að guð hafði snert streng í hjarta Jóns sál. Helgasonar, Iivað gera skyldi. Hvert gjörningur væri að ráðást i byggingu í haust. En niðurstaðan varð sú að láta alt slíkt bíða til vors- ins, en v'inda heldur bráðan bug að hinu, sem að lengi hefði legi'ð fyrir og trauðla mætti bíða lengur, sem væri að grafa góðan brunn; og er ráðgert að byrja á honum nú strax. í stjórnarnefnd Gamalmenna heimil- isins eru þessir: Dr. B. J. Brandson forseti, séra Carl J. Olson Gimli skrif- ari, Th. Thordarson verzlunarmaður á Gimli, John Swanson fasteignasali í Winnipeg meSráðamaður og Jónas Jóhannesson bygginga tneistari í Winnipeg framkvæmdarstjóri nefnd- arinnar. Ekkert sérstakt að frétta héðan frá Gimli. Sólheiðir dagar og mánabjört kveld, -— en ekki samt alt af, — því alt þarf að hafa jafnvægi: “Guð það hentast heimi fann, það hið bliða blandist stríðu. Alt er gott sem gjörði hann.—J. H. Gimli 4. september 1917. J. Brictn Háar skaðabætur. V Bannmálið. Eins og frá var skýrt í blaðinu í gær fanst allmikið af áfengi í sjónum fyrir utan Engey í fyrrinótt. En ekki mun það vera eins mikiö og fyrst var sagt. Vélbáturinn “Úlfur” kotn hingað í fyrrakvöld frá útlöndum. Hafði hann komiS við í Keflavík og Vogum og ferð hans ]>ar syðra þótt grunsamleg svo að lögreglunni hér og í Hafnar- firði var gert aðvart. Sumir segja aS hrcppstjóri einn þar suður frá hafi tekið hest sinn og riðið í spretti inn í Hafnarfjörð og aldrei mist sjón- ar af bátnum á leiðinni, en vel má vera að það sé skáldskapur. Þegar báturinn kom hingað fóru þeir saman um borð, bæjarfógetarnir báðir úr Reykjavík og Hafnarfirði og skoðuöu skipið en fundu ekkert. Hún var furðanlega falleg, þegai hún gekk fyrir spegilinn, strauk með báðum höndum hárið óskiip mjúklega frá gagnaugunum og brosti mjög á- nægjulega. Aðj því búnu settist hún niður í stól, lag^i hendur í skaut, lét höfuðið hniga ofurlitið og sagði svo upphátt við sjálfa sig: “Allir til mín eg er svo falleg.” Þannig er þessi alkunni málsháttur orðinn til, “allir til mín, eg er svo falleg.” Ef að gam- almennaheimilið Betel væri persónu- gjörfingur og héfði mál, mundi það hafa ástæðu til að segja þetta: “Allir til mín, eg er svo falleg.” Það er ekki markleysa ein, né ein- tómt flapttr varanna þegar fólkið kall- ar Betel óskabarn, sem að því sé vel við, og gaman sé að finna. “Af á- útgefanda þess voxtunum skuluð þér þekkja þá,” - - - segir meistarinn mikli. Og fólkið bæði ungt og gamalt og á öllum aldri sýnir það í v'erkinu að því er ekki fjarri skapi að koma til Betel og' sjá og heyra gamla fólkið. Því hvern þann dag, sem að C.P.R. opnar dyrn- ar og Segir\: “Kotnið til mín, allir þér sem ferðast viljið,” þá er undir eins risið úr rekkju, eins hinir leiðinlega morgunSvæfu eins og hinir. Og ef einhver þunglamalegur letingi mætir þeim þá og segir : “Hvert er fer'ðinni heitið?” er svarið tíðast: “Til Gimli! Til Betel! Það var á laugardagskveldið kl 7, etns og' unt er, að eimvélin öskraði ógurlega, svo að undirtók í öllum skóginum, og boSaði að lestin væri )egar ókomin, og þegar hún kom hér a móts við stundi hún eitthveð svo óvanalega þreytulega, rétt eins og hún heföi einhvern dýrindisvarning meðferðis, sem henni v'æri svo ant um að koma til skila í góðu standi. Og það var ekki svo vitlaust af henni, því hún hafði meðferðis í kring um 10. part af Kvenfélagi hins Fyrsta Lút- brska safnaðar t Winnipeg. Og voru það þessar- konur: Mrs. Ftnnur Johnson forseti félagsins, Mrs. Jón Julius, Mrfe. Haraldur Olson, Mrs. Jónas Jóhannesson, Mrs. Ólafur Free- man og Mrs. ,Thorvardur Swanson. Allar þessar konur, eins og félagiö i heild sinni hafa gefið Gamalmenna heimilinu stór gjafir, og boriö velferð þess á allan hátt fyrir brjósti frá því að þaS var fyrst til og voru^því öllu gamla fólkinu kærkomnir gestir. Þær dvöldu allar hér á Gimli yfir helgina og fóru aftur kl. 7 á mánudagskveldiS. Eg var svo heppinn að drekka stundum kaffi meS þessum konum. Og spurðu þær mig einu sinni í spaugi Ef að eg skrifaði greinarstúf í Lög- berg hvort eg ætláði heldur að setja hann í “Glaðar stundir” eða “Sorgir”, og sagði eg þeim að það væri alt eftir því hvernig eg liti á þaö í það og það skifti. Ef eg hugsaði um komu þeirra og veru hér á Betel mundi eg vilja greinina í “Glaðarstiindir” en ef eg hugsaði um burtför þeirra héSan mundi eg setja greinina i dálkinn “Sorgir”. Svtv voru á mánudaginn 3. septem- ber (verkamannadaginn) brautarlest- irnar að koma hingaS stöSugt og komu með hverri lest einhverjir hing- að að Betel til að standa við ofurlít- inn tíma, að skoða húsið og tala fáein orð við gamla fólkið og voru það Bæjarstjórinn i Chicago heitir Thompson. Hann hefir veriS ein- dreginn á móti stríðinu frá byrjun og sérstaklega móti því að herskylda væri sett á. Telur liann með þvi aðaleinkenni þjóðstjórnar fyrirkomu- lagsins vera npmið úr gildi. Þegar félagið sem vinnur að því að koma á friði ætlaði að halda fundi í Chicago var það bannað af rikisstjóranum í Tllinos. F.n Thompson skipaði lög- reglunni að v'ernda friðarfundina og halda þar öllum óeirðarseggjum ,í skefjum. Af þessu urðu þeir óðir og uppvægir setn herskyldu fylgia og andstæðir eru friði aS svo stoddit. Fluttu blöðin hverja skammagreinina á fætur annari urri bæjarstjórann, en hann lætur sér hvergi bregða. Hefir hann nú höfðað mál á móti mörgum blööum og heldri mönnum, sem hann kveöur hafa viðhaft óforsvaranleg orð. Hann heimtar $500,000 af “Chicago Tribune,” $250,00 af “Chi- cago Daily News”, og Victor LaQson $200,000 af Jacob M. Dickenson fyrverandi hermálarit- ara, $200,000 af H. H. Merrick for- seta félagsins “National League”, $200,000 af Arnold Joerus skrif- ara samá félags og $250,000 af “Chicago Herald” og James Keely útgefanda ])ess. AIls heimtar hann $1,600,000 skaða- bætur fyrir ærumeitandi og mann- orðs skemmandi ummæli. Frakkast jórn segir af sér. Eins og menn vita lieitir sá Ribot sem verið hefir forsætisráðherra á Frakklandi. Hann og ráðaneyti hans sagði af sér á föstudaginn sakir ýmis- konar óánægju, setn hefir komiö gegn stjórninni í seinni tíð. Góð hreifing. Fyrir skömmu flutti “Lögberg” grein um störf bæjarstjúrnarinnar i New Ýork, þar sem hún gengst fyrir því að leiðbeina tilvonandi mæSrum á ýmsan hátt og bæta kjör þeirra og barna þeirra. Nú hefir einmitt myndast hreifing hér í Winnipeg í sama tilgangi. Því var lýst yfir á föstudaginn að heilbrigisnefnd bæj- arins ætlaði að mynda deild með þetta fyrir augum. Sá heitir P. B. Tustin sem frá þessu skýrði og um þaS á að sjá. Fundi á að Iialda einu sinni i hverri viku milli kl. 3 og Á; kbma þar saman þeir sem að þessu starfa og verða það aðallega hjúkrunarkonur. Allar nauösynlegar upplýsingar fást um- þetta með því að kalla up St Tohn 1999. A When using WILSONS FLY PADS READ DIRECTI0NS j&Y CAREFULLY AND ' >>afollow them/ EXACTLY. 53\ . - Er miklu betri en gúmí flugnapajjpír- inn. Hreinn I metSferS. Fæst hjá lyfsölum og matvörusölum.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.