Lögberg - 31.05.1923, Blaðsíða 1

Það er til myndasmiður
í borginni
W. W. ROBSON
AtíiugiS nýja staöinn. *
KENNEDY BLDG. 317 Portage Ave. Mót Eaton
ef 2
SPEiRS-PARNELL BAKINGCO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. R E Y N1Ð Þ AÐ!
TALSIMl: N6617 2 - WINNIPEG
35. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 31. MAÍ 1923
NÚMER 22
Canada.
Samlkomulagið milli vinnuveit-
enda og verkamanna við stáliðn-
arverksmiðjurnar í Sidney, Nova
Scotia. hefir verið fremur bágbor-
ið upp á síðkastið. Eigendur
verksmiðjanna hafa farið fram á
það, að lækka kaup þjóna sinna
að mun, en því vilja ihinir síðar-
neíndu eigi hlíta. Er því talið
iíklegt, að verkfall muni hafið
innan skams.
* • * *
Látinn er að Dawson, Y. T.,
Paul S. Hogan. velmetinn iðn-
frömuður og einn af helztu stjórn-
málaleiðtogum þess héraðs.
* * *
Eftirlitsmenn vínbannslag-
anna í Saskatohewan lögðu lög-
haid á iheilt vagnhlass af Whisky
og hollenzku íbrennivíni, síðast-
liðinn laugardag.
*• * *
Robert Forke, ieiðtogi bænda-
flókksins í sambandsþinginu,
fiutti nýlega ræðu í Quebec, þar
sem hann lýsti trausti' sínu á Sir
Henry Thornton, forstjóra þjóð
eignakerfisins — Canadian Na-
tional Railways. og kvaðst sann-
færður um að af starfi slíks
manns mundi margt og mikið
gott hljótast.
* * *
Allir þrír stjórnmálaflökkarn-
ír í Ontario, eru nú í óða önn að
búa sig undir fylkiskosningarnar,
sem fram eiga að fara þar seinni
part naastkomandi mána,ðar. Hafa
útnefningar þegar farið fram í
meginhluta kjördæmanna. í ail-
flestum tilfellum verða þrír í
kjöri í hverju kjördæmi. Sum
austanblöðin segja, að stjórninni
sé fremur að aukast fylgi og'full-
yrða að flokkur hennar muni fjöl-
mennastur á þingi, að loknum
kosningum, þótt vafasamt sé hvort
hún fái meirihluta eða eigi. Aft-
•ur virðast aðrjr þeirrar skoðunar.
að frjálslyndí flokkurinn, undif
forystu Wellington Hays, murf!
ganga sigrandi af hólmr. Ekki er
gert ráð fyrir að íhaldsflokkur-
ínn styrkist að mannafla, og jafn-
vel talið gott, fái hann háldíS
sínu. /
* *
Max Hoffman, forstjóri ann-
arar hankastofnunarinnar. er ný-
lega fór á hausinn hér í Winni-
peg og orsakaðr almenningi stór-
kostlegs taps, skaut sig til bana
S'íðastliðinn laugardag í Brook-
side grafreitnum.
Hon. W. B. Roberts, iheilbrigð-
ísmálaráðgjafi f New Brunswick
fltjórninni, telur hugi margra
maifta í Strandfylkjunum hnegj-
æt í aðskilnaðaráttina. Segir
hann slQfci hreyfingu hafa ylð
nokkur.rök að styðjast, því Sam-
^bandsstjórnin hafi alla jafna sett
pau 'hjá, að því er fjárframlög
snertir. Sjálfur (kveðst ráðgjaf-
inn vera stranglega andvígur öll-
um slíkum tilraunum og full-
yrða að stjórnir téðra fylkja geri
alt. sem í þeirra valdi standi, til
'þess að kveða þær niður.
* * *;
Thomas Sales. bændaflokks-
þingmaður í Sambandsþinginu,
frá Sa'Itcoats, Sask., kvartaðr yf-
ir því í þingræðu. hve lítið hefði
verið gert til þess undanfarið, að
auglýsa þjóðeignakerfið — Cana-
dian National Railways í Norður-
álfunni. Jafnvel á Bretlandi
kvað hann fjöldaí fðlks aldrei
hafa heyrt nefndar á nafn aðrar
járnbrautir í Canada, en Canadi-
an Pacific brautirnar. Hon. Ge-
°rge P._ Graham, járnbrautarmála
ráðgjafi, kvað úr þessu verði
bætt til fullnustu innan fárrai
mánaða.
er nýkominn heim til Washington,
sér til hvildar og heilsubótar.
* * *
Harding forseti. hefir lagt ríkt
á við alla forstjóra hinna ýmsu
stjórnardeilda, að gæta sparnað-
ar á almannafé, eins stranglega
og framast megf verða.
* * *
Andrew iMellon, fjármálaráð-
gjafi Bandaríkjanna, hefir lýst
yfir því, að skuldabréfa útboð
ríkissjóðs, hið síðasta að upphæð
fjórar miljónir dala, hafi hepn-
ast svo vel, að selst hafi full
miljón dala meira, en fram á var
farið. Vextir af skuldabréfum
þessum, eru 4% af hundraði.
* * *
Samkvæmt nýútkominni skýrslu-
hefir Rockefeller stofnunin varið
$76,750,040 í þarfir hinna ýmsu
menningarfyrirtækja á síðastliðn-
um tíu árum.
* * *
Senator Borah frá Idaho, hefir
verið á ferð og flugi um Barida-
ríkin, frá því er þingi sleit. Hefir
hann halditS þrumandi ræður i
fjölda hinna stærri borga og for-
dæmt hvarvetna uppástungu
Hardings forseta um þátttöku
Bandaríkjanna í Alþjóðadómstóln-
uih. Ségir hann að með þessu sé
óbeinlínis verið að flækja Banda-
ríkjaþjóðina inn í pjóðbandalag-
ið—League of Nations og sé slíkt
hvoi-ki samboðið forsetanum, né
heldur Republicana flokknum í
heild sinni.
Bandaríkin.
Hætt hefir verið verki á $50,000,
OOO virði af byggingum í New
York. sökum ofhárra vinnulauna
að sögn. Eykur þetta tilfinnan-
lega á atvinnuleysi í borginni.
* * *
George Harvey, sendiherra
Bandaríkjastjórnar, á Bretlandi,
Bretland.
Hið nýja ráðuneyti Breta er
við völdum tók af Bonar Law, er
þannig skipað:
Forsætisráðgjafi' og fjármáia
til bráðabyrgða: Stanley Baldwin.
Utanríkisr.gj.: Curson lávarður.
Nýl.mála: Hertoginn af Dev-
bnshire.
Hermála: Jarlinn af Derby.
Indlandsr.gj.: Peel greffi
Loftfl(ftaráðg: Saml Hoare.
Sjóflotaráðgj.: L. S. Amery.
Verzlunar: Phil. Loyd Greame.
iHeilbrigðis: Neville Ohamber-
lain.
Búnaðarmála: R. A. Saunders.
Skotlands: Novar greifi.
Mentamála: E. F. L. Wood.
Verkamála: Montague Barlow.
Póstmála: Archibald Boyd Car-
peniter.
Dómsmála: Douglas Hogg.
Af öðrum ráðgjöfum má nefna
Ro.bert Cecii lávarð, greifann af
Salisbury, Cave grei'fa, G. C.
Tryon, John Collin Campbell-Da-
vidson, John Bair, William Wat-
son, T. W. H. Inskip og F. O.
Thomson.
Reginald McKenna, einn af leið-
andi mönnum frjálslynda flokks-
ins og um eitt skeiö ráðgjafi í
Asquith stjórninni, hefir lofast til
að takast á hendur fjármálaráð-
gjafaembættið, þegar hann sé orð-
inn heill heilsu, en hann hefir all-
veill verið undanfarið. Mr. Mc-
Kenna er talinn einn hinn allra
fremsti fjármálamaður brezku
þjóðarinnar.
Þegar þingið kom saman, síð-
astliðinn mánudag, fékk hin nýja
stjórn trausts yfirlýsingu með 154
atkvæða meiri hluta. Mr. Lloyd
George hefir lýst yfir því, að þessi
nýja stjórn þurfi ekki að vænta
sama umburðarlyndisins frá sér og
flokksmönnum sínum og Bonar
Law varð aðnjótandi úr þeirri átt.
• -
Brezka stjórnin hefir krafist
þess af stjórn Ira, að hún sendi
tafarlaust aftur heirn til Eng-
lands, alla þá pólitiska fanga, er
hýlega voru gerðir landrækir og
sendir til írlands, með því að
sannast hefir fyrir hæsta rétti
að brottreksturinn var ekki lögum
isamkvæmur.
Eamon de Valera, leiðtogi lýð-
veldismannanna írsku, hefir gef-
ið hermönnum sínum fyrirskipun
um að hætta vopnaburði, með því
að synt sé, áð slík aðferð beri
aldrei tilætlaðan árangur. Skor-
ar hann jafnframt á landa sína
að hefja nú þegar hlífðarlausa
pólitiska baráttu og kveðst þess
fullvís, að við næstu kosningar
muni lýðveldissinnar ganga fligr-
andi af hólmi.
Hvaðanœfa.
Franska þingið hefir veitt 35,-
50G',000 franka til herþarfa í Ruhr
héruðunum yfir júnímánuð næst-
komandi. Fjárveiting þessi mætti
allsnarpri mótspyrnu, en . hlaut
þó samþykki þihgsins með all-
miklu afli atkvæða.
* * *
Nýlátin er frú Masary, kona
lýðveldisforsetans í Czecho-Slo- j
vakiu, sjötíu og þriggja ára að
aldri1. Hún var fædd í Brooklyn,
New York.
* * *
Talið er víst, að Lausanne-
stefnunni muni slitið þá og þeg-
ar án þess að samningar takist.
ÖrðugastFþrándurinn í götu frið-
ar umleitananna, hefir reynst
skaðabótakröfur Tyrkja á hendur
Grikkjum. Vilja hinir flíðar- j
nefndu með engu mótii viðurkenna
að þeim beri að greiða nokkrar í
skaðabætur.
* * *
Sikorsky stjórnin á Póllandi
fékk nýverið vantraustsyfirlýs-
ingu í þinginu og er farin frá
völdum. Sá er við völdum hefir
tekið heitir Vitos og er talinn að
vera hinn mesti stjórnmálagarp-
ur.
‘fflí
Cocaine, morphine
og ópíum nautn.
Þqssar tvær tegundlir meðala,
sem í sjálfu sér eru nybsamleg-
ar ef gætilega er með þær farið,
eru að verða hinir ægilegustu ó-
vinit mannanna. Maður einn
að nafni Earle- Albert Rowell rit-
ar um3 ógæfu þá sem Bandaríkja-
þjóðinni stafi af of mikilli notk-
un þeirra, í riti einu, sem gefið er
út í Mount View, California og
staðhæfir hann að í Bandaríkjun-
um séu 2,000,000 manna og
kvenna, sem séu þrælar þessa
ægilegá óvins.
Grein Mr. Rowells er all-eftir-
tektaverð og birtum vér hana hér
í íslenzkri þýðingu:
Cocaine og morphine valda svo
mikilli ógæfu. lögbrotum og sið-
leysi, að því verður ekki með orð-
um lýst og er næstum ofraun fyr-
ir heilbrigðan mann að skilja.
Tveim árum af æfi minni eyddi
eg til þess’ að berjat á móti of-
nautn víns á Kyrrahafsströnd-
inni með því að rita og tala opin-
berlega á móti henni. Eg sá
hvarvetna hinar skelfilegu af-
leiðingar hennar, sá heimili, sem
Ihún hafði eyðilagt, einstaklinga,
sem hún hafði afmyndað og sálir
manna soknar ofan í þá mestu
eymd. En alt það — öll sú
litið/ En alt það — öll sú
eymd, sem ofdrykkjan sýndi mér,
var sem sólargeisli borið saman
við ihinar hörmulegu og næstum
óskiljanlegu afleiðingar sem þessi
deyfandi meðul ihöfðu.
Á síðastliðnum vikum hefi eg
lært að þekkja meira af mannlegu
böli í borginni Seattle, en eg hélt
að gæti átt sér stað í víðri ver-
öld.
Og þegar eg margfalda böl það,
sem eg veit að þar á sér stað með
tugum annara borga, — jafnvol
stærri1 en Seattle, þá ofbýður mér
sú andstygð.
Eg sat í réttarsalnum og sá
aumingja þá. sem eru á váldi
þessa meinvætts, augnasljóva og
kinnfiskasogna vera dæmdir án
þess að þeir létu sig það nokk/i
skifta. Eg sá þetta sama fólk
nokkrum dögum síðar, eftir að
eitrið hafði verið tekið frá þeim,
titrandi engjast sundur 0g sam-
an af ósegjanlegum kvölum, sem
nísti ihverja einuStu taug í lík-
ama þeirra og hefðu selt bæði
líkama og sál og alt sem það
hefði getað við sig losað fyrir að
eins einn skafht af cocaine.
">v
Saga móðurinnar.\
Komdu með mér í réttarsalinn
og hlýddu á söguna hennar, sem
hún þar segir-dómaranum.
Rósa stundaði nám við mið-
skóla. Níu stúlkur á hennar
aldri ásamt Rósu fengu sér
skemtigöngu í bænum kvöld eitt.
pær fóru inn í hús Kínamanws
sem átti heima þar í borginni.
Ein þeirra hafði farið þangaé áð-
ur — farið þangað í heilt ár, þar
til ástríðan var orðin isvo mikil
að hún varð að láta undan henni.
Hún kom öllum Ihinum ungu
kunningjastúlkum sínum tii þess
að bragða cocaine, rétt að gamni
sínu. pað var byrjunin.
Mánuðir liðu. En það var
ekki fyr en eftir að lögreglan hafði
brotist inn í eitt af fylgsnum þeim
sem fólk er lokkað inn í, til þess að
neyta ólyfjan þessarar, að eg vissi
að litla stúlkan mín var orðin ein
í tölu þeirra.
Dómarinn frestaði dómsákvæði
sínu og lofaði mér að taka hana
heim með mér til þess að reyna að
lækna hana; en það var ekki nema
nokkrar vikur þar til hún fór aftur
að neyta þess. Svo fór heilsan
að bila, hún varð holdgrannari,
fjörið hvarf úr augunum. og hún
fór að .sitja um hvert tækifæri er
bauðst að ná frá okkur peningum
til þess að kaupa fyrir cocaine
eða morphine.
Fimm sinnum höfum yið reynt
að lækna hana, en það hefir alt
reynst þýðingarlaust. Eg hefi
leitað um öll Bandaríkin að hjálp,
en enginn hefir getað hjálpað mér
pó Rósa sé ekki néma 23. ára
gömul, er alveg vonlaust um að
bjarga lífi hennar úr klóní þessa
ægilega óvinar.”
Mayor H. A. Moss, leynilögregloi
þjónn Bandaríkja stjórnarinnar,
sagði mér eina söguna eftir aðrá,
sem voru samhljóða sögunni hár
að framan og svo bætti hann við:
‘•pessar sögur eða atburðir hefðu
ekki mikla þýðingu ef þeir væru
sérstakir — atburðir sam kæm/
fyrir við og við. En þeir eru
allir eins engin undantekning. Af
þeim rúmlega tveimur miljónum,
sem fallið hafa fyrir þessum ó-
vini í Bandaríkjunum, hefir ekki
einn einasti haft þrek af
sjálfsdáðum til þess að brjótast
undan því oki. Og það sem verst
er að tölu þeirra, sem undir áhrif-
um þess eru fjölgar ægilega með
ári hverju. _ ,
pað er hinn geysimikli hagnað-
ur, sem menn hafa af að verzla með
cocaine, morphine og ópíum, sem
hejdur vezlun þeirri uppi. Lítil
dós með cocainq kostar $30 í Kína,
en selist til einstak'linganna sem
brúka það, fyrir $960.00.
Nokkrar dósir af þessu eitri eru
á floti á höfninni í Seattle, sem
hent var í sjóinn til þess að þær
kæmust ekki í hendur lögreglunnar
og þeir fáu tinbaukar eru $60,000
virði. Lögreglan er að bíða
eftir að lögbrjótarnir fari að
reyna að slæða þá upp, svo hún
geti haft höndur í hári þeirra.
(Niðurl. á 5. bls.)
Óþarfa áleitni.
í síðustu Heimskringlu, er end-
^urprentuð ádeilugrein eftir rit-
stjóra “Tímans”, séra Tryggva
pórhallson í Reykjavík, til Jóns
Helgasonar biskups íslands, út
af ummælum biskups um Matthí-
as Jochumsson látinn, sem stóðu
í dönsku blaði er “Dansk-islar.sk
kirkes” heitir.
í grein þessari, sem um er að
ræða. og ■' Heimskringla birti. er
'biskup harðlega víttur fyrir það,
að hafa talað “með kulda og
skilningsleysi” um skáldjöfur
hinnar núlifandi íslenzku kyn-
slóðar.
Báðar þessar greinir — þessa
umræddu grein biskups og ádeilu-
grein iséh Tryggva, höfum vér
lesið all nákvæmlega og erfitt
eigum vér með að verjast þeirrar
hugsunar, að grein séra Tryggva
sé rituð eins mikið til þess að ná
sér persónulega niðri á biskupn-
um, eins og til >ess að vernda
heiður hins látn 1 skáldjöfurs.
En út af því hefðum vér ekki
fundið neina ás tæðu til þess að
fara að blanda bss inn í þetta
mál bræðra vorra heima á ættjörð-
inni, hefði blaðlð ( Heimskringla
ekki farið að flýtja þessa ádeilu
grein sér Tryggva, án þess að
prenta þá líka þá grein biskups-
ins, sem gaf tilefhi tii deilugrein-
arinnar, svo fyrst að farið var að
flytja þetta deilumál inn til Vest-
ur fslendinga, að þeir gætu rétti-
lega dæmt um málið, og af því að
oss fanst, að sanngirninni væri
| misboðið með þy.j að prenta upp á-
‘ deiiugrein þessai án þess að lofa
mönnum jafnframt að sjí á
hverju hún er bygð, þá prentum
vér hér upp grein biskupsins í ís-
lenzkri þýðingfj eftir sjálfan
hann.
Ritstjóri.
MATTHÍAS JOGHUMSSON.
Eftirfarandi grein er íslenzk
þýðing greinar um séra Matthías
Jochunjsson, sem ársfjórðungsblað
ið “Dansk-islandsk Kirkesag”
flutti í júní 1921. Tilefni þess
að greinin birtist ihér er “mót-
111501^^^6^, sem “Tíminn” flutti
næstliðna helgi með fyrirsögninn ^
“Kirkjumál”. Góðum lesendum er
ætlað sjálfum að dæma um hve
'róttmæt er vandlæting Tímarit-
stjórans, þegar þeir hafa lesið
greinina í heil dsinni.
“Hinn 16. (réttara 18.) nóvb .
f. á. andaðist skáldpresturim
gamli, Matthías Jóchumsson, lý”-
kærasti söngvari íslands síðasta
mannsaldurinn, í höfuðstað NorK-
urlands, Akureyri. nýorðinn 85
ára gamall (f. 11. nóv. 1835'.
par er á bak að sjá einum af
einkennilegustu mönnum vorra
tíma og þá ef til vill um leið
ágætasta kendarljóðskáldinu (‘den
störste lyriske Begavelse'). sen
vér höfum nokkru sinni átt.
Hann var kynjaður af Ves>
fjörðum, úr Barðarstrandarsýslu,
af bændaætt og ólst upp við ær-
ið þröngan kost. í æsku var það
ráðið, að hann gæfi sig að verzl-
unarstörfum, en hugur hans
hneigðist að bóklegri iðju. En
eins og efnahagurinn var, þá voru
mjög litlar horfur á, að hann.
mundi nokkru sinni geta gefið sig
að 'bóknámi. En hann misti þó
aldrei sjónar á takmarki brenn-
heitra óska sinna. par kom þá og
um síðir, að honum varð kleyft,
fyrir tilstyrk efnaðra hollvina, 24
ára gömlum að byrja skólanám í
Latínuskóla Reykjavíkur (1859)
og þaðan útskrifaðist hann 4 ár-
um síðar (1863). Hafði hann
þegar um það leyti fengið orð á
sig sem efnilegt skáld.
Eftir tveggja ára prestaskóla-
nám varð hann kandidat 1865^.
Löngun hans til prestskapar mun
naumast hafa verið sérlega á-
kveðin og það því síður sem af-
skifti' hans af guðlegum vísind-
um þessi tvö prestaskólaár hans
munu fremur en hitt hafa vakið
hjá honum óbeit á-guðfræðinni og
gert honum ærið erfitt að sætta
sig við “dogmur” ríkiskirkjunnar
— enda átti hann alla æfi við þá
erfiðleika að stríða. En honum
hafði snemma verið innrætt inni-
leg guðrækni og hún yfirgaf hann
aldrei. í meðvitund um það á-
ræddi hann lika að sækja um
prestakall og þiggja prestvígslu.
í prestskap sínum varð Matt>
hías Joc'humsson þó aldrei rétt-
ur maður á réttum istað. Eftir
6 ára preststarf (1873) beiddist
hann lausnar og fekk hana, og
hvarf nú að blaðamensku svo sem
ritstjóri blaðsins “pjóðólfur”.
En ekki verður heldur sagt. að
honum léti blaðamenskan. Hann
bar lítið skyn á pólitík og það
sem hann lagði til mála um þau
efn'i, þótt ærið yeigalítið. Eftir
6 ára blaðamensku sótti hann um
prestakall á nýjan leik og gerðist
nú aftur þjónandi prestur í þjóð-
kirkjunnl um 20 ára skeið (1880
j—'1900). unz honum voru veitt
skáldalaun, er geröu honum kleyft
að helga sig allan skáldköllun
sinni, þar sem hann þá líka fékk
ólíkt betur notið sín en í prest-
skapnum. Hafði hann þá fyrir
löngu tekið að hallast að skoðun-
um ensk-amerískra únítara - og
gerðist heitur dáandi Channings,
enda aldrei getað samþýðst hin-
um dogmatiska kristindómi. Þess
ber þá líka að minnast, að guð-
fræðileg mentun 'hans ihafði frá
upphafi verið af æ(rið skornum
skamti 0g síðari guðfræðilegar
iðkanir hans—ef um slíkar get-
ur verið að ræða — verið of
grunnfærnar í eð'li sínu, til þess
að flytja honum nægilega djúpan
skilning á því, hvað sé kristin-
dómur. Hann var orðinn trúaður
únítari 0g hélt áfram að vera
það. Eftir að hann hafði látið
af prestskapnum tók hann að gefa
sig að spiritisma og geriðst á elli-
árum sínum áhugasamur formæl-
mælandi hans. Yfirleitt var and-
leg þróun Miatthíasar Jochums-
sonar auðug að sveiflum ti'l ýmsra
tyliða, því að hann vár maður ær-
ið móttækilegur fyrir áhrif.*
En jafnfr^m öllu þessu fékk
hann alt til æfiloka varðveitt inni-
lega guðrækni sína, sem var frek-
ar kristileg áð blæ, en kristileg
í rót sinni (“mere kristelig
farvet en kristeíig i sin Art”).
Um þetta ber allur skáldskapur
hans órækt vitni. Trúarlegur
undirstraumur g^rir vart við sig
í öllum hans bestu Ijóðum. Og
hafi honum aldrei tekist að ná
tali almennings með prédikunum
sínum, þá tókst honum þess bet-
ur að ná tily þjóðar sinnar og
ávinna sér elsku hennar og að-
dáun með trúarlega mótuðum og
Á Kirkjubæ.
(Ort tU hjónanna Arnfríðar Jónsdóttur og
Báldvvns Jónssonar, á guMbrúðkaupsdegi
þeirra 13. Maí 1923.)
1
Á undrun sinni allir láta bera
Sé um að ræSa, líkt og morgunsjón,
AS þiS svo ern og ungleg skuluS vera
AS árum talin svona görnul hjón.
Er von aS margur, kannske í fyrstu fagur,
í framan verSi bleikur eins og nár
Og grettur viS og veikur, rýr og magur,
AS vera’ í hjónabandi í fimtíu ár.
^ I
Sé þetta rétt, á því, sem öSrum málum,
Er þannig séS, aS hliSar eru tvær,
AS ástin lifir enn í hjónasálum
Sem æskan vakti snemma fyrir þær,
Svo þiS eruS’ enn þá ung og fríS á velli
Og ellimörk ei teljast gránuS hár.
ÞaS virSist sem þiS varist getiS elli,
En varla lengur en í hundraS ár.
En alt er bjart fyrir augum, skylt eg kveSi
Til vkkar þennan morgungleSibrag,
Og tilefni’ er til góSrar, langrar gleSi,
AS gull og brúSkaup saman fer í dag,
Og þess er óskaS: Enn um marga daga
Á vkkur gleSin haldi sínum blæ,
1 stuttu máli sagt aS geymi Saga
Til -seinni tíma gull á Kirkjubæ.
Gutt. J. Guttormsson.
andríkum ljóðum sínum (‘saa
lykkedes det ham saa meget bedre
at naa til Folket og vinde dets
Kærlighed og Beundring ved sin
religiöst prægede og beaandede
Digtning”). Þó birtist Matthías
Jochumsson eiginlega fyrst alþjóð
svo sem afburða-trúarskáld (‘en
religiös Digter af Rang’) við
framkomu hins stórfelda lofsöngs
,í minningu þúsundárahátíðar ís-
lands (1874),. “Ó, guð vors lands,
ó lands vors guð” 0. s. frv.
Svo syngur M. J. ásamt þjóð
sinni hið minningarríka ár og
meðal annars með þessum lofsöng
hefir hann áunnið sér ást þjóðar
sinnar fremur öllum öðrum skáld-
um íslands (“sunget sig ind í sit
Folks Kærlighed som ingen af
íslandis anc|re Digtere”). pessi,
mikilfenglegi lofsöngur, innblás-
inn af lifandi ættjarðarást
(“denne storslaaede, af levende
Fædrelandskærlighed beaandede
Hymne”) er þá líka um það bil
að verða þjóðar-lofsöngur hinnar
íslenzku þjóðar og mun hann
vissulega varðveita nafn höfund-
ar síns frá gleymsku um, lengri
tíma en vér getum litið yfir
(“som nok skal bevare sín For-
fatters Navn fra Forglemmelse í
uoversikuelige T^der”).
Svo sem tekið hefir verið frám
eru ljóð M. J. öll meira og minna
trjúarleg að eðli og mótun. Af
fyllingu hjartans mælir penni
hans. pað orkar síst tvímælis, að
einmitt trúin er aðalundirstaðan
hjá honum (“at just Grundstemn-
ingen hos 'ham er den religiöse”).
Eiginlegum sálmabrag hafði hann |
um þær mundir ennþá naumast
náð — og náði ef til vill aldrei.
En þrátt fyrir það hefir hann
gefið söfnuði þjóðar sinnar sálma,
eða ef til vill réttar rfð orði kom-
ist, trúarsöi\gva, er lifa munu
um langan aldur, sem þakka má
tilfinningaríki (“lyrisk Kraft”)
þeirra, og það eins þótt blærinn
á þeim sé fremur almenns trúar-
legs en sérstaklega kristilegs
eðlis.
Þegar á íslandi skyldi efna til
nýrrar. tímabærrar sálmabókar á
árunum milli 1870—’80' og setja
nefnd í því skyni, varð ekki geng-
ið fram hjá Matthíasi Jochums-
syni þrátt fyrir lítt rétttrúaðar
skoðanir hans. En það sem hann
lagði til sálmabókarinnar varð
ekki mikið af vöxtunum. Meira að
segja varð formaður nefrrdarinn-
ar (Helgi Hálfdánarson) að beita
eftirgangsmunum við hann um þá
flesta. pað urðu alls 26 sálmar,
jsem hann lagði til bókarinnar,
15 þeirra frumkveðnir (hitt þýð-
ingar 1— einkum úr ensku). Með-
al frumkveðinna sálma -hans er
einn jólasálmur, en enginn páska
né hvítasunnusálmur, hann brest-
ur auðsælega samkend við hinar
sögulegu staðreyndir kristin
dómsins, og jafnvel við persónu
Krists (i sálmabókinni er t. d.
enginn Krists-sálmur eftir hann).
Aftur eru þar eftir hann nokkr-
Hymner”) og einn yfirbótar-
sálmur, stór andríkur 0g innileg-
ur (“en enkelt Bodssalme an stor
Dybde og Inderlighed”). pá eru
þar tveir fagrir guðspjallssálmar,
annar þeirra út frá sögunni um
dásamlega fiskidráttinn, en hinn
um hina miklu kveldmáltíð; gætir
þess í hinum síðarnefnda. að höf-
undurinn hefir mætur á . alvið-
reisnarkenningunni (“Apokatas-
tasis-læren”) þótt hún hafi þar
hægt um sig.
Annars er það, sem hann hefir
lagt til bókarinnar sérstaklega
ætlað til vissra tækifæra (t. d.
nokkrir inndælir kvöldsálmar,
no’kkrir brúðkaups- og kirkju-
vígslusálmar og einn nýárssálm-
ur forkunnarfagur).
Meðal ljóða ihans eru allmörg
þar ,'sem kemur sterklega fram,
að hann býr yfir sundurjættri sál
og þjökuðum anda (“Sjælens
Oprevethed og indre Forpintþed”)
þar sem skáldið næsturn því nær
Davíð í þrá sinni eftir ljósi í
myrkri því sem umlykur hann, eft-
ir friði við Guð sinn, við alla til-
veruna og sjálfan sig.
pá hefir M. J. með sögulegum
minningarljóðum sínum gefið þjóð
sinni ágæta söngvæ fog ríka að
tilfinningu (“Sange af stor lyrisk
Værd”). Af kirkjumönnum hef-
ir hann kveðið um Jón Arason,
síðasta kaþólska biskupinn, um
Guðbrand biskup porláksson,
Hallgrím Pétursson, svo að nefnd-
ir séu hinir Ihelstu þeirra.
Eitt hið fegursta þessara Ijóða
er um Hallgrím Pétursson.
M. J. var yfirleitt mjög iðínn
við pennan. Hann las fjölda
bóka (ef til vill ekki ávalt jafn
vandlega og jafnskjótt vaknaði
hjá honum löngunin til að gæða
löndum sínum á því sem honum
þótti þar fegurst og dýrmætast.
En megnið af því. sem hann
ritaði í óbundnu máli er nú geymt
og gleymt svo sem harla lítils
virði — og hefði vel mátt vera ó-
prentað (“knap Tryksværten
værd”). Svo sem maður var hann
hvers manns hugljúfi (‘hneget af-
holdt og vennesæl”) og mun hans
saknað verða af þeim hinum
mörgu, sem eignuðust vináttu
hans. En svo sem skáld mun
hann lifa langan aldur^með þjóð-
inni, sem guð gaf hann, svo sem
eitt af hennar lýðkærustu s>káld-
um, og um fram alt sem skálds
mun hans minst verða af komandi
kynslóðum.”
Svo mörg eru þessi orð, sem eg
með gleði ber ábyrgð á svo sem
skrifuðum af mér handa hinu
danska riti (að eins neðanmáls
greinarnar eru mér óviðkomandi).
Að nafn mitt var ekki sett undir
greinina hefir skeð af vangá. en
ekki af því, að það væri eitt orð
sem eg ekki vildi gangast við, enda
hefi eg sagt það hverjum þeim,
er á þessa grein hefir minst við
mig, að 'hún væri samin af mér.
Jón Helgason.