Lögberg - 21.04.1921, Blaðsíða 6

Bis. 6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 21. april 1921
Egill.
Eftir John Lie.
Saga frá Þclamörk.
Á^ama bokk og Egill sat lítil stúlka, og var
að eta smurt brauð. Hún var góðleg, og brosti
tíl hans vingjarnlega. Honum fanst hún vera
svo falleg. Ilún var líka fríð sýnum, þótt, hún
v;r*ri höit og annar fóturinn bæklaður.
Hún komist að mestu hjá ertni drengjanna,
því að hún var mjög vel að sér í flestum náms-
greium, og foreldrar hennar voru efnaðir og ætt-
stórir. Hún hét Helga frá Ilaugi.
‘‘Viltu þessa Imiðsneið sagði hún, og rótti
'honum hana um leið. ^
“Nei, nei,” sagði Egill1 stamandi, en hún
hætti ekki fyr en hann tók við henni og át hana
með mestu græðgi. Síðan stóð hann upp og þakk-
aði henni fvrir með handabandi.
Drengirnir fóru að hlæja, og sögðu; “Þú
hefðir ekki átt að gera þetta, Helga, hann er villi-
maður, og þolir ekki að fá mat sinn. Þú getur
fælt hann burtfná okkur.”
Hláturinn óx um allan heliming. Helga sagði
ekkert en brosti til Eegils. Honum fanst brosið
sem sólarljómi í þessari ömurlegu skólastofu.
“Nú förum við út til að viðra okkur,” sggði
Níels. Allir þyrptust út að dyrunum nema Eg-
il).
“Æ'tlar þú ekki að vera með?” kallaði Níels.
“Nei.” sagði Egill.
“Vitiðþið hvað við eigum að gera, drengir,
Við síkulum byggja okkur barrskála fyrir norðan
túnið, undir stóra grenitrénu, og þar getum við
látist eiga heima.
“ Svo ®kal koma villimaður og reyna að nema
burtu einhverja stúlkuna.”
“Og kveikja svo í skálanum,” sagði Ólafur í
Asi.
“Já, já,” kölluðu allir.
“Og þú skalt vera viliimaðurinn, Egill,”
sagði Níels, “þess vegna verður þú að komaíneð,
og gera eins og við sogjum þér.”
“Eg vil það ekki,” sagði Egill: “Þú skalt
mga til ,” sagði Níels, og þreif í Egil og ætlaði að
reyna að draga hann út.
En Egill hélt sér með báðum höndum í bekk-
inn, og streittist af alefli á móti.
“Láttu miig vera,” sagði hann, og var ekki
iaust við að hann reiddist.
“Skárri er það nú b....þrákálfurinn,” sagði
Níels, “við ætlum að eins að gera þetta að gamni
okkar, og þú skalt koma líka, þó að eg þurfi að
bera þið lit Mongólinn þinn.”
Egili hélt sér fast og foeit hann í hendina.
“Æ! villidýrið þitt,” öskraði Níels.
“Hann er reglulegur villimaður, drengir,
voðaleg mannæta. Bg held eg taki strax í lurg-
inn á foonum, svo að hann foafi hita í haldi við
mig.” _ /
“Iíafðu þetta, drengur miiín,” sagði Níels,
og barði hann um höfuðið.
“81eptu mér!” æpti Egill í bræði sinn, og
hvesti augun á Níels.
“Láttu hann þá vera,” sögðu sumir.
# “Það blæðir úr mér,” sagði Níels, og rétti
fram þuinalfingurinn, sem tannaför Bgils sáu-
ust á.
En það er ekki liættulegt sár; út! út! og allir
þustu af stað, en Egill varð einn eftir.
“Er það svona að ganga á skóla,” hugsaði
hann með sjálfum sér. “Allir gera gys að mér.
Allir kunna meira en eg, jafnvel þeir sem eru á
Jíkum aklri og eg. Eg vildi að eg ætti betri föt,
enginn er ens illa klæddur og eg./ Eg vil aldrei
framar koma í skólann. Ó, að eg mætti fara
heim aftur! Þessi Níels er verstur allra. Skyldi
hann 'segja kénnaranum eftir mér? Það var
Ijótt að bíta, en eg vissi ekki hvað eg gerði.
Hann gat líka látið mig vera.
En litla stúlkan er' góð, hún ein, en enginn
annar í skólanum, foéid eg.
Hann leit á nýju bókina sína: “En hve
pappírinn er hreinn og fallegur. Eg verð að
varast að óhreinka hana. Pafoba og ömmu þyk-
ri svo vænt um þegar þau sjá nýju bókina.”
“Guði sé lof, þarna kemur kennarinn.”
Hann var óhultur, þegar kennarinn var við-
staddur, ef Níels hefði nú ekki sagt eftir honum.
Síðari hluta dagsins var Egill altaf að hugsa
um þetta. Nokkrum sinnum fékk Níels færi á
að klípa hann, og svo skældi hann sig í framan og
rétti upp þumalifingurinn. Egill sá að á honum
var folár bletttur eftir bitið.
Þannig leið hver dagurinn af öðrum. Agli
leiddist í skólanum; foann fann, að hann var vesall
og einmana.
Hann keptist við að lesa, en tók þó engum
framförum. Kennarinn þrevttist aldrei á að
/hjálpa honum; honum geðjaðist svo vel að litla
drenignum, sem var svo hlýðinn og hæglátur, og
gerði auðsjáanlega alt sem í hans valdi stóð.
“Hlæið ekiki að honum. Hann hefir fátt
lært, og hefir fremur litlar gáfur, en hann neytir
þeirra með svo mikilli iðni og ástundun, að hann
gerir mörgum ykkar sköman, sem meiri hæfileika
hafið, en lærið þó ekkert, af því þið eruð löt og
áhugalaus við námið, ódæl og ógegnin. Þið ætt-
uð að skammast ykkar.”
Þau hafa að líkindum ekki skammast sín, en
Egill skammaðist sín.
Gat liann ekki lært eins og hin foörnin? Það
hlaut svo að vera fyrst kennarinn sagði það.
Þessi orð kennarans særðu hann meira en alt háð
og allar ertingar skólafoarnanna.
Það sem hann átti að læra, las hann hvað
eftir annað af mesta kappi, en foonum gekk svo
illa að læra það orðrétt. Oft hélt ha'nn að hann
kynni það alt reiprennandi, en þegar í skólann
kom, var hann búinn að gleyma öllu. Stundum
gat hann ekki foorið orðin rétt fram, þó að kenn-
arinn hefði þau skýrt upp fyrir honum. Hann
vissi hvorki í þennan heim né annan, skildi ekkert
og sá ekkert. Það var eins og hann horfði inn
í kolsvarta þokuna uppi á óbygðri heiðinni.
Skólakennarinn horfði á foann meðaumkunar-
augum, brosti vingjarnlega, klappaði á lcollinn á
honum og sagði:
“Veslings litli drengurinn, þú lærir ekki
mikið!”
A^gli fanst hönd kennarans liggja sem bjarg
á höfði sér; meðaumkunarbrosið brendi hann eins
og eldur, og orð hans ollu meiri sviða, en þegar
faðir hans hýddi hann einu sinni á hert bakið.
Kennarinn aumkaði hanp og skólalböfnin
hæddust að honum. Hann fann svo sárt til þess.
Óvirðingin beygði hann og lamaði. Eins og
trén í skóginum foogna undir snjóþyngslunum, en
brotna þó ekki, eins bugaðist ihann af lítilsvirð-
ingunni. Hon'um fanst hann verða æ minni og
vesalli.
Stundum Voru hin börnin í svo góðu skapi, að
,þau vildu hafa Egil með í leikjunum og kenna foon-
um, og þá revndi hann að leika sér með þeim;
en það gekk ekki vel. Hann var svó ráðalaus,
og fór svo ólfimlega að öllu, að hann flæktist fyrir
hinum, sem í leikjunum voru, og alt fór út um
þúfur.
Svo þau urðu leið á að foafa hann með..
“Farðu inn aftur,” sagði Ólafur í Ási einu
sinni við hann, “þú stendur hér og glápir eins
og magra kýrin hans Faraós. ’ ’
Alíir fóru að skellihlægja. Og svo var foann
um tíma kallaður “kýrin hans Faraós.”
Einn góðan veðurdag sagði Náels: “Þetta
er ekkert nafn, það er bæði stirt og klaufalegt.
Eg er foúinn að finna betra nafn handa foonum,
og nú skulum við skíra hann og gefa honum
nafn.” \
Síðan var Egill tekinn og borinn inn í eldi-
.viðarskálann og lagður á fjalhöggið.
“Lítið þið nú á hann drengir,” sagðj Níels:
“foann er ekki annað en foót á bót ofan allur sam-
an.”
Það er ekki okkar meðfæri að reíkna það út,
hve margar foætur eru á fötunum hans, og eg held
að kennarinn gæti það ekki heldur. Af þessu
skal foann nafn hljóta.”
“Merktu ná yfir honum Þórshamar, Ólafur.
Larfi skal hann.heita í nafni Óðins, Þórs og
Baldurs.”
Góðan daginn Larfi! Velkominn vor á meðal!
En nú vantar hann gjafir í nafnfosti dréngir!”
Öllum þótti þetta hin bezta skemtun, og nú
yoru allir vasar lians fyltir af hnöppum, ritstein-
um, blýantsstúfum og steinvölum.
Egill sgði ekki neitt, og grét ekki meðan á
þessu stóð, en þegar hann kom inn aftur, setti að
honum ákafan/grát með þungum ekka. Hann gat
ekki einu sinni stilt sig, iþegar kennarinn kom.
/ Kennarinn vissi þegar að eitthvað mundi hafa
komið fyrir, og spurði Egil fovað að honum gengi,
en foann vildi ekki segja neitt.
“Lofaðu mér að fara heim,” stundi hann
loks upp. /
“Nei, drengur minn. það má eg ekki;
!þú þarft að reyna að læra eitthvað, ef mögulegt
er. Gráttu nú ekki lengur, þá ertu góður dreng-
,ur.”
Síðan snéri hann sér að hinum börnunum:
“Eg veit að þið hafið verið vond við hann. Þið.
megið sannarlega vera Agli þakklát, að hann skuli
ekki segja eftir ýkkur. Varið þið ykkur hér eft-
jr, og látið hann afskiftalausan. Ég skal áreið-
anlega komast að því hver ykkar á upptökin, og
hann skal fá þá róðningu sem foann man eftir.”
Þetta hafði ekki mikil áhrif. Eina barnið
sem lagði Agli liðsyrði, var Helga frá Haugi. En
fyrir það varð hún líka að þola mörg háðsyrði,
og hún dró sig þessvegna meir og meir í hlé.
Hún sá líka að orð hennar komu honum að
litlu haldi.
Oft gaf hún honum af miðdegismatnum sín-
um. Agli þótti mjög vænt um foana, og óskaði,
að hann gæti einhverntíma gert henni einhvern
greiða. \
, Enu sinni sagði Níels við hann: “Þú ættir
að skammast þín, Larfi, að geta ekki einu sinni
fætt þig sjálfur, heldur láta Helgu frá Haugi gera
það.”
Upp frá þeim degi vildi Egill aldrei taka við
matnum af Helgu.
Einu .sinni fóru skólabömin upp í brekkuna
fyrir ofan skólann til þess að foorfa á þá, Níels
og ólaf í Ási, sem ætluðu að reyna sig í sleða-
ferð. '
sem átti að vera eggjun til sleðanna, og foáru sig
hið vígamannalegasta.
Áhorfendumir stóðu á öndinni. *
Ólafur var framar, en Níels fylgdi honurn all-
fast. Helgu var lirundið áfram um leið og Níels
fór fram fojá, og sleðameiðurinn festist í kjólnum
hennar, og foún féll til jarðar.
Stúlkurnar hljóðuðu upp yfir sig. *
Egill hljóp til hennar og hjálpaði henni á fæt-
ur, fljótt og fimlega. Það var eins og stirðfousa-
hátturinn væri alveg horfinh.
Það folæddi úr enni hennar.
“Finnurðu mikið til sagði hann innlega.
“O-nei,” sagði hún og reyndi að brosa.
“Er sárið mikiðn
Hann þerraði blóðið með hendinni.
“Nei, það er ekki mikið,” sagði foann glaður í
foragði, “að eins ofurlítil skeina.”
Hún strauk hendinni um sárið. ,
“Alveg upp í hársrótum,” sagði hún, og varð
miklu léttara. “Það gerir ekkert til.”
Níels hafði orðið hræddur. Að þessu sinni
ætlaði foann ekki að gera neinum mein. En þeg-
ar hann sá, að engin hætta var á ferðum, gerði
hann gys að öllu saman. — Egill stóð en hjá Helgu,
og hélt undir hatdlegg hennar. Hann var sem
annar maður. Uann var svo glaður yfir því, að •
/ foaifa orðið Helgu að liði.
“Nú er Helga á Haugi búín að fá sér nýja
hækju,” kallaði Níels, “Larfi er líka mjög vel til
þess fallinn. Húrra! fyrir þeim, drengir.”
(Framh.) 1
—------~0------—
Krösus og Sólon.
Langt aftur ó öldum, löngu áður en Kristur birt-
ist á jarðríki, ríkti konungur einn, sem Krösus
foót, yfir landi einu. Hann var auðugur að gulli
og silfri 0g öðru lausu fé; þræla átti hann marga
og fjöldi hermanna hans var svo mikill, að varla
varð tölu á komið. Og foann foélt, að hann væri
sælastur allra manna.
Einu sinni kom grískur heimsi>ekingur til
lands þess, sem Krösus réð ríkjum yfir; sá hét
Sólon og var orðlagður um öll lönd fyrir speki
síng og réttsýni, og af því að orðrómur sá hafði
einnig borið til eyrna 'konungsins, þá boðaði hann
Sólon á fund isinn. Krösus sat í hásæti sínu, foúinn
sínum fegursta skrúða, þegar Sólon var leiddur
fram fyrir foaun. Komingur ávarpaði Sólon og
mælti: “Hefir þú nokkurn tíma séð meiri fegurð
og auð, en nú mætir auga þínu ?”
“Vissulega hefi eg gjört það,” svaraðí Sólon.
“Fiður páfuglsins, hanans og þraistarins glóa í
sVo margbrötnu geislaskrúði og er svo fagurt, að
snild mannanna getur aldrei jafnast á við það.”
Krösus þagði og fougsaði með sjálfum sér:
‘ ‘ Ef þetta dugir efoki, þá verð eg áð sýna foonum
eitthvað annað og meira, sem vekur aðdáuu
hans.”
Svo hann sýndi Sólon alla auðlegð sína, sagði
honum frá öllum óvinunum, sem hann hefði troð-
ið undir fótum sér og löndunum, sem hann hefði
unnið, 0g sagði svo við foeimspekinginn:
“Þú ert búinn að lifa lengi í foeiminum og
hefir ferðast víða um lönd. Segðu mér, hver þú
lieldur sé sælastur allra rnanna.
“Sælastan allra manna tel eg mann einn fá-
takan, sem heima á á Aþenufoorg,” svaraði Sólon.
Konungurinn furðaði isig mjög á þessu svari,
því liann hafði vonast eftir, að Sólon mundi benda
á sig, en í staðinn fyrir að gjöra það, þá hafði
hann bent á mann, sem enginn hafði heyrt getið
um áður.
“Hví isegir þú þetta?” spurði Krösus.
“Vegna þess,” saraði Sólon,'“að maðurinn,
sem eg tala um, hefir unnið foaki Ibrotnu alla sína
æfi, foefir gert sig ónægðan með folutsskifti sitt,
hefir átt efnileg börn, liefr unnið foorgarfélagi
sínu gagn á heiðarlegan hátt og getið sér góðan
orðstír. ’ ’
Þegar Krösus heyrði Iþetta, svaraði hann:
“Þér finist, að velgengni mín sé einskis virði og
heldur, að eg getj. ekki verið þorinn saman við
manninn, sem þú talar um?”
Sólon svraraði:
“Það kemur oft fyrir, að fátækur maður er
sælli en sá ríki. Kallaðu engan sælan, unz æfi hans
erlokið.”
Konunguripn sendi Sólon í burtu frá sér, því
honum féll ekki í geð tal hans og lagði engan
trúnað á það
“Lífsnautn fyrir bölsýni,” fougsaði 'hann. “Á ‘
meðan maðurinn lifir, þá á hann að njóta lífsins.”
Svo gleymdi hann Sólon og fougsunum þeim,
sem hann hafði vakið.
Nokkru síðar fór sonur konungsins á dýra-
veiðar og meiddi sig. Meiðslið várð ekki læknað
og hann dó.
Næst voru Krösusi flutt þau tíðindi, að hinn
voldugi keisari Cvrus væri kominn í land hans
með her mikinn.
Krösus lét kalla alt lið isitt saman og fór til
móts við Cyrus, en hann brast þrótt til að standa
á móti óvinahernum, svo foann Ibeið ósignr 0g ó-
lendir hermenn tóku af auðlegð foans sem þeim
gott þótti. Og iþeir réðust á foorgaifoúa og drápu
þá, forutu fovggingar og kveiktu í öðrum. Einn alf
óvina foermönnunum tók Krösus sjálfan höndum
og var í þann veginn að leggja hann í gegn, þegar
sonur konungsins kom hlaupandi og hrópaði:
“Snertu foann ekki! Það er konungurinn
Krösus!” Svo foermaðurinn fjötraði Krösus og
flutti liann til Cyrusar keisara; en Cyrus sat að
gleðiveizlu eftir unninn sigur og mátt ekki vera
að tala við foandingjann, heldur skipaði þjónum
sínum að fara með hann í burtu og lifláta foann.
Á miðju torgi foorgarinnar báru hennennirn-
ir saman viðarköfet og upp á þann köst settu þeir
Krösus bundinn og kveiktu svo í viðarhrúgunni.
Krösus leit í kring um sig, yfir foorgina sína
og höllina skrautlegu, sem hafði verið heimkynni
hams. Þá mundi hann eftir því, sem gríski heim-
spekingurinn foafði sagt við hann, og fór að gráta,
og það eina, sem hann gait isagt, var:
“Ó, Sólon! Sólon!”
Hermennirnir höfðu slegið hring í kring um
viðarköstinn, þegar Cyrus keisara bar þar að til
þess að vera við áftökuna, og rétt í þvá hann kom,
foeyrði hann orðin, sem Krösus isagði, en skildi
þau ekki.
Hann foauð hermönnunum að taka Krösus
ofan a'f viðarkestinum og færa liann til sín, og
þegar hann kom, spurði foann hann hvað hann.
liefði verið að segja.
Krösus saraði: “Eg var að nefna nafn vit-1
urs manns — manns, sem sagði mér sannleika —
sannleika, sem er meira virði en allur heimsins
auður og öll vor konunglega vegsenad. ’ ’
Og Krösus sagði Cyrusi frá viðtali sínu við
Sólon. Keisaranum þótti mikið til orða Sólons
koma, og hann fann að hann sjálfur var líka að
eins maður og hann vissi ekki hvað framtíðin
hefði honum að færa. Svo hann háfði meðlíðan
með 'Krösusi, lét hann ekki að eins lausán, Iheldur
varð vinur hans upp frá því.
------0------
Grimmsbrœðumir.
Það eru víst fáir unglingar til, isem ekki haf a
heyrt eða lesið sögurnar um Mjalllhvít, Hans og
Gréta, Þrjá litlu mennina í skóginum, Sjómann-
inn og konu hans, Hrafnana sjö, og ótal margar
fleiri; en það er ekki einis víst að þið vitið hvernig
á því stendur, að þessar og aðrar slíkar sögur eru
orðnar almennings eign' og að þær háfa skemt
ungum 0g gömlum víðsvegar um heiminn í meira
en foundrað ár.
En svo leiðis stendur á því, að foræður tveir
uppi á Þýzkalandi snemma á átjándu öldinni, hét
annar Jakofo og var fæddur 1785 í Hanan á Prúss-
landi, en foinn, sá yngri, hét Yilfojálmur, og var líka
fæddur í Hanan á Prússlandi. Báðir gengu þeir
bræður mentaveginn; var Jakob, sá eldri, einhver
sá mesti málfræðingur sem Þjóðverjar foafa nokk-
urn tíma átt, og á hans verkum er þekking þjóð-
arinnar í málfræði að mestu leyti foygð. Hann dó
í Berlín 75 ára gamall.
Bróðir lians, Vilhjálmur, var fæddur í febrú-
ar 1786, og ólst upp hjá foreldrum sínum og náði
ágætri mentun, eins 0g sagt hefir verið. Hann var
alllengi foókavörður í Cassel og síðar prófessor í
Göttingen og Berlín, þar sem foann dó 16. des.
1859, nálega 73 ára gamall.
Þessir foræður voru mjög merkilegir menn,
ekki að eins frá sjónarmiði lærdómis, þekkingar og
smeldcvísi, heldur líka sökum mannkosta þeirra.
Á unga aldri voru bræður þessir mjög sanirýmdir,
varð mjög sjaldan sundurorða og hjálpuðu hvor
öðrum, þegar við eitthvað var að stríða í leikjum
eða við annað, sem unglingar eiga við að stríða, og
þessi eining hélzt með þeim í gegn um alt lífið—
alt til dauðadags.
Þeissir drengir Bieyrðu álfa 0g æfintýrasögur
þjóðar sinnar hugfangnir, isem svo margir höfðu
gjört á undan þeim, og hugur þeirra fyltist þrá
þegar á unga aldri til þess að safna þessum sög-
um saman í eina heild, svo þær glötuðust ekki.
Þó var.ð ekkert úr þessu fyrir þeim, unz þeir voru
orðnir fullvaxnir menn og skildu til fulls þýðing
slíks verks, ekki að eins til skemtunar, heldur líka
frá ókmentalegu sjónarmiði, Iþví ef til vill koma .
siðir 0g eiginleikar éinnar þjóðar hvergi skýrar
fram en einmitt í þjóðsögum Oiennar. Svo þeir
tókn að safna þessum æfintýrasögum þjóðar sinn-
ar í eina heild, og í það safn tóku þeir lika sögur
frá Austurríki og Sviss. Yilhjálmur, yngri foróð-
irinn, var einkum stórvirbur í því að safna og
laga orðfæri á sögunum, en að þessu verki unnu
þeir samt báðir í félagi, eins og að flestum öðrum
áhugamálum sínum, ogkom sögusafn þetta fyrst
út árið 181 lA 'Síðan heídu þeir áfram að bæta við
þetta safn og gjörðu sér sem mest far um að láta
sögurnar 0g málið á þeim halda sér„ eins og þær
og það hafði varðveizt í minni þjóðarinnar, að
öðru leyti en því, að þeir útrýmdu útlendum orða-
tiltækjum og löguðu mál þar sem hjá því varð
ekkí komist.
Dálítið hefir verið Iþýtt af þessum sögum á
íslenzka tungu, svo sem Mjallhvít, Hans og Gréta
og fleiri.. en fjarska mikið er eftir óþýtt, og mun-
um vér við tækifæri reyna að þýða eitfhvað af þvi
handa Sólskini.
og Norðlings-Brún.
Þeir bomu á flugferð með ópi* og óhljóðum,