Lögberg - 27.05.1920, Blaðsíða 6

Els. 6
LÖGBERG FIMTUADGillíN 27. MAÍ 1920
s
Bræðurnir tveir.
Saga frá Slovkíu
Yanko brosti, þegar hann fór að hugsa um
k>forS fisksins, þar sem hann gekk eftir veg-
innm, og hann var innilega glaSur yfir >því, aS
hann skyldi koma aS þessu vatni einmitt á þess-
um tíma dags, ’þegar fuglarnir -voru aS syngja
kveldscngva sína ég vatniS og iandiS umhverfis
þaS var baSaS í geisladýrS kveldsólarinnar.
í>egar Yanko náigaSist krossgöturnar, heyrSi
hann málróm manna, sem virtust vera í ákaflega
mikilli æsingu.
Og þegar hann kom nær, sá hann sömu
dvergana sem voru í vegi bróSur hans. beir
■voru enn aS rífast og böSuSu litlu höndunnm út
í k)fti8.
Yanko gekk til þeirra og spurSi: “HvaS
gengur hér aS?” Þetta sagSi hann í sínum þýSa
■og viSfeldna málrómi. “ÞiS meiniS þó ekki aS
‘halda áfram aS rífast í vndislega veSrinu, og eins
og fitsýniS og alt annaS er hér yndislegt? Talk-
iS saman vinar höndum og veriS sáttir, áSur en
eg býS ySur góSar nætur.”
Dvergarnir urSu alveg hissa. Þeir grettu
sig hver framan í annan fyrst dálitla stund, svo
snerist óhugurinn, sem veriS hafSi, upp í vináttu
og ólundar svipurinn á andlitum þeirra upp í á-
nægju bros, og svo svöruSu þeir: ViS vorum aS
látast vera ósáttir, og bættu viS: “Þú ert ágætis
raannsefni, Yanko, og ef þú þarft einhvern tíma
á íiSveizlu okkar aS halda, þá skíiltu bara kalla á
okkur og munum viS þá 'koma þér til a&stoðar.”
Yanko hélt ferS sinni áfram þar til hánn 'kom
í borg eina. Þar sá hann margt, sem vakti eftúr-
tekt hans, og á meSal annars þaS, hve mikill sorg-
arsvipur var á öllu fólkinh.
Hann spurSi hvernig stæSi á þessari sorg og
var honum sagt, aS dóttir konungsins, sem öllum
þavtti vænt um, lægi aS fram Ikomin dauSa, og aS
ahir helztu læknar í landinu hefSu veriS sóttir,
en þeir gætu ekki hjálpaS.
Eftir aS 'k'anko hafSi hlýtt á þessar fi-éttir,,
fór hann inn í fvrsta gestgjafahúsiS, sem hann
kom aS.
Þegar hann kom þar inn, kom fögur og glaS-
ieg yngismær til viStals viS hann, til þess aS vita
h\mS hægt værf aS selja honum,.
“Eg vil fá aS taía viS gestgjafann,” mælti
Y anko.
Þegar gestgjafinn kom, beiddi Yaitko hann
aS fara sem bráSast á konungs fund og segja kon-
ungi, aS mikilhæfur læknir biSi eftir aS ná fundi
hans.
“Mikilliæfur læfknir?” endurtók gestgjafinn
um leiS og hann leit meS kýmni á grannvaxna ung-
linginn, sem stóS frammi fyrir honum.
“Eg er bezti læknirinn, sem til er í heimin-
um,” mælti Yanbo einarSIega. “Eg get læknaS
konungsdótturina, bara ef konungurinn vill leyfa
mér þaS. ” Og aS svo mæltu gekk Yanko snúSugt
inn í setustofuna í gistihúsinu, en gestgjafinn
flýtti sér til konungshallarinnar.
^ Konungurinn varS næsta glaSur, þegar gest-
gjafinn sagSi honum frá lækninum og bauS honum
aS vísa honum tafarlaust á sinn fund.
“Hen-a lækniu,” mælti koiíungur, þegar hann
heilsaSi upp á Yanko í stóra gestasalnum í höll-
inni, sem var meS grænum marmara veggjum og
íogagyltu lofti. “Ef aS þú getur lælknaS dóttur
mína, þá lofa eg þér hátíSlega aS gefa þér hana
fyrir konu og iþau laun, sem þú kant aS fara
fram á.” V '
SíSan var Yanbo fylgt til herbergis sjúklings-
ins, og þegar hann kom inn í svefnherbergi kon-
ungsdótturinnar og sá hve forkunnar fögur hún
var, þá óskaSi hann sér einskis frekar en aS meiga
eignast hana fyrir eigisnkonu.
Hár hennar, sem lá í bylgjum á koddanum,
var aS sjá sem blik sólargeislans. A(ugun voru
fjólublá og voru liulin meir en til hálfs af augna-
loknnum, sem höfSu dökk hár.
Hendurnar, sem voru fölar og nokkuÖ hold-
grannar, voru svo fagrar, að slíkar hafði hann
aldrei séð. Andlitið, sem nú var fremur fölt, var
forkunnar fagurt og í kinnunum, sem englar hefðu
verið fullsæradir af að kyssa, voru dálitlir spé-
kopyiar.
Y'anko laut ofan aS henni, setti annan hand-
legginn undir höfuð1 meyjarinnar og reisti hana
svolítiS upp, svo að hann gat gefið henni inn ögn
af töfravatninu, sem foreldrar hans höfðu fengið
honum, því hann vissi að það var lífsins vatú.
ViS fyrsta dropann, semofan í hana fór, virt-
ist ofurlítið lífsmark sjást með meynni. Þegar
annar dropinn fór ofan í hana, hreyfði hún sig of-
nr lítið. En við þann þriðja opnaSi hún augun.
Hún leit í kring um sig, sá undir/eins þennan
uriga mann, sem var að stumra yfir henni.
Hún sneri sér að herbergisþernu sinni, sem
iþar var inni, og spurði hana með allmiklum rnynd-
ugleika, hvað hann væri að gera þar inni.
‘ ‘ Hann er mesti læknirinn í heiminum, ’ ’ svar-„
aði þernan, “og mun bráðlega læíkna yðar há-
tign.” *
Prinsessan svaraði því, aS hún vildi ekki láta
lækna sig og þverneitaði aS láta einn einasta dropa
meira af vatni Hfsins inn fyrir sínar varir. ÞaS
var ekki fyr en faðir hennar kom og ibeiddi hana
með tárin í augunum, að hún lét til leiðast, og þeg-
ar hún heyrði um samninga, sem faðir hennar
hafSi gjört viS læknirinn, þá ætlaði hún alveg að
ganga af göflunum.
‘ ‘ Ef eg bregS orS míii við þennan heimsfræga
læknir, þá trúir fólk mitt mér aldrei framar.
(rjörðu þaS fyrir mig, dóttir mín, aS láta undan í
þetta sinn. Ungi læknirinn er fríður maður, og
eg er viss um, að það verður þér gæfuspor, að
giftast honum.”
4
Konungsdóttirin, sem alt af hafði verið föð-
ur sínum hlýSin pg eftirlát, sá sanngirnina í á-
stæðum þeim, sem faðir hennar fævði fram, og
gekk inn á að giftast Yanko, með þeim ummælum,
að hann uppfvlti þrjá skilmála, sem hún setti
honum.
“Eg skal gjöra hvað sem þú krefst,” mælti
Yanko, sem var orðinn ástfanginn af konungs-
dótturinni, og augnatillitiS, sem hún gaf honum,
var ekki sem knldalegast.
Fln hún svaraði honum ekki með öðru en því,
að biSja um að færa sér tvo stóra poka. 1 öðrum
skyldi vera hálfbrunnin kol, en í hinum korn. Og
iþegar pokarnir komu, lét hún blanda hálflirunnu
kolunum og korninu saman eins vel og unt var
og strá svo vfir sléttuna fyrir utan höll fÖSur
síns.
-''Svo sneri hún sér aS Yanko og mælti: “Ef
að þú getur skilið kornið frá liálfbrunnu kolunum
áður en dagur rennur á morgun, þá sikal eg verða
konan þín.” AS svo mæltu gekk konungsdóttirin
út úr salnum, þar sem samtal þettá hafði farið
fram, ásamt þjónustumeyjum sínum.
Yanko sá undir eins, liversu erfitt þetta
mundi reynast, en þrátt fyrir það lét hann ekki
hugfallast.
Til þess að geta hugsað mál sitt í næði, gekk
liann xit úr höllinni og út á víðavang og settist
þar undir eillv eina. En þann var varla seztur nið-
ur, þegar maurarnir skriðu að honum lir öllum
áttum.
“Vertu ekki svona hugsandi, Yanko,” sagði
leiðtogi mauranna. ‘ ‘ Þú varst okkur góSur, þeg-
ar við höfðum ekkert að borða, nú skulum við end-'
urgjalda þér þennan velgjörning.”
AS svo mæltu fóru maurarnir á stað til hall-
arinnar og þangaS sem kolamylsnunni og korninu
hafði verið stráð. Og þegar Yranko kom þangað
eftir dálítinn tíma, voru maurarnir búnir að að-
skilja ikolamylsnuna og kornið og láta aftur í
pokana.
Þegar Yanko sýndi konungsdótturinni i>ok-
ann, lét hún sem sér mislíkaði stórum, en í hjarta
sínu þótti henni vænt um.
“Þú hefir leyst af hendi-fyrsta skilyrðið, en
þú getur reitt þig á, að hin tvö síðari eru erviðari.
Nú skaltu sækja mér stærstu perluna, sem til er,”
bætti hún við.
Yanko gekk út úr höllinni og var mjög niður-
lútur. Hann var að hugsa um þessa síðari þraut
og hafði ekki hugmypd um, að hann gæti leyst
hana af hendi. Og liann gekk og gekk, og vissi
ekki hvert hann fór, þar til hann var kominn til
vatnsins, þar sem haun ’hafði hjálpað fiskinum.
Hann var varla stanzaður á vatnsbakkanum,
þegur fiskurinn rak höfuðiS upp úr vatninu við
bakkann og spurði því Yranko væri svo daufur í
bragði.
“Ef að það er að eins perla, sem veldur þér
þessarar ógleði, vinur minn,” sagði fiskurinn, er
Yartko hafði sagt honum frá þraut þeirri, sem
prinsessan hafði fyrir hann lagt, “þá get eg bætt
úr því og skal færa þér fallegTistu perluna, sem
til er.”
Svo stakk fiskurinn sér til lx)tns, og eftir
nokkurn tím akom hann upp aftur og hafði þá í
inunninum þá> faliegustu jierlu, sem Yanko hafði
nókkurn túna u æfi sinni séð.
Yanko þákkaði fiskinum innillega fyrir hjálp-
ina og þegar hann kom heim í höllina með perl-
una og afhenti Ikonungsdótturinni hana, brosti
hún til Yanko. “Hún er sannarlega falleg,”
sagði hún um leið og hún batt hana í hiS g*lóbjarta
hár sitt.
“Hvað á eg nú úð færa þér næst!” spurði
Yanko um leiÖ og hann gjörðist svo djarfur að
taka hönd Ikonungsdótturínnar og bera hana upj>
að vörum sér.
Konungsdóttirin virtist ekki reiðast þessu til-
tæki Yanko. Og ekki kipti hún að sér hendinni,
en sagði í gletnisfullum rómi: “Næst skaltu færa
mér rós úr heimkynni hínna dauðu.”
Þegar að kvelda tók, geikk Yanko einsamall
út úr höllinni, því honum var þungt í skapi.
Hann unni konungsdótturinni hugástum, en sá
engan veg til þess að uppfylla þessa síðustu þraut,
er hún lagði fyrir hann.
Áfram,—áfram gekk hann í kveldkyrðinni;
himininn var heiður og stjörnurnar blikuðu á
festingunni eins og skínandi demantar, og sefaði
kveldfegurðin og kyrðin hið kvíðafulla skap
Yamko að nokkru. Enlef hann hefði vitað, aS
konungsdótturinni kom ekki dúr á auga alla þá
nótt sökum umhugsunar um hann, þá kefÖi hann
ekki fundið nærri eins mikið til einstæðingsskapar
síns og hann gerði.
Hin yndisfagra konungsdóttir var alt af í
huga hans og um hana var hann að hugsa, þegar
hann rankaði alt í einu við sér á krossgötunum,
þar sem hann hafði áður hitt dvergana.
Hann leit skyndilega upp, og sá þá alla dverg-
ana og áður en hann hafði ráðrúm til að ávarpa
þá, slógu þeir hring um hann.
“Við sjáum, að þér líður illa og átt við ein-
hverja erfiðleika að stríða, þar eð þú horfir stöð-
ugt upp í tungliS.. SegSu okkur hvað að er, svo
við getum reynt að hjálpa þér.”
Þegar þeir heyrðiy um kröfu konungsdóttur-
innar um rós úr heimkynnum hinna dauðu, beiddu
þeir Yanko að vera rólegan og bíða þar á kross-
götunum unz dagur rynni. Svo hurfu þeir.
Þegar skuggar næturinnar fóru aS draga sig í
hlé fyrir liinum rísanda degi og geislar morgun-
sólarinnar roðuðu döggvota jörðina og þrestirnir
hófu morgunsöng sinn, sá Yanko hvar elzti dverg-
urinn kom. Hamf nam staðar hjá Yanko og lagði
rauða rós við fætur hans, og sagðist hafa átt erfitt
með að finna hana í heimkynnum hinna dauðu, því
]>að væri blóm vonarinnar. Hann sagðist hafa
orðiðað slíta það úr brjósti aldraðs manns, sem
hefðiverið búinn aS I.\ra að skilja, að hið góða
getur sigrað hið illa eins vissulega og nætur-
m.yrkrið flýr dagsbirtuna.
Yanko hélt lieim til hallarinnar meS rósina og
afhenti konungsdótturinni hana. Hún roðnaði *viÖ
og rétti Yanko' hönd sína þegjandi.
Upp frá því þurfti Yanko ékki að ganga á
eftir konungsdótturinni til þess að uppfýlla lof-
orð sitt og þegaiv brúSkaup þeirra var haldið
skömmu síðar, þá va> 1/ún jafn ókvíðin og Yanko
sjálfur var.
Yanko bauð foreldrum sínum og bróður sín-
um Yasko til brúðkaupsins, og þegar Yásko
frétti hvernig að Yanko hefði fariS aS ná hylli,
elsku og virSingu hinnar fögru brúðar sinnar, þá
skildist honum, að það hefnir aín að vera sérgóð-
ur og sérdrægur og að jafnvel hinar lítilmótleg-
ustu skepnur geta stundum orðið mönnunum að
liði.
--------o--------
Gamli Lótan.
(Persnesk-spöoisk saga.)
Framh.
Enn á ný blés andinn í pípu sína, og þá kom
þar lítiil mús Ijósgrá hoppandi inn á grasflöt-
inn. Hún stefndi raklleiðis að rauðu hrúg-
unni og fór þar að 'bisa við stóran stein, en
það var mifclu meira en ofurefli hennar, og einu
sinni lá við sjálft, að hún yrði undir honum,
þegar hún var að strita við að koma honum upp
í gullskálina. Hún \rarS því að láta sér lynda
annan minni, hún reyndi þá við hvern af öðr-
um og loks eftir langa mæSu tókst henni að
koma dálitlum steini upp í skálina, á stærð við
sauðarvölu.,' JHún var þá auSsjáanlega slit
uppgefin *og rendi angursaugnpi á þessa völu, y
sem hvergi nærri gat xegið á móti steini asiU
ans. Hún horfði þá litla ’ stund raunalega á
hina skálina og labbaði svo burt hnuggin og
niðurlút. ' •
Þetta var fyrsta dýrrÖ, sem Lótan kann-
aÖist ekki við, og það var ekki heldur von, því
þá mús hafði hann ekki séð síðan hann var á
sjöunda árinu; þá var það. að hún kotm um rniðs-
vetrarleytið heim að bæ foreldra hans, til að
leita sér bjargar, og þá liafði barnið rétt brauð-
mola út um búrgluggann, þegar það sá Ýöúsina
skjótast fyrir. Hún kom svo um nóttina og
hirti molana, og fvrir þessa mola var músin að
>akka honugi nú, þó þakklætið yrði minna en
íún vildi. Nú var Lótan orðinn svo utan við
sig, að hanri hélt meÖ fullri vissu, að ]>etta væri
sjónhverfing 'eða að þetta seinasta atvik væri
gefið sér sem fróun á undaii dauðanum. Þá
kvaÖ við raust Grúlús, og sagði hann þessi orð:
“Hví þegir pípa þín, Sílan?| Það hæfir ekki
að biðin eftir dauðanum sé gerð neinni skepnu
kvalafyllri eða lengri en hjá verSur komist, og
ekki heldur þessum manni, iþó sakir hans séu
margar”. “Herra” svaraði Sílan, “það er vilji
dýranna, aS dóminum sé lokiS, og að atkvæði
asnans ráfói úrslitum”. / Hefir þá enginn
neitt að leggja í gullskálina annar en músin
ein?” spurði Gúlú enn fremur. “Enginn,” svar-
aði Sílan, “það sem hann hefir gefið hinum
dýrunum var einungis til að halda lífinu í
þeini, sjálfum honum til hagnaðar, en af
hreinni mannúð eða velvild tll skepnanna, hef-
ir hann aldrei gefið annað en þessa brauðmola.’
Þá sagði Gúlú) og heyrðist sem rödd hans titr-
aði: “Hamingjulausi Lótan, dómur þinn er
. uppkveðinn- og mundáng hinnar heilögu vogar
bendir á mark dauðans”. En þegar hanu ,
var að sleppa orðinu, koin asninn gamli inn á
flötina; hann gekk hægt aS þvítu skálinni, tók
burt stein sinn og lagði hann aftur í hiúguna,
og var þegar horfinn. Þá fór léttur gleðióm-
ur um h'líðarnar og kvað viS inn í salnum, það
var líkast að heyra og margraddaðan söng á-
lengdar, en Lótan heyrði ekki þann saung, því
í sama bili var hann fallinn í ómegin af sárum
tilfinningum og raknaði fyrst við aftur hjá veg-
inum á LetaheiÖi, Sílan stóS þar yfir honum og
stökti styrkjandi vatni á brjóst hans og andlit.
Þá sagði andinn við hann: “Nú skiljum við,
lifðu sæll Lótan, og þakkaðu asnanum þínum,
að þú ert heill á hófi. HeilsaSu mönnufium og
mintu þá á það hver það er, sem veitir þeim
flest öll þægindi lífsins ,og viðheldur lífinu
sjálfu. Þeir gleyma því svo oft hvaS þeir
eiga dýrunum að launa”.
1 sama svip var andinn horfinn, en Lótan
reis upp og litaðist um. Sólin var að senda
fyrstu geislana yfir heiðina; á götunni hjá hon-
um lágu saltpokarnir og reiðingurinn en asninn
var horfinn sem von var; hann sá þá að þetta
hafði ait farið svo frain í raun og veru^ sem
hann hafði séð um nóttfna. Hann sá nii í fyrsta
skifti glöggt, hve sárbeittan órétt hann haföi
gert aumingja asnanum fyr og síðar, og hve ó-
umr^Silega (þolinmæði skepnurnar iþurfa að
hafa, til aS bera þegjandi allar hörmungar sem
þær verða svo oft að sæta álshendis saklausar.
Táraþungi seig á augu hans, hann settist þar
niður á götubakkann og grét eins og barn.
Hann strengdi þess heit, að upp frá þessum
degi skyldi hann verða annar maður gagnvart
mönnum og skepnum. SiVona sat hann nokkra
stund, stóð síÖan upp, livolfdi saltinu úr pok-
unum í sandinn, lagði þá síðan á öxl sér og
gekk heimleiðis. Þegar hann kom heim,
iiengdi hann pokana á ,bæjarþil sitt, þar sem
liann sá þá hvert sinn sem hann gekk út eða
inn, og þaðan tóku erfingjar hans þá ósnerta,
eftir að iþeir höfSu hangið þar nær 40 ár, þvi þá
gekk gamli Lótan til feðra sinna, en í meira en
hundrað ár lifði minning hins gamla heiðurs-
manns í hugum manna bæði f jíér og nær, og var
laungum vitnað í mannvíS hans og miidi við
alla menn, einkum var hin frábæra ást hans og
umönnun við allaf skepnur t-alin hin fegursta
fyrirmynd, og hin seinustu áminningarorð lians
á banasænginni til barna sinna vom þessi:
“Ef þið viljið verða auðug, þá hafið fáar
skepnur og farið vel með þær, og ef þið viljið
að menn og skepnur hlýði ykkur og þjóni, þá
svnið þeim mannúð og mildi.”
- %
--------o--------
Hreiðrið mitt.
Drengur stendur við tré, þar sem fuglar hafa
bygt sér hreiður í greinunum. Þeir segja. við
liann:
Þér frjálst er að sjá hve eg bólið mitt bjó,
ef börnin mín smáu þú lætur í ró;
þií manst að þau eiga sér móSur;
og ef að þau lifa, þau syngja þér siing
um sumarið blíSa og vorkvöldin löng —
])ú gerir þaÖ, vinur minri góður.
Þorst. Erl. í Döravininum.
Tamdir svanir.
Nú hefja fuglar sumarsöng
á sínum bjarta vegi,
og von er þér sé þögnin löng
á þessum glaða degi.
En hvernig ætti að óma nú
þinn álftarrómur blíði ?
á forarvætli/erður þú
að vera borgarprýði.
()g von er þér sé hrygð í hug,
og horfinn mesti blóminn,
er mist þú hefir frelsi, flug,
og fagurgjalla róminn.
En ekkert böl þig beygja má,
þá ber ]>á langt af öðrum
þó svartri for þú sitjir á
og sért inéð stýfðum fjöSrum—
Eg veit hvar álft frá veiði fer
af víði köldum svifin;
og fjöður hálf þar engin er
og ekki sauri drifin;
» á breiðum Vængjum fer hún frjáls
með fjallabeltum háum
og speglar sinn inn hvíta háls
í heiðavötnum bláum.
Þorst. Erl. í Dýravininum.
--------o--------- «
/