Lögberg - 04.07.1918, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. JÚJJ 1918
William Tell.
Fólkið í Svisslundi var ekki altaf eins frjálst
og það er nú, né lieldur átti það við eins góð kjör
að búa á liðnum árum, eins og það átti nú, áður
en stríðið skall á.
Fyrir löngu síðan átti maður heima þar í
laudinu og réði yfir fóikinu, sem hét Gessler.
Hann var hæði stórbokki og harður \dð þegna
sína. Einu sinni datt honum í hug að setja niður
háa stöng í llstigarð einn, sem var á fjölfarnasta
staðnum í borginni, sem hann bjó í. Á efri enda
stangarinnar lét hann setja húfu sína og gaf út
þá skipun, að liver sem fram hjá gengi yrði að
hneigja sig fyrir húfunni. Fólkið þorði ekki ann-
að en hlýða þessari fyrirskipan, því það óttaðist
reiði Gesslers.
Þar var samt einn maður, sem ekki fékst til
þess að lúta þessari skipun Gesslers; hann stóð
teinréttur með krosslagðar hendur og liló að
húfunni, þar sem hún dinglaði fram og aftur í
vindinum.
Þegar Gessler heyrði um þennan ófyrirleitna
mann, sem virti boð hans að engu, varð hann afar
reiður, og sagði við sjálfan sig: “Ef eg læt þetta
viðgangast, þá fara allir að standa upp í hárinu
á mér, og áður en eg veit. af verður mér steypt úr
völdum. Eg verð að hegna honum.”
Heimili William Tells var upp til fjalla, og
sjálfur var hann hinn ágætasti veiðimaður. Hann
kunni svo vel að sk,jóta af boga að enginn var
hans jafningi í öllu landinu í þeirri list.
Þetta v'issi Gessler, og ásetti hann sér að láta
þenna afburða fimleik veiðimannsins verða hon-
um til hinnar mestu skapraunar.
Hann gaf því út þá skipun, að taka skyldi son
Tells, sem honum þótti ósköp vænt um, og að hann
skyldi standa á fjölfarnasta torgi bæjarins. A
höfuð honum skyldi setja epli, og svo var föður
hans William Tell, skipað að skjóta eplið af höfði
drengsins.
William Tell grátbændi Gessler að leggja ekki
þessa þraut fyrir sig — hann vissi að það var svo
margt sem gat valdið slysi, drengurinn gat hreyft
sig, hann sjálfur gat orðið skjálfhentur, örin gat
stefnt ofur lítið skakt.
“Ætlið þér að neyða mig til þess að myrða
drenginn minn?” mælti hann.
“Eyðið þér ekki fleiri orðum um þetta”,
mælti Gessler, “j)ér verðið að hitta eplið með ör-
inni yðar. Ef yður mistekst, j>á læt eg hermenn
mína drepa drenginn, að yður áhorfandi.’’
An þess að segja eitt orð meira tók Tell eina
af örvum sínum, lagði hana á streng, miðaði á
eplið og hleypti af bogíinum. Örin klauf loftið
og kom í miðjuna á eplinu, méð svro miklum krafti
að eplið liraut af höfði drengsins og féll til jarðar.
Allir sem á horfðu, fögnuðu yfir frelsun drengs-
ins og hrósuðu Tell fvrir fimleik hans.
En þegar Tell sneri sér við og ætlaði að
ganga í burtu frá stað þeim er hann hafði staðið
á, þá féll ör er hann hafði falið í barmi sér, niður
á jörðina.
Cessler tók eftir þessu, kallar á Tell og segir.
“Maður, hvað ætluðuð þér að gjöra við örina, sem
þér fóluð í barmi yðar?’’
“Níðingur”, svraraði Tell, “ef að drengurinn
minn hefði orðið fyrir nokkrum meiðslum, þá
hefði þessi ör staðið í yðar eigin hjarta.”
Er saga um það að William Tell hafi skotið
Gessler skömmu síðar, og þannig frelsað land sitt
undan yfirráðum hans.
Mignon.
Söguna af Mignon las eg í gamalli bók fyrir
löngu síðan, og hún er svona.
Ungur maður, sem Vilhjálmur hét, var stadd-
ur í smábæ einum og hélt þar til á gestgjafahúsi.
Einn dag þegar liann var heima, þurfti hann að
fara upp á loft, og var hann kominn upp í miðjan
stigann þegar hann mætti lítilli stúlku, sem var á
leið niður. Hann var nú reyndar ekki alveg viss
um að það væri stúlka, því hann hefði tekið hana
fyrir. að vera dreng, ef það hefði ekki verið fyrir
hárið, sem var svart á litinn og liékk í hrokknum
lokkum niður á hálsinn á barninu. Rétt i því að
hún ætlaði að hlaupa fram hjá Vilhjálmi, greip
hann hana í fang sér og spurði liana hvaðan hún
væri, því hann j>óttist sannfærður um að hún væri
ein úr hópi trúðuleikara, sem til bæjarins höfðu
komið kveldið áður.
Stúlkan litla leit hvasslega með stóru dpkku
augunum sínum á Vilhjálm, losaði sig úr fangi
hans og hljóp í burtu, án þess að segja orð.
I na*sta skifti þegar Vilhjálmur sá litlu stúlk-
una talaði hann til hennar og sagði: “Vertu ekki
lirædd við mig, barnið gott. Viltu ekki segja mér
hvað þú heitir?”
“Fólkið kallar mig Mignon”, svaraði stúlkan.
“Hvað ertu gömul?” sagði Vilhjálmur.
“Enginn liefir talið daga mína”, svaraði hún
j)á aftur.
Vilhjálmur hélt leiðar sinnar, en litla stúlkan
með stóru dökku augun, og raunasvipinn á fallega
andlitinu stóð honum sífelt fvrir hugskots sjónum.
Einu sinni, nokkuð löngum tíma eftir þetta
samtal Vilhjólms og Mignon átti sér stað, var
Vilhjálmur staddur úti fyrir dyrum gestgjafa-
hússins og var að horfa á stóran hóp af fólki, sem
safnast liafði saman þar rétt hjá, til ]>ess að horfa
á snúrudansara, sem var þar að sýna list sína.
Alt í einu barst til eyrna hans sárt hljóð; hann
brá strax vdð og ruddi sér braut í gegn um mann-
þyrpinguna, til þess að sjá livað um væri að vera.
En þegar hann kom inn iir mannhringnum, sá
hann hvar foringi leikaraflokksins, stór maður og
illúðlegur, stóð með lurk í hendinni og barði litlu
Mignon hlífðarlaust með lionum, en hún hljóðaði
af kvölum og tárin streymdu niður eftir litlu kinn-
unum á henni.
Vilhjálmur réðist ó manninn tafarlaust, þreif
í hálsmálið á treyju hans og hélt honum föstum
og mælti með þrumandi rödd: “Láttu barnið
vera! Ef að þú snertir hana aftur, skal annar-
hvor okkar liggja hér liðið lík.”
Maðurinn reyndi alt sem hann gat til þess
að losa sig, en gat það með engu móti, því Vil-
hjálmur hélt honum blýföstum.
En á. meðan stympingarnar á milli foringja
leikaraflokUsins og Vilhjálms fóru fram, þó lædd-
ist Mignon í burtu og faldi sig í mannþrönginni.
Þegar leikaraforinginn fann að hann gat alls
ekki ráðið við Vilhjálm, bauð hann honum að eiga
stúlkuna, ef hann vildi borga sér fyrir fötin, sem
hann heft5i kevpt handa henni, og hún væri í.
Að því boði gekk Vilhjálmur, og þegar hann
hafði borgað féð, fór hann að leita að Mignon, en
fann hana hvergi. Og það var ekki fyr en leik-
araflokkurinn var farinn að hún kom í leitirnar,
og þegar hún fanst, spurði Vilhjálmur liana að
hvar hún hefði verið, en Mignon svaraði engu.
“Hér eftir áttu að vera til heimilis hjá mér,
og þú verður að muna eftir því að vera góð
stúlka”, mælti Vilhjálmur.
“Eg skal reyna að vera góð stiilka”, mælti
Mignon.
Upp frá því revndi Mignon að gjöra Vil-
hjálmi alt til gleði og ánægju, sem hún gat, og eng-
inn fékk að gjöra neitt fyrir Vilhjálm, sem Mignon
gat gjört.
Á meðan hún var með leikurunum, J>ó hafði
hún málað á sér andlitið. Nú gjörði hún sér alt
far um að ná af sér þeim óegta litblæ, sem við það
hafði komið á andlit hennar og það tókst henni, og
varð hún fegurri með hverjum líðandi degi. Hún
var kát og fjörug, og þegar hún fór upp og ofan
stigann í gestgjafahúsinu, þá hljóp hún eins og
unglamb.
Mignon hafði mismunandi aðferð að tala við
fólk. Þegar hún talaði við lVihjálm, þá krosslagði
hún hendurnar á brjóstinu og oft snerist hún í
kringum hann heila daga án þess að segja orð.
Eitt kveld kom Vilhjálmur mjög seint heim
og vrar bæði þreyttur og í þungu skapi. Mignon
sat í biðsalnum niðri og beið eftir honum, og þeg-
ar hann loksins kom þá lýsti Mignon honum upp
stigann og inn í herbergið hans, setti ^ljósið niður
á borðið og spurði hann að, hvort hann vildi ekki
að hún dansaði fyrir hann. “Það kannske kemur
þér til að gleyma áhvggjum þínum”, sagði hún.
Vilhjálmur, sem ekki vildi styggja eða særa
litlu stúlkuna, sagði að hún mætti það.
Mignon fór sem snöggvast út, en kom aftur
með dálítinn &ólfdúk, sem hún breiddi á gólfið,
svo sótti hún fjögur kertaljós og nokkur egg.
Kertaljósin setti hún sitt á hvert hom dúksins, en
eggjunum raðaði hún á dúkinn svo að þau mynd-
uðu staf, batt klút fyrir augun, kallaði á mann,
sem hún hafði fengið til -þess að spila á fiðlu og
fór að dansa. Af list mikilli leið hún um gólf-
dúkinn á milli eggjanna, án þess að brjóta þau
eða jafnvel snerta eitt einasta þeirra.
Vilhjálmur gleymdi sjálfum sér og öllum sín-
um raunum, og horfði hugfanginn, á hinar meist-
aralegu hreyfingar stúlkunnar.
Þegar hún hætti að dansa, velti hún eggjunum
saman í miðjuna á dúknum með fætinum, og ekki
eitt einasta þeirra var skemt. Síðan tók hún
klútinn frá augum sér og hneigði sig.
Vilhjálmur þakkaði henni fyrir þessa ágætu
og fágætu skemtun, og varaði hana við að of-
þreyta sig ekki.
Þegar Mignon var farin, sagði fiðluspilarinn
Vilhjálmi frá því, hve mikið Mignon hefði haft
fyrir j)ví að kenna sér lagið, svo að liún gæti skemt
hpnurn með þessum dansi, og sagði að hún hefði
$oðist til þess að borga sér fyrir fyrirhöfnina af
sínum eigin peningum, sem j>ó vræru líklega ekki
miklir.
Á annan liátt reyndi Mignon að skemta Vii-
hjálmi, þegar illa lá á lionum. Hún söng fyrir
hann, og sönginn sem lionum þótti fallegastur
hafði hann aldrei heyrt áður. Hann bað hana að
hafa kvæðið yfir aftur, svo að liann gæti skrifað
það niður. Og þó honum }>ætti kvræðið fallegt, þá
hreif lagið hann þó enn þá meira. Kvræðið hljóð-
ar svona:
Þekkirðu land, þar gul sítrónan grær,
þar gulleplið í dökku laufi hlær;
frá bláum himni blærinn andar dátt,
þar blómgast murtUs vær og lártréð hátt,
þekkirðu það?
Æ, þangað mér
eg óska vil, minn elskaði með þér.
Þekkirðu hús með þak á súlum gjört?
Hve þar hið innra ljómar prýðin björt!
Og marmar’ líkun líta þar á mig:
Æ, ljúfa barn, hvað gjörðu menn við þig?
Þekkirðu það?
Æ, þangað mér
Eg óska vil, minn verndari, með þér.
Þekkirðu fjöllin þrúðg við skýa svif?
í þoku stikar múllirin liamra klif;
í hellra fylgsnum fornt býr dreka kyn,
þar flugabjörgin skjálfa af vatna dyn;
þekkirðu þau ? #
Æ, þá leið mér
að fylgjast leyf, minn faðir kær, með þér!
t
Einu sinni þegar Mignon hafði lokið við að
syngja þetta kvæði, spurði hún: “Þekkirðu
landið?”
“Það hlýtur að vera Italía”, svaraði Vil-
hjálmur. “Hefir þú nokkurn tíma komið þar?”
En Mignon þagði við þeirri spurningu.
Kvæðið sem hér er birt, er eftir skáldið
Goethe og er ort út af þessu æfintýri; íslenzka
þýðingin er eftir Steingrím Thorsteinsson.
Til Sólskins-barnanna.
Kæru Sólskinsbörn! Það gleður okkur gamla
fólkið ákaflega mikið, að heyra hve vrænt ykkur
þykir um litla barnablaðið ykkar “Sólskin”. Þið
lesið það, skrifið í það og segist halda því saman.
Og sýnir það okkur, að þið viljið halda við máli
foreldra ykkar og láta það ekki glatast.
Vér ál'ítum það vranhugsað af hverri móður,
að vanra'kja að kenna börnunum sitt eigið mál, og
vér álítum það ranglátt gagnvart börnunum sjálf-
um. Auðvitað vitum vér að ]>að er lífsskilyrði og
skylda, að læra vel mál þessarar þjóðar—enskur.a,
en j>að verður engum til vansa, heldur miklu
fremur til uppbyggingar að leggja rækt við ís-
lenzkuna og alt það> sem miðar að því að auka og
viðhalda þekkingunni á voru kæra feðralandi.
Nú eru samgöngur við ghmla landið að auk-
ast, og halda því sjálfsagt áfram í framtíðinni, og
er þá ekki bæði eðlilegt og ánægjulegt fyrir vkkur
að geta talað á íslenzku við frændur ykkar, sem
að heiman koma. Þetta ættuð þið að hugleiða,
börnin góð. Þið eigið líka að hugsa sem oftast
um nafnið á blaðinu ykkar, það er dýrðlegt nafn,
og hefir fært ykkur mikla fegurð og mikinn kær-
leika, enda hafið þið sýnt það á blessuðum gömlu
sólskinsbörnunum á Betel; j>ar hafið þið reist
ykkur veglegt minnismerki, sem er einstakt sinn-
ar tegundar, og lengi mun standa í sögu vors
vestur-íslenzka þjóðarbrots.
Kæru Sólskinsbörn! Mig langar til þess að
segja ykkur ósköp stuttan draum, sem mig
dreymdi fyrir rúmum þremur árum, og mér hefir
eigi dulist að hefði nokkura þýðingu, og er
draumur sá á þessa leið:
Það var í marzmánuði, nóttina á milli 11.-12.
árið 1916, að eg þóttist úti staddur og sá á norð-
urloftinu afarmikinn roða, og sýndist mér eld-
hnöttur renna eftir loftinu frá vestri til austurs,
og virtist mér eins og ljósastjaki vera framan á
honum, en á eftir renna lítil stjarna óviðjafnan-
lega skær og fögur. Eg þóttist segja við sjálfan
mig: “Þetta er einkennileg sjón”. En á sama
augnabliki heyrði eg að svarað var: “Það er
Jesús að reka út djöfla|’. Sá eg þá reykjarmökk
líða eftir loftinu frá vrestri til austurs, en þegar
hann hvarf, þóttist eg heyra hvell mikinn, og
sýndist mér þá móða allmikil líða hægt um foldina.
Engan eld sá eg, en eg varð dauðhræddur og
hrópaði: “Þetta ætlar að eyðileggja alt”. En í
sömu svipan heyrði eg að svarað var: “Nei,
þetta er drottins ráðstöfun!” Varpaði eg mér þá
til jarðar, fanst mér hún mjúk og hæg eins og dún-
sæng, og við það vaknaði eg.
Björn Þorleifsson.
-------------- t
Swan River, Man., 15. júní 1918.
Kæri ritstjóri Sólskins:—
Eg }>akka þér kærlega fyrir Sólskinsblaðið
okkar barnanna. Mér þykir gaman að lesa það.
Mig langar til að skrifa eitthvað í blaðið, eins og
liin börnin. Eg ætla^ að senda sögu, og -hún er
svona.
Öxin í garðinum.
Grímsi skauzt fyrir hiishornið og út í garð
með lítinn stokk undir liendinni og í'eku. Hún
Sigga litla systir lians mátti ekki sjá hann jarða
vesalings litla hænuungann, sem lá í stokknum,
allur þakinn blómum.
Sigga átti hænuungann, og var hann uppá-
lialdið hennar. Hún hafði búið um hann inni í
húsi og hann elti hana alstaðar. Hann vrar reynd-
ar fyrir öllum. En af því að hann var uppáhald-
ið hennar Siggu litlu, amaðist enginn við honum
—nema kisi. Kisi sá enga ástæðu til þess að
hafa j>ennan lieimska unga í svo miklum háveg-
um og einn dag, þegar lá illa á honum, stökk liann
á ungann og drap hann. Þá varð mikill harmur
hjá Siggu litlu. Hún grét lengi yfir honum; og
svo fór hún að hugsa um að sjá honurn fyrir lieið-
arlegri útför. Hún fann lítinn stokk, og í honum
bjó lmn um ungann og þakti lmnn allan fallegustu
blóinunum, sem hún gat fundið. Grímsi náði svo
í stokkinn, án jiess að Sigga vissi af j>Ví, og ætl-
aði að flýta sér að grafa hann áður en hún kæmi,
til þess að hlífa henni vrið þeirri geðshræringu, að
fylgja henni til grafar. En það mistókst. Sigga
kom að honum óvörum meðan hann var að taka
gröfina. “Mér þykir vænt um, að j>ú hefir vralið
svrona fallegan legstað”, sagði hún. Og svo bætti
hún við: “Hann var oft óþægilega fvrir okkur,
það er satt. Og bráðum hefði hann orðið stór, og
þá hefðum við ekki getað liaft hann inni. En eg
skal samt aldrei vera góð við kisa aftur — nei,
aldrei’L
“Yertu nú ekki svona ósanngjörn, Sigga
mín”, svaraði Grímsi með mestu hægð; “kisi
hafði ekki vit á því, hvað hann Var að gjöra; hann
er ekki nema köttur, og hann vissi ekki að þér þótti
svona vænt um ungann, og unginn lifnar ekki aft-
ur, þó að }>ú sért vond við kisa. Þið ættuð að
grafa handöxina og vera vinir. ”
“Til livers ætti að grafa handöxina,” spurði
Sigga, slíkt hafði hún aldrei heyrt áður.
Grímsi gat ekki varist hlátri, þó að hann væri
við jarðarför. “Það þýðir að hætta að rífast”,
svaraði hann, “að hætta að vera reiður. Þegar
Indíánar eiga í ófriði og vilja semja frið aftur,
þá grafa þeir handöxi. Það táknar það, að þeir
ætla að hætta að berjast.”
“Hætta menn þá alt af að rífast, J>egar búið
er að grafa öxina?” spurði ?>igga.
“Auðvitað”, svaraði Grímsi, “til }>ess er það
gjört”.
Þegar j>au voru búin að ganga frá leiðinu
litla, urðu þau samferða lieim að liúsinu, og Sigga
var mjög hugsi. Seinna um daginn kom Halldór
bróðir Grímsa, sem var tveim árum eldri en hann,
heirn að húsdyrunum og kallaði byrstur:
“Grímsi, hvar hefir þú látið öxina?”
“Eg hefi ekki verið með liana,” svaraði
Grímsi.
“Þú hefir víst verið með hana”, kallaði Hall-
dór aftur. “Þú hefir þann ósið að handleika alla
skapaða liluti og manst svo ekkert, hvar þú skilur
þá eftir. Komdu undir eins út og leitaðu að
öxinni.”
Nú fór Grímsa að renna í skap. “Þú getur
leitað að henni sjálfur, ef þig vantar liana”, kall-
aði hann út aftur, “því eg hefi ekki snert hana
og veit ekkert um hana.”
“Látið þið ykkur ekki kona svona illa saman
drengir”, sagði móðir þeirra. En hún komst ekki
að með meira, því Sigga litla kallaði upp yfir sig
með gráthljóði: “Það dugði ekki! Eg reyndí það
og j>að var ekki satt. Grímsi sagði, að ef öxi væri
grafin niður, þá hættu menn að rífast. Eg gat
ekki fundið litlu öxina, svo eg draslaði eldiviðar-
öxinni út í garðinn og gróf liana hjá unganum, og
ykkur drengjunum hefir aldrei komið vrer saman
en nú.”
Allir fóru að hlæja. “Hvar lét hún hana?”
spurði Ilalldór með mestu stillingu.
“Komdu með mér”, svaraði Grímsi, eins
blíðlega og hann gat, “eg skal sýna þér ]>að.”
Þeir voru ekki lengi að ná öxinni upp, því
Sigga hafði ekki grafið hana djúpt. “Eg er
hra>ddur um að liún hafi ekki grafið hana nógu
djúpt, til þess að varanlegur friður verði”, sagði
Halldór brosandi við bróður sinn. “En okkur
væri samt alveg óliætt að láta okkur koma dálítið
betur saman. Eg skal reyna það fyrir mitt levti,
ef þú vilt reyna það líka.”
“Samþykkur”, svaraði Grímsi.
Og síðan má alt af eiga það víst, að ef ónota-
orð heyrist á því heimili, þá verður einhver til að
segja: ‘ ‘ Ætli það sé ekki bezt að við förum með
öxina út í garðinn?”
Jóhanna Kristjana Laxdal.