Lögberg - 29.09.1921, Qupperneq 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN,
29. SEPTEMBBR 1921
Hestavísur
(Nigurl. )
Jón Grunnvíkingur hefir það
eftir Páli Vídalín, að ihann “hafi
átt þann skeiðhest beztan er dró
18 fet og annan er dró 22 fet á
skeiðinu og í iogni var sem gola
blési á móti >egar sá hestur var á
ferðinni. Sá hestur, eða máske
annar, stökk með Pál um vortíma
'þá hann rann á harða skeiði á ísi,
er lá á Arnarvatnsheiði, sjö álna
■breiða vök á miðju skeiði. Einn
hest átti Páll líka svo þýðan, að
hann fékk haldið á fullum vatns-
bo>lla og skelpaðist ekki út úr á
meðan hesturinn lá á skeiðinu á
spöl þeim, sem er á milli fjóss og
bæjar í Víðidalstungu.”
Vel má vera að einhverjum þyki
þetta ótrúlegt, og skal eg ekki
neinn dóm á það leggja. J?ó hef-
ir Jón Grunnvíkingur jafnan ver-
ið talinn merkur heimildarmaður.
En það vita reiðmennirnir, að það
er ótrúlega langt, sem góðir vekr-
ingar draga á skeiðinu, þegar
marka má.
Og vakur þótti Sóti vera, sem
Grímur á Bessastöðum átti. Enda
minnist Grímur á það í einni af
vísum þeim, er hann kvað um
Sóta. Hún er svona:
Glennir á skeiði gleiður sig,
grípur hann sporin reiðilig,
frísar hart ög freyðir á mig
fallega klárinn greiðir sig.
pú koma hér nokkrar vísur af
ihandahófi um kosti ýmsra hesta,
fjör þeirra, gangfimi, hö/uðburð
og fleira er prýði þykir á öllum
reiðhestum. pykir mér þá hlýða,
að Páll Guðmundsson á Hjálm-
stöðum í Laugardal ríði fyrstur
úr hlaði:
Hálsi lyfti listavel,
löppum klifti vanginn;
taumum .svifti tugði mél,
tölti’ og skifti’ um ganginn.
gangur .hestsins eigi ekkert lof
skilið. pað þykir alla jafna
prýði á hverjum hesti að hafa sem
• fjölbreyttastan gang. Og öllum
reiðmönnum þykir notalegt, þegar
gæðingurinn veltur áfram á svif-
léttu töltinu á milli© sprettanna.
Enda hefir töltið verið nefnt hýru-
spor og yndisspor og er það rétt-
nefni.
En brokkið getur líka verið
þægilega skemtilegt, þegar það
er mikið og gott. Og þáð er mér
kunnugt að harðviljugur klárhest-
ur getur orðið skriðdrjúgur á
brokki:
Andrés Magnússon í Langholti
í Hrunamannáhrepp, kvað svo um
kláhhest er drjúgur þótti á brokki:
Minn þótt Sokki brúki brokk,
burt hann lokkar trega.
Undan nokkrum fákaflokk
fer hann þokkálega.
Og um annan röskan klárhest
kann eg vísu og er mér 'kunnugt
um það, að mörgum hesti, sem vak-
ur var kallaður, veittist fullerfitt
að fylgja honum á skeiði, þegar
hann lá á brokkinu:
pegar Haukur heim á leið
hristir sína lokka,
megið þið hinir herða skeið,
hann mun undan brokka.
pá koma hér fáeinar vísur, sem
, jafnframt því að .skýra frá kostum
j gæðinganna, lýsa útliti nokkurra
j hesta, skapnaði þeirra, lit og
! fleiru í því sambandi.
Eyjólfur Jóhaftnsson, síðast í
t Sveinatungu í Borgarfirði kvað
1 svo um Rauðskjóna, er heima átti
,á Breiðabólstað í Reykholtsdal:
Söðla-drekinn séiegur
sýndi þrekið nóga,
burða frekur, framþykkur,
faxið íék um bóga.
Og enn þessa um sama hest:
pessa vísu kvað Páll í hitteð-
fyrra, en fyrir nokkrum árum kvað
hann svo um reiðhest sinn:
Séð hefi’ eg Apa'l fáka fremst
frísa, gapa, iða.
Ef að skapið í hann kemst,
er sem hrapi skriða.
iSigurbjörn Jóhannesson, kendur
við Fótaskinn í S. pingeyjarsýslu,
en fór til Ameríku og dó þar, kveð-
ur svo um brúna hryssu, er heima
átti austur í Héraði:
Lit ákjó,sanlegan bar,
— leyfður hrósi stóru —:
innan um rósir rauðleitar
rákir Ijósar vóru.
Eikki þótti Eyólfi skjótti litur-
inn ljótur, þó að nú sé svo komið,
að nýja menningin fordæmi alla
skjótta hesta og hrossa-landídatar
heimti fé til útrýmingar þeim!
Ágúst Jónsson, hómopati á Ljóts-
stöðum í Vopnafirði, dáinn kring-
um aldaraótin síðustu, lýsir þann-
ig hesti sínum:
líka kveðið allmargar hestavisur,
meðal annars Gránuvísurnar sem
hann orkti eftir reiðhryssu ágæta,
er fótbrotnaði 22 vetra að aldri.
Mun það hafa verið á seinni árum
séra PáLs og harmaði hann mjög
örlög Gránú. par í eru þessar
tvær vísur:
Margan fráan fékk eg hest,
fóru af þeim sögur.
pó hefir Grána borið bezt
beina minna drögur.
Eg það reyndi ár og ®íð,
þótt engin fyndist gata,
í náttmyrkri og níða hríð
niáði hún heim að rata.
Páll , Ólafsson getur og hins
sama, er hann minnist samveru
þirra iBleiks:
Daga og nætur rataði rétt
rösklega fætur bar hann;
fremstur ætíð fór á sprett,
fáum .sætur var hann.
Og svo eg nefni þriðja Pálinn í
þessu sambandi, þá kvað Páll á
Hjálmstöðum svo í hittið fyrra, er
er hann mintist Grána síns, er þá
var nýfallinn:
pegar njóta einir yls,
aðrir Mjóta að vinna;
í nauða hótum norðan byls
naut eg fóta þinna.
Allar þessar vísur voru bundn-
ar við endurminninguna; kveðnar
eftir að gæðingurinn var fallinn
og á meðan að söknuðurinn var
sárastur.
En svo eru aðrar kveðnar á
ferð og sumar ef til vill þegar
mest reyndi á hestinn, ratvísi
hans og dugnað. Sigurjón í
Krumshólum kveður svö við pokka
sinn:
Mig eg reiði á máttinn þinn,
mig þó bili þróttinn.
pú munt rata pokki minn,
þó að dimm sé nóttin.
Og ekki hræddist hann skamm-
degis-norðanbylinn, sem þessa
vísu kvað, ekki alls fyrir löngu,
aleinn upp á Hellisheiði:
pótt hag'lið dynji hart á kinn,
og halli skömmum degi,
kvíði’ eg ei, því klárinn minn
kennir alla vegi.
Eina vísu kann eg skagfirska
að sögn, í sama anda:
Áfram veginn vonda’ eg held
vill hann þegi skána.
pótt halli degi’ og komi kveld
kvíði’ eg eigi á Gána.
Svifaði mökk af svitanum,
sindur hrökk úr augum;
síst hugklökk í samreiðum;
sauð á dökku hárunum.
pá er hér ein, er mér hefir bor-
ist rétt nýlega og hefi eg fyrir
satt að hún muni norðlenzk vera;
líklega úr Húnaþingi:
Skeifna þoldu skaflar—nir —
Skyrpti mold úr hófum.
Titraði fold, en taumarnir
tálguðu hold úr lófum.
pó flestir kjósi að reiðhestur-
inn sé fjörugur, eru þó hinir
fleiri, sem jafnframt fjörinu óska
að hann sé taumliðugur. Enda
er það svo, að allir góðir reið-
menn kenna gæðingum sínum að
hlýða. pað er fyrsta boðorðið.
Og þegar það er fengið að hestur-
inn hlýði hverri skipun húsbónd-
þá fyrst verður sambúðin báðum
til *ndis og ánægju.
Séra Jakob Guðmundsson, síð-
ast prestur á Sauðafelli í Dölum,
kvað svo um reiðhest sinn:
Taumar léku mér í mund,
minn þá Bleikur rennur.
petta veikir létta lund,
lífs meðan kveikur brennur.
Og Sigurbjörn í Fótaskinni orð-
ar það á líkan hátt:
Hvíldir naumar sér gaf sá,
sýndi rétta sniöi;
lék við tauma og tánum á
tiplaði spretta á milli.
pó að skeiðið sé sá gangurinn,
sem flestir lofa og alloftast er
nefndur í hestavísum, þá er það
þó ekki svo að skilja, að annar
Limaréttur, ljóneygður,
leggjanettur, stórhæfður,
í hárum sléttur, hringmektur
á hverjum spretti grimmvakur.
Sigurbjörn i Fótaskinni kveður
3vo um hest, sem Hjalti var nefnd-
ur:
Vöðvaþéttur, sómir sér,
sést ei hestur fegri.
Brúnaléttur oftast er,
eyrun nett á kviki ber.
Pá er hér gömul vísa um hestinn
Víking:
Fagurskapað brjóst og bak,
bógar, háls og makki.
Hans er frjálslegt fótatak,
fjörið ræður iblakki.
Eins og gefur að skilja er oft
í hestavísum minst á ratvísi hests-
ins, snarræði hans og dugnað í
öllum hættum. Viðurkenna hag-
yrðingarnir það fyllilega og án
kinnroða, að oft hafi þeir orðið
að varpa öllum áhyggjum sínum
upp á hestinn. Enda eru ótal
dæmi þess, að margur maðurinn
hefir átt líf sitt undir viti hestsins’’
ratvísi hans og dugnaði. í hríð-
arbyljum og náttmyrkri hefir
heiðhesturinn ótal snnum bjargað
húsbóndanum hem til bæjar. Og
í ám og vötnum og margskonar
hættum hefir hann reynst sann-
ur stólpagripur.
Peir gleyma iheldur ekki að
minnast þess, hagyrðingarnir,
hvað þeir eiga mikið að þakka
he8tinum í þessu efni.
Séra Páll Bjarnason, síðast
prestur á Undirfelli í Húnaþingi
(dáinn 1839) var reiðmaður mik-
111, segir Gísli Konráðsson, og átti
marga ágæta hesta. Hann hefir
Höfundinn þekki eg ekki, en
vitað hefir hann hvað mátti bjóða
Grána og er drjúgur yfir.
En það eru fleiri en þessi
Skagfirðingur, sem drjúgir eru
yfir ratvísi hestsins og dugnaði
hans. Að minsta kosti kennir
hins sama hjá Sunnlendingnum,
sem kvað um Glám:
Mesta gull í myrkri’ og ám,
mjúkt á lu'llar grundum.
Einatt sullast eg á Glám
og hálffullur stundum.
J7enna höfund kann eg heldur
ekki að nefna, en fullyrt er að
vísan muni kveðin vera hér á
Suðurlandi. Og þó að ein-
hverjum hárfínum og tilfinninga-
næmum bindindíspostuíp finnist
hún lítt frambærileg, þá getum við
að minsta kosti sætt okkur við
hana, sem þorum að hugsa um á-
standið eins og það var, þó að
við séum uppi á þessum “síðustu
og verstu vatnsblöndu-dögum.”
Höfundurinn hefir vitanlega ver-
ið hálffullur eins og.hann segir, og
það er ástæðulaust að fara að gera
rekistefnu út úr því nú, og hann
hefir líklega verið á heimleið úr
kaupstaðnum með kútholuna sína.
pað er orðið svo sjaldgæft að sjá
þá tvímenna hagyrðinginn og
Bakkus, að mér finst ekki nema
réttmætt að minningunni um þá sé
á lofti haldið.
pað er misjafnt hvað reiðhest-
arnir endast vel. Sumir eldast
fyrir tímann, fella af áður en þeir
komast á elliárin, stirðna upp og
verða að eins svipur hjá sjón, móti
því sem þeir voru, þegar þeir léku
á fyrri kostum sínum. Stundum
getur þetta verið meðferðinni að
kenna, þó er það ekki alt af.
En hitt er vitahlega edcki nema
eðlilgt, þó að gamli reiðhestur-
inn hafi ekki í fullu tré við ungu
gæðinganna og dragist aftur úr á
sprettinum.
Hann getur verið góður þrátt
fyrir það, þó að hann verði að
sieppa götunni.
Bjarni Björnsson, bóndi á Vatns
horni i Húnaþingi, kveður svo um
gamlan reiðhest:
Forðum þóttirðu fótheppinn,
fram þá sóttir ómæðinn,
búinn þrótti búkur þinn
blessaður skjótti klárinn minn.
En þeir eru líka til hagyrðing-
arnir, sem una því illa að reið-
hesturinn haldi ekki kostum sínum
500 íslenzkir menn óskast
Við The Hemþhill Government Chartered System of Trade
Schools. $6.00 til $12.00 á dag fyrir þá„ sem útskrifast hafa
Vér veitum yður fulla æfingu í meðferð og aðgerðum bifreiða,
dráttarvéla, Trucks og Stationary Engines. Hin fría atvinnu-
skrifstofa vor hjálpar yður til að fá vinnu sem bifreiðastjóri,
Garage Mechanic, Truck Driver, umferðarsalar, umsjó’nar-
menn dráttvéla og rafmagnsfræðingar. Ef þér viljið verða
sérfræðingar í einhverri af þessum greinum, þá stundið nám
við Hemphill’s Trade Schools, þar sem yður eru fengin verk-
færi upp í hendurnar, undir umsjón allra beztu kennara.
Kensla að degi og kveldi. Prófskýrteini veitt öllum fullnum-
um. Vér kennum einnig Oxy Welding, Tire Vulcanizing,
símritun og kvikmyndaiðn, rakaraiðn og margt fleira. — Win-
nipegskólinn er stærsti og fullkomnasti iðnskóli í Canada —
Varið yður á eftirstælendum. Finnið oss, eða skrifið eftir
ókeypis Catalogue til frekari upplýsinga.
HEMPHILL TRADE SCHOOLS, LTD.
209 Pacific Áve., Winnipeg, Man.
tJtibú að Regina, Saskatoon, Edmonton, Calgary, Vancouver,
Toronto, Montreal og víða í Bandaríkjunum.
fram í rauðan dauðann.
Björn Skúlaaon, umboðsmaður i
Múlaþingum (d. 1865), kveður
svo:
Ó, að þú værir vetra fimm
vorðinn gamli Skotti.
Ellin bæði grá og grimm
gerir þig nú að spotti.
Og sá sem lengi hefir haldið
götunni, kann því illa, þegar aðr-
ir hleypa fram hjá:
Áður var eg fyrða fremst
fram reiðar er gaman semst.
Nú í fari hinna hemst
og hvergi þar úr sporum kemst
Kveður Ágúst á Ljótstöðum, sem
áður er nefndur, og um sama hest-
inn.
En svo finnast líka þeir hestar,
sem halda öllum kostum sínum,
þrátt fyrir árin, sem þeir hafa á
baki- Síðasti sprettur þeirra
jafnsnjall þeim fyrsta. Vitan-
lega er það fágætt, en þó hafa
slíkir hestar verið til, og munu
eflaust finnast enn, ef vel er leit-
að. Og vænti eg að afsakað verði
þótt nokkurra drýginda kenni hjá
hagyrðingnum, er hann kveður um
slíkan hest:
Blesi hefir engri íþrótt týnt.
Elli fatast tökin.
Ennþá getur hann sveinum sýnt
sömu snildar tökin.
komist á tryggan stað til varðveízlu
komandi kynslóðum.
Heiti eg ekki síst á hagyrðínga
þá, er þetta lesa, að þeir dugi mér
vel í þessu efni.
Eg hóf þátt þenna með stöku,
sem eg taldi sennilegt að væri
kveðin á skemtireið. pykir mér
því hlýða að enda með annari stöku,
sem víst er um að kveðin er á
hestsbaki. Höfundur hennar er
talinn að vera Nikulás skáldi Hún-
vetnirtgur:
Höldum gleði hátt á loft,
helst það seður gaman.
petta skeður ekki oft
að við kveðum saman.
Selfossi, 30. maí 1921.
Einar E. Sæmundsen.
—Eimreiðin.
Grænland.
Khöfn. 26. ágúst 1921.
Grænlandsnefnd sú, er danska
stjórnín skipaði fyrir löngu, til
þess að rannsaka ýmisleg atriði
viðvíkjandi stjórn Grænlands, hef-
ir nú lokið störfum sínum Og álit
hennar verið birt. Er þar talið
æskilegt, að sambandið á milli
Danmerkur og Grænlands verði
nánara en verið hefir að undari-
förnu og dönsk menning verði út-
breidd betur í landinu en verið
hefir, jafnframt þv.í, sem reynt
verði að auka persónulegt sjálf-
stæði Eskimóa, og að samvinna
geti hafist milli þeirra og danskra
manna í Grænlandi í sveitarstjórn-
armálum. Hvað snertir opnun
Grænlands óg afnám einokunar-
verzlunarinnar, þá lætur nefndin
einróma þá ósk í ljós að þetta
verði gert eins fljótt og hagsmun-
ir landsbúa leyfa. Nefndin álítur
hinsvegar ekki tíma kominn til
þess enn, og einn maður úr nefnd-
inni talar nánar um það mál og á-
lítur, að hæfilegt muni vera að
opna landið eftir 10—15 ár.
1
Nefndin mælir með því, að Græn-
land alt verði talin ein nýlenda
og verði henni skift í þrjú um-
dæmi ,norður-, vestur- og austur-
umdæmi. Lagt er til, að kirkju-
og kenslumál Grænlands standi
beint undir kenslumála ráðuneyt-
inu í Kaupmannahöfn og sérstök
deild í innanríkis ráðuneytinu
annist alla stjórn annara mála, ogi
að sérstakur embættismaður með
miklu valdsviði verði settur yfir
iandið alt.
Læknishjálp til Rússlands-
Frá Kaupmannahöfn kemur sú
fregn 25 ágúst til Morgunlblaðsins
Dodds nýrnapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt,
bakverk, hjartabilun, þvagteppu
og önnur veikindi, sem starfa fra
nýrunum- — Dodd’s Kidney Pills
kosta 50c. askjan eða sex öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyf-
sölum eða frá The Dodd’s Medi-
cine Co., Ltd., Toronto, Ont.
í Rvík, að Danir hafi ákveðið að
senda læknasveit til Rússlands til
hjálpar gegn sjúkdómum þeim er
geysa þar. Einn liðurinn í þessari
hjálpar starfsemi er sá, að sent
verður til Petrograd allur útbún-
aður til að hafa bólusetningarstöð
þar, og bóluefni til varnar ýmsum
sjúkdómum svo mikið að nægir til
að bólusetj hálfa milj. manna.
Vísan er kveðin hér á Suður-
landi fyrir nokkrum árum. pá
var Blesi 16 vetra.
— Engan þarf að undra, þó að
maður sá, sem unnað hefir hestin-
um sínum, fyllist söknuði, er hann
sér hann ekki lengur við stallinn
og heyrir ekki framar vinarkveðj-
una, þegar hurðin er opnuð. Hon-
um mun finnast, eins og Ágústi á
Ljótsstöðum, að hann sé:
sviftur eina yndi því
er eg meina veröld í.
Og lengi er hagyrðingurinn að
sætta sig við hvernig komið sé,
þó að árunum takist þar, sem ann-
arstaðar, að breiða yfir söknuðinn
og draga úr sviðanum:
pótt mér vordís klappi’ á kinn,
kvíði eg næsta degi:
Nú er á brott hann Blesi minn
blakkurinn elskulegi-
Kveður einn í gróindunum vorið
eftir að reiðhesturinn hans féll.
pað var til lítils að hlakka fyrir
hann, þó að vegir væru þurrir og
kunningjarnir að skemta sér í góð-
viðrinu á ungum og fjörugum
gæðlngunum.
Og þó að hestur komi í hests
stað, lifir hún þó lengi í huganum,
minningin um gamla snillinginn.
Og þegar hagyrðingurinn ber þá
saman, nýja gæðinginn og fallna
snillinginn, finst honum öðruvísi
umhorfs á stöðvum þeim, er hann
hafði áður yndis notið og dýpsta
3ælu fundið:
pegar Brúnn minn teygði tá
og taumana eins og þvengi;
þessir köldu klettar þá
kváðu á aðra strengi.
Segir Páll Ólafsson í eftirmælum
Vakra-Brúns.
Hagyrðingurinn getur ekki orða
bundist, þegar hann fer um stöðv-
ar þær, þar sem gamli og göði
hesturinn hans hafði áður leikið
sér, oft og mörgum sinnum, á!
beztu kostunum. Hann verður:
að minnast þess á sína vi.su og'
hugsun hans og mál brýst fram í
stuðlum — hringhendunnar:
Skulfu klettar, skall ’hann á
skeiðið rétt við hjallann —.
pessi blettur muna má
margan sprettinn snjallan.'
pessi staka er eflaust yngist
þeirra hestavísna, er eg hefi nú
uppritað, enda skal hún reka lest-
ina. Hún er kveðin í haust, réttu
ári eftir að hestur sá féll, er hún
getur um. Höfundur lætur ekki
nafns síns getið að svo stöddu.
Og þá er þessum spretti lokið
og læt eg hér staðar numið-
Vona eg svo að eg hafi' ekkert
ofmælt í upphafi þessa þáttar, er |
eg gat þess, að efni það, er eg hefi |
nú rakið um stund, væri langt frá 1
því að mega kallast ómerkilegt.!
Vel ma vera að vísnavalið sé
nokkuð af handahófi gert, því
naumur var tíminn, en úr miklu
að moða. pó reyndi eg að vanda
það eftir föngum.
Vildi eg með þætti þessum, enn
einu sinni vekja eftirtekt —á al-
þýðu-stökunum, á snild þeirra og
orðfimi og gildi þeirra fyrir menn-
Ingu þjóðarinnar. Ykkar, sem
þáttinn lesið, er svo að dæma um,
hvernig mér hefir tekist það.
Vil eg svo enda með sömu bæn-
inni og fyrri daginn. En húnj
er sú, að sem flestir riti upp vís-
ur þær er þeir kunna og sendi mér,
bæði hestavísur 0g aðrar, yfir höf-
uð allar alþýðuvísur, hverju nafni
sem nefnast. Lofast eg aftur á
móti, að halda öllu slíku til haga.
og sjá svo um, að vísnasafnið
HATT
Kvennmanna Patent
Sally Sandal Goodyear
Welted Sólar, allar vídd
-ir, allar Stærðir eins
og myndin sýnir
Vér höfum ógrynni af viðskiftavinum í borginni, sem koma inn, allir með sama svip
—þar sem lesa má úr hverrt hreyfingu og augunum líka— “SÝNIÐ MJER!”
peir höfðu lesið auglýsingar vorar, og töldu það samt lít hugsanlegt, að þeir gætu
fengið jafn góðar vörur fyrir svo litla peninga
“SÝNIÐ MJER” og vér sýndum þeim.......Áður en þeir fóru, höfðu þeir eigi að eins
keypt skó hjá oss, heldur hældu búð vorri áhvert reipi hvar sem leiðir þeirra lágu.
pað er enn þá fjöldi fólks, sem hefir þenna “SÝNIÐ MJER” svip á andlitinu. Vér
sýndum hinum, hví ekki að leyfa oss að sýna yður líka?
Ekta he-man brogue Oxford, búnir til
úr Black Scotch Grain leðri. — Táin
mjúk, fóðruð með þykkum striga; sól-
arnir óbilandi. — Athugið sérstaklega
verðið
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
f
T
T
x
x
t
X
i
T
T
T
T
f
f
T
f
f
f
f
f
f
%
f
I
f
f
f
f
♦;♦
f
f
f
f
f
GLUGGASÝNINGAR STUNDUM TÁLDRAGANDI
pér eruð ekki tældir inn í búð þessa, með margvíslegri gluggasýningu, þar sem
skórnir í glugganum, sem ef til vill eru merktir sanngjörnu verði, lokka yður inn, til
þess svo eftir alt saman kann.ske að greiða$10, $12 til $15 fyrir skó, sem eiga við
fótlag yðar.
Hve oft hefir þetta hent yður?
EKKERT YFIR $8
ENGAR PÓST PANTANIR
Sökum hinna stórkostlegu viðskifta í borginni, getum bér eigi sint póstpöntunum,
því um það leyti og póstpantanir kæmi, væri umbeðnar vörur ef til vill útseldar í svipinn.
PORTAGC
BOOT-SHOP
Beint á móti Eaton’s