Lögberg - 29.08.1918, Síða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. ÁGÚST 1918
Enchirminiimgar frá
Miklagarði.
Eftir
Henry Morgenthau
fyrv. sendiherra Bandaríkjanna
Framh.
KolastöSvar í öUum áttum.
Það er alvegf augsýnilegt, aS oru-st-
an viC Marne bjargaíSi París. — Svo
hárviss þóttist Wangenheim um sig-
urinn, afi hann var undireins tekinn
aö skeggræöa um friÍSarskiimáiana.
Hann sagtSi að Frkkar yrSu neyddir
til þess aö greiða skaðabætur, eftir
aö her þeirra væi afvopnaöur, eigi
lægri upphæö en $5,000,000,000; en
ef hin franska þjóð kysi áframhald-
andi stríð, þá mundi hún á sínum tima
fá a« v’eröa af meö $ 20,000,000,000.
Wangenheim sagöi mér einnig, aö
Þjóöverjar mundu heimta hafnir og
kolastöövar eins víða og þeim þætti
þurfa. Ef dæma ætti eftir ummæl-
um Wangenheims um þesar mundir,
þá var græðgi Þjóöverja eigi jafn
mikið fólgin í nýjum landavinning-
um eins og í verzlunarhlunnindum og
viöskiftalegum yfirráðum. Hin þýzka
þjóð ætlaði sér bersýnilega að ná öll-
um aðalumráðum með verzlun heims-
ins í sínar hendur, en til þess að svo
gæti orðið, þurfti hún á góðum höfn-
um að halda, Bagdad-járnbrautinni
og allskonar ívilnunum í Suður-A'me-
ríku og Afríku. Wangenheim sagði,
að Þjóðverjar kærðu sig ekkert um að
fá yfirráð yfir iöndum eða ríkjum,
^þar sem íbúarnir gætu ekki mælt á
þýzka tungu; þeir hefðu þegar feng-
ið nóg af slíkum vandræðum í Alsac-
Lorraine, Póllandi o. s. frv. Þessi
yfirlýsing þótti mér að ýmsu leyti
merkileg, ekki sízt þegar tillit er tek-
ið til atburða þeirra hinna miklu, er
gjörst höfðu í Rússlandi. Hann mlnt-
ist ekki einu orði á England, að því
er snérti hafnir og kolastöðvar; þó
hlýtur hann vitanlega að hafa haft
England í huga, því auðsætt er að
engin önnur þjóð mundi hafa v'erið
fær um að láta af hendi hafnir og
kolastöðvar, hvar sem vera skyldi.
Ef England hafði í hyggju að svelta
Þjóðverja, þá ætluðu þeir að svara
þeirri aðferð með því að svelta
Frakkland. Vér megum til með að
hafa það hugfast, að um þetta leyti
töldu Þjóðverjar sig vera mundu í
París áður en vikan væri á enda, og
við það mundi þeim að sjálfsögðu
vmnast fuljkomin yfirráð yfir land-
inu öllu. Afstaðan var sem sé sú, að
Þjóðverjar ætluðu sér að halda
Frakklandi í nokkurskonar gisling;
með öðrum orðum, að ef svo færi að
Englendingar kynnu á einhvern hátt
að bera hærra hlut í v’iðskiftunum
frá hernaðarlegu sjónarmiði, þá ætl-
uðu Þjóðverjar að koma hefndinni
fram með því, að kvelja hina frönsku
þjóð þeim mun sárar. — Eins og hér
var komið sögunni, þá voru þýzkir
hermenn daglega að pína Iífið úr al-
saklausu Belgíufólki, og kváðu það
vea réttláta refsing fyrir þann mót-
þróa, er belgisk stjórnarvöld hefðu
sýnt; og tilgangur Þjóðverja var sá,
að fara smátt og smátt svona með
alla þjóðina — Iáta hana sæta hlut-
fallslega sömu kjörum og eíhstakl-
ingana!
Rússland undir hœl bjóðverja.
Wangenhem sýndist að hafa all-
mikinn áhuga fyrir Rússlandi um
þessar mundir. “Vér höfum Rúss-
íand iraun og veru undir hælnum, og
líklegast höldum vér því þar drjúgan
tíma enn,” sagði hann. Að líkindum
hefir hann með þessu átt við það, að
Þjóðverjar höfðu sent Goeben og
Breslau gegn um Hellusund, og þótt-
ust þar af leiðandi geta ráðið lofum
og lögum í Miklagarði. Wangen-
heim barst mikið á um þetta leyti og
lét einkum mikillega yfir þv'í, að
Þjóðverjar hefðu. 174 fallbyssuvígi
meðfram Hellusundi, og að það tæki
þá eigi meira en svo sem hálfan
klukkutíma að loka þvi með öllu;
hann sagði einnig að Souchon aðmír-
áll hafði lýst því yfir afdráttarlaust,
að sundið væri gjörsamlega óvinn-
andi.
"Samt lokum vér eigi Hellusundi
fyr en Englendingar koma, til þess að
ráðast inn í Miklagarð,” bætti hann
við.
Jafnvel þá, eða fullum tveim mán-
uðum áður en Tyrkir fóru í stríðið,
höfðu Þjóðverjar unnið kappsamlega
að þvi, að víggirða sundið, til þess að
vera viðbúnir hvenær sem væntanlegt
áhlaup frá Engl,endinga hálfu kynni
að bera að höndum. “Nú er Hellu-
sund alveg eins vel og rammbyggilega
víggirt, og t. d. Cuxhaven,” sagðl
Wangenheim.
Um þessar mundir hafði England,
þótt að vísu fyrir nokkru hefði sagt
Þýzkalandi stríð á hndur, tekið lítinn
þátt í vígaferlunum. Her Englend-
inga var enn þá lítill, og var þá í sínu
nafnkunna undanhaldi frá Mons. —
Wangenheim leit svo á, að hér um bil
stæði á sama hvoru megin England
stæði; hann skoðaði það tæpast einu
sinni í tölu óvinaríkja Þóðverja.
Hann sagði að Þjóðverjar ætluðu sér
að koma fyrir hinum stóru fallbyssum
sinum við hafnarbæinn Calals, og
skjóta þaðan yfir um sundið til Eng-
lands. Honum hafði aldrei til hugar
komið, að Þjóðverjar mundu ekki
hafa Calais á sínu valdi innan tíu
daga. Wangenheim var vanur að
skellihlæja að þeirri hugmvnd, ef ein-
hver lét hana á annað borð í ljós, að
Englendingar gætu komið sér upp
æði sterkum landher, — honum fanst
það beinlinis hlægilegasta fjarstæða.
“Það tekur marga mannsaldra, að
æfa og ala upp her, er á nokkurn hátt
geti jafnast á við þann, sem Þýzka-
land hefir,” sagði Wangenheim. “Vér
höfum veriö að byggja upp þennan
her vorn í meira en tvö hundruð ár.
Það tekur að minsta kosti þrjátíu ár,
að æfa hershöfðingja lika þeim, er
vér höfum. Vér getum æ og æfin-
lega haldið ther vorum í jöfnum styrk-
leika. Tala vorra nýju hermanna
verður aldrei minni en hálf milj. á ári
og svo háa tölu getum vér aldrei mist
til jafnaðar, svo sýnt er að herinn
hlýtur í raun og veru altaf að vaxa”.
Fáum vikum seinna varð sagan
vitni að því, er Þjóðverjar sendu
sprengikúlnahríð á hina ensku strand-
bæi Scharborough og Ilartlepool, og
byrjuðu þeir þá að sjna hug sinn
gagnvart Englendingum, með þv'í að
kasta eitruðum sprengiefnum á sak-
lausar konur og börn. Og það var
síður en svo, að hernaðarverk þessi
væru famkvæmd i augnabliksbræði,
— þau höfðu verið margútreiknuð
fyrir langa löngu.
Wangenheim sagð; mér í ðspurðum
fréttum, að Þ.jóðveria væru búnir að
fastákveða að láta skothriðina dynja
án afláts á strendur Englands, til þess
að koma þannig í veg fyrir útflutning
vopna og vista úr landinu.
Það var einnig augljóst nú, að ráð-
stöfun von Tirpitz, gegn hinum ame-
riska verzlunarflota, var heldur ekki
gjörð i skyndi; nei, hún var vissulega
einn þátturinn í stríðsfyrirætlunum
Þjóðverja, og hefir tvimælalaust ver-
ið fyrirhuguð fyrir löngu ásamt öðru
fleira; því einmitt á sama tima sagði
Wangenheim mér, að það gæti orðið
alvarlega hættulegt fyrir Bandaríkin,
að senda skip til Englands.
IV.
Um þetta leyti, í ágúst og septem-
ber, gjörðu Þjóðverjar sér lítið far
um að hvetja Tyrki til skjótrar hlut-
töku í stríðinu. — Mér var persónu-
lega ant um velferð Tyrkja, og var
fátt kærara en að sjá þá haldast hlut-
iausa, eins og ástatt var. Eg sendi því
hraðskeyti til Washington og spurði
stjórnina, hvort eg mætti neyta per-
sónuáhrifa minna til þess að halda
Tyrkjum hlutlausum, ef þess væri
r.okkur kostur. Eg fékk svar hið
bráðasta, þar sem stjórnin leyfði mér
að reyna alt, sem mér sýndist viðeig-
andi, en þó ekki opinberlega í hennar
nafni. Og með því að sendiherrar
Breta og Frakka voru að reyna alt,sem
í þeirra valdi stóð, til þess að fá hald-
ið Tyrkjum í friðí, þá var mér og ljóst
að tilraun minni mundi verða vel tek-
ið af hálfu brezku stjórnarinnar.
Aftur á móti gat ef til vill þannig far-
ið, að Þýzkaland kynni að líta svo á,
sem afskifti mín af máli þessu væru
beint eða óbeint hlutleysisbrot, og
þessvegna spurði eg Wangenheim um
skoðun hans að því er þetta atriði
snerti. Hann sagðist ekkert hafa á
móti því, að eg reyndi að halda Tyrkj-
um frá ófriði, og bætti því svo við
með mikilli áherzlu, að Þýzkalandi
væri beinlínis áhugamál, að Tyrkir
færu eigi í stríðið.
Wangenheim var stöðugt að ná
fastari og fastari tökum á hinu tyrk-
neska ráðuneyti, og allar athafnir
tyrknesku stjórnarinnar virtust hniga
í þá átt, er Þjóðverjum mundi koma
að sem beztu liði. Það var aldrei
hægt fyrir sambandsþjóðirnar, að sjá
hvað um Tyrki mundi v'erða, hvort
þeir mundu verða hlutlausir eða eigi.
Og vegna stjórnmálaóvissunnar í
Tyrklandi máttu Rússar til með að
hafa öflugan her í Caucasus, og Eng-
lendingar neyddust til þess að auka
herafla sinn í Egyptalandi og halda
þar að auki allsterkri flotadeild á
stöðugum verði við Hellusundsmynn-
ið. — Öll þessi tvístrun féll í góðan
jarðveg, og sýndist tvímælalaust
standa í beinu samræmi við ráðagerð-
ir og útreikninga Þjóðverja. — Þeim
var undur ljóst, að þess meira sem lið
Engléndinga og Rússa var skift, þeiin
mun veikari hlutu þeir að verða á
hiruim einstöku vígstöðvum, hverjum
um sig.
Eg hefi nú v'erið að tala um tima-
bilið rétt fyrir orustuna víð Marne,
þegar Þjóðverjar hugðust á stuttum
tima mundu geta yfirunnið Frakk-
land og Rússland, með aðstoð Aust-
urríkismanna, og ráðið svo innan
skams tíma lofum og lögpim í allri
Norðurálfunni. Og þótt Tyrkland
hefði undireins farið í stríðið á hlið
sem verða vildi; það gat meira að
segja haft stórkostlega hernaðarþýð
ingn fyrir Þjóðverja, að mega reiða
sig fullkomlega á Tyrki, og auk þess
var eigi óhugsandi, að hluttaka þeirra
í stríðinu kynni að hafa þau áhrif,
að Búlgaria og Rúmenía fylgdu með
Wangenheim lét ekkert tækifæri ó-
notað, er miðað gat til þess, að gjöra
Tyrki að' ábyggilegum bandamönn
um Þjóðverja; hann var vakinn og
sofinn í því að efla bæði landher og
flota þeirra, til þess að alt væri
lagi og til taks, hvenær sem á þyrfti
að halda.
Einvígið, ef svo mætti, að orði
kveða, sem Þjóðverjar á aðra hlið
ina en sambandsmenn á hina, háðu
um Tyrkland, er liklega alveg ein-
stætt í sinni röð.
Þýzkaland hafði óneitanlega unnið
töluverðan sigur, með þvi að koma
Goeben og' Breslau inn í Marmara-
hafið. — Þetta var sendiherrum
Rússa Englendinga og Frakka full-
ljóst; þeir vissu vel aö þeir mundu
aldrei geta fengið Tyrki á sína hlið,
og voru að líkindum aldrei heldur á-
fram um það; en þeir hugsuðu sig
geta mundu haldið þeim hlutlausum.
Enda lögðu þeir á þann partinn alt
kapp sitt. — “Þér ættuð að vera búnir
að fá nóg af stríði,” voru þeir vanir
að segja við Talaat og Enver. “Þjóð-
in hefir alveg nýskeð átt í hverjum
ófriðnum á fætur öðrum, og verði hún
nú leidd út í einn ófriðinn enn, mun
íiún eyðileggjast með öllu,” sögðu
þeir. — Sendihprrar sambandsþjóð-
anna kváðust skyldu ábyrgjast það,
að tyrkneska ríkinu yrði eigi unnið
mein, svo frambarlega sem það vildi
hlutlaust vera. Og svo fast sóttu
sendiherrar þessir mál sitt, að þeir
létu eigi Goeben og Breslau deiluna
ganga lengra að sinni. — Að visu
kvörtuðu þeir eigi ósjaldan yfir þvi
við tyrkneska ráðuneytið, að skipum
þessum skyldi leyfð vera dv'öl, um-
fram lögákveðinn tíma, á slóðum þess
um, en altaf gáfu Tyrkir sama svar-
ið, —i sem sé það, að skipin væru
bæði tyrknesk eign, og þessvegna væri
öldungis ómögulegt við þeim að
amast.
Framh.
Hinrik Cecil og Sara
Ensk ástarsaga.
Skrásett hefir
M. Goldschmidt.
Rétt fyrir utan þorpið Hodnet í
Shropskíri á Englandi lá lítið hús og
þokkalegt, á bröttum lækjarbakka.
í húsinu átti heima bóndi einn, sem
Hoggins hét, og átti sjálfur ábýli sitt.
Lækurin var mjór og brú yfir úr þrem
trjástofnum, lausum og óhöggnum.
Rétt fyrir handan lækinn var þéttur
skógur.
Það var eínn dag, að förukona af
flækingsþjóð þeirri, er Zígeunar nefn-
ast, kom út úr skóginum, gekk yfir
brúna og kastaði kveðju, um leið og
hún gekk hjá, á Söru Hogginsdóttur,
er stóð fyrir utan dyrnar á húsi föður
síns. Sara tók kveðju hennar og nam
þá förukonan staðar og mælti: “Eg
kann yður í sannleika þakkir fyrir, að
þér tókuð kveðju minni; eg held að
það sé góðs viti fyrir mig. Og þó
mér liggi á, ætla eg samt að standa
við og spá fyrir yður í staðinn. Réttu
mér höndina, barnið mitt fríða.”
Sara var, eins og við erum flest,
bæði kvíðin og forvitin að láta spá
fyrir sér; hún kynokaði sér við því
fyrst, en svo fór, að hún lofaði kerl-
ingu að ná í- hendina á >sér. Hún
leit á hendina, síðan framan í stúlk-
una, sem var ung og blómleg, 17
vetra; því næst á hendina aftur, og
mælti: “Hún verður einhvemtíma
lögð í lófa á lávarði”.
“í hamingju bænum!” kallaði Sara
upp; “eigið þér við: fyrir altarinu?”
“Fyrir altari eða ekki fyrir altarl,
það stendur ekki á hendinni; það er
manna siður,” sagði kerling og hló
við. 1 sama bili v!ar hún horfin.
Fám stundum síðar, undir sólarlag,
sat Sara ásamt forefdrum sínum og
tveim yngri systkinum fyrir utan hús-
ið og snæddu kvöldverð. Sólin skaut
kvöldroðnum geislum sínum skáhalt
yfir þau og yfir skóginn hinu megin
við lækinn. Unglingsmaður, laglega
v'axinn, kom út úr skóginum með
tösku á baki, og gekk hvatlega út á
brúna. Hann hefir annaðhvort verið
óvanur við að ganga yfir þesskonar
brýr, eða þá að einhver tréstofninn
hefir legið lausara en vant var og olt-
ið undir honum. Hann datt i lækinn.
Lækurinn var djúpur og brattir bakk-
Þjóðverja, þá hefði það þó að líkind- ar að beggja meginn. Fólkið hljóð-
um eigi unnið þeim eins mikið gagn aði upp yfir sig. Það taldi sjálfsagt,
með því, eins og að halda heilmiklum
styrk rússneskra og brezkra hersveita
frá því að hafast að. Og ef Þýzka-
land aftur á hinn bóginn nyti aðstoð-
ar Tyrkja við þenna auðunna sigur,
er þeir svo töldu, þá gat verið hætta á
að tyrkneska þjóðin heimtaði svo og
svo mikið í aðra hönd fyrir liðsinnið,
t. d. Egyptaland, eða þá stórar land-
spildur á Balkanskaganum. En slíkt
fór í beinan bága við stefnuskrá keis-
arans; og honum var ekkert kappsmál
að hafa Tyrki fyrir bandamenn sína,
nema því aðeins, aðAinn skjóti sigur
kynni, af einhverjum ástæðum, að
dragast dálitið á langinn. En í því
falli að Rússar kynnu að verða ofan
á í viðureigninni við Austurríkismenn
þá gat það sannarlega komið sér
þægilega að hafa Tyrkjann sér hlið-
hollan og geta gripið til hans, nær
að maðurinn hefði slasast til bana.
Það hljóp fram á lækjarbarminn, og
sá þá, að hann var búinn að koma fyr-
ir sig fótunum og farinn að reyifá að
klifrast upp úr læknum, en va samt
blóðugur. Það fleygði niður til hans
festarenda og dróg hann upp, fór með
hann inn og háttaði hann ofan í rúm,
hvað sem hann sagði. Hann fullyrti,
að þess gerðist engin þörf. Alorgun-
inn eftir kom hann á kreik, heiil á
hófi og kendi sér einskis meins, þakk-
aði fyrir sig, og kvaðst he:ta Hinrik
Silley og vera smiður. Hann kvaðst
hafa dregið saman dálítið af skilding-
um, og væri #nú að skoða sig um að
gamni sínu, og settist kannske um
kyrt, ef hann hitti svo á einhversstað-
ar að gott væri um v'innu. Hann
kvað sig eiga erindi við mann, sem
an, og spurði, hvort hann mætti ekki
skilja töskuna sina eftir þar hjá þeim
Hoggins, þangað til hann kæmi aft-
ur. Það var honum sagt velkomið
undireins; hann bauð af sér góðan
þokka, og fólkinu þótti svo vænt um,
að ekki hafði orðiði slys úr þessu
þarna í læknum, svona rétt hjá bæjar-
veggnum og fyrir augunum á heimilis-
fólkinu.
Skömmu eftir hádegi lagði hann af
stað, og kom um kvöldið heim á
herragarð Walters Kingsley’s lávarð-
ar. Þar nefndist hann John Burke,
og fékk húsráðanda meðmælingarbréf
frá Hinriki Cecil, elzta syni Burleigh
lávarðar; kvað hann bréfberann vera
mesta listamann að gjöra uppdrætti
af blómum. Fyrir bréf þetta fékk
hann beztu viðtökur og herbergi út af
fyrir sig til gistingar, því svo stóð á,
að Burleigh lávarður hafði v'akið bón-
orð til Aðalheiðar, dóttur Kingsley’s
lávarðar, til handa Hinriki syni sin-
um, og Hinrik hafði auk þess getið
þess í bréfinu, að-John Burke væri
ekki einungis ágætur listamaður, held-
ur lika mikið góður kunningi sinn,
dagana á eftir, sem hann dvaldi þar,
Aðalheiður gaf honum þetta kvöld og
ekki frekari gaum, en minst mátti
komast af meö vegna meðmæla þess-
ara. Hún lét hann draga ,upp nokk-
ur blóm, gefa sér bendingar viðvíkj-
andi því, isem hún var að búa til sjálf
af sama tagi; en skifti sér ekki af hon
um að öðru leyti, virtist varla véita
honum þá eftirtekt, að hún myndi hafa
>ekt hann aftur, ef hann hefði borið
fyrir augu hennar. Það var að eins í
eitt sikifti öðru fremur, að hún lagði
af alúð eyrun við því, sem hann sagði.
Það var þegar tilrætt var um hús
Burleigh lávarðar í Lundúnum, er
mikið orð fór af fyrir skraut og
prýði, og v'ar í orði, að lávarðurinn
myndi láta syni sínum það eftir, ef
hann kvæntist.
Sama kvöldið sendi Joþn Burke,
öðru nafni Hinrik Silley, af stað svo-
játandi bréf:
“Lávarður minn og ástkæri faðir!
Mærin er öllum kvennlegum kostum
búin; en — eða og — er ekki við mitt
hæfi. I þeirri von, að mér verði
)etta mildilegast til vorkunnar virt,
er eg,
lávarður minn og ástkæri faðir,
með sonarlegri lotningu, ,
Hinrik Cecil.”
Sannleikurinn er sá, að hinn ungi
maður var Hinrik Cecil, elzti sonur
Burleighs greifa og erfingi að Iávarð-
artigninni og öllum eigum hans. Hann
hafði tekið það í sig, að vilja láta
elska sig sjálfs sán vegna, og því
heimisótti hann konuefni sitt, sem átti
að verða, í dulargerfi. Annars sagði
hann raunar ekki ósatt. Hann hafði
stundað háskólanám í öxnafurðu, en
jafnframt tamið sér bæði fagrar list-
ir og handiðn, gat verið bæði eins og
pappírsbúkur og harður af sér, en
framar öllu var hann svo gjörður, að
hann var þar allur, sem hann unni,
og kaus sér slikt hið sama I móti.
Þegar hann hélt á leið burt frá
herragaði Kingsley lávarðar, sagði
hann við sjálfan sig: "Nú verður
gamli maðurinn vondur, og lætur nú
verða af því, sem hann hefir hótað
mér. Hann heldur að hann geti svelt
mig tii kvonfangs. Jú, ýmist á eg að
taka mér þá fyrir konu, sem lízt á
húsið okkar í Lundúnum, eða þá aðra,
sem langar til að hún móðir mín
hrökkvi upp af sem allra fyrst, til
>ess að geta náð í gripi hennar og
gersemar, eða hina þriðju, sem hugs-
ar ekki um annað en að ríkja eins og
drotning á höfðingjasetri okkar lang-
feðga, eða hina fjórðu, sem langar í
j >etta alt saman og þaðan af meira.
Hefði eg nefnt mig réttu nafni,
Hinrik Cecil, þá er eg handviss um,
að hún hefði svarið þess dýran eið,
að hún elskaði mig út af lífinu, þótt
henni dytti ekki í hug að lita við mér,
er eg nefndist John Burke. Eg hirði
nú eigi um fleiri sýnishorn af þvi
tagi”.
Alt í einu rankaði hann við því, að
hann átti að vitja töskunnar sinnar
hjá Hoggins bónda. Það var eins og
hýrnaði yfir honum ósjálfrátt, er það
rifjaðist upp fyrir honum, og var
hann sízt að skilja í því, hvernig á
því stæði. Hann fór að rannsaka hug
sinn út af þessu, og var þá eins og
hann staðnæmdist við ásjónu hinnar
ungu bóndadóttur. Það var eins og
þaðan streymdi það sólskin, svölun
og hlýja inn í brjóst hans, er hann
hafði aldrei áður kent. Hann sagði
viö sjálfan sig forviða: “Ætli það
geti verið, að þetta sé ást, sem sé farin
að gjöra vart við sig? .. - . Ætli henni
muni þá lítast á mig ? .... Þ essi Iag-
Iega stúlka, sem var svo hjartanlega
sakleysisleg, hún getur vel hafa heit-
ið eiginorði einhverjum yngismanni
á sínu reki, í siðsemd og sakleysi.
Heimurinn stendur ekki allur kyr i
sömu sporum til þess að bíða eftir lá-
varðasonum .... En ef svo væri?....
Ef henni nú.......Þess eru þó dæmi,
að göfugm-enni hafi gengið að eiga
fyrirtaksfríðar leikmeyjar”.
Hann kom til Hoggins bónda aftur,
og v'ar þar um nóttina og daglnn eft-
ir. Síðan leigði hann sér hús langt
þaðan, í öðrum enda þorpsins, og
setti þar upp smiðju. Hann var raun-
ar enginn afbragðssmiður, og mundi
líklega ekki hafa þótt mikið að hon-
um kveða í Lundúnum eða öðrum
stórborgum, en í þessu smáþorpi var
hann talinn allmikill hagleiksmaður.
skrár og þess háttar og auk þess hafði
hann mjög vel vit á hestum, og komst
smámsaman upp á að hafa þar dálitla
hrossaverzlun; hann gjörði það alveg
hrekkjalaust, og fékk brátt orð á sig
fyrir bragðið. ,
Um jólin var mikið um glaðværð
og skemtanir þar í þorpinu, og þrett-
ándanótt var magt af ungu fólki
boði hjá Hoggins.
Fyrst var leikið ketiltak, sem kallað
er, og leikurinn í því fólginn, að ket-
ill með rommi í eða brennivíni og fá'
einum rúsínum er hengdur yfir eld og
þeir, isem langar í rúsínu, grípa með
fingrunum niður í ketilinn, og veiða
sér eina. Þeir, sem brenna sig, reka
upp skræk, en hinir hlátur, sem búnir
eru að brenna sig áður eða eiga það
eftir.
Brátt urðu menn þreyttir á þeim
leik, og var þá farið í annan, sem er
kallaður einkunnaleikur. Það er dreg-
in upp á pappírsblað einhver manr.s
mynd, sem á að tákna t. d. konung,
drotningu, prókúrator, kekm-snáp,
maídrotningu eða eitthvað og eitt-
hvað, og geti maður ekki myndað
þetta greinilega, er ekki annað en að
skrifa á blaðið, hVað myndin á að
tákna. Síðan er öllum þessum mynda-
blöðum vafið saman, ásamt talsverðu
af auðum blöðum innan um, og'fleygt
öllu í hatt, og verða allir, sem við-
staddir eru, að draga sinn seðilinn
hver úr hattinum, og það sem maður
dregur, það verðu maður að vera um
kvöldið — Ieika þá persónu eftir beztu
föngum; en flestir eru fúsir til þess.
Nú vildi svo til, að Sara dró Zígeuna-
stúlku og Hinrik konungs-stallara; en
þegar Zígeuna-stúlkan átti að fara
að spá fyrir fólki, fipaðist henni, og
vissi hún ekki hvað hún átti af sér að
gjöra. En í sama bili tóku hljóð-
færasveinar að slá þjóðdans einn al-
kunnan, og tók þá Hinrik um mittið á
Söru og fór að danza við hana. Það
var hálfgjört fát á henni enn; og fyr-
ir því gætti hún sín eigi, og vissi eigi
fyrri til, en Hinrk var búinn að koma
henni á mitt gólfið, þar sem mistil-
teinninn hékk beint upp yfir, en þá
má maður kyssa stúlkuna, sem maður
dansar v'ið, og það beint á munninn,
en annars er ekki siður að kyssa nema
á kinnina, að minsta kosti svo aðrir
sjái.
Þegar Sara fékk kossinn, kallaði
hún upp: “Guð hjálpi mér!” og
hann þekti, nokkrar bæjarleiðlr það-.Hann gat gjört við stundaklukkur,
hljóp til móður sinnar. Þegar móðir
hennar sá, hvað henni var mikið niðri
fyrir, tók hún hana með sér og fór að
spyrja hana, hvað um væri að vera;
en Sara gat enga grein gjört fyrir þvi
aðra en þá, að þegar hún fékk koss-
inn, hefði sér alt ieinu flogið í hug lá-
varðurinn, sem henni hefði verið
spáð, og þá hefði hún orðið svo
hrædd og eins og hefði ætlað að líða
yfir sig af angist .... og .... ótta.
Hinrik kom þar að þeim mæðgum,
og spurði hvað um væri að vera; en
móðirin gat ekki svarað nema út i
hött. Hann fékk samt ávæning af,
að Söru hefði einhverntíma verið spáð
jávarði, og svo því, hversu henni
hefði orðið hermt við, er hún fékk
kossinn. Honum flaug margt i hug,
og segir: “Sara, er þér meinlaust til
min? Heldurðu að þú vildir verða
konan min?”
Sara svaraði milli grás og gleði:
“Ó, Hinrik, þá er eg frelsuð. Engin
manneskja í víðri veröld skal verða
þér eins góð og trygg og eg skal
verða!”
Skömmu síðar stóð brúðkaupið.
Þegar brúðhjónin komu heim úr
kirkjunni, sagði Hinrik við konu sína:
“Þú hefir gjört mig sælan, Sara. Það
veit hamingjan að eg skal launa þér
það.”
Ári síðar fæddi Sara Hinriki son.
Hinrik réð sér eigi fyrir fögnuði og
segir aftur: “áara, eg skal Iauna
þér þaö.”
Þetta sagði hann er líkt stóð á eitt-
hvað tvisvar enn, og var það síðan
haft fyrir máltæki í þorpinu, er eitt-
hvert fagnaðarefni bar að höndum:
Eg skal launa þér það.
Hinrik fór stöðugt einu sinni í viku
til kaupstefnu í næsta kauptúni og
var þá jafnan einn dag að heiman;
en einu sinni gerði hann konu sinni
orð, að hún mætti ekki búast við sér
heim aftur fyr en eftir nokkra daga,
og fór svo, að hann var vjku burtu.
Hann var mikið alvarlegur, er hann
kom heim, og segir þá: “Nú skal
það ekki verða oftar, Sara, að eg
yfigefi þig. En eg ætla að stinga upp
á nokkru við þig. Eg hafði góðan hag
í seinustu ferðinni að vissu leyti, og
sýnist mér nú, að þú gætir gjarnan
gert þér dagamun líka rétt einu sjnni.
Það eiga að vera mikil hátíðabrigði
í því tilefni, að hinn nýi eigandi Bur-
'leigh-greifadæmis sest þar að föður-
leifð sinni og tekur við greifatign-
inni eftir föður sinn látinn. Eigum
við ekki að ríða þangað okkur til
skemtunar og horfa á alla þá við-
höfn ?”'
Þess var Sara fús og albúinn, og
Hinrik kom með nýja yfirhöfn, er
hann hafði keypt handa henni í síð-
ustu ferðinni.
Einn góðan veðurdag skömmu síðar
riðu þau hjón í námunda við höfð-
ingjasetur þeirra Burleigh-greifa og
sáu, hvar höll þeirra gnæfði við him-
in uppi á hæð einni, með ramgjörv-
um turnum og æfagömlum, og lá breið
og fögur skógartraut atlíðandi upp að
hölinni. Var þar krökt af fólki
beggja v'egna, og var alt i spariíötum,
og þótti Söru sem það liti forvfða
eða jafnvel hornauga til þeirra hjóna,
COPENHAGEN
Munntóbak
Búið tilúr hin-
um beztu, elstu,
safa- mestu tó-
baks blöðum, er
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum
Þetta er tóbaks-askjan sem
hefir að innibalda heimsin
bezta munntóbpk
er þau riðu um einstigi úr skóginum
inn á brautina miðja, er allir aðrir
létu auða af eintómri lotningu.
“Við erum víst fyrir”, segir Sara
“Eg skal segja þér, Sara”, mælti
Hinrik, “að eg á kunningja á greifa-
setrinu, sem mun annast hestana okk-
ar; okkur er óhætt að halda áfram
þangað”.
Sara veitti því ekki eftirtekt, að
hann tók ofan rétt á eftir, og í sama
bili laust upp óstöðvandi fagnaðaróp-
um beggja megin við veginn.
“Nú kemur sjálfsagt greifinn sjálf-
ur og konan hans”, segir Sara, og var
eins og hálf smeyk.
“Já”, segir Hinrik, “það eru líkast
til þau, sem kotna þarna í vagninum
bak við okkur”.
Sara sneri 'sér vil ósjálfrátt; en
henni brá heldur en eigi i brún eða
varð jafnvel liermt við, er hún þekti
>ar börnin sín þrjú í vagninum; þvi
glöggt er móðuraugað.
Henni fanst eins og ætlaði að líða
yfir sig. En í sama bili stökk maður
hennar af baki, tók í ístaðið hennar
og mælti: “Velkomin til Burleigh-
hallar, göfuga frú!”
Síðan sneri hann sér að mannf jöld-
anum, sem þyrptist utan að þeim, og
mælti hátt: “Þetta er greifafrúin
ykkar! Hún hefir gert mig að mikl-
um lánsmanni! Látið ykkur þykja
vænt um hana! Og hérna eru börn-
in okkar!”
Nú kváðu v'ið aftur enn meiri fagn-
aðaróp en áður og ætlaði þeim aldrei
að linna. Hinn nýi gr?ifi og kona
hans og börn voru borin á höndum
heim að höllinni, eftir orðanna fýlstn
merkingu.
Þegar þau voru loks orðin ein í
hátíðarsal hallarinnar og horfðu út
um gluggann á mannfjöldann, sem var
alt af að veifa höfuðfötunum og árna
>eim heilla, mælti Hinrik: “Eg er
ekki búinn að launa þér enn, Sara !”
—Iðunn.
Jerichan mintist oft á það, hvernig
hann komst í kynni við Thorvaldsen
og hvernig hinn mikli meistari tók
honum.
Það var árið 1838, er Jerichan kom
sem unglingur inn á listastofu Thor-
valdsens í Rómaborg og fékk að sýna
honum drætti að nokkrum myndum,
er hann hafði gjört- Er snillingurinn
hafði virt þær fyrir sér, faðmaði hann
unglinginn að sér, kallaði hann and-
legan son sinn, og sagði að hann
mætti aldrei framar við sig skilja.
Það varð síðar fyrir fortölur Jeri-
chans, að hinn mikli listamaður yfir-
gaf heimsborgina miklu og sneri heim
til ættjarðar sinnar, þar sem hann
dvaldi síðustu ár æfi sinnar. För
hans heim varð hin mesta frægðarför,
sem kunuugt er, bæði fyrir sjálfan
hann og fósturjörð hans. Það var
því mjög eðlilegt, að Jerichan dveldi
mjög langdvölum í minningil Thor-
valdsens. í samræmi við það æxlað-
ist svo til, að listaferill Jerichans
varð miklu einrænni og óþjóðlegri en
Bissens. Hann gat aldrei gleymt
hinum suðrænu áhrifum og djúpsetfcu
líkingardráttum í verkum meistarans
mikla. Þar sem Bissen aftur á móti
,varð smámsaman meira og meira
þjóðargoð í list sinni.” ”
Þýtt
Linditréð
úr ^nsku fyrir Mrs. P. S. Dal-
man.
Grein om Thorraldsen.
Þessi grein hirtist í. síðasta blaði
“Saturday Night” f'Torontoý, 10. þ.
m. Thorvaldsen og danska mynda-
meistara.
"Thorvaldscn og aðrir mynghöggv-
arar.
Svo segir Edmund Gosse í bók sinni
“Tvær heimsóknir í Danmörk”:
“Líkneskjulist sýnist hafa verið
þjóðlegri í Danmörk á þeim dögum
heldur en litmyndagjörð- Það er
enda^ vafasamt hvort það var ekki
Danmörk, sem gat helgað sér helzta
myndasmið álfunnar á dögum Napo-
leons.
Alt um það má varla segja um
Thorvaldsen, að hann hafi gjört meira
fyrir danska list heldur en að vera
fæddur danskur borgari. Ástalífs-\
myndir hans og englamyndir, myndir
hans af grískum gyðjum og rússnesk-
um kóngsdætrum, af kóngum, þjóð-
höfðingjum og öðrum frægum frama-
mönnum, hafa á sér almennan Ev'rópu
blæ, eins og hann var þá orðinn, með
sterku ívafi af ítölskum endurreisn-
aranda. Það kennir hvergi neinna
norrænna áhrifa í list Thorvaldsens;
því kynlegra, sem einmitt á sömu tíð
sterk þjóðernisalda var uppi á Norð-
urlöndum með forn-norrænni dýrkun
('OehlensIæger j Danmörku og Tegner
í Svíþjóð). Svo þótt Thorvaldsen
væri norrænn að ætt ffæddur í Kaup-
mannahöfn af tilviljun, en í rauninni
íslendingur — og að sjálfsögðu gjört
freklegt tilkali til hans af danskri
þjóð, eftir að hann var orðinn fræg-
ur) — átti hann í raun réttri mjög
lítinn þátt í dönskum þjóðernisþroska.
Samt sem áður varð framkoma og
frægð Thorvaldsens til að lífga likn-
eskjulist í Danmöriku. Og þó merki-
legt megi virðast, varð það hlutskifti
tveggja yngri listamanna, sem ekki
voru jafnokar Thorvaldsens í frá-
gangi, en miklu djúptækari—að vekja
reglulega þjóðernislist í Danmörku.
Þessir menn v'oru Bissen og Jens
Adolf Jerichan. Báðir ]>essir menn
voru komnir til fulls frama um 1850,
þegar þeir keptu um minnislíkneskju
yfir hermenn þá, sem féllu í Frede-
ricia-borg móti Þjóðverjum. Bissen
vann í samkepninni með “Landskapp-
anum”, og varð eftir það þjóðkær
Dönum mjög; en Jerichan snerist
aftur þaðan í frá smámsaman meir að
dýpri og hærri hugsjónamyndum —
alls ólíkum þjóðmyn<Jum Bissens.
Mynd Bissens “Landshetjan” má vel
segja að sé einskonar byrjun, eða að
minsta kosti ein hin fremsta i röðinni,
— að djarfri og drengilegri þjóð-
Iistarstefnu í Vestur-Evrópu.
Við brunn hjá bæjarhliði
mér brosir linditréð,
svo oft mig í þess skugga
um unað dreyma réð.
Á börk þess ástar orðin
eg einatt skráði hlýtt,
og sæla jafnt og sorgin
mig seiddi’ í skjól þess blítt.
En nú með sorgþungt sinni
eg sveima hlýt um nótt,
og svip þess glögt eg greindj
í gegn um húmið rótt.
Svo ljújt þess limin bærðust,
sem líði kall til mín:
kom hingað hjartans vinur,
því hjá mér friður skín.
Og byrstir vindar blésu
svo bitrir mér í fang.
Minn bær varð langt að baki,
á braut eg 'herti gang.
En nú í fjarlægð falið
er fornaykæra tréð,
Mér finst sem enn það ómi:
Þér unað get eg léð.
Þó eg sé frá þér farin,
mitt fagra linditré,
þitt bros með friðinn blíða
í bjartri mynd eg sé.
M. Markúson.
Ðánarfregn.
Á laugardagskvöldið 3. ágúst and-
aðist í Selkirk öldungurinn Jón Sæ-
mundsson, 88 ára gamall. Hann fædd-
ist að Arndísarstöðum íBárðardal ár-
íð 1830. Foreldrar hans voru Sigur-
laug Jónsdóttir og Sæmundur Torfa-
son.
Fyrri konuna sína, Guðnýju, misti
Jón á íslandi. Flutti til Ameríku
árið 1875 og kvæntist 1876 Vigdísi
Emilíu Þorkelsdóttur ('hálfsystur sira
Jóhanns dómkirkjuprests í Reykja-
vik) sem nú lifir mann sinn ásamt
3 börnum þeirra: Sigurlaug kona Jóns
Vogen, Sæmundur í Selkirk og Ágúst,
sem nú er á Frakklandi.
Húskv'eðju að heimilinu og lik-
ræðu í kirkjunni flutti cand Ásvaldur
Gíslason.
Hann var jarðsunginn í Selkirk 5.
þ. m. af kand. S. Á. Gíslasyni.
<t
v/ Ei
, Packct of
WILSON’S
FLY PADS
WILL KILL MORE FLIESTHAN
v $8-° W0RTH 0F ANY /
\STICKY FLY CATCHER/
Hreln í meðferð. Scld f hverrl
lvfjabúð ok f matvörubfiðiKm.