Lögberg - 01.01.1920, Blaðsíða 6

Bls. 6
LÖGBERG FIMTUADGINN 1. JANÚAR 1920
Verð) vors
að gelslum
Vegi ltfsins ft
P- P- P.
asagsassgggsagssassaasggagsra
Grí msbakkady sin.
Frásaga eftir Karl Andersen.
Guðmundur Þorláksson íslenzkaði.
Allir voru hissa á þessu starfi Helgu, og eng-
inn vissi ‘því hún gjörði þetta. Heimafólkið bar
ósjálfrátt einhverja lotningu fyrir þessu starfi, og
bölvunin, sem bjó yfir þessum stað, >hvarf smátt
og smátt í burtu í augum þeirra, af því að sak-
laust barn gjörði sér far um að afnema hana.
Ferðamennirnir úr hinum sveitunum urðu forviða
Hvað var orðið af Grímsba'kkadysinni ? þeir urðu
sjálfsagft að vera komnir fram hjá henni. Nei!
það gat ekki verið; “ og grasið, sem hérna er,”
sögðu þeir, “Ihér var þó ekki stingandi strá fyrir
nokkrum árum síðan.”
Besti áfangastaður \;ar kominn kringum bóliim.
Það var ekki einungis dysin, sem tók stakka-
skiftum á ‘þessum tíma. Það var líka Helga sjálf.
Hún tók andlegum og líkamlegusm þroska, og
honum fögrum, á þessum missirum. Fegurð og
líf reyndi hún að veita náttúrunni, en náttúran
galt henni í sömu mynd, án þess hún vissi af því.
Blómin sem hún gróðursetti ó hólnum, gátu á sinn
hátt af sér ný blóm í hjarta hennar. Þá var
fjarri, að hún lifði eingöngu fyrir blómin, hún
lifði á fögrum og bliðum draumi svo sem utan við
heiminn, því að hún lét sér eins annt um hin dag-
legu störfin fyrir þetta, og svo var hún bráðþroska
að þegar amma hennar dó, þá gat hún tekið að sér
að vera fyrir búinu, og gjörðist stoð og stitta
föður síns bæði í blíðu og stríðu.
Eitt sumarið kom á eftir öðru, og alltaf var
umferðin, en enginn hljóp nú lengur af baki til að
kasta steinum í dysina, Jrví nú var hún orðin öll að
grasivöxnum hól; alltaf gréri lengra og lengra í
kring um hólinn — og Grímsbakkadysin og holtið
í kring var orðið að fögru grösugu túni.
Svona leit það út eitt vorið í maímánuði.
Fyrsta siglingin frá útlöndum var nýkominn.
Þessi tíðindi spurðust brátt um sveitirnar, og þar
með, að Þorvaldur frá Fagradal væri kominn með
skipinu. Hann hafði verið við háskólann í Khöfu
og hafði nú lokið námi sínu þar með besta
vitnisburði.
“Það verður einhverntíma maður úr honum
Valda litla,” sagði móðir hans, þegar hún heyrði
að hann var kominn úr siglingunni.
“Hafið þið hugsað uppá nokkra handa hocum,”
sagði grannkona hennar, sem einmitt var komin
þegar fregnin barst, Það skyldi þá vera hún Elín
dóttir amtmannsins okkar, því lægra hugsar hann
víst ekki, get eg nærri..”
“ Jú! það íheld eg nú líka,” sagði móðir hans
“Annars fær hann víst sjálfur að náða giftingunni
sinni. Það er raunar ekki þar fyrir: Það
giptiSt víst engin niður fyrir sig, sem á hann.
Faðir hans sat hjá, og hlustaði á þetta samtal.
Honum líkaði samtalið vel, og var konu sinni alveg
samþykkur, enda þó hann gæfi sig ekki fram í það.
Þessu næst var farið að týja sig til ferðar, að
sæfeja Þorvald. Besitu reiðhestarnir voru valdir
til þessarar ferðar og allt var búið út sem falleg-
ast að verða mátti. Magnús gamli var aldrei
vanur að verða u]ipnæmur, þótt eítthvað kærni
fyrir, og þó fór honum að verða heitt um hjarta-
ræturnar, þegar hann hugsaði til alls þess heið-
urs og ununar, sem hann hafði af þessum einka-
syni sínum Hann 'klöknaði líka af gleði, þegar
hann sá Þorvald. Hann var nú orðin hár og
karlmannlegur maður, fluglærður, í frakka og
klæðisfötum með hvítt um húlsinn, en ljóshærður
og hrofckinhærður var hann ennþá og sami mál-
rómurinn, sem áður.
“Guði sé lof, eg sé þig eins og þú varst,
þegar eg sigldi,” sagði Þorvaldur. “Eg þakka
þér, faðir minn, fyrir alla föðurlega góðvild og
ástríki við mig, allt fram á þennan dag.”
“ Sjálfþafckað! ” sagði Magnús, og faðniaði
son sinn að sér. Meira gat hann ekki sagí, en
tárin runnu niður eftir kinnum hans. Þau sögðu
Þorvaldi meira, en orð hefðu getað í ljós látið.
Þeir feðgar riðu nú báðir heimleiðis. Þor-
valdur reið ennþá gráum hesti. því faðir hans
bafði vel munað eftir, hvernig reiðhesturinn
Itans var litur. Margt var nú að tala um, því að
langt var síðan þeir skildu, og Þorvaldur fór fyrst
að læra, og margt var breytt og nólega alt, sem
sem mannahendur náðu til. En náttúran var sií
sama. G rímsöakha fjallið var sama sem það hafði
fjörðurinn sami, og æðarfuglin sat þar en á hólm-
unum, eins og áður.
“Hvar erum við nú, faðir?” spurði Þorvadur.
“Mér finst að eg kannist hérna við mig?”1
Framh.
Dökkálfar og Ijósálfar.
JÓLASAGA
Rituð af J. II. Lindal.
Veðrið hafði verið indælt alla jólaföstuna, sér-
staklega tvær síðustu vikumar, svo að jörðin var
alauð, nema hvað kolmórauðar fannir lágu í gilj-
um lakja og djúpum lægðum í hlé við hóla og
hæðir; þar höfðu þær hlaðist saman í stórhríðun-
n.rri í nóvember-mánuði. Höfðu þessar fannir á-
sett sér að liggja þar allan veturinn.
Berglindimar, sem annars eru hreinar of
tærar eins og kris’tallinn, voru nú dálítið skola-
litar af seitluvatni því, sem sitraði úr bökkunum
ofan í’þær.
Það var á aðfangadag jóla, að Ami á Blöndu-
bafcka og Ragnhildur kona hans, ástmt öllum börn-
unum, sátu að miðdagsverði. Þegar þau höfðu
lokið við máitíðina, segir húsfreyja við bónda
sinn: “Þú hefir efcki mjög annrífct í dag, góði
minn. Viltu ebki sitja inni dálitla stund, að
sfeemta bömunum með skrítlum eða sögu? Beta
litla er alt af tala við mig um jólin. Hún jafnvel
tefur mig.”
Arni talar til barnanna, sem voru fimm að
tölu. Siggi var þeirra elztur, 10 ára, og Beta
yngst, á þriðja árinu, og segir: “Viljið þið koma
inn hingað?” og opnar svefnherbergi hjónanna.
“Já,” segir Gunna; hún var ætíð ör í til-
svöram.
Þegar Ámi er seztur niður og öll börnin hafa
hópað sig í fering um hann, hóf hann sögu sína á
þessa leið:
“Á Breiðavaði, — þið þefckið þann bæ —
bjuggu einu sinni hjón, sem hétu Sigurður og Sig-
ríður. Þau áttu einn dreng, sem Jónas hét. Var
hann beitinn eftir móðurafa sínum, sem var gam-
almenni þar á heimilinu.
Það var siður í þessari sveit, sem nú er lagð-
ur niður, að vinnumenn og þeir aðrir, sem gátu
annrfkis vegna farið frá heimilum sínum, eftir að
heyönnum var lokið á haustin; fóra til fiskiveiða.
Var á íþeim tíma gott fiskiver hér um bil 30—40
mílur héðan. Sigurður á Breiðavaði var ágætur
sjómaður, ætíð formaður og fiskimaður eftir því.
Geðjaðist honum betur að þeirri vinnu, heldur en
hirða um sauðfé og kýr. Þetta haust, sem sögu-
atriðin skeðu, hafði Sigurður á Breiðavaði farið
til fisfciveiða, eins og hann var árlega vanur að
gjöra. Verfíð þessi stóð gjarnast yfir fram að
jólum.
Nofckru fyrir jólin fær Sigríður á Breiðavaði
bréf frá bónda sínum, hvar í hann tjáir henni, að
senda sér hestana daginn fyrir Þorláfcsdag. Voru
öllum fiskimönnum sendir hestar til að flytja fisk-
aflann á heim til búa sinna.
Á aðfangadag var Jónas litli á Breiðavaði—
hann var þá þriggja ára — oft að spyrja móður
sína: “Hve nær kemur pafabi heim?”
“Hann kemur á kvöld,” var vana svarið.
“Kemur hann með rúsínur og tvíbökur?” - -
“Já, og mifcið meira; þeir koma við í kauipstaðn-
um og pabbi kaupir mikið handa okkur,” segir
móðir hans.
“Kaupir pabbi súkfculaði?” — “Já, barnið
mitt.”
Jónas litli rennur á spretti eftir eldhúsgólf-
inu og hrópar: ‘ ‘ Gaman! gaman! Eg fæ súkku-
laði og mamma ætlar að gefa mér fcerti.”
Jónas litli lék nú allsoddi. Jólin vora að
feoma. Af því veðrið var svo inndælislega blítt,
fór Jónas litli út eftir miðjan daginn. Nú var
enginn snjór og bæjarhlaðið var þurt eins og á
sumardegi. Hugsaði hann sér nú að nota öll þessi
góðu tækifæri: blíðviðrið, þurt bæjarhlaðið, sem
var siléttur leikflötur, og svo anda að sér hinu
hreina og hressandi útiíofti. Það var eitthvað
annað, en loftið í eldihúsinu, 'Sem var fult af
eimyrju og matargufu. f
Einhvern tíma síðla dagsins — dagar eru
stuttir á íslandi í skammdeginu — mintist 'hús-
freyja þess að hún hafði efcki séð drenginn sinn
um nofckurn tíma. Dettur henni í hug að fara út
og grenslast eftir, hvað tefji hann, að hann ekki
komi inn til hennar. Fer nú húsfreyja í snatri út
að svipast eftir barninu. Hleypur ihún í kring
um allan bæinn og kallar, en alt er árangurslaust.
Þegar hún verður einsfeis vísari, bemur henni til
hugar að fara inn í baðstofu. Vora þar tvær kon-
ur að tóvinnu.
Þegar húsfreyja spyr þær eftir barninu, segja
þær að það hafi ekki fcomið þar síðan borðað var.
Fara þær nú allar út að leita að leita að barninu.
Skifta iþær sér um Öll f járhús og fjós. Fjármaður
var þar hvergi, heldur úti í haga, að svipast eftir
satíðfénu.
Þegar konurnar verða einsfcis varar í pen-
ingshúsunum, fóru þær út um túnið, sem var mjög
þýft. Vel gæti verið, að barnlð lægi niðri hjá ein-
hverri þúfunni. Þær kölluðu og hrópuðu, það
voru einu úrræðin. Fór nú lífca nóttin að slá aín-
um slæðum yfir lóð og lög, svo sjón þeirra varð
efcki lengur að notum. Fara þær þá heim að bæj-
arhúeum, eyðilagðar af þessu sorgar tilfelli, þó
náttúrlega helzt móðirin.
Nú víkur sögunni aftur til bamsins, þar sem
það Ihafði farið út fyrir dálitla hæð, er var sunnan
við bæjaiMaðið. Var Jónas litli að dunda við að
reita saman gras handa bestunum, sem hann átti
inni í hesthúsi því, er Jón smali hafði búið til.
Einhverju sinni verður Jónasi litla litið upp frá
starfi sínu. Sér hann þá mann standa þar all-
nærri. “Ó, pabbi! ” ihrópar barnið, í því það í
snatri rís á fætur. Þessi maðúr, sem baminu
sýndi'st vera pabbi sinn, talar ekfcert og ekki bær-
ist hann nær barninu. Vappar nú bamið á stað til
pabba síns, «em það hyggur vera. Þegar barnið
nálgast mann þenna, sér það að hann heldur á
bréfpoka í hendinni og hangir rúsínuhrísla niður.
Sömuleiðis sér þarnið, að maðurinn heldur á ein-
hverjum sfcínandi guillroðnum hlut. “Gefðu mér
rúsínu, pabbi!” kallar barnið. Neytíti nú barnið
állrar orku til að ná í föður sinn, sem það áleit
vera. . Færist nú leikur þeSsi nokkuð út á túnið,
sem var stórþýft og vatsnpollar í sumum lautun-
um. Einhverju sinni veltur bamið ofan af stórri
þúfu og lendir niður í djúpa laut, þar sem vatns-
pollur varð undir. Missir nú baraið allan kjark
og fer að gráta. Liggur þarna nofckra stund með
þungum grátefcka. Loksins hrópar það upp:
“Mamma! mamma!” Tektír barnið nú snögt við-
Ifragð og stendur upp og rennur talsvert vatn úr
fötum þess; ætlar það nú að fara beim, og kallar:
“Mamma!” Sér þá barnið ekki bæjarhúsin, þar
sem það er svo lágvaxið á millum hinna stóra
þúfna. Leggur nú barnið á stað; en í stað þess að
snúa heim að bænum, snýr það í öfuga átt og fjar-
lægist bæinn. En barnið Ihafði ekki ha'ldið lengi
áfram, þar til það fellur aftur ofan í djúpa og
skoramyndaða laut. Var það nú alt dofið af
kulda, svo það gat ekki hreyft sig.
Einhvers staðar í ljósheimum, sem eru uppi
yfir jarðríki, vora tveir ljósálfar eða andar á ferð.
Höfðu þeir verið sendir af yfirdrotnum sínum til
að fara um víða geima til að líta eftir, ef einhverj-
ir, sem nýkomnir eru frá jarðríki, þurfi leiðsögn
og hjálpar við. Englar þessir eru brjóstgóðir og
hjálpa mörgum sálurn, sem eru viltar og þurfa
ýmsar hjálpar við.
Þegar englarnir höfðu flogið um víða geima
— þeir hafa allir vængi—, og engan fundið í þetta
sinn, sem þurfti hjálpar við, segir annar engill
inn: “Eigum við ekki að bregða ökkur niður til
jarðríkis?” Hinum fanst þetta iheillaráð, og er
fús í þá ferð. Leggja þeir nú á stað til jarðríkis
og fljúga þar yfir lög og láð.
Loksins sér annar engillinn, hvar barnslíkami
liggur niður á milli tveggja stórra þúfna. Stefna
nú englarnir flugi sínu þangað. Þegar þeir þreifa
á líkamanum, er ihann allur mjög kaldur, nema
undr handleggskrikunum og í kring um hjartað.
Eftir litla stund sjá þeir (englarnir) barnshöfuð
koma í ljós upp frá andliti líkamans. Það var svo
undur lítið. Svo verður þetta að heilum líkama.
En hvað þetta barn var lítið! Á stærð eins og
brúða. En það var svo undur fagurt, miíkið feg-
urra, heldur en jarðríkis börn eru. Þá segja engl-
arnir: “Við skulum flytja þetta fagra bam upp í
bamaheimilið í ljósaheimum.” Og þeir flugu með
það upp til ljósheima. Þegar þeir komu þangað,
fóra þeir beint til frúnna, sem hafa umsjón yfir
bamáheimilinu, og sögðu: “Við höfum fundið
þetta barn niðri á jarðríki. Sjá Ihvað það er Ijóm-
andi fagurt!” En hvað litla barnið hafði stækk-
að. Nú var það orðið eins stórt eins og Jónas
litli var, þegar hann var að leifca sér á bæjarhlað-
inu á Broiðavaði.
“ Já,” segja frúrnar, “þetta er yndislega fag-
urt barn; við erum glaðar yfir að fá það. ” Og
nýkomna barnið var flutt inn í stóru barnahöllina.
Ó, hvílfk höll; hvíiík birta! Hvergi á jarðríki
er hægt að finna eins stóra böll, og sem er eins
björt eins og þessi hölL Hún heitir: Barnaheimil
ið í Ljósiheimum.
Og þegar nýkomna barnið var komið inn í
þennan mifcla barnaskara, þá flykkjast þau utan
um það með fagnaðarlátum, og vildu helzt lyft því
upp og bera það yfir alla höillina, svo það sæi alt
sem bezt.
“Hvað heitir þú?” spurðu nú börnin. “Eg
heiti Jónas,” svaraði hann. “Við viljum hafa
þig hjá ofekur.” Þá segir Jónas: “Hvar er hún
mamma ?” “Áttu nokkra mömmu ? ’’ spyrja börn-
in. “ Já, hún mamma mín.” Þá segja 'börnin:
“Við skulum fara til englanna og spyrja þá um
hana mömmu hans Jónasar litla.”
Þegar börnin spurðu englana um mömmu
Jónasar, sögðu þeir: “Við sáum enga mömmu;
það var enginn jarðríkis-búi þar sem við fundum
litla barnið.” Svo segja englarnir: “Jú, Jónas á
mömmu. Aumingja mamma hans! Við verðum
að hugga hana.” Og þeir fóru á stað að hugga
hana mömmu hans Jónasar litla. Fundu þeir hana
liggjandi í rúminu sínu, og hún var að gráta, og
efckinn var svo mikill, að hún hristist í rúminu.
“ Við skulum svæfa hana, svo hún hætti að gráta”,
sögðu englamir. Og þeir svæfðu hana og flugu
með hana upp í Sólheima og sýndu henni barnið
sitt. En hún mátti efeki koma til þess eða snerta
það. Þegar hún sú hvað barninu sínu leið vel í
stóra barnasfcaranum, varð hún róleg og sagði:
“Blessuðu barninu mínu líður svo miklu betur
l ii, iheldur en hjá mér. Eg vil lofa því að vera.”
Þegar öldungurinn hann Jónas, móðurafi
Jónasar litla, sem nú var nærri lagstur í kör,
heyrir um þetta sorglega tilfelli, segir hann í
þungum móði: “Þetta heiinili hefir orðið fyrir
álfabræði.” Enn fremur segir hann: “Það var
óþarfa tiltæki af Sigurði i haust, að sprengja
steinana úr Álfahöllinni. Hann gat fengið nóg af
öðru grjóti í þetta nýja fjárhús, sem hann ætlar
að byggja.”
Fyrir hér um 'bil 53 áram fcom fyrir tilfeM
úti á Islandi þann veg, að þriggja ára gamalt
sveinbam hafði gengið á burtu frá foreldrahús-
um og líkið fanst rúmri viku síðar liggjandi á
grúfu með aðra ihendina undir kinninni. Var lík-
ið hér um bil hálfa mílu enska frá bænum. Hús-
bóndinn og faðir bamsins var í fis'kiveri.
Hans hamingjusami,
Um leið og hann vóg gæsina í hendi sé: “ En svín-
ið mitt er efckert smáræði iheldur, slkal eg segja
þér.”
Sveitamaðurinn hristi böifuðið alvarlegur.
“Varaðu þig, vinur minn,” mælti hann. “Svínið
að tarna getur orðið þér að ljótu fótakefli. Það
var stolið svíni frá herramanni nokkrum í þorp-
inu, sem eg fcem frá, rétt núna. Eg varð bara
smeykur, þegar eg sá þig með svínið að tarna, að
það væri nú stolna svínið. Það verður efcfci gam-
an fyrir þig, að lenda í ihöndum þeirra; í það
minsta fleygja þeir þér í hestatjömina. ”
Aumingja Hans varð illa skelkaðtír, þegar
hann heyrði þessi ósköp. Hann grátbændi því
sveitamann að hjálpa sér út úr þessum fádæmum,
þar eð hann væri nú svo vel kunnugur á þessum
slóðum. * ‘ Sbiftu við mig á svíninu fyrir gæsina, ’ ’
bætti hann við.
“Eg ætti að fá eitthvað í milligjöf,” mælti
sveitamaður. “En það er bezt eg sé ekki harður
við þig, þar sem þú átt svo bágt. ” Síðan tók hann
við svíninu og hélt út af alfaravegi með það og
inn á hliðargötu.
Hans var himin lifandi yfir sínum kaupum.
‘ ‘ Hvílfk hamingja! ’ ’ hugsaði hann. ‘ ‘ Fyrst fæ eg
ljómndi gæsasteifc, svo hefi eg nóga gæsafeiti til
að enaast mér í sex mánuði; svo er nú fiðrið; þetta
inndæla fiður; eg læt það í koddann. Þá sef eg nú
bærilega. Eg er viss um að eg vakna ekki við. En
hvað henni móður minni mun þykja vænt um
þetta aí't.”
Þegar Ilans kom í síðasta þorpið á leið hans,
sá hann mann, sem brýndi skæri. Sá söng glað-
'lega yfir vinnu sinni. Hans varð æði starsýnt
á hann. “En hvað þú hlýtur að græða á þessari
vinnu, herra minn. Þú ert svo ákaflega glaður
við hana”, mælti Hans.
Hinn játti því. “Það má segja, að iðnin min
er gulli rend á alla vegu; eg sting hendinni aldrei
svo í vasann, að eg ekki finni peninga þar. — En
hvar fékstu þessa fögru gæs?”
“Eg fékk hana í skiftum fyrir svín.”
Hvernig fékstu svínið?”
“Fyrir kú.”
“En fcúna?”
“Eg lét hest fyHr hana.” v
“En hvernig féfestu hestinn?”
“Egkeypti hann fyrir silfurpening, eins stór-
an og böfuðið á mér.”
“Og silfrið?”
“Eg vann baki brotnu í sjö ár fyrir því.”
“Þú hefir sannarlega gert vel hingað til,”
mælti nú sá, er skærin brýndi; “ ef þú fyndir nú
peninga í vasa þínum, nær sem þú stingur hendi
þinni þar, þá værir þú gæfumaður.”
“Alveg satt,” svaraði Ilans. “En hvernig
á eg að fara að því?”
“Brýna eins og eg,” svaraði ihinn. “Þig
vantar bara hverfustein. Þá kemur hitt af sjálfu
sér. Hér er sama sem óslitinn steinn, eg skal efcki
setja hann hærra en gæsina þína. Viltu kaupa
þessu?”
“Hvernig spyr þú?” sagði Hans uppveðrað-
ur. “Eg yrði hamingjusamasti maður í heimi, ef
eg fyndi peninga í vasa mínum hvenær sem eg
léti ihendi mína þar. Hvers meira ætti eg svo sem
að óska? Svo hér er þá gæsin.”
“Hér er nú binn merkilegasti steinn,” mælti
sá er áhöldin hvatti, utn leið og hann aflienti Hans
grófgerðan blágrýtis stein, að öllu eins og náttúr-
an hafði gert hann. “Ef þú bara meðhöndlar
hann af hygni, þá geturðu látið bitlausan nagla
verða hárbeittan á honum.”
Hans tók við steininum og lagði á stað, með
léttri lund. “Eg lilýt að vera fæddur á happa-
stund,” mælti hann við sjálfan sig. “Alt sem eg
óska eftir, kemur af sjálfu sér upp í hendumar á
0 n
mer.
En Hans fór að finna til þreytu og hungurs
eftir stundargöngu. Hann var búinn að ferðast
fiá því í dagrenning. Hann hafði eytt síðasta
peningnum sínum, af gleði yfir kýrkaupunum.
Svm var nú fcomið um síðir, að Hans mátti sig
illa hræra. Steinninn var svo þungur, að honum
var að verða ofraun að bera hann. Hann drógst
nð tjöm, sem hann sá þar, til þess að fá sér að
drekka og hvílast þar stundarkom. Hann lagði
steininn fcirfilega á tjarnarbafckann, en þegar
hann laut niður að drókka, ýtti hann honum óvart
út í tjörnina. Fyrst horfði hann hálf-undrandi 4
steininn sökfcva, síðan spratt hann glaður á fætur
og þafekaði forsjóninni innilega fyrir að hafa nú
létt af sér þessari einu byrði. sem hefði angrað
hann. Steininum ljóta. “ En hvað eg er nú ham-
ingjusamur,” mælti hann. “Enginn maður var
bvo gæfuríkur fyrri.” r
Svo lagði hann á stað áleiðis til móðurhús-
anna, léttur í lund, með tómar hendur og vasa.
(Grimms Tales.—R.K.G.S. þýddi.).