Lögberg - 06.04.1922, Qupperneq 4

Bla. 4
LÖGBERG, FTMTUDAGINN 6. APRíL 1922

Jögberg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
ombia Press, Ltd.,iCor. William Ave. &
Sherbrook Str.. Winnipeg, Man.
Talsimart >-6327 06 N-8328
Jón J. Bfldfell, Editor
Otanáskrift til blaðsins:
TH£ C0LUN|BIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnlpeg, tyar|.
Utanáakrift ritstjórans:
EDtTOR LOCBERC, Box 3172 Wlnnlpeg, IRan.
The “Lögberg” is printed and published by The
Columbla Press, Llmited, in the Columbia Block,
S53 to 857 Sherbrooke Street, Winnipeg, Manltoba
Eins og við mátti búast.
1 dálitlum greinarstúf, sem birtist í Heims-
(kringlu (22 f. m.) og nefndur er “Kom ekki upp
orði’, eru ritstjórarnir sjáanlega í angistar
ástandi út a'f því að Lögberg hafi ekki sagt frá
þvií að Norrisstjórnin hafi beðið ósigur við at-
kvæðagreiðsiuua sem fram fór í þinginu 14. marz
s. 1. í blaði ]>ví sem út kom í þeirri viku. Ves-
alings mennirnir brjóta heilana og velta vöng-
um út af þesu máli eins og “vitrum” aula-
irárðum er títt, og eftir millca andlega áreynsln,
komást þeir að niðurstöðu, sem birt er í þess-
ari grein. En eins og við mátti búast er sú
niðurstaða eins langt frá sannleikanum og bægt
er að komast. Blaðið T>ögberg, sem ávalt
er fullprentað fyrripart miðvikudags, var í
þetta sinn afgreitt frá prentsmiðjunni síðdegis
á þriðjudag, en "atkvæðagreiðslan fór fram
þann sama dag, en meir en kiukfcntíma eftir að
blaðið var alprentað.
Þes.si kátbroslega aðferð ileimskringlu
ritstjóranna minti oss á sögu eina, sem vér
heyrðum h-eima á fslandi. — Bóndi einn í
sveit þurfti að fara í fcaupstað, og bað dóttir
hans, sem ekki hafði ikomið í kaupstað fyr, um
leyfi að fara með honum og var henni veitt það.
— Segir sv’o ekki af ferðum þeirra fyr en þau
'koma heim aftur, og móðir istúlkunnar fer að
'spyrja liana frétta úr fcaupstaðmum og hafði
stúlfcan. frá mörgu að segja. Á meðal annara
spurninga, sem rnóðir stúikunnar lagði fyrir
hana var, hvort hún hefði séð kaupmanninn og
hvort hann hefði taiað no.kkuð við hana, og
svaraði stúlkan því játandi. “Og hvað sagði
kaupinaðnrinn ?” spurði móðirin. “Hann
sagði að eg væri eftir ölium vonum, af þeim
komin.” — Sama má segja með þessa við'leitni
Heimskringlu ritstjóranna, hún er eftir öllum
vonum, af þeim komin.
--------o--------
Sannleikurinn og Heimskringla.
Samlmðin á íniili Heims’kringlu og isann-
ieikans hefir oft verið bágborin, en aldrei
minmumst vér að hafa séð hana eins herfilega
og nú upp á síðkastið, það er eins og biaðið
geti ekfci farið rétt með nofckum sfcapaðan hluf,
eða ef það getur ]>að, þá misþyrmir það isann-
iieikanum af ásettu ráði og er það lítið betra.
Það vrar sú tíð að Heimskringla barðist
fyrir floklkismáluni í pólitífc, þó því miðnr, að
]>að hafi verið iilutsfcifti hennar alla æfi að
herjast fyrir auðs og afturhaids stefnn. Rit-
stjórar hennar hafa stundum verið frekir í sókn
sinni, og meir að segja noikkuð ófyrirleitnir
stundum. En í aliri sögu þessa blaðis hafa
ósannindin aldrei verið gjörð að aðal vopni
blaðsins í sókn og vörn í landsmálum fyr en nú.
í síðnstu Heimsfcringln er isagt fiá því í
Oanada fréttum að Norristjórnin í Manitoba,
hafi eftir að hún var fallin o>g áður en fyifcis-
stjórinn Sir Jamtes Akins hafi beðið hana að
haida áfram, átt fund með leiðtogum andstæð-
ingaflökka sinna, til þess að fá loforð um fylgi
þeirra tii að Ijúka við nauðsynlegTistu þing-
störf og liafr það tekist, og segir blaðið:
“Mun þessi fundur ekki hafa átt lítinn þátt í
því, að Norrisstjórninni voru afhent völdin
aftur.”
Við þetta er ekki annað að athuga en það,
að það er ekki minsti neisti af sannlei'ka til í
þessari staðhæfing blaðsins.
Norrisstjórnin hélt engan fund með leið-
togum mótstöðu flokka sinna, fyr en fylkis-
stjórinn var búinn að neita að taka embættis-
afsal hennar til greina og biðja hana að halda
áfram. Það var þá og þá fyrst, sem þessi
fundur var haldinn til þess að vita um hvort
stjórninni væri unt að ver'ða við ósk fylkisstjór-
ans. En að þessi eða nofckur annar fundur
sem Nörrisstjórnin hélt m'eð mönnum úr and-
sta-ðinga flofckum sínum hafi haft áhrif á úr-
skuið fylkisstjórans um stjórnar framkvæmd-
irnar í Manitoba fram að fcosningum, eru eins
mikil ósannindi og ritstjórar Heimsfcringlu hafa
nokkruntíma iátið út úr sér, og er þá mi'kið
sagt. — í ummælum sínum um ríkisþingið í
Oanada fara ritstjórarnir sama gönuskeiðið.
Annaðhvort af óvöndugheitum, eða þá af skiin-
ingsleysi. Þar segir: “í sambandi við hinn
nýja liændaflolvk sambandsþingsins er meáta
tilbpeytingin sem þar á sér stað. Hann hefir
óneitanlega talað mál Vesturlandsins þar, því
mál þau er mest hefir enn borið á í þinginu eru
flutt af honum en það eru lækkun á flutnings-
gjaidi á járnbrautum og komnefndar málið.”
Það er sama uni þessa staðhæfingu blaðs-
ins að segja og þá fyrri, að í henni er ekfcí
neisti af sannleika.
BændaflfVbkurinn í Ottawa þinginu flytur
hvorugt þessara mála. Annað þeirra, málið
uni niðurfærslu á flutningsgjöldum mieð jám-
brautum í Canada, flytur stjórnin sjálf, og var
það eitt af þeim málnm, sem á var minst í há-
sætisræðunni. Hitt málið um istofnun nefnd-
ar til þess að sjá um sölu á komvöru, bænda,
flytur bændaflofckurinn á þinginn í Ottawa
ekki heldur. Það var nefnd frá Vestur-fylkj-
unum, sem fór á fund stjórnarinnar í Ottawa
til þess að fá hana til að ljá því máli fylgi
sitt og það féfcst á þann hátt, að forsætiisráð-
herra King, afcnryrfcjumála ráðherra Mother-
wtell og innanrffcis ráðherra Stewart hétu mál-
inu fyllgi sínu og er það nú komið í þingnefnd
til rannsóknar. ..
Bœndaflokfcurinn ijær báðum þessum mól-
um fylgi sitt, en það er ekki minsti flugufótur
fyrir því að hann hafi framsögn í miálunum
eða sé valdur að upptöku þeima ó þingi.
---------o----------
“Tímarit Þjóðrœknisfélags
íslendinga.”
ii.
Innihald Tímaritisins bætir dyggilega upp hina
ytri vansmíð, og skal nú lauslega minst á þ^S frá
sjónarmiði áþýSumanns. Ritdómur verður þetta
ekki fremur en áSur. Sú skoðun er víst almenn, aS
“lærSir" menn einir geti dæmt um listfengi og galla
ritaSs orSs, og skáldum einum beri aS gagnrýna
stuSlaS mál. En hvaS sem sannleiksgildi nefndrar
skoSunar líður, þá er það þó vist, aS almúgamaSur-
inn veit hvaS honum fellur í smekk eSa hvaS hrífur
hann af því, er skilningur hans nær til. Af öSru hef-
ir hann ekki gagn. Naumast mun. þó sá vísdómur
fá mikla útbreiðslu, sem fer fyrir ofan garS og neS-
an hjá hinum ólærSu, hvaS svo sem spekingarnir
segja.
AllmikiS af ljóSum flytur TímaritiS í þetta sinn,
og þykir mér ekki ótrúlegt, aS sumir íslenzku rit-
stjórarnir hér vestra hafi brugSiS fyrir sig bænar-
stúf, er þeir flettu fyrrihluta ritsins og töldu þar
sextán blaSsíSur kvæSa-máls “i einum rykk” svo aS
segja. Alt þaS "bundna” orSaflóð er eítir Stephan
G. Stephansson. Sem oftár verSur oss hinum “ein-
földu” erfitt um gamaniS viS lestur ljóSanna þeirra.
Ef til vill er þar heilmikið af skáldskap. En svo
djúpt er á perlunum flestum, aS æfSustu kafarar
einir geta notiS þeirra dýrgripa. “GoSorSsmaSur-
inn” er fyrsta kvæSiS og segir í fyrirsögn að þaS sé
um landnám Ingimundar gamla í Vatnsdal. I>aS
var vel gert af skáldinu aS láta fyrirsögnina vera vel
skiljanlega, því fæstir mundu annars hafa efniS
gripiS, nema ef vera- skyldi af þessari vísu:
“Úr óbygS reis heimili að Hofi
Og hafin var Vatnsdæla-saga.
A endurfund Ingimunds bvgS
Örlaga-gullsins, sem hvarf.”
Skyn-Þúfu kvæSiS, sem er síSast af þremur ljóð- í
um Stephans í ritinu, hefir þaS meSal annars til síns
ágætis, aS því fylgir löng skýringargrein óbundin, og
af henni má ráða, aS efniS er sögulegt og all-
merkilegt. — MiSkvæSiS er lengst og heitir: “Á
rústum hruninna halla.” Til skýringar er þar fyrst
prentuS eftirfylgjandi vísa og nefnd “Tildrög”:
“Hvislar viS eyra bergmál bróður-hijóma
Horfinna alda gegn um kauptorgs róma,
Leikandi á gígjú, girt aS belti skjóma
Flakkandi þegar ljóSiS fer um1 löndin. — ,
Fjarlægð og dagskark drepa þessa óma,
Drepa í stúf og slíta hátta-böndin,
Villa um hljóS í hjáræmina tóma.”
Fyrir mitt leyti er eg Iitlu nær um efni ljóSsins fyrir
þessa “skýringu”, en kvæðiS er mestalt ljósara kveSiS
og æðimikiS i því af fallegum erindum viS alþýðu-
hæfi. Um lífsskoSun móður og sonar, sem virðist
eiga að vera áhrifs-efni kvæSisins, skal ekki dæmt af
mér, en óþægilega virðist hún skyld vígslóða-vizku
höfundarins, sem áður hefir fengiS sinn dóm sannra
sona og dætra þessa lands, er skyldu sína skildu
á annan veg en höf., þegar þjóðin var illa stödd.
AS Stephan syngi lifsgleSi og kærleika inn í
þjóðbræður sína og systur meS ádeilu-ljóðum sínum
og kaldranalegri orðahendu, mun vera vafamál.
ESa Svo kemur þaS mér fyrir sjónir. Hitt getur
hann ef til vill haft sér til málsbóta, þá kvartaS er um
aú erfitt sé aS skilja ljóS hans: “Mitt ei aS yrkja,
ykkar aS skilja”, eins og haft er eftir öSru' íslenzku
skáldi. Þó fyndist mér ekki úr vegi fyrir hann aS
veita stundum athygli þeirri ráSleggingu séra Matth.
Joch., að hugsa meira “um magana okkar hinna”, ef
hann vill að viS meltum vísdóminn hans okkur til
andlegra þrifa.
Frú Jakobína Johnson, söngdísin ísl. í Seattle,
leggur til tvö smákvæði í þetta sinn: “í fjallsýn”,
tvö erindi, lofgjörS, sem fegurS náttúrunnar leiSir
fram í sálu skáldkonunnar, er hrópar: “Ljeyf mér
hér aS þreyja, lífsins guð! leyf mér hér aS deyja.”—
Seinna kvæSið “Reynsla” er fjögur erindi, og miS-
stefin eru svona:
J
“Eg inti þess árla morguns,
hvort ei mundi von um frest:
eg mætti ekki missa blómin,
sem mér væri í hjarta fest.
'Þá andaði svalt frá sjónum,
—á svari varS engin bið—:
“Sú rós, sem á reit þér í hjarta,
ei raskast þó skiljum viS.”
LítiS hefir sézt eftir frú Jakobínu af frum-
sömdum ljóSum, en allmikiS af þýSingum úr íslenzku
á ensku. Tekst henni þar oft ágætlega aS margra
dómi, bæði hvað efni og blæ snertir. Og hvort sem
Jakobína kveður á islenzku eða ensku, er þaS alt við
hæfi alþýðufólks og laust viS orSa-tog sumra hinna
“meiri spámanna” hér vestra.
Richard Beck, ungur mentamaSur, er frá Is-
landi kom á síðastliðnu hausti, hvetur lesendur Tima-
ritsins, í ljóSi er hann nefnir “Á tindum”, að hefja
meS sér "för á fjöllin blá”, og fullvissar hann þá
um, aS þrátt fyrir erfiSa göngu og þótt “húSina taki
af ilju”, þá sé förin æskileg, sökum hinnar dýrðlegu
útsjónar er á tindum fæst, því
“Hér hverfur alt smátt og Ijótt og Iágt„
og lamandi húmiS svarta”;
og enn fremur ómar þar uppi í eyra fjallgöngu-
mannsins Ijúf rödd er segir:
“AS eiga í hjarta yl og þor
er æSsta vor gæfan mesta;
aS létta öSrum hin erfiðu spor,
er æfinnar starfiS bezta.”
—Hér vantar að mér finst niðurlags-vers, lofgjörS
til hans er ylinn gefur og þoriS til fjallgöngunnar.
En slíkur lofsöngur virðist ekki vera tíSarandinn isl.
nú, og hagyrSingarnir eru aS sjálfsögSu börn sinn-
ar tíðar, eins og viS hinir. Hins ber aftur aS gæta,
aS vegna “spádómsgáfunnar”, sem þeim var veitt,
bera þeir mikla ábyrgS gagnvart gjafaranum, aS því
er snertir áhrif þeirra á börn hans. — En hvaS sem
þessu líSur, þá andar aS manni yl og ljósi úr ljóSum
Richards Beck.
ÞaS er öllu dimmra yfir kvæSi Einars Páls
Jónassonar á blaðsíSu 88 í Tímaritinu, enda er þaS
sorgaróSur um “Sumarlok.” Öft hefir Einari bet-
ur tekist, og of mikiS finst mér hann gera úr húm-
lagi því, er haustiS syngur. SkáldiS lítur til þess
meS hrolli, aS:
“Blikvitar sumarsins brenna út —
bjarkir meS höfuSin niSurlút
titra viS tónþungans brimiS.
Mér finst sem hver alda þess organ-hljóms
sé eilífðar-refsing hins mikla dóms,
er lauf-hjörtun frysti. og HmiS.”
Minna má nú gagn gera. En svo birtir í sál skálds-
ins, er hann eygir á bak viS haustrótiS vissuna um
þaS,
------r “aS æfinnar fegursta sumarstarf
um ódreymdar aldir lifir.”
SíSasta ljóðiS í Tímaritinu á blaSsíSu 119, er
þýðing Jóns Runólfssonar á hinu fagra enská kvæði
“Vestigia” eftir canadiska skáldiS Bliss Carman.
FrumkvæSiS er álitið meistaraverk, bæSi aS efni og
búningi og er notaS víSa í æðri skólum hér viS bók-
mentalega fræSslu. í þessari þýðingu Jóns_ Run-
ólfssonar er kvæðið einnig mjög fagurt, enda mátti
viS því búast, þar sem þýSandinn er löngu viðurkend-
ur fyrir nákvæmni viS slíkt starf, svo sem hinar
ágætu sálmaþýSingar hans, og brot þau úr “Enok
Adren” bera vitni um og fleira, sem birzt hefir eftir
hann. Auk orSavalsins íslenzka kemur list Jóns
fram í því, hve nákvæmlega hann fylgir hlæ og efni
frumkvæSanna. Án þess verða þýðingar fimhul-
famb, en um það gerir Jón sig ekki sekan. — Mér
finst þaS vera um Jón Runálfsson, eins og J. Magn-
ús Bjarnason, frænda hans, að viS Vestur-íslending-
ar gefum ekki hæfileikum hans eins mikinn gaum
og þeir efga skilið. — En seinna koma sumir dagar,
og vonandi rætist fram úr þessu meS tíS og tíma.
III.
Fjórir Austur-íslendingar hafa lagt til inni-
halds Tímaritsins í þetta sinn. Fyrstur er vinur vor
og fyrrum ljúfur gestur séra Kjartan prófastur
Helgason, meS hið ágæta og kröftuga mál sitt, er
hann flutti hér vestra undir nafninu “Máttur orSs-
ins.” Vér, sem meS hrifnum huga hlustuðum á
“mátt orðsins” af vörum fyrirlesarans, mUnum nú
á ný njóta ánægjunnar af lestri þess, og allir hinir,
sem ekki náðu til aS hlusta á hiS talaSa orð prófasts-
ins, geta nú svalaS sér úr lindum þess af letruSum
dálkum Tímaritsins. AS lýsa þessu ítarlega, yrSi of
langt’ mál, enda óþarfi, þar sem öllum er innan hand-
ar að lesa þaS sjálfir. AS eins nægir aS geta þess, aS
Kjartan virSist í því máli og öSru, er hann flytur,
fylgja þeirri reglu, er hann í fyrirlestrinum hefir eft-
ir Dr. Birni frá ViSfirSi, og svo hljóSar:
“Láttu ekki í bók þína rita nema þaS,
sem geyma viltu gullstöfum greypt í hjartastaS.”
Hin látlausa framsetning séra Kjartans lirífur mann
meS þunga sinum og einlægninni, er viS manni bros-
ir í hverri setningu svo aS segja. Og meistaralega
tekst honum aS draga fram máttkar myndir úr gull-
aldarritjpium íslenzku , máli sínu til styrktar. Eg
gleymi seýit unun þeirri, er eg naut kvöldiS áSur en
séra Kjartan fór frá Winnipeg, er hann dró upp eina
slíka mynd í frásögu úr fornsögum vorum, fyrir
nemendum Jóns Bjarnasonar skóla. Minti þaS mig v
á hinar fögru myndir og áhrifamiklu, er séra Jón
heitinn Bjarnason svo oft skemti okkur meS á
bandalagsfundum hér fyr á árum, og einnig eru ó-
gleymanlegar. t
Þá er ritgjörð eSa fyrirlestur eftir séra Magn-
ús skólastjóra Helgason, bróSur séra Kjartans.
Hann talar um Landnámaók hina fornu og gerir þaS
mál svo aðgengilegt og ljóst, aS unun er aS lesa. Séra
Magnús lifir auðsjáanlega, sem bróðir hans og marg-
ir beztu menn íslands aðrir, í fornöld vorri og hefir
opiS auga fyrir hinu stórkostlega og fagra, er sög-
urnar segja frá. Landnámabók mun, cihs og höf.
.bendir á, af mörgum álitin fremur þur á bragSiS, en
undir eða meS frásögn séra Magnúsar breytist þetta,
og hver lifandi myndin annari stórfengilegri, sem .
áSur hafði fariS fram hjá lesandanum, blasir nú viS
honum með skýrum dráttum. — Hver er sá íslend-
ingur, austan hafs eSa vestan, sem ekki ósjálfrátt
finni til metnaSar út af eign slíkra dýrgripa, eftir aS
á þá hefir veriS bent af öðrum eins söguþulum og
þeim bræðrum Magnúsi og Kjartani Helgasonum?
Þriðja ritgerðin aS heimán er eftir hinn
orðhaga og snjalla læknir ]>eirra Akureyringanna,
Steingrim Matthiasson. Eg les ávalt meS óblandinni
eftirtekt alt þaS, sem Steingrímur skrifar. ÞaS gild-
ir sama, hvort læknirinn segir ferðasögur til “para-
dísar” eSa frá “góSgerSum við sjálfan sig og aðra”,
Alt verður þaS lifandi og hver hlutur er þar nefndur
sínu rétta nafni, f svo mætti aS orSi kveSa. Jafnvel
útlendu “sletturnar” verða til krydds en ekki lýta.
Ef eg ætti aS fara að finna aS “andanum” hjá Stein-
grimi, þá skal það játaS, aS eftir mínum smekk er
stíll hans æSi gáskalegur, og má ef til vill um það
þrátta, hvort sú áferS sé viðeigandi á öllum vefn-
aSi, eða hvort smekkuf hins lesandi almenni.ngs batni
eða bili við inntöku slkra meðala.
Erindi Steingrims læknis í Timaritinu er um
“ViShald þjóSernis ísiendinga í Vesturheimi.” ÖrS-
ugleikana á þvi, aS vér getum lifaS hér vestra um
langt skeið meS þjóSernislegum svip, sér Steingrím-
ur auSvitaS glögt ekki síSur en aðrir. “Það er vissu-
lega mikiS i ráðist,” segir hann, “aS ætla sér aS
vernda íslenzkt þjóðerni vestan hafs um margar ó-
komnar aldir.” En þó má þaS takast, “ef fólkiS þor-
ir og vill.” MeS öðrum orðum:
“Ef vér vrljum yfirleitt
eitt.
AUir eitt! Allir eitt! Allir eitt!”
Eru peningar yðar óhultir ?
iEf faldir * heimahúsum, tælast þjófar
á þeim.
Leggið peninga yðar inn á banka og
leigið SAFETY DEPOSIT BOX fyrir
verðmæta peninga, Victory Bonds o. fl.
THE ROYAL BANK
____________OFOAHADA
Borgaður höfuðstóll og viðlagasj. $40,000,000
Allar eignxr .....'.... $483,000,000
Yifirleitt finst honum sagan bera
vitni um þaS, að nýlendugerðin
hafi ekki tekist sem bezt fyrir
NorSurlandabúum fyrrum og seg-
. ir: “Grænienzka nýlendan sofnaði
út af. HvaS varð af Væringjum í
MiklagarSi, eða NorSmönnum á
Frakklandi, eSa Dönum á Eng-
landi ?”----“En þaS er auðskiliS,
aS svo fór sem fór. BlóSleysi varS
banameiniS. En blóSs þurfti meS.”
Og fórna—en þaS er úrlausn höf.:
íslendingar austan hafs og vestan
þurfa að halda uppi stöðugum
mannafórnum. “ViS eigum aS
skiftast á sonum og dætrum og
menta hvor annars unglinga á vissu
reki vist árabil—segjum 5 ár í
bili”, segir læknirinn. ÞaS eru
fórnirnar. — All-Iangur kafli er
i ritgerS þessari um fórnir forn-
manna í Kartagó §g Róm, meðal
Grikkja og GySinga o. f 1., en þaS
mál er aS mínu áliti útúrdúr og
umtalsefninu litt viSkomandi, þótt
fróðlegt kunni aS vera sem aðrir
kaflar fornsögunnar.
Þá er í þessu hefti smásaga eitt
“innleggiS” aS heiman. Hana
sendir GuSmundur skáld FriSjón^-
son á Sandi og nefnir “Svanfríður
kveður.” SvanfriSur er aS fara
til Ameriku og vakir siSustu nótt-
ina — yndislega sumarnótt islenzka
— til aS kveðjá ástkærar bernsku-
stöðvarnar á bænum, þar sem hún
var fædd og uppalin. Þarna hafði
unga stúlkan hlaupiS viS ær sínar
um laut og leiti, taliS eggin í
hreiðri rjúpunnar á vorin og aS
sjálfsögSuu kvafcaS dirrin - dirrin!
meS lóunni, “þegar aS sól i heiði-
hló.” Hverja laut þekti hún og
blómin ótal, er þar una sér í skjóli
steins og hæðar. Alt þetta þarf aS
kveðja í kyrS næturinnar. Mörg
mun hún, SvanfríSurin hér vestra,
— og bræður hennar margir auS-
vitaS líka—sem eignaS geta sér aS
meira eSa minna leyti sögu Guð-
mundar, — eða heyra þar hjarta-
slög sin þá kveðja skyldi heima.
IV.
TímaritiS flytur i þetta sinn smá-
sögur frá tveimur konum vestan
hafs, þeim sömu og í fyrra, Arn-
rúnu frá Felli og GuSrúnu Finns-
dóttur, báðar vel sagðar og blátt á-
fram. Arnrún flettir sem fyrri of-
an af meinsemdum kaupstaðarlífs-
ins á ísiandi, bágum kjörum þurra-
búSarfólksins þar og sinnuleysi
‘kaupmannalýSsins um kjör verka-
fólks hans og takmarkaSri sjón
vinnuveitendanna gagnvart erfiSis-
íóllkinu. AS sagan sé sönn lýsing
af ástandinu eins og þaS var á ís-
landi og víðar i heimi með heiS-
arlegum undantekningum—, verður
víst ekkr hrakið. Hitt mun þó
sanni næst, að í flestum menta-
löndum nær umhugsun verkgef-
enda gagnvart vinnufólki þeirra
miklu lengra nú sem komiS er —
i ensfca heiminum aS minsta kosti—
heldur en hiS óverulega og mann-
gæzkusnauða kák Hólms kaup-
manns við Davíð í Brattholti og
fólk hans, sem svo aS segja alt
hafSi lagt i sölurnar 1 þjónustu
verzlunar hans. Roluháttur DaviSs
og lítilþægS lýsir vissulega hugsun-
arhættinum eins óg hann var, og
beiskja margmæddar móðurinnar,
hetjunnar er mest alt stríSiS lenti á,
er vissulega ekki um skör fram.
ÁstæSum fyrir slikum harmsög-
um fækkar vonandi þar heima, áem
annars staðar. Og þótt ef til vill
stundum þurfi aS fletta vægSar-
laust ofan af því, sem aS er hjá
emstaklingum og þjóSfélaginu i
þessuni efnum, ef þeir og það eiga
aB sjá villur vegar síns, þá finst
mér ádeiluskáldin sum muni frem-
ur skapa sigg en samúS í sálunum
með aSfinsluaSferðum stnum.
Hólm er barn samtíðar sinnar,
og höf. ætlast vist ekki til, aS á
hann sé litið sem neitt varmenni,
þótt í beizkyrðum Petu lýsi þaS
sér, að í hennar augum er það eig-
ingirni hans og kærleiksskortur,
sem aSallega er orsök í ógæfu
þeirra hjóna og mikla missi. Hér
vantar aS mér finst sólstaf, er
siggiS mýki, ef áhrif frásagnarinn-
ar á móðurhjörtn þau er líkt kynni
að standa á fyrir eins og Petu,
eiga aS verSa þeim til huggunar
og Gestkoman bærilegri.
Saga GuSrúnar Finnsdóttur er
könn mynd þess • hversu fljótt
“Fýkur í sporin” þjóðernislega hér
vestra, — dætur og synir frum-
byggjanna hverfa inn i hringiðuna.
BlóStakan sú er mikil og verSur
ekki he'ft; því eina ráSiS aS taka
henni meS langllundargeði eins og
Ingólfur í Vík. Sár eru vonbrigS-
in engu aS siSur.
“Jakahlaup” eftir J. Magnús
Bjarnason er meistaralegt likingar-
mál, sem allir skilja. Hinn mikli
“Niagara” í þjóSlífselfinni straum-
þungu hindrar aS sjálfsögðu aftur-
komu þeirra er fram af falla,
flestra. Eáir þeir “laxar” er slíkan
foss stikla, og hafiS er djúpt.
Aldrei hefir Magnúsi betur tekist,
aS lýsa stóru efni í stuttu máii Frá
þjóðernislegu sjónarmiSi er þetta
auSvitaS raunasaga—sorgarleikur,
sem daglega gerist meðal vor ís-
lendinga hér og annara útlendinga.
En Magnús blæs lífi i “brotinn
hálm” þjóðarmetnaSar landans
með annari mynd, er hann leiðir
fram á sjónarsviSiS i sögunni af
Herra Karson. Þrátt fyrir hrap
þess íslendings af björgudi fram
og gleymskuna. sem af byltunni
stafar, lifir norræni manndómur-
inn hjá Iýarson og ryður honum
braut til vegs og velmegunar neðan
viS “ÞjóSafoss”, og fyr eða síSar
lifnar þráin til aS kynnast berginu,
sem maður er brotinn af—íslenzka
sálin Iifir og drýgir dáS um daga
langa þótt umhverfiS breytist.
ÞaS er vonin, sem Magnús syngur
oss viS ljúflingslag, eins og honum
er eiginlegt. “Mættum viS fá
meira aS heyra?”
J. Magnús Bjarnason ætti, aS
mér finst, sem áður er aS vikið,
meiri athygli skylda af oss hér
vestra, en hann fær eða hefir feng-
iS fyrir skáidskap sinn. Þó fram-
setning hans sé all-einkennileg og
stundum, ef til vill, orðfleiri en vera
þyrfti, þá er mál Magnúsar áValt
íjúft og laSandi, og skilur aldrei
eftir viSsjárverSar hugsanir né
ljótar í sál lesandans.
Þá er “Stefnur og straumar i is-
lenzkum stjórnmálum, meS eftir-
mála um rafmagnsnotkun og
landbúnaS á íslandi”, eftir Jón
Jónsson frá SleSrjót. Þetta er all-
löng grein og skipulega framsett ,
eins og Jóns er vandi. Höf. er
kunnugur “stefnum og straumum”
heima og hefir opiS auga fyrir
ýmsu, sem þar fer aflaga og bæta
þarf bæði í pólitiskum málurn og
öSru, er til þjóðþrifa horfir.
'Ýmsar bendingar kemur Jón meS.
er hann telur verða megi til far-
sældar landinu gamla, sem hann
hugástum — eins og fleiri Vest-
menn—, og óbilandi trú á mögu-
leika landsins lifir í línu hverri,
því: “fagur er dalur og fyllist
skógi,” segir Jón með Jónasi.
Þá heldur ritstjórinn, séra Rögn-
valdur Pétursson, áfram sögu sinni
um “ÞjóSræknissamtök íslend-
inga í Vesturheimi”. Þetta er
þriSji kaflinn og enn er áframhald,
ef til vill niSurlag næsta ár. Kafli
þessi er mestmegnis um athafnir
íslendinga í Winnipeg, og eins og
áður skýrast sagt frá störfum
þeirra, er höf. standa næstir fé-
lagslega, enda er haim þeim hnút-
um kunnugastur. Eins og eg henti
á í fyrra, ætlast höf. vist ekki til,
aS á þessa sögu hans sé litiS nema
sem ófullokmiS hrot af þjóðræknis-
samtaka sögu eSa viðleitni vor
hér vestra, og getur þaS orðið
gagnlegt til stuðnings þeim vest-
ræna “Ara” eða “ASils” er siSar
vonandi kemur fram og ritar al-
menna Landnámssögu Vestur-ís-
lendinga. AS sjálfsögðu næði slík
saga yfir allar helztu bygðir ís-
lendinga hér i landi, því margt
þjóSernislegt starfiS hefir auðvit-
aS veriS unniS víðar en í Dakota
og Winnipeg.
Seinast í Timaritinu er fundar-
gjörS þjóSræknisþingsins frá 1921,
eftir skrifarann Gísla Jónsson. Þá
eru og reikningar félagsins fyrir
áriS 1920 og meSlimaskrá. Yfir
höfuð er ritiS mjög eigulegt og ó-
dýrt á $1.00.
Þetta er orðiS lengra mál en ætl-
aS var og síSbúnara en vera hefði
átt, sem stafar af lasleika þess er
ritar. En" þar sem aðal tilgangur-
inn var sá, aS vekja athygli land-
ans á Timaritinu og óbeinlinis þá
um leiS á starfi ÞjóSræknisfélags-
ins, er víst engu tapaS þó útkoma
þessa “spjalls” hafi dregist, — ef
nokkur nennir þá aS lesa.
p S. Sigurjónsson.