Lögberg - 28.08.1919, Blaðsíða 2

Els. 2
LÖGBERG* FialTTJDAGINN 28. ÁGÚST 1919.
Þjóðræknisfélag
Vestur-Islendinga-
Eftir Stefán Einarsson.
(Erindi flutt á íslendingadaginn
í Árborg 2. ágúst 1919.)
Langt langt burtu, þar sem
sólargeislarnir fyrir stuttu blik-
ui5u á bárunum alla nóttina og
brugðu árljóma á mjöllina á fjalla-
tindunum, þar—er eyjan, sem vér
áttum flest einu sinni heima á og
eigum öll enn, í vissum skilningi.
Mörg ár eru nú eflaust liðin frá
því er sum af oss fluttum þaðan.
Og mörgum eða flestum af oiss
mun hafa farnast hér vel. Að
segja að vér höfum verið “auðs
andvani ok alls gamans” siðan vér
komum hingað, væri ósanngjarnt
í fylsta máta, því vér höfum að
nokkru leyti að minsta kosti fund-
ið það er vér leituðum að, en það
var öruggari efnaleg afkoma en
heima. En þrátt fyrir þá vel-
gengni vora hér og árin mörgu
síðan vér kvöddum ísland, hvarfl-
ar hugurinn oft heim. Vér höf-
um oft litið Fjallkonuna í huga
héðan. Vér höfum séð hana í
græna sumarkyrtlinum sínum, og
munum eftir blómunum sem nátt-
úran á hverju vori stakk í þann
kyrtil, blómunum sem vér í æsku
lékum okkur að sem barnagullum.
Vér höfum séð hana “þiljaða þýðri
sumar-þoku niður í miðjar hlíðar”. j þetta
Vér höfum séð hana á heiðskírum! sem
vetrarkvöldum með snjófaldinn; baeSi tala og kenna
yfir sér, hjarnið stjörnulýst og
himininn glóandi í norðurljósum.
Vér höfum séð hörkublæinn á
svipnum hennar tignarlega og
hreina, og vér höfum séð blíðu-
brosið á vör hennar. Ekkert get-
ur oss staðið ljósara fyrir hug-
arsjónum en þetta. pað er til-
gangslaust að bera á móti því, að
vér eigum þessar myndir nú, því
þær eru of skýrt skráðar á spjöld
minninga vorra til þess, að geta
á stuttum tjma máðst af þeim.
pær hafa oft komið, og munu enn
um langan tíma koma ósjálfrátt
fram í hugann, og glæða og vekja
þjóðræknistilfinninguna og það
góða hjá oss. pað er skrítið, en
ætti ekkert íslenzkt heimili að
vera,^-en að lesbókum að heiman,
sem taka við af stafrófskverunum,
hefir það verið fundið, að efnið í
þeim væri svo ólíkt því sem börn
hér sæu fýrir sér, að bækurnar
yrðu þess vegna torskildari, og
börnin hefðu minni áhuga fyrir
lestrinum. — Og svo síðast en ekki
sízt mun félagið hafa í huga, að
maður eða menn séu sendir út af
örkinni tif þess að glæða áhuga
íslenzks fólks, og sérstaklega ís-
lenzkra foreldra á því, að tala ís-
lenzku á heimilunum og kenna
börnum að lesa hana. Ef íslenzka
er töluð á heimilunum, geta börn-
in ekki komist hjá því að læra
hana, og kunna 5—6 ára gömul.
Eftir það er handvömm að láta
þau tína henni. En verður þetta
ekki æði erfitt og kostnaðarsamt ?
Eg skal drepa á hvernig eg held
að þessu mætti haga, svo auðvelt
og kostnaðarlítið væri. Maður sem
kunnur væri oss og fær væri til
og áhuga hefði fyrir málefninu,
heimsækti þá staði er íslendingar
búa á, og héldi tölur til að vekja
áhuga fólks, og útvega 2 eða 3
menn í hverri bygð eða pósthúsum-
dæmi til að hafa mál félagsins
með höndum þar. pessir menn
færu heim á hvert einasta ís-
lenzkt heimili, og legðu þar grund-
völl fyrir því, að börnunum væri
kend íslenzka, og foreldrarnir
væri bæði hvattir til að tala hana
og halda leskenslu barnanna uppi.
Langur tími þyrfti ekki að fara í
hér, að minsta kosti, þar
flest íslenzk heimili
að
lesa íslenzku enn þá. En að byrj-
að væri á þessu nú þegar, álít eg
samt nauðsynlegt, því það er því
auðveldara, sem fyr er byrjað á
því, og þar af leiðandi einnig
minni kostnaður því samfara. Að
því er viðhald tungu vorrar snert-
ir, sé eg engan annan veg til þess
en þennan, að hún sé töluð á heim-
ilunum og börnunum kend hún
þar. Og ómetanlega mætti mikið
gera í þá átt, með þeim hætti er á
hefir-verið bent, ef viljann aðeins
brysti ekki. Mér er nær að halda,
að íslenzka gæti haldist hér við í
það óendanlega, ef þeirri óbrotnu
reglu yrði komið á og henni fylgt.
petta er það, sem mér virðist
það mun þó satt, sem sagt hefir vera verkefni félagsins á byrjun-
verið, að fagurt landslag vekji ar-skeiði þess. Hversu miklu að
skáldskapar- og lista-gáfu manns- þag kemur í framkvæmd af því
ins íslandi er viðbrugðið fyrir er auðvitað undir því komið, hvað
náttúrufegurð.- Slítum vér oss al- tala félagsmanna verður há eða
gerlega frá því, og þurkum með
öllu myndirnar, sem vér eigum
þaðan geymdar í meðvitund vorri,
út, er eg hræddur um, að vér get-
um ekki sagt, að vér séum hættir
að sléttum kaupum við að vera ís-
lendingar, heldur höfum vér þá
um leið tapað sjónum á sumum
betri hugsunum sem í sál vorri
búa, því eg held, og það getið þér
einnig athugað fyrir yður sjálf,
að sumt af því fegursta sem oss
um daga og-flætur dreymir hér,
vakni einmitt þegar hugurinn er
bundinn við ísland. En hvort sem
því er svo farið eða ekki, er hitt
víst, að minningin um séttlandið
er oss bæði fersk í huga og kær,
og að oss þykir enn — af tvennu
jafngóðu hér — vænst um það sem
íslenzkt er. Og að vér og niðjar
vorir verndi og viðhaldi því sem
gott og gagnlegt er í fari íslenzku
'þjóðarinnar, er löngun, sem á
djúpar rætur, og virðist vaxa eft-
ir því sem útivistar árin fjölga,
enda er hún sprottin upp af þjóð-
ræknistilfinningunni. Af þeirri
rót er pjóðræknisfélag Vestur-
Islendinga einnig runnið.
lág. Félagið leysir ekki mikið
verk af hendi, ef fáir sinna að
styðja þáð með því að gerast fé-
lagsmenn; verði aftur á móti
margir til þess, eins og mig uggir
að verði, (því eg hugsa, að allir
Vestur-íslendingar gangi í það
með tíð og tíma), þá munum vér
sjá, að félagið hefir ekki verið til
einskis stofnað.
Eins og vér munum, var pjóð-
ræknisfélagið stofnað síðastliðið
vor. Og til hvers er nú það félag,
og hvað ætlar það sér að gera ? Að
því er starf félagsins snertir, hef-
ir ekki mikið kveðið að því síðan
það komst á fót. Aðal-starf þess
hefir verið að safna félagsmönn-
um, og það verður ef til vill aðal-
starf þess fvrsta árið. önnur
verkefni þess hvíla einnig mjög á
því, þar sem félagið hefir engar
aðrar tekjur en árstillög félags-
manna. Eg tek þetta hér fram,
meðfram til þess, að fólk sjái, að
það þurfi ekki að óttast að á það
verði lagðir auka skattar eða fjár-
útlát, þó það gangi í félagið, en
það er einmitt það, sem ýmsir hafa
hreyft, er ekki hafa verið kunn-
ugir félaginu. — Annað starf fé-
lagsins á þessu ári hefir forseti
þess sagt að væri útgáfa tímarits,
og ætti fyrsta heftið að koma út
í haust. Hvort það verður ársrit
eða misserisrit, er enn ekki ákveð-
ið. pað rit heldur eflaust uppi
hugsjónum félagsins. — Einnig
hefi eg heyrt sagt, að byrja ætti
á að gefa út ferðasögu Vilhjálms
Stefánssonar. Af blöðunum ný-
lega sáum vér þó að íslendingar
heima væru að bjóða Vilhjálmi
heim; þeirri heimsókn er ekki ó-
líklegt að það fylgi, að ferðasaga
hans verði gefin út þar, og því
verki sé þá létt af höndum pjóð-
ræknisfélagsins hér. — Eitt enn
sem eg hefi heyrt minst á að fé-
lagið muni gera, er að byrja á að
gefa út lesbækur fyrir unglinga.
Stafrófskverin að heiman, hin
nýjustu, eru ágæt, og án þeirra
pegar eg hefi spurt menn að
því, hvort þeir ætli ekki að mnrit
ast í pjóðræknisfélagið, hefir þessi
spurning mjög oft verið á taktein-
um: Til hvers er fyrir okkur að
halda við íslenzku hér? Komumst
vér ekki af með ensku? — Jú,
vissulega komumst vér af með
ensku og meira en það, vér kom-
umst af hér þótt vér værum mál-
lausir með öllu. En eins og það
er mikið betra, að kunna eitt mál
heldur en ekki neitt, svo er það
og nokkru betra að kunna tvö mál
en eitt. pví fleiri tungumál er
vér kunnum, því meira höfum vér
innan vorra andlegu landamæra
og eigum ráð á, af auði þeim er
fólginn er í hinum ýmsu ólíku
þjóðlífum úti um heim. Hve mik-
ill hnekkir það hefir verið fyrir
heiminn, og hve mikið það hefir
tafið framfarirnar í honum, að
aðrar þjóðir hafa ekki vitað um
þau framfara spor, sem átt hafa
sér stað hjá einhverri þjóð sökum
vankunnáttu á tungu hennar,
verður seint held eg metið og
reiknað út til fulls; það er óhætt
að segja, að fram|arirnar hafi oft
algerlega strandað á því. En
sleppum því. Hitt tel eg víst, að
ef vér kynnum ekki íslenzku, þætti
oss nauðsynlegt að læra hana. Af
því vér kunnum hana og oss er hún
handgengin, sést oss oft yfir
kostina sem því fylgja að kunna
hana, þó ótrúlegt sé. En þetta má
er hún lykillinn að norrænunni, og
skýrir frá einu því þrekmesta
þjóðlífi, í andlegum og líkamleg-
um skilningi, sem uppi hefir verið.
Að fyrirmyndir fyrir heiminn sé
þar hægt að finna, efa þeir ekki,
og heyrist því oft hreyft nú, að ís-
lenzkuna beri að gera að skyldu-
námsgrein við alla hærri skóla út
um heim á sama hátt og grísku
og latínu. Við að kynnast ís-
lenzkunni, hafa útlendingar kom-
ist að þessu, og hafa verið fljótir
að færa sér það í nyt. Sem dæmi
þess er lýðskólahreyfingin, sem
fyrir skömmu ruddi sér til rúms
um öll Norðurlönd, og er viður-
kend út um heim allan. Hvaðan
skyldi hún nú vera sprottin?
Höfundur hennar viðurkennir að
hafa fengið fyrst hugmyndina um
það skólafyrirkomulag er hann
las um skólafyrirkomulagið á Hól-
um í Hjaltadal til forna úti á ís-
landi í íslandssögu. Hafandi að
minsta kosti þetta ótvíræða dæmi
af því fyrir augum að íslenzkan og
það sem íslenzka þjóðin á í fórum
sínum sé nothæft, ætti að vera nóg
til þess, að færa oss heim sanninn
um það. En er því nú að heilsa? Á
sama tíma — svo að segja — og
þessu fer fram, erum vér Vestur-
íslendingar, að velta því fyrir oss,
hvort það borgi sig, að halda hér
við íslenzku!
En er nú ekki upp talið það, sem
heimurinn getur lært af íslenzku-
kunnáttu, og er þetta ekki það
eina, sem hann hefir af henni
lært? Nei — hann hefir lært
meira. Af forn-íslenzkum fim- og
fráleik, hefir heimurinn sann-
færst um gildi fimleika-kenslu,
og hefir því gert hana að einni af
skóla-skyldu-námsgreinunum við
flest alla skóla, háa sem lága. Og
hann á þó meira ólært af íslenzku,
en hann hefir enn þá lært. Hvað
er t. d. um alþingi hið forna? Jón
sagnfræðingur segir meðal annars
í “íslenzku þjóðerni”, — ættjarðar
óðnum, sem íslendingar ættu að
vera fermdir upp á með kverinu —
“að alþingi hið forna hafi vakið
þá persónulegu sjálfstæðistilfinn-
ingu, sem hafi verið aðal einkenni
íslenzku þjóðarinriar á sögu-öld-
inni; að það hafi, með sínum op-
inberu löggjafar- og réttar-störf-
um, veitt almenningi þá fræðslu
er ekki sveif í lausu lofti, heldur
hafi sett einstaklingana í lifandi
samband við sína þjóð; að alþingi
hafi í fylsta skilningi verið skóli
fyrir lífið.” — Má nú ekkert læra
af þessu? Hvers konar skólar eru
þingin hér, t. d. ? Vekja þau rétt-
armeðvitund eða sjálfstæðistil-
finningu mannsins? Séu þau skóli
í nokkrum skilningi svo tali taki,
er eg hræddur um að það sé á svip-
aðan hátt og í biblíunni segir um
hvatir heimsins. En það er, að þær
liggi í hinu illa..
pá eru fornsögurnar íslenzku,
hvernig þær eru skrifaðar. Á
r.okkur þjóð slíkan spegil af þjóð-
lífi sínu, sem þær eru? Er víða
brugðið upp slikri birtu yfir eðli
og rök mannlífsins, sem í sumum
þeirra? Eitt af því, sem nú er tals-
vert talað um er það, að mann-
kynssöguna verði að skrifa öðru
vísi hér eftir en hingað til hefir
átt sér stað, að Jiún verði að fræða
meira um aldarhætti og þjóðlíf
hinna. ýmsu tímabila, en láti ekki
aðal-fræðsluna vera ártöl og
kongaraðir eða dautt yfirlit. En
hvert ættu þá mannkynssögu höf-
undar að snúa sér? Gætu þeir
fengið fegurri þjóðlífs sögur og
Ijósari, en íslendingasögurnar, sér
til fyrirmyndar? Aðal mark og
mið sögunnar er fólgið í því, að
tengja hinar yngri og eldri kyn-
slóðir saman. petta gera sögurn-
ar íslenzku svo rækilega, að fáar
nútíðar þjóðir eru — ef til vill — í
eins nánu sambandi við sína forn-
þjóð sem íslendingar. Og það, að
ísland eða menning þess stendur
þeim þjóðlega merg, gefur
því líka glæsilegustu vonir um
fagra og langa framtíð. Er það
einskis vert?
Eitt, sem mig langar til að
benda á enn, er kvöldlesturinn
heima. Eflaust á hann mikinn
?átt í því hve gáfuð íslenzka þjóð-
in er. Tökum gamla fólkið ís-
lenzka hér, sem alið er upp í þess-
um “skóla” t. d. pað er alveg ó-
segjanlegt hvað þekking þess á
mannlífinu er oft djúp og víðtæk.
Um alt það er snertir mannlegt
Eina Meðalið
Unnið úr Ávöxtum
Óviðjafnanlegur árangrr, Sem
“Fruit-a-tive»“ hafa leitt í ljó*.
Ein ástæðan fyrir því, að “Fruit-
a-tives” hefir orðið til svo mikillar
blessunar þeim, sem þjást hafa af
Harðlífi, Lifrarveiki, Meltingarleysi,
HöfuSverk, Magnleysi, Blöðrusjúk-
dómunt, Gigt, Bakverk og Ecsema, á-
samt öðrum húðsjúkdómum, er sú,
að það er eina meðalið í heiminum
unnið eingöngu úr jurtasafa.
í því eru samblönduð lækningar-
efnin úr eplum, appelsínum, sveskj-
um, fíkjum, ásamt öðrum tauga-
styrkjandi og hressandi ávöxtum.
50c. hylkið, sex fyrir $2.50, reynslu
skerfur 25c.. Fæst í öllum lyfjabúð-
um eða sent gegn ’ eftirkröfu frá
Fruit-a-tives, Limited, Ottawa.
ekki villa oss sjónir. Að vita ekki
hvað vér höfum átt fyr en það er ^ "um 7rsakir““og‘afíe'Íðingar
, n0gU æmtl en Útyfir ýmsra óbeinna atvika, um lífið eins
og vér verðum allir að lifa það,
tekur—ef á oss sannast—í þessu
efni.
En hvað er það þá sem íslenzk-
an hefir meðferðis, sem þess er
vert, að henni sé haldið við? Á
hún nokkuð það í fórum'sínum,
sem heiminum er gagn að? Er
það sem íslenzkt er ekki alt með
þann ellibelg yfir sér, sem gerir
því ómögulegt að eiga samleið með
umheiminum? Svo hugsa og
spyrja ýmsir, er grafið hafa sig
svo djúpt ofan í hagana hér, að
þeim er byrgð útsýn til ættlands-
ins gamla.
Fyrsta og óhlutdrægasta sönn-
unin fyrir því að eitthvað sé að
læra af íslenzkunni er það, að út-
lendingar keppast við að læra
hana, og telja sig lítt mentaða, ef
þeir vita engin deili á henni, enda
torskilið, dularfult og óráðið, um
það virðist skilningur þess sannari
og fullkomnari, þó hvorki “dramb-
ist það eða digrist” af því, en hinna
efnilegu afkomenda þess út úr nú-
tíðarskólunum hérlendu. Hvernig
stendur nú á þessu? Er, hér ekki
um fyrirmynd að ræða og hana að
marki í mentalegum skilningi?
Mikil áhrif og góð er eg viss um
að það hefði, að börnin okkar læsu
fyrir okkur það sem gott og gagn-
legt væri að heyra. Lestur upp-
hátt hefir það ávalt í för með sér,
að sá er les verður að skilja það
sjálfur sem hann les, því annars
getur hann ekki látið aðra skilja
sig. pað kemur í veg fyrir allan
flausturs lestur. Og þar í er
menta gildi af lestri fólgið.
Svona mætti lengi til tína.
Figum vér nú að láta útlendinga
gera sér gott af þessu, láta þá til-
einka sér það, og flytja heiminum
það svo sem nýjan boðskap, til-
orðinn og ofinn úr þeirra eigin
hugsana-kerfi? Sjáum vér ekki
þegar á þetta er minst, hvað til
vor friðar heyrir? Vér Vestur-ís-
lendingar höfum það fáheyrða
tækifæri, að standa með annan
fótinn yfir í norrænunni, en með
hinn yfir í því þjóðlífi, sem út
breiddast er um heiminn. Ætti
nokkrum að vera það nær en oss,
að flytja þessi íslenzku og nor-
rænu áhrif yfir í hérlenzkt þjóð-
líf ? Er það ekki blátt áfram hlut-
verk vort og framtíðar starf hér,
úthlutað oss af forsjóninni um
leið og vér fórum frá íslandi, að
reynast því' þeir drengir, að út-
breiða það sem það á gott til, að
útbreiða frægð þess?
í þessu sem eg hefi nú bent á
eða því um líku, verður eflaust
framtíðar-stefna og starf pjóð-
ræknisfélagsins fólgin. Eigi það
að koma nokkru í verk af því, svo
vel sé, þarf það á óskiftu fylgi
allra Vestur-íslendinga að halda.
En eins og enn standa sakir, virð-
ist félagið ekki eiga því láni að
fagna. pað eru sagðir verða á því
ýmsir því agnúar, sem olla því,
að menn geta ekki verið því fylgj-
andi. pað er nú sjálfsagður hlut-
ur, að félag þetta sé ekki fremur
en önnur félög hér, sniðið svo eft-
ir allra höfðum, að ekkert megi út
á það setja. pað er fátt sem ekki
má finna eitthvað að. Ein fríðasta
mær Englands og viðræðu-skemti-
legasta var einu sinni borðmær
svertingja konungs eins frá
Afríku, er heimsótti England.
pegar svertingja konungurinn fór
aftur heim, sagði hann í þakklæt-
is skyni að skilnáði, að það vissi
guð, að mær þessi væri fögur, —
og óviðjafnanleg með öllu væri
hún, ef hún væri svört og feiti
— Lög og fyrirkomulag pjóð-
ræknisfélagsins geta að einhverju
leyti verið öðruvísi en menn æskja,
eða teldu hagkvæmast. En slíkt
ættu menn ekki svo mjög að setja
fyrir sig; félagið er enn ungt, og
stendur eflaust til bóta. Gerum
oss grein fyrir ástandi voru, ef
vér komum oss ekki saman um
þetta mál, að ástandið er það, að
einstaklingsástríðurnar hafa orð-
ið þjóðernis-tilfinningunni yfir-
sterkari í huga vorum. Bæði eru
öfl þessi sterk, og bæði eru þau
rótgróin í íslendings-eðlinu. Á
það skyldum vér líta. Hvað segir
ekki sagan oss um þau? Á meðan
þjóðernis-tilfinningin var sterkari
og ráðandi aflið í hugum lslend-
inga, var þeirra gull- og blóma-
öld. pá héldust frelsi og framför
og sjálfstæði í hendur. lslenzku
þjóðerni leið aldrei betur en þá,
og þá ríkti friður og eindrægni
hennar á meðal. En þetta breytt-
ist. pegar kemur fram á 13. öld-
ina hnignar þessu afli í hugum
landsmanna, og einstaklingsástríð-
ur verða því yfirsterkari. Og hver
verður afleiðingin af því? Ham-
ingjan hjálpioss! Sundrung og
ófriður halda þá innreið sína í
hugi manna, og Sturlunga öldin
byrjar. ísland er ósamtaka í öll-
um greinum, og skeytir ekki að
verjast útlendum árásum. Frelsi
þess er að því tekið, og kúgun
kemur í þeSs stað, og hnignun og
afturför á sér stað í öllum grein-
um, andlegum og líkamlegum;
það er eiKs og fokið sé í hvert
skjól, og alt hjálpist að því að auka
á ógæfu landsins. En öll él létta
um síðir. pjóðin raknar aftur við
sér. Ýmsir ágætis menn verða til
þess að glæða svo þjóðernistilfinn-
inguna, að hún verður aftur ein-
staklingsástríðunum yfirsterkari.
Og þá birtir aftur yfir fslandi.
peirri þjóðernisvakningu var vel
haldið áfram eftir að Fjölnismenn
komu til sögunnar, og Jón Sigurðs-
son, sverð og skjöldur frelsisins
og sjálfstæðisins, og Jónas Hall-
grímsson, sem hóf íslenzkuna upp
í hærra veldi fegurðar og lista, og
—síðast en ekki sízt, trúarskáldið
Hallgrímur Pétursson, sem á und-
an þeim öllum braut ísinn. skáldið
er, “svo vel söng, að sólin skein í
gegnum dauðans göng”. Upp af
þeirri þjóðernisvakningu, er þess-
ir ágætis menn, og ótal margir aðr-
ir ónefndir, héldu svo vel uppi,
hafa allar hinar glæsilegu fram-
farir íslands á seinni árum, og
frelsið, og nú siðast fullveldið,
sprottið.
Gefum gaum að þessum gangi
sögunnar. Getum vér ekkert lært
af honum, að því er þjóðræknis-
félagið og hina tvískiftu afstöðu
vora til þess snertir? Er ekki af
þessu sjáanlegt fyrirfram, hvern-
ig fara muni fyrir því, ef ástríður
vorar leika lausum hala og fá ó-
heftar að skáka þjóðernistilfinn-
ingunni í huga vorum? Getur það
farið öðru vísi en sagan sýnir oss
og sannar að það hafi áður farið?
Eg held ekki.
Nei —: á Sturlunga-aldar-andan-
um í oss verðum vér, í þessum efn-
um sem öðrum, að hafa gætur.
Gerum vér það, getur alt farið vel.
Ef eg mætti leggja nokkrum það
sem eg álít holt ráð, er það það, að
styðja pjóðræknisfélagið og gerast
félagi þess. Sé eitthvað að félag-
inu, sem eg ber ekki á móti að geti
verið, þá ætti að vera innan hand-
ar enn að laga það. Lognist félag-
ið nú út af, er eg hræddur um að
gangi seint að reisa það á fætur
aftur.
pegar um viðhald þjóðernis vors
hér hefir verið að ræða, hafa menn
stundum spurt á þá leið, hvað ætt-
jarðarást, sem allur þessi þjóðern-
is- þeysingur er sprottinn af, sé,
hvort hún sé annað en rugl. pað
er nú síður en svö, að eg geti sagt
hvað ættjarðarást er, þó að eg viti
að hún er til og að vér hennar
vegna kjósum viðhald íslenzks
þjóðernis og óslitins sambands við
ísland. En þegar eg hefi hugsað
um það, hefir mér dottið í hug
kvæðið “Farfuglinn” eftir porst.
Erlingsson. Skáldið spyr þar
hversvegna að hinir svo kölluðu
farfuglar leiti heim til Islands
með hverju vori. Hví una þeir
ekki í heitu löndunum, þar sem sí-
feld sól og sumar er? Hví fara
þeir af stað, og leggja jafnvel líf
í sölur fyrir að komast á miklu
kaldari stað en þann er þeir eru
á? Skáldið svarar því þannig, að
farfuglarnir sæki heim, þó sumar-
ið sé þar hvorki heitt né langt, af
því, að hjarta þeirra slái léttara,
og fjöllin taki þar betur undir
söng þeirra, en annars staðar.
Skyldi því ekki vera eins farið með
ættjarðar ástina? Ætli að þrá
okkar Vesur-íslendinga heim, eða
löngunin til að vera að einhverju
svipuð þrá farfuglanna, sé
svipuð þrá farfuglanna, sé ekki
sprottin eins og hún af því, að
hjarta vort slái léttara undir hin-
um heiða stjörnusal sem yfir döl-
unum á íslandi hvílir heldur en
hér, eða á nokkrum öðrum stað?
HEIMSINS BEZTA
MUNNTIÓBAK
COPENHAGEN
Hefir góðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
nóvember 1857. Ólst hún upp með
foreldrum sínum þar til hún gift-
ist eftirlifandi manni sínum Guð-
mundi porleifssyni 1883. Komu
þau hjón til Winnipeg 1890 og
dvöldu þar 1 borginni þangað til
árið 1903, að þau fluttu alfarin út
til Álptavatns-bygðar og tóku þar
land skömmu síðar og bjuggu á
því þar til hún dó. pau hjón eign-
uðust 5 börn. Dóu þrjú í æsku en
tvö lifa, Sigríður gift Philip Wolf
til heimilis í Calgary, og Jón, sem
er fyrir búinu heima. Vilborg sál.
var greind og góð kona, umhyggju-
söm og trúföst eiginkona og ástrík
móðir barna sinna, sem sýndi sig
bezt í því, hvílíka umhyggju og
nákvæmni hún sýndi kramarbarni
sínu, er hún svo að segja bar á
höndum sér dag og nótt. Hún var
einlæg og hreinskilin og rækti
verk sinnar köllunhr með trú-
mensku og í guðsótta. Hennar er
því sárt saknað af ástvinunum og
öðrum er þektu hana.
Með ráðdeild og trúmensku vann
hún æfistarf sitt í kyrþey meðan
heilsa og dagur entist og við lát
sitt gat hún litið yfir mþrg og vel
notuð starfsár.
Ástvinir og vinir fórna henni
tárum hreinnar elsku fyrir ást
hennar og trygð og trúmensku, og
minning hennar lifir sæl og ljúf í
hjörtum þeirra alt til endurfunda.
Blessunarrík verður þeim minn-
ing hennar. J.
þriðjudag hvers mánaðar, og að
þeir séu bæði skemtandi og fræð-
andi efnis. — Samþykt var að hafa
ekki fundi um há-annríkistímann,
svo næsti fundur verður eigi fyr
en annan þriðjudag september-
mánaðar.
Efni þess fundar verður aug-
lýst síðar.
Guðm. Sigurjónsson.
Ritari deildarinnar.
<<Frón,,
Svo heitir pjóðræknisfélags-
deildin í Winnipeg. Hún var
stofnuð hinn 8. dag síðastliðins
júlí. pann dag voru samþykt lög
fyrir deildina og kosin stjórn. En
með því að tími entist ekki til
kosninga fasta-nefnda og ýmsra
annara starfa, sem heyrir til stofn-
fundinum, var áframhald hans
hinn 22. s. m.
Hér fara á eftir nokkur aðalat-
riði þess sem gjörðist á stofn-
fundinum.
Stjórn deildarinnar skipa:
Arngrímur Johnson, forseti.
Guðm. Sigurjónsson, ritari.
Gunnar J. Goodmundson, féh.
Séra R. Marteinsson, vara-fors.
Ólafur Bjarnason, meðráðam.
Kosnar voru fjórar fastanefnd-
ir. pær skipa:
pjóðræknisnefnd.
Jón J. Bildfell.
Friðrik Swanson.
Arngrímur' Johnson.
Útbreiðslunefnd.
Páll S. Pálsson.
Mrs. Finnur Johnson.
Gísli Jónsson.
. Prógramsnefnd.
Hjálmar Gíslason.
Guðmundur Sigurjónsson.
Séra Rúnólfur Marteinsson.
Fjármálanefnd.
Ásmundur P. Jóhannsson.
Gunnar J. Goodmundson.
Ólafur Bjarnason.
Árstillag félaga til deildarinnar,
er hið sama og til pjóðræknisfé-
lagsins sjálfs, svo þeir sem nú
þegar eru félagar þess, og hafa
greitt því tillag sitt, eiga inn-
kvæmt í deildina, án nokkurs
gjalds. Árstillag unglin^a frá 10
til 18 ára aldurs, eru 25 cent og
barna innan 10 ára 10 cent.
Ákveðið er að fundir séu tvisvar
í hverjum mánuði, annan og fjórða
Fjárhagur Islands.
í árslok 1917 var efnahagsreikn-
ingur landssjóðs þannig eftir
skýrslu ráðherra:
Eignir: Kr.
Penjngar í sjóði 31. des-
ember 1917 ........ 1675933.60
Ýmsir sjóðir ....... 6021199.32
Verðbréf ........... 1585300.00
Jarðeignir ......... 2120773.00
Hús og lóðir ....... 4146300.00
Vitar o. fl.......... 661200.00
Símakerfin ....... 2445000.00
Skip (gufuskipin þrjú) 3021967.89
Innieign í landsverzlun 5660659.05
Varasjóður landsverzl. 1073381.92
Samtals 28411714.92
Skuldir: Kr.
Lán úr ríkissj. Danm.
frá 1908 (til síma) 233333.31
Lán hjá dönskum böfok-
um (1909) .......... 1075000.00
Lán hjá Stsdsanstalten 212499.98
Lán hjá dörrekum bönk-
um (1912) ........... 333333.33
Lán hjá Stóra norræna
ritsömafél (1913) .... 465210.33
Lán hjá Landsbankan-
um ................... 96000.00
Lán hjá Stóra norræna
ritsímafél. (1917) .... 496323.33
Lán hjá Handelsbanken 2000000.00
Lán hjá dönskum bönk-
um (til landsvelzl.) 6000000.00
Lán hjá ísl. botnvörp-
ungaeigendum ....... 2782533.35
13694233.63
Eignir umfram skuldir 14717471.15
28411714.78
Frá þessu dregst svo aftur
tekjuhallinn á fjárhagstímabilinu,
alls 3,500,000 kr. (þar af 1 miljón
á árinu 1917). Eftir því hefðu
eignir landsins átt að vera rúm-
lega 11 miljónir í árslok 1918.
—ísafold.
Anðiátsfregn.
Vilborg Jónsdóttir lézt 16. júlí
á Almenna sjúkrahúsinu í Winni-
peg úr sullaveiki. Hún var dóttir
hjónanna Jóns Jónssonar og Mar-
grétar Arnfinnsdóttur á Unaósi í
Hjaltastaðaþinghá í Norður-Múla-
sýslu á íslandi og fæddist þar 23.
KENNARA VANTAR
fyrir Thingvalla S. D. No. 108, frá
15. september til ársloka 1919.
LTmsækjendur verða að hafa ann-
ars stigs kennarapróf. Tilboð
sem tiltaka kaup sendist til und-
irritaðs fyrir 10. september.
S. Johnson, ritari.
Churchbridge, Sask.
I
Bókalisti
Kirkjufélagsins
Aldamót, 1893—1903. Ár&angur-
inn kostar I kápu............ 45c
Áramót, 1905—1909. VerTS ár-
GjörSabækur kirkjufélag'sins, ár-
gangurinn á ............;.... 15c
Handbðk sunnudagsskðlanna .. lOc
Bandalags sálmar, I kápu ..... 25c
Nýjar biblíusögur. Séra Fr. Hall-
grímsson. 1 bandi ........... 40c
Ljð8 úr Jobsbðk eftir Valdimar
Briem, í bandi .............. 50c
Jðlabðkin, I. og II. árg, hvor á .35c
Fyrirlestur um ViShald islenzks
þjððernis 1 Vesturhelmi. Eftir
Gu8m. Finnbogason ............ 20c
Ljósgelslar nr. 1 og nr. 2. Ar-
gangur (52) 25c
Fyrstu Jðl, I bandi .......... 75c
Ben Húr. J>ý8ing Dr. J. Bjarna-
sonar; í bandi meS stækka8ri
mynd af Dr. J. BJarnasyni . . $3.00
Ben Húr I þrem bindum, me8
mynd ...................... $3.50
Minningarrit Dr. Jðns Bjarna-
sonar, I leSurbandi .... $3.00
Sama bðk, í léreftsbandi.... $2.00
Sama bðk, 1 kápu ........... $1.25
Samolningln—Kostar um áriB . $1.00
Eldri árgangar, hver á........ 75c
Stafrófskver. L. Villhjálmsdðttir
I-II, bæ8i bindin á ......... 50c
Stafrðfskver. E. Briem ....... 20c
Spurningakver Helga Hálfdánar-
sonar ....................... 35c
Spurningakver Klaveness ...... S5c
Sálmabðk kirkjufélagsins—
1 bezta leBurbandi, gylt í sni8-
um ......................$3.00
“India paper”, sama band .. 3.00
LeSurband, gylt I sni8um .... 2.50
Sterkt skinnband, rauS sni8 .. 1.75
Pantanir afgreiSir John J. Vopni
fyrir hönd útgáfunefndar kirkjufé-
lagsins, P. O. Box 3144, Winnipeg,
Manitoba.
Verjið
Yður
Gegn
Tapinu
ÞANN tíma, sem smjöriS er í
ySar vörzlum getlS þér séB um
áS þaS skammist ekki. En eftir
aS þaS hefir veriS sent í burtu, er
þaS undan ýSar vernd. Á lestínni
getur þaS skemst af iliri n\eSferS.
lOddy’s Induratcd Fibreware
BUTTER TUBS ,
verja smjöriS gersamlega I flutn-
ingnum. Pessi ágætu smjörilát
eru vatns og loftheld og veita þvl
örugga vernd. Kollurnar eru létt-
ar og auka því ekki flutnings-
kostna8, en þð svo haldgó8ar, a8
brúka má þær hvaS eftir anna8
án þess á þeim sjái.
Eddy’s kolltir vemda smjör yðar
gegn illri blöndun og spara
auk þess mikla peninga.
The E. B. EDDY CO., Llmlted
IH LL, Canada
Búa og til hinar ágætu Eldspýtur
BLUE MBBON
TEA
Ljútfengt og Sterkt, Hress-
andi, Styrkjandi og Sval-
andi Drykkur
BLUE RIBBON TEA
Reynið það