Lögberg - 20.06.1918, Blaðsíða 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. JÚNÍ 1918
Gefið út hvern Fimtudag af The Cel- g
umbia Press, Ltd.,|Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TAX.SIMI: GARKY 416 og 417
^ 1
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
L)taná*kríft til blaðsins:
TlfE SOLUKIBIA PRES8, Ltd., Box 3172, Winnipsg, M»n.
Utanáslcrift ritstjórans: (
EDITOR L0CBER6, Box 3172 Winnipag, M»n.
I
VERÐ BLAÐSINS: S2.00 ura árið.
•^»>27
Pólland.
Fáar munu þær þjóðir vera í Norðúrálf-
unni, sem eiga merkilegri sögu, en Pólverjar.
Fyrir tæpum tvö hundruð árum, var Pól-
land eitt hinna voldugustu ríkja í norðaustur
hluta álfunnar.
Eins og kunnugt er, þá var landinu skift,
síðari hluta átjándu aldarinnar í þrent, á milli
Rússlands, Austurríkis og Prússlands. Orsak-
irnar, er til þess lágu, geta hafa verið margar,
en tvær munu þó hafa ráðið mestu um niður-
stöðuna; sú fyrri, árekstur hinna mismunandi
stétta og stefna innbyrðis hjá þjóðinni sjálfri,
líkt og átti sér stað á Rússlandi, og komið hefir
þar öllu á íángulreið í seinni tíð, en hin síðari,
þær stórkostlegu byltingar og myndbreytingar,
§em voru að gerast á sviði hermálanna í
Evrópu, rétt á undan Napoleons tímabilinu.
Ávalt síðan á miðöldum, hefir lýðfrelsis
andinn, verið eitt af höfuðeinkennum pólsku
þjóðarinnar. Til dæmis að taka, voxu konung-(
ar ríkisins valdir af fólkinu sjálfu, við almenna
atkvæðagreiðslu. Og svo var frjálslyndislegt
fyrirkomulag á stjórnarráði því eða þingi, sem
með völdin fór, að þangað gat hver einstakling-
ur komið og látið opinberlega í ljósi skoðanir
sínar, og hafði jafnvel allvíðtækt neitunarvald.
Eftir hina fyr&tu skiftingu, var samt sem
áður nokkur hluti ríkisins eftir skilinn óháður,
með fullveldi vfir öllum sínum málum, en svo
voru frjálslyndis merkin augljós og lýðþroska
einkennin glögg hjá þessu litla ríki, eða ríkis-
hluta, að einveldishöfðingjum Norðurálfunnar
leizt ekki meira en svo á blikuna, og þóttust
þess fullvísir, að stjórnskipulagskerfi þeirra,
gæti stafað hætta, af áhrifunum, frá þessu
frjálshugsandi þjóðarbroti. En til þess að koma
í veg fyrir slíkar afleiðingar, var frelsi þjóðar-
innar fótum troðið og rílrið gert ómyndugt!
Síðan er liðin löng—heil öld; óttalegur
tími fyrir þjóð, sem skapað hafði sér dýrðlega
gullaldarsögu og fóstrað vonir sínar við hinn
heilaga; eld réttlætis og frelsis, en sem refsað
hefir verið með aldar þrældómi og kúgun, fyrír
óeigingjarna menningarviðleitni. Frá þeim
tíma hefir Pólland í raun og veru hvorki verið
til, frá landfræði- né stjórnskipulegu sjónarmiðij
En pólsku þjóðina hefir ekkert afl getað eyði-
lagt; þjóðernis einkenni hennar eru sterk, jafn-
vel sterkari í dag, en nokkru sinni áður; slík
einkenni eru ódauðleg vegna þess, að þau mót-
uðust í fyrstu og náðu þroska sínum við morg-
undögg jafnréttis-hugsjónanna. Rússar og
Prússar ætluðu sér sýnilega að ganga á milli
bols og höfuðs á pólskum þjóðerniseinkennum;
bannað var að viðhafa pólska tungu í skólum
og á mannamótum. Jafnvel svo langt var geng-
ið, að fólkinu var stranglega bannað að biðjast
fyrír á sínu eigin tungumáli, og viðlögð þung
refsing.
Ekki náðu þó harðstjórarnir tilgangi sínum
með aðferð þessari, það var svo langt í frá
því í stað þess að uppræta þjóðemiseinkennin,
eins og til var stofnað, styrktust þau og skýrð-
ust við hverja raun.
Hvað verður um Pólland í framtíðinni?
Hver verða örlög þess að loknum þessum
skelfilega ófriði? Verður það frjálst og full-
valda ríki? — Eða verður það þýzkum hervörg-
um að bráð?
Svarið getur ekki orðið nema eitt. Má ekki
verða nema eitt. Skal ekki verða nema eitt!
Upp úr þrældóms og kúgunar myrkrinu,
hlýtur Pólland að rísa voldugt, framgjarnt og
sterkt, með alþjóða viðurkenningu fyrir full-
veldi sínu, með tengd saman að nýju þjóðar-
brotin þrjú, undir réttlátri, pólskri fólkstjórn!
Ekkert minna, getur siðmenning heimsias
sætt sig við, Póllandi til handa. Frelsismál
Pólverja., er einn liðurinn dagskrár þeirrar
hinnar miklu og voldugu, sem bandaþjóðir vor-
ar í stríðinu fórna öllu fyrir.
Því hefir stundum verið haldið fram, að
Pólverjar væru svo óstöðugir og sjálfum sér
sundurþykkir, að lítil líkindi væru til þess, að
þeir mundu geta ráðið sjálfir málum sínum svo
í lagi færi.
En hvar eru rökin fyrir slíkum staðhæfing-
um? Sannar ekki einmitt hin forna frægðar-
saga Pólverja alveg það gagnstæða?
Finst mönnum líklegt að þjóð, sem lagt hef-
ir annan eins skerf til heimsmenningarinnar
eins og Pólland, muni eigi fær um að stjórna
sér sjálf? Nei! Þjóð, eins og Pólland, er alið
hefir slíka afburðamenn og Coperniens, tón-
snillingana Chopin og Paderewski, stórskáldið
Sienkiewiez, og frelsishetjurnar Kosciuszko og
Pulaski, á, réttláta heimtingu á sjálfstjórn og
fullveldi. Um það verður ekki deilt.
Þjóðverjar hétu Pólverjum fullu frelsi, og
sendu boðskap þann út um allan heim. En
hverjar hafa efndirnar orðið? Ekkert annað
en blekking og tál. Pólland er í dag bjargar-
laust, brjóstumkennanlegt pappírsríki. En
þrátt fyrir alt, hafa vitar hinna pólsku þjóð-
erniseinkenna, ef til vill aldrei leiftrað skærar,
en nú gera þeir.
Þjóðverjar ákváðu að fá fimm hundruð
þúsundir hemianna á Póllandi, til þess að berj-
ast með sér á vesturvígstöðvunum, en þeir
fengu tæp fimm hundruð, eftir margra vikna
dyggilega smölun!
Dæmi þetta ber glögt vitni um hug þann,
er Pólverjar bera til Þýzkalands.
Pólland alt, er að ummáli nokkru stærra en
Frakkland, með fullar þrjátíu miljónir íbúa, er
mæla hreina, pólska tungu, enn þann dag í dag.
Það er því auðsætt, að þegar hinir þrír ríkis-
hlutar verða aftur sameinaðir, þá verður Pól-
land stórveldi á ný!
Hugsjónir.
Ef til vill kunna þeir menn að vera margir,
sem eigi telja viðeigandi, að ræða eða rita mik-
ið um hugsjónir á yfirstandandi tíma. En við
nánari athugun hljóta menn þó að komast að
gagnstæðri niðurstöðu.
Hugsjónirnar eiga sterkari þátt í því, að
mvnda, móta og styrkja persónuþrek og lyndi^-
einkunnir einstaklinga og þjóða, heldur en
nokkuð annað. Þær eru aflgjafi allra, sannra
framfara. Hugsjónirnar skax>a fyrirmyndir
hinnar sönnu fullkomnunar. Þær eru frum-
gróður mannssálarinnar — andlegur máttur!
Sá maður er auðugur, sem fóstrar fagrar
hugsjónir, og leggur alt í sölurnar fyrir þær, og
nákvæmlega hið sama gildir um þjóðir.
Þær þjóðirnar, sem fegurstar áttu hugsjón-
imar, hafa unnið stærsta sigurinn á menningar-
brautinni.
Hugsjónimar eiga að vera svo háar og
göfugar, að hver einasti sonur og hver einasta
dóttir þjóðarinnar, finni í því hina æðstu sælu,
að fórna fyrir þær óskiftu lífsstarfi.
Hugsjónirnar eiga að vera svo háleitar, að
þær knýji oss til framsóknar á öllum tímum —
knýji fram í þjónustu réttlætisins, alt það bezta,
sem maður og þjóð á í fari sínu.
Fegurstu hugsjónir mannsandans, eiga rót
sína að rekja til trúarbragðanna, enda eru trú-
arbrögðin sjálf, æðst allra hugsjóna.
Mæla má menn og þjóðir eftir hugsjónum
þeirra.
Ef hugsjónir mannsins era göfugar, verð-
ur líf hané alt það líka. Séu hugsjónir þjóðar-
innar háar og þróttmiklar, verður þjóðin sjálf
voldug og sterk.
Sökum sinna fögru þjóð-hugsjóna, varð
Grikkland hið forna, fyrirmynd í heimi list-
anna. Remaveldi var um eitt skeið tákn mátt-
arins. En breska þjóðin, hefir verið alþjóð
manna til fyrirmyndar í réttvísi, sökum mann-
úðarhugsjóna sinna!
Þau eru mörg alvörumálin, sem kalla að
um þessar mundir; mörg sem enga bið þola;
mörg sem heimta allan þann kjark, alla þá stað-
festu, sem einstaklingurinn og þjóðin hefir yfir
að ráða. Og þess vegna hefir þörf fagurra hug-
sjóna, aldrei verið brýnni en nú.
Skólauppsögn.
Morgun-guðsþjónustan í Fyrstu lútersku
kirkjunni á sunnudaginn, hinn 16. þessa mán.,
var helguð nemendum Jóns Bjarnasonar skóla.
Séra Björn B. Jónsson kirkjufélagsforseti
prédikaði, og lagði út af Opinb. 20 :11-14. Var
innihald ræðu hans um skólapróf og lífs-próf,
þegar menn gengju inn í háskóla eilífðarinnar,
og um lífsbók sérhvers manns, þar sem skráðar
eru gjörðir hans með því réttlæti, sem aldrei
fer vilt.
Hann hvatti nemendur til þess að verða
skólanum til sóma, þegar út í lífsbaráttuna væri
komið, og óskaði þeim allrar blessunar.
Um kveldið kl. 8.30, fór svo hin venjulega
skóiaslitahátíð fram í kirkju Skjaldborgar safn-
aðar, að viðstöddu miklp fjölmenni.
Fyrst var sunginn þjóðsöngurinn brezki,
God Save the King, og þar næst fór fram eftir-
fylgjandi skemtiskrá.
Hljóðfæra samspil (fiðla, slagharpa og
cello): Miss Blöndal, Miss Freeman og Miss
Paulson. Píanospil: Miss Jakobína Klouck, frá
Omaha, Neb.
Þá var sungið lagið: “Ó, Guð vors lands ’ ’,
af söngfl. Fyrsta lút. safn. og Skjaldborgar, og
þar á eftir fjórsöngur, lagið, “Sjái eg stjarn-
anna sæg”, sungið af Miss Thorwaldson, Miss
Herman, Mr. H. Methúsalemsson og Mr. M.
Magnússon.
Þá flutti Lieut. Walter Lindal ræðu; hann
talaði un^ nauðsyn mentamannsins á íslenzku
þekkingu, sérstaklega íslenzkri málfræði. Vildi
ræðumaður að allir Islendingar undantekning-
arlaust í landi þessu, legðu rækt við hina gull-
fögru og málfræðilega fullkomnu tungu, ís-
lenzkuna.
Miss Lilja Johnson, ein af nemendum þeim,
sem eru að útskrifast. flutti Kveðju til skólans
— þakklátar endurminningar úr skólalífinu, og
er erindi þennar birt á öðrum stað hér í blaðinu.
Mr. Gunnl. Jóhannsson skýrði frá fjár-
söfnun sinni í þarfir skólans, og vinsældum
þeim, sem skólinn ætti alment að fagna á meðal
Islendinga, ekki þó hvað sízt á meðal hinna fá-
tækari.
Skólastjórinn, séra Rúnólfur Marteinsson,
benti á það í ræðu sinni, að, þetta skólaár, hefði
verið það langstærsta að nemenda fjölda í sögu
skólans; alls hefði tala nemenda á árinu orðið
51, og fjársöfnun verið í miklu stærri stýl en að
undanförnu, og skólinn væri óðum að feta sig
áfram á sjálfstæðan grundvöll.
Vegur skólans, er stöðugt að aukast, enda
nýtur hann ágætra kenslukrafta, og einlægan
hefir hann oddvitann, þar sem séra Rúnólfur
Marteinsson er.
Hátíðahaldinu sleit með því, að sungin voru
erindin: Eldgamla Isafold og God Save Our
Splendid Men.
Rauði krossinn.
Þessa dagana, þangað til 22. þ. m., stendur
yfir almenn fjársöfnun í Rauða kross sjóðinn,
hér í fylkinu.
Vér vonum að allir Islendingar, konur,
menn og börn, geri sitt allra bezta til, eftir efn-
um og ástæðum.
Engin stofnun hefir síðan að sagan hófst,
unnið eins dásamlegt verk, til þess að milda og
draga úr sársaukanum, sem stríði er samfara,
eins og Rauði krossinn.
Rauði krossinn, er hin eina líknarstarf-
semi, sem nær til allra hermanna vorra, er sær-
ast eða sýkjast á orustuvöllum Norður-álfunn-
ar. Þess vegna ríður lífið á, að starfsemi sú sé
styrkt af öllum mætti.
. Hjálpsemin hefir ávalt verið ein af höfuð-
dygðum þjóðflokks vors, og vér erum sannfærð-
ir um að í þessu stóra mannúðarmáli, láta ís-
lendingar ekki sitt eftir liggja. Um að gera að
hluttakan verði almenn. Tíu centin frá hinum
efnaminni, hafa hlutfallslega sama gildi og
þúsundirnar, sem sá auðugi leggur fram.
Látið tilgang Rauða krossins verá sívak-
andi f hugum yðar og hjörtum!
Aðferð Foch yfirhershöfðingja
Þegar skráð verður saga þessa mikla
heimsófriðar, og skýru Ijósi varpað yfir alla
þá margvíslegu örðugleika, sem við var að
stríða, er eigi ólíklegt að sá verði dómur sög-
unnar, að Frakkland hafi framleitt einn hinn
vitrasta og ágætasta herskörung heimsins, þar,
sem er yfirhershöfðingi í',och.
Ábyrgðin, sem lögð hefir verið á herðar
þessa manns, er alveg dæmalaust þung. Miljón-
ir af mannslífum og að miklu leyti örlög hins
mentaða heims, hvíla á herðum þessa vitra og
hreinhjartaða öldungs.
Honum var fullkomlega ljóst, að tilgangur
Þjóðverja, með hinu stóra áhlaupi, er þeir hófu
seinustu dagana í marz, og hafa einungis með
litlum hvíldum haldið uppi til þessa dags, var
sá, að ná til Parísar og hafnarborganna.
Hingað til hefir hann lofað þeim að sækja
á, og dregið her sinn lítið eitt undan, með hinni
mestu gætni; enda hefir hann mist tiltölulega
mjög lítið af liði sínu, en Þjóðverjar aftur á
móti tapað stórkostlega.
Afleiðingin af þessari aðferð hefir orðið
sú, að herafli Þjóðverja hefir altaf verið að
veikjast, en aftur á móti er Foch með lið banda-
manna, eins sterkt og nokkru sinni áður, og
reiðubúinn til sóknar þegar hinn hentugi tími
kemur.
Ráð hans hafa hvergi mishepnast enn, sem
komið er. Þjóðverjar hafa gert hvert ógnar-
áhlaupið á fætur öðru, tekið nokkra bæji og þó
nokkrar mílur af landi, en hver einasti þuml-
ungur lands og hvert einasta þorp hefir kostað
þá svo mikið, að þeir bíða þess aldrei bætur.
Með annan eins afburðamann og Foch yfir-
hershöfðingja í broddi fylkingar á vesturstöðv-
unum, er síður en svo ástæða til örvæntingar
eða vonleysis á vora hlið.
Kolamálið.
Svo að segja í hverju einasta blaði, eru
kolakaupmenn þessa bæjar, að áminna fólkið
um að kaupa kol, byrgja sig upp fyrir veturinn,
því að öðrum kosti geti það átt á hættu að lenda
í hreinustu vandræðum, þegar Manitoba vetur-
inn gengur í garð. Linkol era það, sem þessir
herrar bjóða almenningi, sem eru langt um
ódrýgri og hitaminni, en þó seld nú á jafnhátt
verð, og beztu harðkola tegundir frá Pensyl-
vaniu, hafa verið seldar.
Það getur nú sjálfsagt, undir vissum kring-
umstæðum, verið viðeigandi og rétt að áminna
fólkið um hitt og þetta. En allar áminningar,
hvers eðlis sem eru, þurfa að vera bygðar á
sanngirni og réttlæti. En finst mönnum það
sanngjarnt og réttlátt, að heimtað sé af fólki,
sem enga peninga á aflögum, að það kaupi inn
allan, eða mestallan kolaforða sinn í einu lagi?
Svona lagaðar áminningar geta þeir einir gefið,
er rakað hafa saman fé, en lítið eða ekkert til-
lit tekið til hagsmima almennings.
Vér lásum nýlega í “Free Press”, ummæli
höfð eftir Mr. Audrews, sambandsstjórnarþing-
manni fyrir Mið-Winnipeg, þar sem þingmað-
nrinn, er sagður að hafa komist svo að orði, að
hann væri hárviss um, að 75 af hundraði, kjós-
enda sinna, ættu gersamlega ómögulegt með að
kaupa kol sín samkvæmt fyrirskipunum eldi-
viðarstjórans og kolakaupmannanna.
Enginn vafi er á því að þetta er satt. Það
eru ekki allir ríkir í Winnipeg. Og eigi fólk
ekki að krókna næsta vetur, þá verður að taka
í taumana undir eins og kref jast þess að stjórn-
in sjái svo um, að öllum verði gert kleyft að
halda heimilum sínum sæmilega hlýjum. Málið
þolir enga bið.
THE DOMINION BANK
8TOFN SETTUR 1871
Uppborgaður höfuðstóll og varasjóður $13,000,000
s VICTORY BOND INTEREST
Safnið prócentunum af Sigurláni (Victory Bond) yðar. Hver
dollar sem t?ú sparar er hjálp Sambandsmönnum. Ef þú hefir
ekki sparisjóðs reikning, þá byrjaðu hann nú—og fáið prócentur
ofan á prócentur. "
Notre Dame Branch—W. M. HA3III/TON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNING, Manager.
NORTHERN CROWN BANK
HöfuS.tóll löggiltur $6,000,000 Höfuð.tóll greiddur $1,431,200
Varasjóðu......$ 920,202
President ...... Capt. WM. ItOBI XSOX
Vloe-Presldent - * JOHN STOVEL
Sir D. C CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWTjP
E. F. HTJTCÍHNGS, A. McTAVISH CAMPBELiE, GEO. FISIIER
Allskonar bankastörf afgrreidd. Vér byrjum relkninga viB einstakllnga
e8a félög og sanngjarnir skilmíllar veittir. Avlaarílr seldar tll hva©a
staBar sem er 6. íslandi. Sérstakur gaumur geflnn sparlrJðBslnnlögum,
sem byrja mA me8 1 doll&r. Rentur lag8ar vi8 6. hverjum 6 m&nuBum.
T* C. THORSTEINSS&N, Ráðsraaður
Co Willias. Ave. og Sherbrooke St., - Winnipeg, Man.
v»i-r«v-?.\:y.v.y.''ý.v.Y.S:rr.vý.v.y»\;y»vý»vý.\'ý.''.:r.v.VéÝ.Y4\-r'«v.yéVr«;:.Yé^y«''“r«v;i«
Walters Ljósmyndastofa
Vér skörum fram úr í því að stækka myndir
og gerum það ótrúlega ódýrt.
Myndir teknar fyrir $1.50 og hækkandi.
Komið til vor með þessa auglýsingu, og þá fáið þér
$1.00 afslátt frá voru vanaverði.
Walters Ljósmyndastofa, 290 Portage Ave.
Talcími: Main 4725
Kveðja
Erindi flutt á Hayland 24. maí til
að kveðja nokkra unga menn,
sem voru á föram í herþjón-
ustu.
pað er tímabil í lífi hvers
manns, bæði karls og konu, þá er
alvara lífsins birtist honum, þá
er maðurinn stendur andspænis
ráðgátu lífsins — þar sem lífið
birtist honum í nýju ljósi. Hon-
um finst þá eins og að hann sé
að vakna til meðvitundar um til-
veru sína og tilgang lífs síns;
hann fer þá fyrst fyrir alvöru að
hugsa um afstöðu sína við heim-
inn og við skapara sinn. Stund-
um kemur þetta tímabil snemma
á æfi manns, stundum seint,
stundum alt í einu, stundum með
löngum aðdraganda. Venjulega
kemur það snemma á æfi manns,
og jafnan hefst það, þá er eitt-
hvað mótdrægt mætir mannin-
um. Erfiðleikamir og sorgin
vekja bezt hugsun mannsins og
skilning á lífinu. “Á sorgarhafs-
botni sannleiks perlan skín, þann
sjóinn þarftu að kafa ef hún skal
verða þín”, segir eitt bezta ís-
lenzka skáldið. — pegar hið mðt-
dræga mætir manninum, þá reyn-
ir fyrst á þolrif hans. J7að er
prófið í lífsskólanum, það er
bræðsluofninn eða deiglan, þar
sem gullið á að skírast. pá sést
bezt hvað í manninum býr. úr
þeirri deiglu kemur maðurinn
hreinn og skírður, eins og gullið,
eða þá að sorinn kemur í Ijós;
með öðrum orðum: maðurinn
mótast þá algerlega, og annað-
hvort finnur hann sjálfan sig og
verður að nýtum og góðum
manni, eða hann glatar gæfu
sinni og gengi, alt í einu eða
smátt og smátt. — J?á sést bæði
hvaða veganesti maðurinn hefir
fengið í uppeldi sínu, og eins
hvað hann hefir fært sér í nyt
af því, sem hann hefir haft tæki-
færi til að nema og skilja I upp-
vextinum. J7á kemur í ljós
manngildi hans. — Oss finst
skólinn oft harður, deiglan heit,
en í gegnum skólann verðum vér
að ganga, ef úr oss eiga að verða
menn. í sögu allra mikilmenna
eru það erfiðleikamir sem skapa
eða þroska mikilmennis-eigin-
leika þeirra. Enginn verður
mikilmenni með því að ‘sofa á
dúnsæng’ eða ‘baða í rósum’ alla
æfi. Enginn verður sannur leið-
togi, nema hann hafi lært og
þroskast af reynslu lífsins; eng-
verður góður kennari nema hann
hafi barist við erfiðleika lífsins
og sigrað og skilið lífið í barátt-
unni við þá; enginn verður skáld
eða sannur listamaður nema
hann hafi reynt lífið og séð það í
öllum myndum þess ;enginn verð
Ur sjálfum sér til hamingju né
öðrum til gagns eða gleði, nema
hann þoli erfiðleika lífsins og
skilji lífið og sjálfan sig.
J7ér ungu menn, sem vér erum
nú að kveðja, hafið að vísu náð
nokkrum þroska, og sumir vafa-
laust séð áður nokkuð af alvöru
lífsins, en nú, er þér horfið á her-
manns-skylduna framundan yð-
ur, þá hefst fyrst fyrir alvöru
reynslutínli yðar. J7ér standið
agndofa, yður ógnar; þér eruð
sem að vakna við vondan draum,
þér skiljið ekki hvernig á því
stendur, að þér eruð kallaðir að
gegna slíkri skyldu. Yðar reynsla
er hörð, og þessi reynsla er vakn-
ingartími yðar. J7ér eruð komn-
ir í deigluna, og úr henni komið
ér annaðhvort hreinir, sem skírð
ur málmur — sem skírt gull —
eða þá að þér þolið ekki deiglu-
hitann. pað er undir veganesti
yðar komið, sem foreldrar yðar
og kennarar hafa gefið yður, og
(það er undir sjálfum yður komið
hvort þér standist eldrauniiwi —
hvort þér komið sem skírt gull
ur deiglunni — hvort þér komið
sem mikilmenni úr Jæssari
reynslu. Eg á ekki við hvort þér
komið úr þessari för með gylta
borða, krossa eða nafnbætur. Eg
á ekki við hvort þér vinnið yður
frægð, sem getið verði í blöðun-
um — því að margra af hinum
sönnu mikilmennum er þar aldrei
getið. — Eg á ekki við hvort þér
komið særðir eða ósærðir. Eg
á ekki við hvort þér fallið eða
komið aftur með sigurhrósi. Eg
óska og hefi þá sterku von að þér
komið allir til vor aftur, hrósandi
réttlátum sigri. En mest er um
vert að manngildi yðar haldist —
að manngildi yðar aukist. — J7að
gerir annaðhvort að rýrna eða
vaxa, “því að mönnunum munar
annaðhvort aftur á bak ellegar
nokkuð á leið”. — ManngiJdið er
ekki bundið við konungsnafn né
aðra tifcla, né við mentastig, né
við metorð og fé. Manngildið er
í sál mannsins, í hugsunarhætti
hvers og eins. pótt þér verðið
gerðir að liðsforingjum, og þótt
þér fáið fjölda heiðurspeninga,
þá eykur það ekkert manngildi
yðar, og sýnir jafnvel ekki að
sjálfsögðu hið sanna manngildi
yðar, heldur að eins einhverja
einstaka hæfileika, og margir
hæfileikamenn hafa lítið mann-
gildi.
J7ér eruð íslendingar, og íslend-
ingur hopar ekki á hæl, íslend-
ingur lætur sér ekki bregða við
sár né bana. Eg veit að niðia
Njáls og frændur Egils og Grett-
is brestur ekki kjark né kart-
mensku. úr þeirri raun veit eg
að íslendingurinn kemur með
heiðri. En nú heyrum vér öðr-
um og betri sið en forfeður vorir
á vígaöldinni fornu. Nú fylgj-
um vér annari hugarstefnu. Nú
þykir ekki sönnum mönnum
heiður né karlmenska að vega
víg. Nú er hinu sannkristna,
hugdjarfa mannvali voru mest
hugraun að bera vopn á bræður
sína. Hið kristna hjarta ægir
við verkum haturs og ódáða.
sem vér erum neyddir til að
vinna í sjálfsvörn. — J?essi ofur-
raun hefir gagntæk áhrif á lífs-
skoðun yðar, á allan andlegan
þroska yðar, á trú yðar og sið-
ferði. J?að er þessi eldraun, sem
eg vil óska og biðja að þér komið
úr óskemdir, skírðir, eins og gull-
ið úr deiglunni: þroskaðri en áð-
ur, vitrari en áður, göfugri en
áður, kristnari en áður. Eg óska
og vona að þér komið úr eldraun-
inni andleg mikilmenni, sem haf-
ið staðist próf — eitt hið þjmgsta
próf — í skóla lífsins.
J7etta er það sem alt veltur á,
að þér standist prófið. Og það
er mest undir sjálfum yður kom-
ið. J7að er undir því komið smeð
hvaða hug þér leggið af stað; það
er undir því komið, hvort þér
leggið af stað í drottins nafni.
J?ér spyrjið ef til vill: Getum
vér lagt af stað í drottins nafni í
slíkaför? Eg svara því hiklaust

i