Lögberg - 01.08.1918, Síða 6

6
LÖGBERG, EIMTUDAGINN 1. ÁGÚST 1918
Ormurinn í bláberinu.
“Svrei attan!” sagði Helga.
“En sá viðbjóður”, sagði Sigga.
í‘Hvað er um?” sagði fullorðin systir þeirra.
“Dað er ormur”, sagði Helga.
“A bláberinu”, sagði Sigga.
“Drepið hann þá”, sagði Björn litli.
‘ ‘ Hvaða læti eru þetta út úr einum smáormi! ’ ’
sagði fullorðna systirin með nokkurri þykkju.
“ Já þegar vrið fórum að hreinsa bláberin ....”
sagði Helga.
‘ ‘ Þá skreið hann út úr því staersta ’ ’, hélt Sigga
áfram sögunni.
“Og hefði nú einhver etið bláberið”, sagði
Helga enn.
“Nú þá hefði hann etið yrmlinginn með”,
sagði Sigga.
“Nú hvað um það?” sagði Björn litli.
“Að eta orm, hvað hugsið þið!” sagði Helga.
“Og bíta hann í sundur!” sagði Sigga.
“Hvað sýnist ykkur”, sagði Bjöm litli og hló
við.
“Nú er hann að skriða á borðinu”, sagði
Helga.
“Æ, blásið þið honum burt”, sagði fullorðna
svstirin.
“Merjið þið hann með fótunum”, sagði Björa
litli glottandi.
En Helga tók lyngblað og sópaði orminum á
það með varúð og bar hann út í garðinn. þá sá
Sigga að spörfugl sat á skíðgarðinum og horfði í
vígahug á orminn. Hún tók þá blaðið með orm-
inum á og bar það út í skóg og faldi þar undir blá-
berjarunni. fuglvargurinn gat nú ekki fundið
fylgsni yrmlingsins.
Iivað verður nú fleira sagt uin veslings blá-
berja orrninn? Hvað mundi vera sögulegt við
svrona grey? Hver mundi ekki vilja búa í svo
hressandi, ilmandi, rósleitu smáhúsi úti í skógar-
kvrðinni innan úm blóm og grænt lauf?
Nú var kominn tími til miðdagsverðar og nú
borðuðu þau öll bláber með rjóma. Hrúgaðu ekki
ofmiklu svkri á, Bjössi”, sagði fullorðna systirin.
En diskur Björns litla var eins og snjóskafl á vetr-
ardegi, en sæist á eitthvað bláleitt undir.
Eftir máltíðina sagði fullorðna systirin. ‘ ‘Nú
höfum við lokið öllum bláberjunum og höfum ekk-
ert skilið eftir til vetrarins. Eg vildi að við ættum
tvær körfur fullar af nýjum berjum. Þau gætum
við hreinsað í kvröld og soðið á morgun og borðað
svo seinna pönnukökur með bláberjasætu!”
Kondu, við skulum fara út í skóg og tína ber”
sagði Helga. “Já, það skulum við gera”, sagði
Sigga. “Þú tekur gulu körfuna, en eg tek þá
grænu”. —
“Villist þið nú ekki og komið þið aftur fyrir
kveldið!” sagði fullorðna systirin.
“Eg bið að heiisa bláberja orminum”, sagði
Björn litli í ertni. “Ef eg hitti hann aftur, þá
mundi eg telja mér heiður að eta hann upp til
agna ’ ’.
Nú fóru þær Helga og Sigga út'í skóg. Þar
var nú ekki ljótt að vera! Gangan var þó erfið.
Urðu þær að klifra yfir falna tréstofna og smeygja
sér gegnum runnana og berjast við mýflugurnar.
En hvað gerði það tii! Þær voru stuttklæddar,
telpurnar og skilaði vel áfram og fóru æ lengra og
lcngra inn í skóginn.
Hér var nóg af krækjiberjum og hrútaberjum
og öðrum berjum, en lítið af bláberjum.
Telpurnar gengu nú lengra og lengra og komu
loks að stórum skógi úr bláberjalyngi, þótt ótrú-
legt megi þvkja. Hér hafði skógurinn brunnið
áður, en nú var þar hver bláberjarunnurinn af
öðrum, svo langt sem augað eygði, og voru a'lþakt-
ir fögrum, fullþroskuðum lierjum. Slíka berja-
mergð höfðu þær aidrei séð fyr, telpurnar. Helga
tíndi og Sigga tíndi, og báðar átu. Innan skamms
voru körfurnar fullar. “Nú skulum við fara
heim”, sagði Sigga. “Nei, við skulnm tína meira”
sagði Helga. Nú settu þær frá sér körfurnar og
föru að tína í svuntu sína. En þess var ekki langt
að bíða, að þær yrðu fullar.
“Nú skulum við fara heim”, sagði Helga.
“Já, nú er víst bezt að halda heim á leið”,
sagði Sigga.
Sv'o tók hver sína körfu í aðra hendina, en
hédu svuntunni með hinni. Síðan héldu }>ær á stað
heim. En það var hægra ort en gert. Þær höfðu
aldrei farið svro langt inn í skóginn. Þar var eng-
inn vegur eða troðningur og þær urðu þess brátt
varar, að þær voru faraar að villaat. Skuggarnir
urðu æ lengri og lengri, fuglarnir flugu heim í
hreiður sín og dögg tók að falla. Loks gekk sólin
til viðar og varð þá svalt og rokkið í skóginum.
Börnin fóru nú að verða óttaslegin en héldu
samt áfram göngunni og bjuggust við að skóginn
mundi loks þrjóta og að sjá rjúka heima hjá sér.
En er þær höfðu lengi gengið datt myrkrið á, þær
voru þá komnar á mikla sléttu, sem var vaxin
runnum. Þegar þær skygndust um sem bezt þær
gátu í myrkrinu, þá sáu þær að þær höfðu gengið
stóran bug, þvd að nú voru þær komnar aftur að
hinum fögru bláberjarunnum, þar sem að þær
höfðu fylt körfurnar sínar og svunturnar með
berjum. Nú voru þær orðnar þreyttar og settust
niður á stein og fóru að gráta.
“Eg er svo svöng”, sagði Helga.
“Já”, sagði Sigga, “ef við hefðum nú tvær
vænar smurðar brauðsneiðar með keti ofan á”.
Óðara en hún slepti orðinu, fann hún alt í
einu að eitthvað lá í keltu hennar. Og þegar liún
gáði að, þá var það stór smurð brauðsneið með
dilkaketi ofan á. 1 sama bili sagði Helga: “Hvað
er nú þetta; eg hefi alt í einu smurða brauðsneið
í hendinni”.
“Og eg”, sagði Sigga. “Ætlar þú að borða
þína?”
“Já, mér dettur ekki annað í hug”, sagði
Helga. “Bara að eg hefði nú vænt glas af mjólk
með ’ ’.
Og óðara en orðinu var slept, liafði hún mjólk-
ur glas í hendinni. Og í sama bili kallaði Sigga
upp yfir sig: “Helga, Helga! Eg hefi mjólkur-
glas í hendinni. Þetta þykir mér undarlegt?”
En af því að telpumar voru svangar, átu þær
og drukku með beztu lyst. Þegar þær höfðu etið
lyst sína, fór Sigga að geispa og sagði: “Æ, eg
vildi að eg hefði nú mjúkt rúm svo að eg gæti sof-
ið nægju mína!”
Óðara sá hún faliegt mjúkt rúm við hliðina á
sér, og Helga annað eins. Þeim þótti þetta æði
undarlegt en af því að þær voru syfjaðar, hugs-
uðu þær ekki frekar um það, en lögðust í rúmin,
lásu kvöldbænir sínar og breiddu upp yfir höfuð.
Að vörmu spori féllu þær í fastansvefn.
Sólin var hátt á lofti, er þær vöknuðu aftur.
Þá var fagur sumarmorgunn í skóginum og fugl-
arnir flögruðu kvakandi í kringum þær. Nú urðu
þessi undur þeim óskiljandi, þegar þær sáu að þær
höfðu sofið á bláberjarunnunum. Þær litu hvor á
aðra og á rúmin, sem voru gerð úr mosa og laufi,
og skínandi lín breidd yfir.
Loks sagði Helga: “Ertu vakandi Sigga*”
“Já”, svaraði hún.
“En mig er að dreyma enn þá”, sagði He'ga
“Nei”, sagði Sigga. “En hér í runnunum
býr sjálfsagt einhver góður andi. Æ, eg vildi að
við hefðum nú kaffibolla og eitthvað gott með!”
Óðara stóð silfurbakki við hliðina á henni og
þar á gullin kanna, tveir bollar úr lireinu postu-
líni, silfurskál úr kristalli, rjómakanna úr silfri og
nokkrar sætar og volgar hveitikökur. Telpurnar
heltu í bollana, tóku sykur og rjóma og drukku og
þótti gott. Svo gott kaffi liöfðu þær aldrei
bragað.
“Nú þætti mér gaman að vita, hver veitir
okkur öll þessi gæði”, sagði Helga.
“Það er eg, börnin góð”, var þá sagt inni í
runnunum. Telpunum varð hverft við. Þær lit-
uðust um og sáu vingjarnlegan karl í hvítri treyju
og með rauðahúu. Hann staulaðist fram úr runn
unum og var stinghaltur á vinstra fæti. Helga og
Sigga urðu svo hræddar, að þær gátu engu orði
upp komið. '
“Veri þið óhræddar, börnin góð”, sagði karl-
inn og gretti sig vingjarnlega framan í þær. Hanu
gat ekki brosað almennilega, því að munnurinn á
honum var skakkur. “Verið þið velkomnar í ríki
mitt! Hafið þið nú sofið vel og fengið nóg að
borða og drekka?” spurði hann.
“ Já, eg held nú það svari því”, sögðu báðar
telpurnar, “en segðu okkur —” og nú ætluðu þær
að spyrja hver hann væri — en þorðu það ekki.
“Eg skal segja ykkur hver eg er. Eg er blá-
berjakonungurinn, og ræð hér yfir öllum þessum
bláberjarunnum. Og hér hefi eg búið í mörg þús-
und ár. En hinn mikli andi, sem ræður yfir skóg-
inum og liafinu og himninum, hefir ekki viljað að
eg ofmetnaðist af konungdómi mínum og mínu
langa lífi. Þess vegna lætur hann mig taka á mig
gerfi lítils bláberjaorms hundraðasta hvert ár. í
þessu veika og hlífðarlausa gerfi verð eg að vjera
heilan dag frá sólarupprás til sólarlags. Þá er eg
ofurseldur öllum þeim hættum, sem slík smádýr
eru undirorpin: fugl getur hrifsað mig í gogginn,
barnið getur tínt mig í beri og troðið mig undir
fótum sér, svo að eg missi lífið. Dagurinn í gær
var einmitt hamskifta dagur minn. Eg var tekinn
með bláberi og átti á hættu að verða troðinn í
sundur, hefðuð þið ekki bjargað mér, blessuð
góðu börnin. Til sólarlags lá eg ósjálfbjarga í
grasinu. Þegar mér var blásið af borðinu, þá
snerist undir mér fóturinn og skekktist á mér
munnurinn af ótta. En þegar kvöld var komið og
eg tók aftur mitt eigið gerfi, þá fór eg að litast
um eftir ykkur til þess að geta launað ykkur. Þá
fann eg ykkur hér í ríki mínu, og tók ykkur svo
vel sem eg gat, án þess að hræða ykkur. En nú
ætla eg að lána ykkur fugl til að vísa veginn. Ver-
ið þið sæl börnin góð. Hafið þökk fyrir brjóst-
gæðin. Bláberjakonungurinn mun sýna ykkur að
hann er ekki vanþakklátur”.
Telpurnar réttu karli höndina og þökkuðu
fyrir sig. Þær voru því alls hugar fegnar, að þær
höfðu hlíft blaberjaorminum daginn áur. Nú ætl-
uðu þær að fara á stað, en þá sneri sá gamli sér
við og lék hæðnÍ8bros um hans skakka munn:
“Skilið kveðju mini til Björns litla”, sagði hann,
“og segið honum, að þegar við hittumst næst,
muni eg eta hann upp til agna”.
“Æ, það máttu ekki gera, herra bláberja-
ormur”, sögðu báðar telpurnar óttaslegnar.
“Jæja, eg skal þá fyrirgefa honum ykkar
vegna”, sagði karlinn. “Eg er ekki hefnigjarn.
En skilið þið kveðju til Björns litla og segið hon-
um að hann eigi líka von á gjöf. Verið þið sælar”.
Þær tóku nú ber sín og hlupu inn í skóginn á
eftir fuglinum og var þeim nú létt í geði. Innan
skamms tók skógurinn að gisna og þær furðuðu
sig á, hvað þær hefðu getað farið krókótt daginn
áður.
Þar urðu heldur fagnaðarfundir, þegar þær
komu heim. Allir höfðu beðið eftir þeim og leitað
að þeim. Fullorðnu systurinni hafði ekki komið
dúr á auga. Hún hélt að vargar hefðu grandað
litlu systrimum. Björa litli kom á móti þeim og
kallaði: “Komið þið og sjáið þið. Hér er sending
til ykkar. Gamall maður kom með það til ykkar
rétt áðan”.
Þær opnuðu nú körfurnar. Þar lágu tvö dá-
samleg armbönd með heiðbláum gimsteinum, sem
voru eins og þroskuð bláber í lögun. Þar á var
skrifað: “Til Helgu og Siggu”. Þar hjá lá
brjóstnæla, sem líka var eins og bláber í laginu.
Þar á var ritað: “Drep þú ekki varaarlausa,
Björn litli”. Björn skammaðist sín. Hann skildi
sneiðina, en hann sá að sá gamli hefði hefnt sín
með þeim hætti, sem góðum mönnum er títt. En
bláberjakonungurinn hafði líka hugsað fyrir full-
orðnu systirinni. Þegar hún fór að bera miðdeg-
ismatinn á borð, þá stóðu þar tólf körfur fullar
með skínandi bláberjum. Nú var ærinn starfi
fyrir hendi að sykra þau og koma þeim fyrir til
geymslu.
Við getum farið þangað til að hjálpa, ef þú
vilt. Við fáum þá sjálfsagt berjabragð. Því að
þau hafa víst eigi lokið starfinu enn. Þetta var
ekkert smáræði.
—Sumargjöf.
Doktor Goldsmith.
Einu sinni var maður, sem Oliver Goldsmith
hét, hann var góðhjartaður gáfumaður og rithöf-
undur. Þið hafið ef til vill lesið sumar af sögum
hans, og þið lesið sjálfsagt fleiri, þegar þið verið
eldri. •
Viðkvæmni og hjartagæzku Doktors Gold-
smiths er við brugðið. Hann var ætíð boðinn og
búinn að rétta hjálparhönd þeim sem bágt áttu,
og af gjafmildi sini var hann sjálfur fátækur alla
sína daga.
Þegar hann var ungur, þá nam hann læknis-
fræði, og því kallaður Doktor Goldsmith.
Einu sini kom fátæk kona til hans og beiddi
hann að koma og vitja manns síns, sem var veikur
Doktor Goldsmith fór tafarlaust ag vitja
mannsins, og þegar hann kom á heimili þeirra, sá
hann að maðurinn var ekki sjúkur, heldur yfir-
kominn af örbyrgð, og að í húsinu var ekki til
einn einasti matarbiti.
“Findu mig aftur í kveld”, mælti Goldsmith
við konuna, “eg skal reyna að senda einhver
meðul handa manninum yðar”.
Um kvöldið á tilteknum tíma kom konan til
Dr. Goldsmith, og fékk hann henni þá pappa-
kassa, sem var all-þungur.
“Hérna eru meðölin”, sagði haiin, “notið
}>au samvizkusamlega, og eg vona að þau gjöri
manninum yðar gott. En þér skuluð ekki opna
kassann fyr en þér komið heim”.
“Hvar er forskriftin.” spurði konan.
“Þér finnið hana undir lokinu á kassanum”,
mælti læknirinn.
Þegar konan kom heim til sín, settist hún á
rúmstokkinn og fór að leysa utan af pappakass-
anum, og þegar hún var búinn að því, tók hún af
lokið. Og hvað haldið þið að hún hafi fundið í
kassanum?
Það var raðað í hann peningum, og ofan á
þeim lá þessi forskrift:
“Notið eftir því, sem kringumstæðurnar
krefjast”.
Dr. Goldsmith hafði gefið þeim alla þá pen-
inga, sem hann átti handbæra.
Dýraverndin í Kína.
Vísindamaðurinn Julieu, sem er frægur fyr-
ir fróðleik sinn í ausurlandamálum, hefir fyrir
nokkrum árum snúið kínversku riti á móðurmál
sitt, frakknesku. Það er “Bókin um umbun og
endurgjald”, sem sagt er, að rituð hafi verið af
Lao Tsée, sem uppi var meðal Kínverja á 6. öld
fyrir Krists burð. 1 Kína telja menn það góðverk
að láta iðulega prenta bók þessa og útbýta henni
meðal fátækra. Og er auðséð að bókin muni vera
ágæt siðalærdómsbók af því að menn hafa haft
svo mikla lotningu fyrir henni um allar þær aldir,
sem runnið hafa síðan höfundunnn var uppi. 1
bók Lao Tsée eru einig mjög miklir siðalærdómar
og eru margir um það, hvemig menn eigi að vera
við skepnur, þar á meðal eru þessir:
“Neyddu eigi skorkvikindin til þess, að fara
úr fylgsnum sínum, og fældu eigi fuglana, þegar
þeir sitja á trjánum”.*
“Vertu mannúðlegur við skepnurnar”.
“DreptU eigi fuglana, ungarnir, sem enn eru
í hreiðrinu, vænta afturkomu föður og móður
sinnar”.
“Eyðilegðu eigi hreiður fuglanna og brjóttu
eigi eggin í sundur”.
“Heimtaðu livorki að menn né skepnur leggi
alt of hart á sig og þjáðu hvorug”.
Til þess að leggja mönnum þessar lífsreglur
enn meira á hjarta, eru ýmsar smásögur í bókinni
um umbun ogendurgjald og eru hér tvær af þess-
um sögum:
Móðurást hjá apynju.
Maður en nefndur Pan-Tschin; hann bjó í
fylkinu Ho-Nan og var hinn mesti veiðimaður.
Dag einn fór hann upp á fjall og særði apynju til
ólífis með ör sinni. Aumingja skepnan reif örina
út úr sárinu, þótt sárt væri, síðan lagði hún unga
sinn á brjóst sér og gaf lionum að sjúga. Þá er
apynjan fann dauðann færast á sig, braut hún
blað af trjágrein, bjó til úr því bolla, kreysti
mjóikina út úr brjósti sínu, fylti bollann og setti
hann hjá unganum. Fáum augnablikum eftir dó
apynjan með aumkunarlegum ópum.
Við þessa sjón varð Pan-Tschin hreldur og
hætti hann öllum veiðum eftir þetta.
Hygni og trygð hjá hundi.
Sin-Chun ól upp hund heirna hjá sér, sem var
honum mjög trúr og tryggur. Dag einn sofnaði
hann, þar sem var kafgras. Jarlinn í fylkinu var
þennan dag á dýraveiðum; liann kom að þessum
stað, og þegar liann sá, hversu grasið var mikið,
þá skipaði hann að þveykja í því, af því að hann
átti verra með að veiða villidýrin í því. Hundur
Sin-Chuns reif í fót lians og rykti í hann af alefli,
en gat þó eigi vakið hann. Þá er hann sá, að allar
tilraunir voru til ónýtis, þá kastaði hann sér út í
læk, sem var þar rétt hjá, fór aftur til húsbónda
síns, velti sér alt í kring um hann, eins og hann
ætlaði sér að bleyta grasið, þar sem liann svaf.
Þetta gerði hundurinn hvað eftir annað, enda gat
eldurinn eigi læst sig í grasið á þessum stað.
Hundurinn fékk mikil brunasár og dó úr þeim við
hlið húsbónda síns.
Þá er SinChun loks vaknaði, sá hann þegar að
hundurinn hafði lagt lífið í sölurnar fyrir hann.
Hann feldi tár af augum af þakklætistilfinningu,
og bar hundinn burt á herðum sér; síðan sveipaði
hann líndúk um hann og gróf hann. Eftir skipun
jarlsins var leiðið nefnt: “Leiði trygga liunds-
ins ’ ’.
KÝRNAR.
Oft tala meun fyrirlitlega um kýrnar, en þær
gjöra þó margt, sem ber vott um hjálpsemi og
þakklæti. Eg fór einu sinni upp í sveit, og þar sá
eg tvær kýr, sem skiftust á um að sleikja hvor aðra
í framan. Eg varð hissa á þessu og talaði um þetta
við bóndann, sem átti kýrnar. “Þetta er ekkert
undarlegt”, sagði bóndi; “það er mjög vanalegt
að kýrnar hjálpi hvor annari. Þegar lieitt er í
veðrinu, og flugurnar eru nærgöngular við kýrn-
ar, þá kemur það mjög oft fyrir, að kýrnar sleikja
hvor aðra, til þess að þær geti fengið frið fyrir
flugunum”.
Einu sinni var maður, sem eg er kunnugur á
gangi úti í haga og sá þar kú, sem var mjög óróleg
og hraxld. JÍlaðurinn gekk að kúnni, kýrin varð
eins og fegin og gekk á undan honum, þangað til
hún kom að djúpum skurði; niður í skurðinum
var kálfur hennar nær dauða en lífi, og hafði hann
dottið ofan í. Maðurinn dró kálfinn upp úr. Nokkr-
um dögum eftir þetta varð manninum reikað út í
hagann, þar sem kýrin var, og kom hún þá á móti
honum, eins og til að þakka honum.
Eg þekki einnig sögu um naut, sem enskur
bóndi átti; nautið var manneigt, og var það þvt
vanalega bundið. Við engan mann var nautið ver
en bróðir bóndans; ef það kom auga á hann, fór
það þegar á stað að bölva og róta upp jörðinni.
Einu sinni kom ákaflega mikið þrumuveður, og
reið hver þruman af á fætur annari; nautið stóð
úti í óveðrinu, rykti í tjóðurbandið og öskraði í sí-
fellu. Bóndinn bað vinnumenn sína að láta það
inn í fjós, en þeir afsögðu það allir; og varð naut-
ið að vera svona bundið út í þrumuveðrinu, þang-
að til bróðir bóndans fór loks út í óveðrið, til þess
að láta nautið inn.
Þegar maðurinn kom, hætti boli ólátunum, lét
vinalega að manninum, lofaði honum að leysa sig
og láta inn í f jós, án þess að gjöra nokkuð ilt af sér
Þá er maðurinn gekk næsta dag fram hjá nautinu,
öskraði það eigi neitt, eins og það var vant áður,
þegar það sá hann; hann gekk því að því; nautið
horfði á hann þegjandi og vinsamlega og lofaði
honum að klappa sér. Aður mátti nautið eigi sjá
hann, og hefði vafalaust stangað hann til dauðs,
ef það hefði fengið færi á, en eftir þetta var það
eins meinlaust við hann og lamb, og þótti vænt um,
hvenær sem hann kom og klappaði því.