Lögberg - 05.06.1919, Blaðsíða 6

Síða 6
LÖGBERG, FEMTUDAGINN 5. JÚNÍ 1919
Smásögur.
Hvað er barnið gamalt?
Þegar eg var ungur drengur, kallaði faðir
minn á mig einn dag, og fór að kenna mér að
þekkja á klukkuna. Hann sagði mér til hvers
langi vísirinn væri, að hann ætti að sýna mínút-
urnar, en minni vísirinn væri til þess að sýna
stundirnar. Lika skipaði hann mér að læra alla
tölustafina á skífunni; og ekki fékk eg að sleppa,
fyr en eg kunni alt upp á mínar tíu fingur. Óðar
en eg var búinn að læra þetta, hljóp eg út, og fór
að leika mér við drengina. En faðir minn kom á
hæftana á mér, kallaði á mig og sagði: bíddu dálítið
við, Andrés! eg þarf að segja þér nokkuð meira.
Eg varð hissa og hugsaði með sjálfum mér, hvað
það gæti verið, sem eg þyrfti nú að læra, því eg
þóttist þekkja eins vel á klukkuna, og faðir minn
ejálfur.
“ Andrés! sagði hann, eg er nú búinn að segja
þér, 'hvernig þú átt að fara að því, að vita æfin-
lega hvað framorðið er dags; en eg þarf nú líka
að kenna þér, íhvernig þú skalt fara að vita, hvað
framorðið sé æfi þinnar.”
Þetta þótti mér þyngri þrautin, og eg skyldi
ekkert í því; beið eg þess með óþolinmæði að faðir
minn útlistaði þetta betur fyrir mér, því mig
langaði í sollinn. “Ritningin segir”, mælti hann
þá, “að mannsæfin sé 70 ár, og 80 þegar bezt
lætur. Lífið er nú að vísu mjög hæpið, og það er
óvíst hvort þú lifir til morguns; en ef við skiftum
þeim 80 árum í tólf kafia, þá lenda hér um bil 7
ár í hverri klukkustund mannsíefinnar. Nú set eg,
að einhver drengur sé 7 ára gamall, þá er klukkan
1 í lífi hans; og svo er það nú einmitt fyrir þér.
Þegar þú ert 14 ára gamall, þá er klukkan hjá þér
2; þegar þú hefir einn um tvítugt, er klukkan 3,
o. s. frv., ef Guð gefur þér líf og heilsu. Þannig
getur þú æfinlega vitað, hvað framorðið er æfi
þinnar — og í hvert sinn sem þú gætir að klukk-
unni, þá skaltu rifja þetta upp fyrir þér. Eftir
þessum reikningi dó afi minn klukkan 12, en faðir
minn klukkan 11. Hvað klukkan kann nú að verða,
þegar við deyjum, Andrés! það veit sá, sem alt
veit. ’ ’ Eg hefi varla nokkurn tíma síðan heyrt svo
spurt: “Hvað er klukkan?” eða sjálfur gætt að
því, að eg hafi ekki minst orða föður míns.
Eg veit ekki, barnið gott! hvað framorðið er
nú æfi þinnar; en það veit eg, að margt er nú orðin
klukkan mín; og ef eg annars ætla að láta eitthvað
gott liggja eftir mig, þá er sannarlega mál fyrir
mig að byrja. Spurðu líka sjálft þig: hvað er
klukkan?
Hollur er sá sem hlífir.
Vorið 1817 voru tvær fátækar konur einn góð-
an veðurdag úti í skógarrjóri. í Tyringervald á
Þjóðverjalandi. Þær áttu þar dálítinn jarðepla-
garð, og voru að búa hann undir sáningu. Börn
sín höfðu þær hjá sér, önnur tvö, en hin eitt. Sól-
skin var glatt um daginn, svo börnin þotldu varla
af sér að bera fyrir hita. Mæðurnar fóru þá með
þau í forsælu undir háa eik, hér um bil 100 skref
frá garðinum. Þegar á leið daginn fór himininn
að sortna, og gjörði ákaflegt regn. Konurnar
kærðu sig eíkki um það, heldur voru að verki sínu
í óða önn. Alt í einu sjá þær óttalegar eldingar,
og svo gríðarleg þruma ríður vfir höfðum þeim,
að þær fengu varla á fótum staðið. Þegar mesta
hrabslan var hjá liðin, ogþær komu til sjálfra sín,
fljúga þeim strax börnin í hug, og þær hlaupa
þegar þangað, sem þær vissu að þær sváfu. Guð
komi til! Ihugsa þær og segja með sjálfum sér.
Eklingunni hafði þá slegið niður í eikina, klofið
hana eftir endilöngu, og láu brotin af henni víðs-
vegar. Þær nema staðar, og áraú5ir hvorug að
ganga fram, til að skoða hvað orðið sé af börnun-
um. Loksins herða þær upp hugann og ganga
þangað sem þær áttu von á þeim. Þau sofa þá
enn vært, eins og undir laufskála. Mæðurnar róta
laufinu frá, og börnin líta brosandi upp á þær,
og vita ekki hvað gjörst hefir. Hvorki eldingin
né eikarbrotin höfðu snert eitt hár á höfði barn-
anna. Þá köstuðu þær sér grátandi niður á milli
eikarbrotanna; og það þarf ekki að skýra neinu
foreldri frá tilfinningum þeirra þar. En grátandi
af gleði og þakklæti fyrir þessa hina bersýnilegu
varðveizln Guðs, leiddu þær börnin heim til sín
um kveldið.
Bœnahúsið.
Faðirvor er eins konar bænahús, þar er vér
getum gengið um, og skoðað allar Guðs háleitu
ráðstafanir oss til handa. Drottinn sýnir oss þar
sjálfur alla fjársjóði sinnar náðar, með því að
liann eins og leiðir oss úr einu herbergi í annað.
1 fyrstu bæninni leiðir hann oss inn í hirð-
kirkju sína, og sýnir oss hvernig vér eigum að
A'egsama hans heilaga nafn-með bæn og þakkar-
gjörð, með iðuglegri heyrn Guðs orða og með
Aristilegu líferni; þar syngur hin sigri hrósandi
kirkja á himnum, englar og útvaldir, og hin stríð-
andi kirkja á jörðunni samróma hvor með annari:
heilagur, heilagur, heilagur er Drottinn allsherjar!
1 annari bæninni leiðir hann oss inn í lcon-
ungshöll sína; þar sjáum vér hið ljómandi hásæti,
og í því konung konunganna með kórónu dýrðar-
innar á höfðinu, og veldissprota kraftarins í hans
hægri hendi, er Ihann stjórnar með alheimi, og
leggur að velli óvini s'ína.
1 þriðju bæninni leiðir hann oss inn í ráðstofu
leyndardóma sinna, og birtir oss þar sinn góðan
og algjörðan vilja, það sem í frá eilífð er ákvarð-
að eftir ráðsályktun hins þríeina Guðs, og það
sem hann í lögmálinu og evangelio heimtar af oss.
1 fjórðu bæninni leiðir Drottinn oss inn í sitt
mikla forðabúr, og upp á sín auðugu kornloft, og
sýnir oss þar allsnægtir sínar, er hann bæði getur
og vill seðja með þarfir vorar hér í lífi, þegar
hann upplýkur sinni mildu hendi, og seður alt sem
lifir með sinni blessun.
1 fimtu bæninni leiðir hann oss inn í sitt
himneska gjaldhús, og sýnir oss skuldabækurnar,
þar sem liin tíu þúsund pund synda vorra eru tal-
in og tilfærð oss til skuldar, en kvittuð með borg-
unarmannsins dýra blóði, svö framarlega sem vér
auðsýnum náunga vorum bróðurlegan kærleika
og þolinmæði.
1 sjöttu bæninni sjáum vér, eins og í dýrðlegu
hertígjahúsi, mikla gnægð af andlegum vopnum til
sóknar og varnar: sverð andans, skjöld trúarinn-
ar, brynju réttiætisins, hjálm hjálpræðisins; og
með þeim getum vér, vissir um kórónu sigursins
með Guðs 'hjálp, veitt mótstöðu og staðist allar
árásir óvina vorra.
Loiksins í sjöundu bæninni leiðir Drottinn Jesús
Kristur oss inn í sína himnesku paradís, í hinn
indæla aldingarð með sífrjófum blómum og lifandi
vatnslindum, þar er vér skulum lifa eftir lausn
vora héðan, skoða Drottinn augliti til auglitis, og
fagna af þeirri dýrðarsjón um aldur og æfi.
Filipp Melankton og ungbörnin.
Arið 1530 ritaði Jóhann kjökherra bréf til
þeirra Lúters, Melanktons, Bugenhagens og Justus
Jónasar, og bað þá koma hið allra fyrsta til Targá,
til að tala sig saman um þær trúargreinir, er þeir
skyldu fylgja frarn á þinginu í Ágsborg. Guð-
fræðingar þessir, sem allir voru mjög ákafir fyrir
trúarbragða frelsinu, brugðu skjótt við, komu á
ákveðnum tíma og settust að hjá prestinum þar á
síaðnum. Þeir voru allir glaðir í anda, nema
Melankton; hann var dapur í bragði, því hann
kveið fyrir þeim háska, sem hann þóttist sjá fyrir,
að búinn væri hinum nýja lærdómi. Sat hann svo
fyrsta daginn fálátur, dapur og sorgbitinn, þang-
að til honum var sagt eitt kveld, að maður væri
kominn, sem vildi tala við hann. Melankton stend-
ur upp hugsjúkur, og ætlar til mannsins, en villist
innan um húsið, og lendir lo<ks í herbergi því,
þar sem prestskonan og kona aðstoðarprestsins
sátu með börn; láu sum börnin á brjóstum mæðr-
anna, en sum stóðu með krosslögðum höndum við
knén á þeim, og höfðu eftir bænir, sem mæðurnar
voru að kenna þeim. Það var eins og torfu létti
af Melankton, þegar hann sá börnin þarna; hann
benti mæðrunum, að þær skyldu halda áfram, en
stóð sjálfur og hlustaði á. Eftir því sem hann
hlustaði lengur, eftir því glaðnaði ineir yfir hon-
um, og léttist honum fyrir brjósti. Og þegar hann
varð loksins að fara út úr herberginu til að af-
greiða manninn, var hann orðinn fullkomlega
hress, svo að gleðværðin skein út úr honum, þegar
hann kom aftur til félaga sinna. Nú þykir mér
vænt um, vinur minn! kallar þá Lúter á móti hon-
um, eg sé það á því hvað þú ert glaðlegur í bragði,
að þú hefir fengið góð tíðindi. Já, bróðir minn!
svarar Melankton, en hlustaði á bæn saklausra
barna, og þá flugu mér í hug og styrktu hjarta
mitt þessi orð ritningarinnar: “af munni barna
og brjóstmylkinga hefi eg mér lofgjörð tilbúið”.
Eg hefi fengið að kalla nýjan og öruggan hug. Vér
skulum nú allir treysta hjálp almáttugs Guðs, og
öruggir halda áfram verki voru!
Fátœkur konungur.
Hinrik konungur var 11 ára gamaW, þegar
hann tók við konungdómi yfir Kastiliu á Spáni
1393. Meðan hann var barn, höfðu ýmsir höfð-
ingjar í landinu haft völdin á hendi fyrir hann.
En þegar hann gat sjálfur farið að skifta sér af
stjórninni, þá varð hann þess fljótt var, að höfð-
ingjar þessir liöfðu dregið sér fjármuni landsins,
og sóað þeim út á marga vegu. Sjálfur var hann
svo fátækur, að einu sinni þegar hann kom þreytt-
ur og svangur heim af dýraveiðum, hafði hann
ekkert til að borða. Var honum sagt, að hann ætti
enga peninga, og enginn þyrði að lána honum.
Hinrik segir þá við hirðsvein sinn: farðu og seldu
yfirihöfnina mína, og kauptu mér eitthvað að
borða fyrir verðið! Sveinninn gjörir það, en
skaut því um leið að Hinriki, að erkibiskupinn
ætlaði þá um kveldið að halda dýrðlega veizlu öll-
um ihöfðingjum ríkisins, og væri það vani þeirra
að bjóða þannig hvor öðrum á víxl. Þegar dimt
var orðið uni kveldið, fer konungur í dularbúning,
til þess að vita hvað satt væri í þessu; sá hann þá
sjálfur að svo var, sem honum hafði verið sagt.
Daginn eftir lætur hann kalla á alla borðgestina
til hallar sinnar. Þegar þeir eru komnir, víkur
hann sér að erkibiskupnum og spyr hann: hvað
marga konunga hann 'hafi séð í Kastiliu? Eg hefi
séð þrjá, segir biskup, afa yðar, föður yðar og yð-
ur sjálfan. Þá hefi eg séð 20, segir konungur, og
er eg þó miklu yngri en þér. Þér eruð allir kon-
ungar, en eg er aumingi! Það er mál að eg taki
sjálfur við stjórninni. Síðan kallar hann á her-
menn, sem hann ha'fði leynt í höllinni, skipar þeim
að ganga fram, og segir við hina: Þér skuluð
allir deyja! Það er skylda mín bæði við sjálfan
mig og þjóðina, að afmá slíkar blóðsugur. Þeir
urðu allir dauðhræddir, köstuðu sér f}rrir fætur
hans og báðust friðar. Konungur segir: þér skul-
uð fá að halda lífi og eignum með því móti, að
þér skilið mér því aftur, sem eg á með réttu. Og
ekki sílepti konungur þeim heldur lausum, fyr en
þeir voru búnir að gjalda hvern skilding, sem þeir
liöfðu eytt að óþörfu.
Hestur Kosciuskos.
Kappinn Kosciusko, sem barðist bæði lengi
og vel fyrir frelsi Polinalands manna, lifði tvö
hin seinustu ár í borginni Soloturn á Svissalandi,
og dó þar 1817. Hjartagæzka hans og einstaka
góðmenska ávann ihonum elsku allra, sem honum
kyntust. Það var enginn sá aumingi, eða fátæk-
lingur til í Soloturn og þar í kring, sem ekki þhkti
'hann og hafði gott til hans að segja. Einhvern
dag hafði Kosciusko fengið nokkrar flöskur af
góðu víni, og vildi senda fáeinar af þeim presti
einum, sem var góður kunningi hans, en bjó langt
í burtu. Hann gat ekki fengið.neinn, sem honum
líkaði, til að fara þessa ferð, þangað til hann bað
manninn, sem hann var til húsa hjá, að ljá sér
son hans til að fara með flöskurnar; og léð Kosci-
usko piltinum reiðhest sinn. Þegar pilturinn kem-
ur aftur, segir hann í einlægni að hann muni ekki
kæra sig um að ríða þessum hesti í annað sinn,
þegar hann eigi að flýta sér, nema það væri með
því móti, að Kosciusko fengi sér Hka p'eninga
pyngjuna. Kosciusko skildi ekki í þessum orðum
piltsins og spyr, hvers vegna hann amist svona
við hestinum. Af því maður kemst aldrei úr spor-
unum á honum, segir dregnurinn; það vantar ekki,
hesturinn er fallegur og í rauninni bezti hestur;
en í hvert sinn sem einhver þurfamaður tekur
ofan hattinn og beiðist ölmusu, þá nrmur 'hestur-
inn undir eins staðar, og víkur ekki úr sporunum,
fyr en búið er að greiða eitthvað fyrir þeim, sem
biður.
Hesturinn og Ijónið.
Þegar Lúðvík 16. sat að völdum í Frakklandi,
þá var þar herramaður nokkur, sem átti svo ólm-
an hest, að enginn gat ráðið við hann. Konungur
eignaðist þá líka um þær mundir ungt ljón, óvenju-
lega grimt. Einn dag kemur herramaðurinn að
máli við konung, og biður hann að lofa sér að etja
saman l'jóninu og hestinum. Konungur tekur því
vel; og ákveðinn dag var hesturinn sóttur og
leiddur á flöt, er lá Jram undan húsinu, sem ljónið
var geymt í. Nú var dyrunum lokið upp fvrir
ljóninu. Það gengur xít hægt og hægt, en hnar-
reist mjög, og rekur upp ógurlegt öskur, er það
sér hestinn. Hesturinn hrökk saman, reisti eyr-
un, hringar maikkann, og svo var sem, neistar
hrvkkju úr augum hans, og kippir kæmu um hann
allan. Þegar hann var kominn í samt lag aftur.
setur hann sig í kuðung, og býður Ijóninu rass
inn; síðan Jítur hann nákvæmlega í kring um sig,
og bíður þess að ljónið komi. Ljónið stendur fyrst
stundarkorn öldungis kyrt, eins og það væri að
hugsa sig um, hvernig það ætti helst að ráðast á
hestinn; síðan stekkur Iþað í einu vetfangi að hon-
um; en hann setur þá afturfæturnar af afli fram-
an undir brjóstin á því. Ljónið hrökk undan og
drundi í því, og svo var að sjá, sem það væri til
með að hætta þessum leik; en þegar það var búið
að jafna sig aftur, reynir það til í öðru sinni.
Hesturinn stóð alt af kyr í sömu sporum, en hafði
nákvæmar gætur á hverju atviki ljónsins. Það
hleypur nú á hann með allri þeirri grimd, sem það
hafði til, en hesturinn tekur á móti því með því
höggi, að hann kjálkabraut það. Þá snautaði
Ijónið aftur hægt inn í hús.sitt, ogí öskraði aumk-
unarlega. En hestinn urðu menn að skjóta, því
hann lofaði ekki nokkrum manni að koma nærri
sér.
VEÐURVISUR.
Hóla bítur hörku bál,
hrafnar éta gorið,
titlingarnir týna sál —
tarna er ljóta vorið!
Út um móinn enn er hér
engin gróin hola;
fífiltóin fölnuð er —
farðu’ í sjóinn, gola!
Sunnanvindur sólu frá
sveipar linda skýja;
fannatinda, björgin blá,
björk og rinda ljómar á.
J. Hallgrímsson.
Fuglar í búri.
Ó, hvað mig tekur sárt að sjá
saklausu fuglana smáu
stolna burt sínu frelsi frá,
sem fleygt sér gætu þó vængjum á
uppi um heiðloftin háu.
Þið vesalings, vesalings fangar,
eg veit hversu sárt ykkur langar.
Hreyfið ei vængina, hímið þið,
hæðið þá ei með að flögra;
lokaða búrið ei gefur grið,
og gæfi það smugu, þá tækju við
hindranir húsveggja fjögra,
Þeim sem fært er að fljúga,
í fangelsi er dapurt að búa.
Hinum sem aldregi flogið fá,
finst það hugnun og gaman,
að horfa fuglana fleygu á
fjötraða, jarðbundna eins og þá,
að líta hinn loftfrjálsa taman.
Þið vesalings, vesalings fangar,
eg veit hversu sárt ykkur langar.
AITSTURLENZKT ÆFINTÝRI.
Spekingurinn Hasisan sat úti fyrir dyrum og
leit þrjá unga menn skunda fram hjá. “ Að hverju
leitið þér, sveinar?” mælti Hassan.
“Eg leita gleðinnar,” sagði elzti pilturinn.
“Eg leita auðæfa,” sagði sá í miðið.
“En þú, sonur minn sæll,” sagði Hassan við,
hinn yngsta, “að hverju ert þú að leita!”
“Eg leita skyldunnar,” sagði hann hógvær.
Og sveinarnir hröðuðu sér og hurfu honum sýn-
um.------
Mörgum árum seinna sat hinn gamli speking-
ur fyrir dyrum úti, og sá þrjá miðaldra menn
stefna að húsi sínu, og hann kannaðist við þá,
þótt langt væri umliðið. Það voru sömu menn-
irnir sem hann áður hafði átt orðastað við, þegar
þeir í æskunni skunduðu út í lífið.
Hassan ávarpaði þá aftur: “Fanst þú gleð-
ina, sonur minn'T’ sagði hann við ihinn elzta.
“Nei, faðir minn, gleðin hvarf mér sem
skuggi jafnaii er eg þóttist hafa hana höndum
gripið.”
“En hvernig gekk þér,” sagði hann við hinn
næsta.
“ Auðæfin fann eg, en eg varð ekki ríkari eða
sælli við það. ”
“En hyað varð þér úr þinni leit, góðurinn
minn?” sagði Ilassan við hinn yngsta.
“Eg hefi stöðugt leitað skyldunnar, eg hefi
ekki fundið hana enn þú til fulls, en eg hefi bæði
fundið gleðina og daglegt brauð.”
“Svona gengur það jafnan til”, sagði Hassan
gamli. “Gleðin og nægjusemin eru. alt af í för
með skyldunni. Það leggur sig alt sjálft, þegar
menn fara rétt af stað.”
Sagan um skemda eplið.
Róbert litli var kominn í vondan soll, og var
farinn að taka ýmislegt ljótt eftir félögum sínum.
Föður hans var mikil raun í þessu, og hann vissi
hvaðan það stafaði, en það var ekki hlaupið að
því að koma Róbert í skilning um það.
Eitt kvöld kom gamli maðurinn með sex epli
utan úr garði og gaf Róbert. Þau voru öll falleg
og óskemd, en ekki meir en svo fullþroskuð, og
feðgunum kom saman um að þau mundu verða enn
betri við að geymast nokkra daga.
Róbert þakkaði honum eplin, og opnaði skáp
rnömmu sinnar og lét þau þar í skál, en þá tók
faðir hans upp sjöunda eplið og lét ofan á hin, og
það eplið var skemt og rotið.
“Þetta lístmér ekki á,” sagði Róbert, “rotna
eplið skemmir frá sér öll hin.”
Heldurðu það,” sagði faðir hans, “hver veit
nema góðu eplin bæti skemda eplið?” Og svo lét
hann skápinn aftur og gekk burt.
Eftir rúma viku minti faðirinn aftur á eplin,
og þeir fóru í skápinn. En það var ekki skemti-
leg sjón. Góðu eplin sex sem höfðu verið svo
falleg, voru orðin skemd og rotin.
‘ ‘ Þarna sérðu pabbi, ’ ’ hrópaði Róbert. ‘ ‘ Það
fór eins og ég spáði, að vonda eplið mundi skemma
góðu eplin.”
' “Róbert minn,” sagði faðir hans. “Eg hefi
oft beðið þig að vera ekki í leikum með slæmum
drengjum; af þeim félagsskap verður þú sjálfur
slæmur drengur, alveg eins og eplin skemdust í
skálinni af þessu eina skemdi epli sem látið var
saman við. Þú hefir lítið hirt um það, þó eg hafi
sagt þér það, og því var eg nú að láta þig sjálfan
þreifa á því með þessu dæmi.”
Þetta varð Róbert miklu minnisstæðara en
áminningarnar. Hann þurfti ekki annað eftir það
en að hugsa um skemdu eplin til að forðast il’lan
félagsskap.