Lögberg - 26.05.1921, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN,
26. MAÍ 1921
Tjaldbúðarmálið.
Eftir
Hjálmar A. Bergman.
III.
peg-ar eg síðastliðinn vetur rit-
aði grein mína í Lögbergi um
Tjaldbúðarmálið hafði eg hugsað
mér að láta þar með vera úttalað
um það mál frá minni hálfu. Um
óþverra þann, sem yfir mig hefir
verið ausið í málgagni pnítara
"^tendur mér á sama. Hann sak-
ar mig ekki neitt. Hann auglýsir
að eins andlega og siðferðislega
fátækt þeirra, sem slíkum vopnum
beita, Frá einu sjónarmiði þyk-
ir mér vænt um að þetta hefir
brotist út hjá þeim góðu herrum,
því þeir sanna með þessu betur
en eg gæti gert, að þann mann sem
ýmist ritar þennan ójþverra sjálf-
ur eða leggur blessun sína yfir
hann og kemur bonum á framfæri
brestur öll skilyrði til þess að vera
Ieiðtogi nokikurrar kristinnar trú-
arstefnu. En vegna þess að þess-
ir berrar sýnast aldrei ætla að
þagna og sýnast vera að skáka í
því skjólinu, að þeim verði ekki
neinu svarað og nota það til þess
að koma fram með ný og ný ósann-
indi málstað sínum til stuðnings þá
finn eg mig knúðan til þess að
taka aftur til máls. Eg geri það
ekki sjálfs mín vegna, en að eins
vegna þess, að eg get ekki þolað
að það sé látið viðgangast mót-
mælalaust að minning séra Frið-
riks 'heitins Bergmanns sé saurguð
með því að klessa á hana og stefnu
hans Únítara-nafni. Við litlu
spámennina ætla eg ekki að eltast.
Eg ætla að eins að taka fyrir nokk-
ur atriði úr greinum séra Rögn-
valdar. Eg ætla samt ekki að við-
hafa rithátt og rökfærslu hans, því
það er engum nein uppbygging að
persónulegum illdeilum. Mig
langar til að reyna að sanna fyr-
ir öllum þei-m sem ekki eru blind-
aðir annaðhvort af fagurgala
Rögnvaldar eða ihatri til kirkju-
félagsins að séra Friðrik var ekki
Únítari, og að fylgismenn hans
geta enga samleið átt með Únít-
urum, og að það eru þeir af svo-
nefndum fyigismönnum hans, sem
hallast hafa upp að barmi Únítara,
sem sýnt hafa minning hans ó-
virðing, en ekki við hinir.
í greinum séra Rögnrvaldar kem-
ur það greinilega fram, að hann
ínnur til þess, að nú eiga únít-
arar Heimskringlu og að hann
sjálfur hefir þar mest að segja,
þvi híann talar þar um sjálfan
sig sem ‘W’.
Eg hefi hvorki tíma né geð til
þess að eltast við allar misságnir
er koma fram í greinum hans. En
eg ®tla að benda á tvær sem gott
staðhær" l>eu hV3ð ót,^áar
staðhæfingar hans eru.
Um Pingvállasafnaðarmá'lið segir
hann i Heimskringlu 9. febr., meðal
a^nars, þetta: “Peningalegan
styrk logðu þeir (Únítarar) eng-
sa^tZTÍr héðan Úr bæ‘ Er os«
Tkft* V "nnUgum manni að sam-
skota hafi att að
leita
preststöðu. Og eg vona, að þú
fyrirgefir mér þó eg játi það einn-
ig, að eg vil ekki standa eina mín-
útu í söfnuði prests sem svona
talar né heldur trúi eg honum fyrir
þv“í að uppfræða -börnin mín og
innræta hjá þeim þá lotningu
fyrir guðdóminum sem eg vil að
þau beri.
Séra Rögnvaldur segir, að eg
fari með ósannindi þar sem eg
skýri frá samtali -þeirra Dr. West-
woods og séra Friðriks á járn-
brautar-lestinni frá Gimli til Winni-
peg. Til allrar lukku var kona
séra Friðriks með I þeirri ferð og
Weyrði á samtal þeirra. Hún
getur borið um það -bæði að samtal
það átti sér stað og eins að eg hafi
skýrt rétt frá því i grein-minni.
Sérstaklega festi það sig í minni
hennar, að hún heyrði Dr. West-
wood í því samtali segja ekki að
eins einu sinni heldur'oft, að Ú-
nítarar hefðu gengið of langt.
Vill sér Rögnvaldur setja hana í
gapastokkinn með mér? "
pað má minna menn á það i
þessu sambandi nú þegar séra
Matthías Jochumsson er nýdáinn
og Únítarar eru að telja sér hann,
að þegar hann kom hingað vestur
um sumarið 1893 fór hann ekkert
leynt með það að hann áliti sig ekki
vera af þeirra sauðabúsi. í
ferðasögu sinni (Chlcago-för mín)
segir hann um iþá (bls. 69-70):
‘ Eflaust ihefir J. ó. og fleiri búizt
við, að eg mundi opinberlega fylla
flokk þeirra, sem frjálslyndur
trúmaður, en þegar áður en eg
lagði af stað vestur, fann eg enga
hvöt hjá mér eða köllun, til að
samlaga mig Únítörum þar vesfra,
hafði eg löngu áður fundið að eg
kom mér ekki saman við þá. Eg
hafði löngu áður skilið, að fæstir
þeirra eru -það sem menn kalla,
Ohannings-menn, en dr. Ohann,
ings (Kjannings) Únítarismus
ætla eg að sé Sá eini, sem á nokkra
framtíð í vændum. — — ______ ^vrín
skoðun er, að sækji þessi ‘fram-
fara’ (advancing) Únítarismus
einu feti framar, og hverfi hann
ekki miklu fremur aftur til ákveð-
innar trúar, með Krjst f.vrir mið-
punkt, þá sé ó'Il trú (ií eldri skiln-
ingi) horfin og ÖIl kirkja farin!
Eg veit að margir hinna yngri hafa
alt aðra skoðun, en eg efast um, að
þeir þekki hetur en eg, hve háska-
lega nærri þessi nýi Únítarismus
Hggur hinni nýju vísindalegu
lifskoðun, sem setur allan heim-
inn hérna megin og þvertekuf fyr-
ir alla opinberun. Hin forna
trúarbygging er svo stórkostlegt
furðusm-íði guðlegs og mannlegs
anda, að -það er ekki fyrir börn, að
ría hana niður og byggja nýja. Ef V*n
það ætti að vinna, þyrfti nýjar
guðlegar stórhetjur.”
Eg ætla svo að snúa mér að að-
al-efninu, Séra Rögnvaldur
af a,efli að reyna að koma því
l |nn hjá fólki að -í Tjaldbúðarmál-
mu hafi verjendur málsins verið
að halda uppi stefnu séra Friðrik*
en við hiniir að afneita henni og
berj-a hana'niður. pað er helzt
að sjá að þessum
aftur.”
anSan"]f‘k0rÍnn 1 Þe«su er, að inn-
e dur $723.00, sem brúkaðir voru
upp i máiskostnaðinn og ekki skil-
að í w" • Enn fremur var safn-
aö 1 WlnniPeg utan Tjaldbúðar-
«a naðar $75.00, svo inn komu í
W nmpeg aIIs $798.00. Er bá
ekki nokkuð Jangt vikið frá sann-
leikanum þegar presturinn segir
að engmn héðan úr bæ hafi iaJ
einn penmgalegan styrk til p?ng-
t^ al asafnaðarmáisins ? Hitt skal
cent ^ 6Ítt einasta
fent af þessum $798.00 kom frá
Ti’Zh^ Síðar UrðU verJer,dur í
Tjaldibuðarmalinu eða frá fylgis-
monnum þeirra og ekki
herrum sé ó-
TjaldM5ar,af„a6,7^"“ JZ“, í ‘? Pa5 er
1-afi »3.00 „e „eim vefi5 “/S “****.,•■* <
mu fra byrjun til enda sem hægt
er að benda á þessu til sönnunar
Kæran er sú, að ’hér sé verið að
reyna að'snúa söfnuðinum upp í
Úmtarasöfnuð. pað tókst okkur
að samra. Til þess að sanna
okkar malstað var það nóg að
sanna, að þessi söfnuður hafi frá
upphafi haldið sér við þrenning-
ar kenninguna. petta var ekki
að ei„s sannað af okkur heldur
jatað af verjendum og það var úr-
slita-atriðið án tillits til nokkurr-
ar truarjátninga •. þetta t-ekur
Dennistoun yfirréttardómari skýrtl ™ - 'ioiö
fram þar sem hann segir. 15' mai »»
einn
asti eyrir frá Únítörum.
Enn fremur segir hann : “f öðru
/ag, ven eg eigi betur en að Magn
gerðfflestíu°u T,éraðslö«inaður
hvgí h r, þess að vekja sarn-
JfnJ menmngi með málstað
sffnaðarmanna og vóg það ekki
SVO lítið.” eKKl
betur Spra RöírnValdur, >ú veizt
betur. pu veizt að Magnús
lfsson var dáinn næstum þremur
™anuð“® en Pingvallasáfn-
aðarmalið fór af sfcað. Magnús.
bvriað '’f ^ 191°’ málið var ekkl
J.J Jyr en 8- október 1910. pú
'I að muna >að manna bezt, því
N fluttir líkræðuna við jarðar-
hans t9‘ júIÍ 1910 1 grafreitn-
um a Jandi þeirra feðga fyrir norð-
an íf°Untain- R*ðu peirri sem
>u fluttir við það tækifæri gleymi
eg efcki eins lengi og eg lifi, 0g
það sama hefi eg heyrt fleiri segja
Ræða sú var með ;því götustráks-
smð, að þú sagðir að hjá kristiiúm
monnum væri fyrirheit trúarinn-
ar ^að að fá “að syngja gömlum
grahærðum guði lof um alla
eilífð.” Eg býst við, að þú álít-
ir það vott um þroskaleysi hjá
mér þegar
aidrei nema inn í það væri’ gengið
sem verjendur halda fram, að með-
limum safnaðarins hafi verið leyft
• i mikÍ\Sk,?ðanafrelsi’ þá er engu að
em- siður fullsannað, að söfnuður þessi
var myndaður og honum haldið
uppi á grundvelli iþjenningarlær-
domsins og engum öðrum grund-
ve. J' f mínum huga er þetta úr-
slita-atriðið í máli þessu, án til-
Hts t,l mismunandi skýringa á lær-
domi þessum, er fram kúnna að
Korna , játningarritunum, og án
tilhts til nokkurra játningar-
rita.”
“Lúterska kirkjan 'hefir vel af-
markað kenningarkerfi. "Með
trúarjátningum sínum hefir hún
bundið sig ákveðnum skoðiínum
gagnvart ritningunni, þrenningar-
lærdóminum, friðþægingunni af-
stöðu mannsins gagnvart guði,
sakramentunum, kirkjunni, og sög-
unni um myndun og tilveru al-
heimsins. Á þeim kenningum ,er
ekki hægt að villast. Út fyrir
þær veitir hin lúterska kirkja
ekkert leyfi að sé farið.”
Okkur íiefir verið brígslað um
fastheldni við gömul og úrelt
safnaðarlög og var ^iséra Jakoib
Kristinsson manna fyrstur til þess
í blaðagrein sihni um þetta mál. En
það er með öllu ástæðulaust, þvi
anna&hvort eru lögin frjá'lsilynd og
góð eða þá eru Únítarar og verjend-
ur sekir um sama þröngsýni og
við í þessu sambandi. Að minsta
kosti bar séra Rögnvaldur það
fyrir rétti, að það væri ekkert í
trúargreinunum í þessum safnað-
arlögum sem Únítarar gœti ekki
skilyrðislaust og með góðri sam-
vizku undirskrifað. Hann var
spurður urn þetta atriði af Mr.
Trueman, lögmanni verjenda, og
svaraði honum á þessa leið (bls.
482):
“Sp.: í annari grein safnaðarlag-
anna undir fyrirsögninni “Trúar-
játning” stendur þetta:
“1. Guðs orð eins og það er op-
inberað í hinum heilögu kanón-
isku bókum ritningarinnar er hin
isanna uppspretta og hið fullkomna
lögmál fyrir kenning, trú og hegð-
an safnaðarins.
“2. Söfnuðurinn játast undir lær
dóma heilagrar ritningar á sama
hótt og hin lúterska kirkja á ís-
Jandi í trúarjátningaðritum sín-
i m.
“Hver er afstaða Únítara kirkj-
unnar gagnvart þessum greinum?
“Sv.: Við samþykkjum þær (We
accept that).”
Næsta spurning var svo hvort Ú-
nítarar væri fúsir að ganga að því
að söfnuðurniri sameinuðust á
grundvelli þessarar safnaðarlaga-
greinar og hefði svarið eflaust ver-
ið “já”,. en spurningunni var ekki
svarað vegna þe?s að dómarinn á-
leit hana málinu óviðkomandi.
pað má bæta því við hér til frek-
ari skýringar, að á Tjaldbúðar-
safnaðarfundi sem haldin var 24.
marz 1919 þegar sameiningartilboð
Únítara var borið upp og því hafn-
að í annað sinn (því hafði verið
hafnað á næsta fundi áður, sem
haldinn var 6. marz 1919) þá barj
Eiríkur Sumarliðason, einn verj-
enda fram þá tillögu, að gengið
væri að öllum tilboðum Únítara
með þyí skilyrði, “að hin núgild-
andi Iög Tjaldbúðarsiafnaðar séu
fyrstu lög hin,s sameinaða safnað-
ar.” Allir verjendur og a'llir fylg-
er menn þeirra sem þá voru staddir á
fundi greiddu atkvæði með því að
þetta væri gert að skilyrði til sam-
einingar safnaðanna, svo ekki er að
sjá, að þessi lög hafi verið svo
haskalega gamaldags í augum
þeirra þá. Telja má víst að
fT«tta skilyrði hafi þá verið ,sett
vitorði og samþykki séra
Rognvaldar og Únítara því sam-
bandið á milli verjenda og Únítara
yar þá lengi búið að vera hið inni-
legasta og ástúðlegasta. Og Ei-
ríkur Sumarliðason sagði fyrir
rétti (bls. 401) að hann vissi ekki
hvers vegna þetta skilyrði hefði
ekki einnig verið sett þegar sam-
einingartilboð únítara var loks
sampykt á fundinum 15. maí 1919.
Hefði þessu skilyrði verið slept af
asettu ráði í seinna skiftið þá'hefði
Eirikur hlotið að Vita það, því
>að var hann sjálfur sem einnig
bar fram tillöguna á fdndinum
að gengið væri skil-
and the Holy Ghost. The baptis-
mal formula is merely taken from
the traditonal - formula of the
Church.”;
petta eru mennirnir sem vaxn-
ir eru upp úr þrenningarlærdóm-
inum. petta eru mennirnir sem
afneita guðdómi Krists. Samt
skíra þeir í nafni sonarins. pað
dettur engum óbrjáluðum manni í
hug að skíra í nafni nokkurs
manns, hvað góður sem sá maður
kann að hafa verið, ef skírnar at-
höfnin á annað borð hefir nokkuð
helgi í huga hans. Nú vita all-
ir, að Únítarar afneita guðdómi
Krists. Er þá hœgt að hugsa sér
trúhræsni J andstyggilegri mynd
en hér '^ícemur fram? Dirfast
verjendur að ha*lda því fram að
þessir menn séu skoðanabræður
séra Friðriks og að um sömu
hræsnina hafi verið að ræða af
hans hálfu ? pað gera þeir ó-
beinlínis með því að halda því fram
að það sé réttui; skilningur á
frumvarpi því til sambandslaga er
hann samdi 1916 að þess sé ekki
krafist að menn játi guðdóm
Krists. Að það hafi nokkurn-
tíma verið skilningur hanis neita
eg afdráttarlaust. Eg neita því
einnig, að hann hafi verið hænu-
feti nær því að neita guðdómi
Krists árið 1916 en hann var árið
1886 þegar hann tók prestvígslu?
Um guðfræðilegar skýringar ætla
eg ekki að fara að deila, en eg veit
það að hvernig sem menn kunna
að toga úr sumum orðum hans, þá
var Kristur honum alt og enginn
prestur er eg þekki nokkuð til hef-
ir eins greinilega gert Krist að
ibrennipúnktinum í allri sinni
kenningi
Máli mínu til stuðnings ætla eg
að tilfæra nokkur orð séra Friðriks
sjálfs, sem enginn Únitari gæti lát-
ið sér um munn fara. Getur, til
dæmis, nokkur Únítari sagt þetta:
Sannleikurinn er, að kenning-
in um guðdóm frelsarans er eitt
af því, sem ómögulegt er að hrinda
og mannkynið aldrei getur losað
sig við, úr því það atriði er einu
sinni komið inn í meðvitund þess.
Sú stjarna hrapar aldrei af himni.
pað er öldungis óþarfi að bera
kvíðboga fyrir því.----- — Engin
biiblíufræði og engin vantrú fipr
nokkurntíma hrundið henni. f
sambandi við hana er öll biblíu-
fræði eins og fis.” (Postulleg
stefnuskrá, Á»amót 1907, bls. 119).
Sumarið 1913 sagði séra Friðrik
þetta: *
Hverju héldu verjendur fram
fyrir rétti? pyí er hezt svarað
rneð orðum Mathens yfirdómara
l domsástæðum hans á þessa leið:
“Peir halda þvf fram, að samein-
ing sú geti tekist, með skilmálum
þeim er samþyktin ber með sér, án
þess að söfnuðurinn á nokkurn hátt
yíki frá eða dragi úr trúarjátn-
ingum, játningarritum, kenningum,
átrúnaði, helgisiðum eða guðsþjón-
usfcoformi lútersku kirkjunna^”
Finst mönnum ekki að verjendur
hafi með þessu sýnt eins mikla
fastheldni við trúarjátningar lút-
erski(i kirkjunnar og hægt er að
'hugsa sér ? Og að þeim var það
fullljóst þegar þeir héldu þessu
fram að játningarnar ber að skoða
0g J'áta, að það Jór sem bindandi sést bezt á fram-
hrollur um mig að heyra þessi orð burÓi séra Röignvaldar sjálfs þar
töluð yfir líkbörum af manni í sem hann segir (bls. 506) :
yrðislaust að tilboði Únítara. pað
er þá helzt að sjá, að það hafi ver-
ið tóm yfirsjón að verjendur og
l nítarar tóku ekKa upp þessi gömlu
Tjaldbúðarsafnaðarlög sem safn-
aðarlög sín, og það situr þvií ekki _
þeim að vera neitt að fetta fing-
ur út í þau í sambandi við þetta
Tjaldbúðarsafnaðarmál.
Eg býst við að þessi rétttrúnað-
ur Únítara komi hálf flatt upp é
marga. En þetta er ekki alt,
Eiðfestur framburður séra Rögn-
yaldar fyrir rétti í þessu máli sýn-
ir, ekíki að eins að Únítarar hafa
Æk-írn um hönd heldur að þeir
skíra í nafni heilagrar þrenningar.
petta tekur séra Rögnvaldur svo
greinilega fram að ekki getur orð-
ið u® vilst í svörum sínum til Mr.
Truemans, lögmanns verjenda, sem
hér fara á eftir:
Sp.: Er skírnar og fermingarat-
höfn höfð um hönd í söfnuðum Ú-
nítara? Sv.: Já.
“Sp.: Fyrir börn? Sv.: Já.
“Sip.; Ekki síður en fullorðna? Sv.:
Já.
Sp.: í nafni hvers eru menn
skírðir?
i “Sv.: þeir eru skírðir í nafni
föðursins, sonarins og heilags
anda. Skírnar formið er að eins
hið venjulega skírnarform kirkj-
unnar er við höfum tekið upp
(bls. 479—480).
(Á ensku stendur: “You baptize
in the name of the Father, the Son
Sjálfur er eg enga vitund nær
því að vera Únítari en eg hefi ver-
ið. Einurð skyldi mig ekki bresta
til ao kannast við ef svo væri._”
“pegar mér og öðrum nýguðfræð-
ingum er borið það á brýn, að vér
séum ekkert annað en Únítarar og
að vér neitum guðdómi Krists, þá
er farið með ósamnindi.” (Nú-
t'íma guðfræðin og hreinskilni í
trúarefnum — Beiðablik VIII, bls
18, 19).
Árið 1914 sagði hann í fyrirlestri
sínum, Únítaratrúin og guðshug-
myndin, meðal annars þetta:
Seinast síðastliðið sumar mintist
eg þeirra (Únítara) hlýlega og vin-
samlega í erindi, sem eg flutti fyr-
ir miklu fjölmenni um leið og eg
tók fram skýrt og skorinort, að Ú-
nítar væri eg ekki og gæti ekki
orðið.” (Breiðablik VIII., bls. 135).
Eg hefi skilið mannkynssög-
una ávalt á þá leið, að kenningin
um þrenninguna hafi yarðveitt
hið mikla óðal trúarinnar fyrir
kristinn heim — kenninguna um
guðdóm frelsarans.” (Breiðablik
VIII., bls. 144).
“Sá Jesús, serrt hægt er að lýsa
einungis með orðinu maður, er
hvergi til í heimildarritum krigt-
indómsins. Hann er úr lausu
lofti gripinn. Hann er skapað-
ur af mannlegu ímyndunarafli.
Sú Jesú-mynd hefir engan stuðn-
ing í nýja testamentinu. Og nýja
testamentið er eina heimildin
fyrir jarðnesku lífi Jesú og um
leið eina heimildin fyrir því sögu-
lega fyrirbrigði, framkomu krist-
indómsins. Vér verðum annað-
hvort að hafna því, að Jesús hafi
nokkru sinni verið til, eða vér
verðum að taka aðaldrættina í
þeirri mynd, sem nýja testamentið
dregur upp af bonum, góða og
gilda. Kristindómurinn reis upp
og lagði siðaðan heim að fótum j
Krists. Fyrir því stórmerka fyr-
jrbrigði vérður a'Idrei nein skyn-
samleg grein gerð, nema með því
móti að halda þeirri sannreynd
nýja testamentisins fastri: Jesús
var meira en maður. Sönnunin
fyrir þessu er þréföld: Orð Jesú
'sjálfs, trú fyrstu 'lærisveina
hans og trú aldanna á eftir hon-
um.” (Breiðafolik VIII., bls. 152).
Hann segir að dómur sögunnar
um Únítarastefnuna á trúmála-
svæðinu sé tekinn fram skýrt og
greinilega I þessum ummælum
Harnacks:
“f trúarbragðasögunnni — -og
hér er orðið viðhaft í strðngustu
merkingu—er kenning Únitara þar
á móti einungis afturför; þvi það
er svo langt frá, að unt sé að bera
trúnni að baki. Að kristindómurinn
er trú, að hann er samfélag persónu
við persónu, að hann er þess vegna
allri skynsemi æðri, að hann lifir,
ekki í boðorðum og vonum, heldur
af guðs krafti og tileinkar sér í
Jesú Kristi, herra himins og jarðar
sem föður, um þetta hefir Únítara-
trúin enga hugmynd.” (Breiðablik
VIII., bls. 156J.
í þessum fyrirlestri .bendir séra
Friðrik á, að Únítarar skiftist í
flokka. Það er því fróðlegt að
sjá á hvaða bekk hann skipar vest-
ur-íslenzkum Únítörum. Hann
segir: “Emi er einn hópur þeirra
(ÚnítaraJ agnostíkar, — menn, sem
segja, að ekkert sé hægt að vita í
trúarefnum og lítið eða ekkert finna
til þarfarinnar. Þér fyrirgefið þó
eg segi, að mér hafi oft fundist, að
æði margt af íslenzkum Únítörum
heyri þeim hópnum til. — ----- En
þeir , sem ekki erfí annað en
agnostíkar, ferðast ekki neitt inn í
trúarlandið. ^Þeir sitja kyrrir í
virkinu og horfa i aðra átt.”
(Breiðablik VIII., bls. 151J.
I “Trú og Þekking” segir séra
Friðrik ineðal annars þetta:
“Jesús Kristur er henni (nýju
guðfræðinnij ekkert siður en á rétt-
trúnaðar-öldinni, vegurinn, sann-
leikurinn og lífið.” (bls. 86J.
“Kristur er mér vegurinn, sann-
leikurinn og lífið. Öll játning mín
um hann kemur fram í því orði.
Það er játning allra trúaðra manna
kristinna.” (bls. 203).
Um tilgang bókar sinnar “Trú
og Þekking” og hvernig hann vilji
að hún sé skilin, segir hann
“í því ljósi bið eg menn að lesa
hvert orð í bók þessari. Eg bið
lesendur mína að skoða hana orð-
sending frá þeim, sem verið hefir
af aflefli að reyna að sópa þeirri
þoku burt úr huga sér, til þcss aíS
hann fcngi aö sjá frelsarann betur
og fagnaðarerindið, sem hann
flutti” (bls. 243).
Fylgismönnum séra Friðriks var
það engu siður en honum áhuga-
mál, að gera öllum það skiljanlegt,
að þeir væri ekki Únítarar né held-
ur að stinga trúarjátningunum al-
geríega undir stól eins og gert er í
sameiningar grundvelli verjenda og
Únítara. Það sést bezt á yfirlýs
ing þeirri, er George Peterson bar
fram fyrir iþeirra hönd á kirkju-
þinginu 1909. Þar stendur meðal
annars þetta:
“3. Að íræða megi almenning safn-
aða vorra bæði í ræðu og riti, bæði
utan kirkju og innan, um hinar
nýju biblíurannsóknir og niður-
stöðu þéirra, þegar það er gert
VAR HISSA A
ARANGRINUM.
Winnipegborgari segir að Tanlac
hafi unnið á sér kraftaverk, að
því er heilsilbót hans við
kemur.
“Tanlac hefir veitt mér fulla
heilsubót og gert mig meira undr-
andi en nokkuð annað, er fram
við mig hefir komið ó æfinni.”
Sagði Joseph Watson að 246 Col-
ony Street, Winnipeg, Manitoba,
núna fyrir skemstu.
“Fyrir tveimur árum þegar eg
fékk lausn úr herþjónustu, var
heilsa mín í mesta máta bágborin.
Maginn var í hinni fárónlegustu
óreiðu, eg fékk iðuglega velgju,
þembdist allúr upp eftir máltíðir
og hélt stundum sama sem engu
niðri. Mataulystin þvarr og með
henni þvarr mátturinn líka.
/‘Konan sárbændi mig um að
teyna Tanlac, en eg hafði satt að
segja enga trú á að það bætti mér
hið allra minsta. Svo dag nokk-
urn er við vorum á gangi niðri í
ibæ, þrengdi konan mér til að fara
inn í Liggett’s Drug búðina og
kaupa eina flösku. Mér fór svo
að segja strax að batna og eg hélt
áfram notkun þessa ágæta lyfs,
unz beilsa mán var irðin hin á-
kjósanlegasta. Eg fékk fljótt
beztu matarlyst, svaf vært á hverri
einustu nóttu og þyngdist á fáum
vikum um mörg pund. Alt þetta
á eg Tanlac að þakka 0g fæ því
aldrei lofað það nógsamlega.
Tanlac er selt í flöiskum O'g fæst
Liggett’s Drug Store, Winnipeg.
pað fæst einnig hjá The Vopni
Sigurðson Limited, Riverton, Man.
og The Lundar Trading Company,
Lundar, Manitoba.
trú á fööur, son og heilagan atida,
í Ijósi játningarrita kirkju vorrar,
í (þeim tilgangi að fjarl.ægja á-
steitingarsteina og efla trúna i
hjörtum manna.
“4. Að halda megi áfram að ræða
það, sem þessum skoðunum ber á
milli, bróðurlega, bæði einslega og
opinberlega, en forðast að blanda
jærsónulegum ádeilum eða fyrir-
dæmingum þar saman við, og
engum, Íeyft aö gefa í skyn, hvorki
beinlíniis né óbeinlínis, aö hér sé aö
eins um únítara-trú eða jafnvel
héiðindóm aö rœða annars vegar
en hins vegar faríseahátt og trú-
hræsni.”
Einnig má benda á tillögu þá, er
séra Friðrik Hállgrímsson bar fram
á sama þingi. Séra Friðrik Berg-
mann studdi þá tillögu og hann
sjálfur og allir fylgismenn hans
greiddu atkvæði með henni. Þar
er, meðal annars, þetta tekið fram:
“1. Kirkjufélagið mótmælir öll-
um þeim guðfræðisstefnum, sem
'beinlínis eða óbeinlínis afneita sann-
söguleik þeirra grundvallar-atriða
kristindómsins, sem fram éru tek-
in í hinni postullegu trúarjátn-
ingu ”
lyíi verjendur ekki komnir
býsna langt frá þessum grundvelli,
þegar þeir eru búnir að ganga inn á
það—eins og gert er í sameining-
argrundvelli þeirra við Únítara —
að ekkert í hinni postullegu trúar-
játning skuli skoðast bindandi fyr-
ir meðlimi safnaðarins?
•Verjendum og Únítörum hefir
komið saman um sameiningar-
grundvöll, sem ekki bindur sig við
neitt. Þó til málamynda ætti að
liafa safnaðarlög, voru þau þannig
úr garði gerð, að þau lögðu engin
höft á neinn. Til þess voru tvær
ástæður, sem báðar eru greinilega
teknar fram i svörum séra Rögn-
valdar upp á spurningár þær, er eg
lagði fyrir hann í sambandi við
tilboð Únítara. Fyrst og fremst
átti trúargrundvöllurinn að vera
svo breiður, að báðir hlutaðeig-
andi söfnuðir gæti urtdir hann rit-
að án þess að nokkru leyti að
breyta trú sinni. Þetta sýnist í
f ljótu bragði að vera nægilega breið-
ur grundvöllur, en ofan á þetta bæt-
ist, að jafnvel jiessi breiði grund-
völlur átti ekki að vera bindandi,
því séra RÖgnvaldur tekur fram:
“Það er þvi eigi ætlast til, að meó
undirskrift laganna sé nokkrum
skipað að breyta trúarskoðun sinni
nema svo framt sem sannfæring
hans leyfir.” Hér er því um algert
sem við ekkert vilja binda sig og
engum Jögum vilja lúta. nefndir
stjórnleysingjar eða anarkistar.
Hér höfum við nákvæmlega sama
hugsunarhátt á sviöi kirkjunnar.
Þessir menn eru ekkert annað en
kirkjulegir og trúarlegir aúarkistar.
Þessum grundvelli höfum við,
kærendur i Tjaldbúðarmálinu hafn-
að. Við höfum neitað aö láta draga
okkur inn í slíkah félagsskap. Við
höfum neitað, að láta með ofbeldi
og ólöglegum atkvæðum svifta
okkur kirkjueigninni og að taka
því þegjandi, að kirkjan sé notuð
til þess að útbréiða Únítaratrú
undir því yfirsl^ni að hún sé á-
framhald af stefnu séra Friðriks.
Við mótmælum ]>ví, að honum sé
skipað á bekk með Únítörum og
við segjum, að þar eigurn við ekki
heldur heima. Við mótmælum því
einnig, að það hafi nokkurn tíma
verið skilningur séra Friðriks á
frumvarpi því til sambafldslaga, er
'hann samdi árið 19x6, að sam-
kvæmt því mætti kenningin urn
guðdóm frelsarans liggja á milli
hluta. Það vita verjendur bezt
sjálfir ,eins og sést á þessum svör-
urn Eiríks Sumarliðasonar upp á
spurningar þær, er eg lagði fyrir
hann fyrir rétti (bls. 389; og hér
fara á eftir:
“Sp.: Heyrðir þú séra Friörik í
nokkurri prédikun sinni segja, að
meðlimum safnaðar hans eða lút-
ersku kirkjunnar væri heimilt að
hafna þrenningarkenningunni?
“Sv.: Nei. Hann sagði það
aldrei.
‘“Sp.: Eagöi séra Friðrik ekki í bls. 143).
öllum sínum prédikunum sérstaka
áherzslu á guðdóm Krists?
“Sv.\: Jú.” • '
Samt er það viðurkent, að sam-
kvæmt sameiningargrundvelli þeirn,
sem hér er um að ræða, sé kenning-
in um guðdórn Krists, ásamt öllum
öðrum kenningum lútersku kirkj-
unnar, látin liggja á milli hlúta.
Þeir, sem geta fundið uppbygging i
því að tilheyra slíkum söfnuði og
sem geta fullnægt trúarþörf sinni á
slíkum kristindómif?), er vita-
skuld frjálst að ganga í þennan
söfnuð. En þeir hafa engan minsta
rétt til þess að svivirða minning
séra Friðriks með því að staðhæfa,
móti betri vitund, að þeir séu að
halda áfram starfi hans á sama
grundvelli og hann.
Sjálfur er eg ekki, og hefi aldrei
verið, af sauðahúsi íslenzkra Únít-
ara. Eg hefi æfinlega fundið til
þess, eins og séra Matthías Jodh-
umsson, að eg “kem rrtér ekki sam-
an við þá.” Eg lít á þá svipuðum
augu og tilfærð orð séra Friðriks
hér að framan bera vott um að
hann haíi gert. Og álít mitt á
kirkjudeild Únítara yfirleitt get eg
bezt látið í ljós, með því að taka
mér í munn orð dr. Martineau,
sem er einn allra merkasti maður
Únítara. iHanú segir: “Eg finn
mig knúðan til að segja, að hvorki
bera vitsmunir mínir né siðferði-
leg aðdáun sérlega lotningu fyrir
forsprökkum Únítara, trúflokkunx
þeirra, né því sem eftir þá liggur
á nokkurri öld.” (Breiðabíik VIII.1
KAUPID BEZTA BLADID, LOGBERG
B I
■iiiHnin
hana saman við trú mótmælenda, stefnuleysi og stjórnleysi að ræða.
að hún stendur miklu fremur páfa- Á stjórnmálasviðinu eru þeir menn,
FYLKISKOSNINGIN
rm
■
1
Saskatchewan
Neytið atkvæðisréttarins samkvæmt yðar beztu vitund.
pað er skylda sérhvers borgara í fylkinu.
Lesið vandlega boðskap Martin’s yfirráðgjafa.
Athugið gaumgæfilega afskifti stjómarinnar í hinni líðnu
tíð af samvinnulöggjöf hennar að því er við kemur korn-
hlöðum, símum, griparækt, bændalánsfélögunum, rjóma-
búunum 0. s. frv.
—fjárhagsástand fylkisins.
—afskifti stjórnarinnar af allskonar velferðarmálum —
engisprettu hættunni, uppskerubresti o. s. frv.
—stefnu hennar og starfrækslu á verzlunar og þjóðvegum
og fjárveitingum í því sambandi.
—framfaraspor stjórnarinnar í sambandi við mentamál og
mentastofnanir fylkisins.
—löggjöf og f járstuðning til verndunar og hagsmuna kven-
foóðinni í fylkinu.
—stofnun iðnaðarskrifstofu til frekari starfrækslu hinum
miklu náttúruauðæfum fylkisins.
—ráðstafanir í sambandi við almennings iheilbrigði.
—aðstoð og ráðstöfun til stuðnings heimkomnuro hermönn-
um á einn og annan hátt.
—löggjöf til eflingar félagslegs og siðferðilegs þroska inn-
an fylkisins.
—fjárhagslegt og félagslegt gildi símakerfisins, sem nú er
með því fulíkomnasta á meginlandi Ameríku.
Athugið hlutdrægnislaust öll þessi atriði, ásamt mörgum
öðrum nytjamálum og þá munuð þér
Merkja á kjörseðilinn
við þingmannsefni
Martinstjórnarinnar
(
■
m
■
imni!