Lögberg - 31.05.1923, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN MA1 81. 1923.
Kreptur af gigt. ■
Fór aS batna, er hann tók að
Fruit-a-tivee.
MeSaliS, sem búiS er til úr á-
vöxtum.
J>ér g'etð losnað við gigt. pér
getið losnað við bólgu 1 höndum
og fótum og baki. “Fruit-a-tives
hrékja á burt orsökina til gigtar.
“1 fiíll þrjú ár lá eg í rúminu,
þjáður af gigt. Reyndi Fruit-a-
tives og fór undir eins að toatna
Eftir að eg var hálfnaður með
fyrstu öskjuna, fann eg góðan
mun á mér. Eg hélt áfram við
Fruit-a-tives, þar til eg get nú
gengið fullar tvær mílur og unn
ið talsvert heima við.”
Alex Munro, iLorne, Ont.
50c. hylkið, 6 fyrir $2.50, reynslu
ekerfur 25c. Fæst hjá öllum
Jyfeölum eða beint frá Fruit-a
tives Limited, Ottawa, Ont.
Grímur Thomsen.
(1820—1896).
[pegar full öld er liðin frá fæð-
ingu rithöfundar, er skilningur
manna á honum og verkum hans
venjulega kominn í sæmilegt horf
og dómarnir farnir að jafna sig.
Ritskýrendur og beztu lesendur
hafa þá haft ærinn tíma tíl þess
að breiða út þær skýringar og það
mat á verkunum, »em almenning-
ur viðurkennir, að minsta kosti
með vörunum og bókaskápunum.
Maðurinn sjálfur er horfinn af
'leikvellinum. skyggir ekki fram-
ar á neinn, og af honum er einkis
að vænta. Aðrir eru komnir í
hans stað að viðra sig upp við og
narta í.
Grímur Thomsen hefir enn
eíkki hlotið þenna jöfnuð dóma og
skilnings, þó að rúm'öld sé liðin
frá fæðingu hans. Að vísu á
hann sér marga vini, og þá ekki
af lakara tæinu, sem vænta mátti,
því að hvert skáld kýs verkum sín-
um vini, eins o ghve rmaður sjálf-
um sér. Sumir taka hann jafn-
vel fram yfir öll önnur íslenzk
skáld, og fara þar feti of langt,
ernmitt af því að öfgar eru á
hinn bóginn. pví að enn má
heyra margan snápinn, en ihitt er
þó sárara, hve lítið þau eru lesin
og sjaldan með þau farið. pví
fer fjarri að Grímur hafi enn í
alþýðuvitund' hílotið þann sess
meðal íslenzkra skálda, sem
framtíðin mun veita honum.
Að nokkru leyti má skýra þetta
með einfaldri tímatals athugun.
pó að Grímur sé fæddur 1820. og
elztu kvæðí hans prentuð fyrir
miðja öldina (í Fjölni og Nýjum
félagsritum), kemur fyrsta
Ikvæðasafn hans ekki út fyr en
1880, tveim árum áður en þeir
Gestur Pálsson, Hannes Hafstein
og Einar Hjörleifsson sendu
Verðandi heim frá Kaupmanna-
höfn sem vorboða nýrrar bók-
mentastefnu. Annað kvæða-
safn Gríms kemur þegar hann er
Ihálfáttræður, tveim árum áður en
Þyrnar porsteins Erlingssonar, og
síðustu verk hans ekki fyr en tíu
árum eftir lát hans (1906). Það
er því ihvorttveggja, að þjóðin
hefir ekki haft svo langan tíma
til þess að átta sig á verkunum,
sem vænta mætti eftir aldrr
mannsins, enda hafa þau ekki
verið samtíðarinnar börn þegar
þau komu út, og því veitt örðugra
að ná þegar í stað tökum á mönn-
um. En auk þessa eru kvæði
Gríms þess háttar, að gallar
þeirra liggja í augum uppi, en
þau eru því ko»tugri sem dýpra er
kannað. Þess vegna má vænta
þess, að Grímur eigi en um stu ni
því hlutskiftr að fagna að vjra
deiluefni. að vera enn að ryðja sér
til landa, þegar loftkestirnir á
Ueiðum sumra jafnaldra hans
eru farnir að verða mosavaxnir.
n.
pað mun leitun í öllum toók-
mentum heimsins á jafngóðu ljóð-
skáldi o§ Grímur var, sem hefir
átt jafnörðugt með sum einföld-
ustu atriðr formsins. Hann
flaskar á sumu af því, sem eru
talin svo sjálfsögð atriði, að
þeirra er venjulega alls ekki get-
ið í ritskýringunni. Af þessu
leiðir. að fjöldi lesenda og rit-l
dómara hafa þóst geta knésett
Grím. Er ekki von að þeim
mönnum, sem Iesa kvæði til að
dilla hlustartólunum, miklist önn-
ur eins lýti og rangar áherslur,
sundurklofin orð, ófullkomin
stuðlasetning og skothent rím?
Ll./rMu púgprirensatii_
I ULLIrltl raun út I bláinn
meC þvl aC nota
X>r. Chase's Olntmervt vl8 Eczema
öSrum húCsJúkdðmum. paS
grætilr undir eins alt þeaskonar. Ein
•skja til reynslu af Dr. Chase's Oint-
ment send fri gegn 2c frimerki, ef
oafn þeeaa blaCs er nefnt. 60c. askj-
tn í öllum lyfjabðCum, eCa frá Ed-
mannoji, Mates & Co., Dtd., Toronto.
þegar slíkar viilur eru taldar á
fingrum, að dæmi vandláts skóla-
kennara, er varla von að skáldið
hljóti háa einkunn. Er það ekki
líka sjálfsagt. að úr því maður
yrkir ljóð á annað toorð, sé form-
ið lýtalaust? Nei, það er að
vísu æskilegt, en ekki vitund
sjálfsagðara en að hann sé stór-
skáld að hugsun og ímyndun.
pað væri góðra gjalda vert, ef
heilmikið af íslenzkum Ijóðum
væri svo hneykslanlegt að toún-
ingi. að engum dytti í hug að fara
með þau, svo að minna af efnis-
leysu og endileysu læddist inn í
hugsun manna og minni í sauðar-
gæru hagmæskunnar. Lýtunum
á formi Gríms er ekki til neins að
neita. En einmitt það neyðir
mig til þess að snúa við folaðinu
og segja, að úr þvi að hann þrátt
fyrir þau getur verið annað eins
skáld, þá getur þetta ysta toorð
ekki verið slíkt aðalatriði sem
alment er talið. Yms dæmi
mætti færa, fram þe»su til stuðn-
ings. Eru ekki mörg þjóðkvæð-
in og viðlögin stuðlalaus og skot-
hend? Eigum vér annað fall-
egra til? par finst mér oft form-
lýtin, sem venjulega kunna að
hafai skapast við málbreytihgar
og misminni, gefa vísunum sama
leinkennilega fegurðarblæinn og
getur verrð á sjálfsánum og
kræklóttum fjallahríslum. Kvæði
Gríms eiga mikið af «ama svip.
Hver mundi nú vilja víkja við
einu orði í þessari vísu:
peir spurðu Heimi, er hann að
Rín
Hlymsdala kom úr toorg:
“heyrist oss gráta harpan þín,
hvað veldur þeirri sorg?”
— og þó er hvorki kliðurfnn eða
skipun orðanna gallalaus. Eða
mundi á hinn toóginn margur
vilja kveðið hafa vísuna í Hem-
ingsþætti, þar sem Grímur gerir
®ig sekan í því. sem varla nokkurt
erfiljóðaskáld mundi láta sér
sæma: að ríma saman sögur og
þögul:
Hafs á botní flest er fyrðum hulið
fáar toerast mönnum þaðan sögur,
gott og ilt í djúpi þar er dulið,
dul er heima fyrir Rán og iþögul.
Skyldi í raun og veru skóla-
sveinninn, sem veit að að fortíðin
af nema er nam, vera toetri í ís
lenzku (eins og haft er eftir Jóni
rektor porkelssyni) en Grímur.
sem kvað vísuna :
Náttúrunnar numdir mál,
numdir tungur fjalla o. s. frv.
Og þegar inn úr ysta borði
formsins kemur, þarf Grlmur
engrar varnar við. Hann á sér
eitt af því, sem sjaldgæfast er:
pað ættarbragð stíls og hrynjandi
að hvert vísuorð hans er auðkent,
án þe»s nokkurntíma verði að til
gerð. pess vegna er hægt að
hafa mætur’á hverju kvæði hans,
þó að honum séu mjög misiagðar
hendur, eins og unna má hverjum
drætti í göfugu og svipmiklu and-
Iiti, og eins þeim sem eru >ekki til
fríðleiks. Mál hans eru I fullu
samræmi við merg og kjarna efn-
isins. Hann getur í einni vísu
brugðið upp mynd, sem er stór-
feld eins og freskómálverk í
hvelfingu forns musteris:
Sleipnir tungla treður krapa.
teygir hann sig af megihþrótt,
fætur ber hann átta ótt,
stjörrfur undan hófum hrapa
hart og títt um kalda nótt.
Vísur hans geta komið eins og
löðrungar:
Þið munuð fá að súpa á ejó,
þótt sitjið og toælið fletið,
og háttunum ná í helvíti. þó
þið hjarið á meðan þið getið.
En líka eins og meitlað spakmæli:
En á fojartan orðstír aldrei fellur
umgjörðin er góðra drengja
hjörtu.
— þar sem verður að muna, að
umgjörð þýðir sverðsliðrar og því
er lýsingarorðið bjartur valið, svo
að fulikomnari sé samlíkingin
við brandinn.
Einmitt þessu má ekki glejona
um kvæði Gríms. Hann vandar
svo til stílsins, að einstök orð og
setningar verða seint og ná-
kvæmlega athuguð. í visuorð-
inu “og feiknstafir svigna í brosi'
er heil lýsing í skaplyndi Goð-
mundar á Glæsivöllum, en um leið
er fornyrðið feiknstafir (uppruna-
lega: ógnarrúnir, síðan: ógnir,
mein, stor. Grímnismál 12) alveg
endurnýjað með því að setja það
í þetta óvænta samtoand. Sama
djörfungin. að gera lýsingu og
samlíkingu að einnf mynd, eins
og gert var í árdaga skáldskapar-
ins (kenningar), kemur fram í
hinni aðdáanlegu línu í Skúla-
skeiði: “skóf af klettunum í hófa
hreggi.” Þetta mætti leysa
sundur 1 langa samlíkingu: hest-
urinn toar svo ótt fæturnar, að
hófatak hans var eins og dynjandi
haglél á kettunum o. s. frv. Það
væri skáldlegt, en samt eins og
frauður tojá málminum í máli
Gríms.
Og Hómer hefir verið dáður
fyrir lýsingarorð. sem eru ekki
betur mynduð né valin en illbleik-
ir í kvæðinu um Arnljót gellina:
Eftir honum úlfar þjóta
ilbleikir með strengdan kvið —
petta eina orð, sem sá hyggur
varið af handahófi, er illa les
(pað hefir misprentast í útgáf-
unni), felur í sér heila lýsingu á
hraða og fótaburði varganna. peg-
ar þeir tegja svo úr sér, að sér í
bleikar iljarnar þegar þeir toregða
upp afturfótunum.
pessar fáu athugasemdir um
form Gríms kynnu að geta hvatt
einhvern til þess að athuga hve
margs er einmitt þar að njóta,
sem ihefir einmitt ekki verið full-
metið, þótt skamt sé farið í yrkis-
efninu. Á þýðingum hans er
alt af einhver »vipur og snildar-
bragð, jafnvel þar sem þær fara
fÍTst anda frumkvæðanna. Við
þær tamdi hann svo toragliat sína.
að toonum var mun 'léttara um að
yrkja á efri árum en áður. Hon-
um gat þá dottið í Ihug að yrkja
kvæðið ‘^Huldur”, til þess að leika
sér og sýna labbakútunum, sem
ekkert væri ef sléttmælgin væri
frá þeim tekin, að svona gæti
hann ort, ef hann gerði dýran
hátt og lipurð að meginatriði En
honum veitast líka þau laun
vandvirkni sinnar að geta ort
Scvæði ein» og “Endurminningin”.
sem jafnt að efni og formi er með-
al gimsteina íslenzkra Ijóða.
III.
Grímur varð stúdent 17 ára
gamáll, (þeim, sem gjör vilja vita
um æfiatriði Gríms en hér verður
rakið, vil eg vísa til ágætrar æfi-
sögu í Andvara, 28. árg., 1898,
eftir dr. Jón porkelsson.) sigldi
þá til Hafnar og átti að lesa lög-
fræði. porgrímur faðir hans
gerði sér miklar vonir um þenna
fluggáfaða son sinn. og ætlaði
honum vafala/ist foæstu metorð á
Ís'landi. Bak við slíka metorða-
girni foreldra leynast oít einhver
gömul sár. pað er mælt að Þor-
grímur hafi þóst finna, að Gírmi
amtmanni mági hans, þætti systir
sín vargefin, og mun hafa ætla^
Grími syni sínum að jafna þann
halla. Af bréfum, sem þeir
skiftust á um Grím. faðir hans og
Finnur Magnússon (f Ríkisskjala-
safni' Dana), má sjá að Þorgrímur
hefir ætlað syni sínum óvenju-
lega mikið fé til námskotnaðar.
En samt hrökk það ekki nærri
fyrir þörfum Gríms. Hafr Þor-
grímur ætlað syni sínum meira
folut en öðrum mönnum á íslandi,
stefndi Grímur sjálfur að enn
hærri og fjarlægari mörkum
Hann sökti sér ofan í samtíma
bókmentir Norðurálfunnar, leit-
rði samneytis við mentamenn.
stjornmálamenn og aðalsmenr
Ðana og tók þátt í öllum andleg-
um hreyfingum, sem þá voru á
toaugi. Hann kastar sér út í
* afróe timans og b<.rst .niiV.ið á,
eins og Skúli fógeti í sjávarhásk-
anum: ætti hann að farast, skyldi
þó sjást á líkinu, að það væri ekki
af hundi.
En hann gleymir aldrer stefn-
unni. Wark hans er að verða
jafnoki be’rr- marna, sem mestr-
ar menningar fá að njóta, að
þurfa ekki að standa fyrir utan
hallargarðinn, eins og aðrir Í3-
lendingar. Hann vildi ekki
sitja á fótskör Hálfs og finna til
eins og Tóki:
Lakast var, að upp til ýta
annara eg varð að líta.
en ofan horfðu menn á mig.
Pak við þetta mark er þó annað
meira og göfugra, að þroskast
vegna þess að þroskinn sé torýr.-
asta skylda mannsins, er feli í sér
og leiði af sér allar hinar. f
formála bókarinnar um samtíðar-
skáldskap Frakka segir Grímur
toerum orðum, að toann gefi toókina
út sjálfs síns vegna, til þess að
miða framfarir sínar við hana.
Og honum er það fyllilega Ijóst,
að þetta er göfugasta tegund eig
ingiminnar. En það var engin
furða þótt slíkur stúdent ættf ekki
samleið með öllum löndum sín-
um í Höfn og óspart væri í hann
hnýtt.
Að sumu leyti náði Grímur
\ afalaust takmörkum sínum.
Hann ritaði bækur, sem höfðu
áhrif á mentafíf Norðurlanda.
hlaut nafnfoætur og heiðursmerki.
fékk‘að fe»ðat víða um Norður-
álfu 'g varð starfsipaður í senli-
sveitum o<r utanntdsráðuneyti
Dana. Hann hélt áfram að vera
með tignum mönnum og mentuð-
um of hafði um eitt skeið tais-
vorð áhrif á dönsk stjórnmál.
Hann eignaðist svo mikið af
menningu samdma síns, ,ð eng-
inn þurfti að Mta á hann smáum
augum fyrir Iþær sakir. Honum
hlotnaðist neira a* segja sú sæmd
að landar ha^s, eem oftast höfðu
horn í siðu hans, grototfuðu af
glæsimensku foans og æfintýrum
þegar þeir áttu tal við Dani.
En eins og Grímur var nú kom-
inn út á alt aðrar torautir en met-
orðagirni föður hans hafði ætlað
honum, svo ihefir ihann heldur
ekki sjálfur i upphafi getað séð
fyrir hvert hann toar. Svo
glæsilegur sem ferill hans virt-
ist vera. voru ýmsir meinbugir á
ráði hans.. prátt fyrir alt varð
hann aldrei annað en fátækur
maður meðal ríkra, útlendur mað-
ur meðal innlendra. Barátta
hans var iharðarr en annara félaga
hans og keppinauta, hann varð
stundum að beita hvassari vopn-
um en hann sjálfur mundi hafa
kosið, og náði þó hvorki frægð né
völdum í hlutfalli við gáfur sín-
ar. Efnahagur bars 'ejfði honum
iekki að kvænast. pað hefði ver-
ið sama og afsala sér því lífi, sem
hann foafði lifað. Framundan var
einmana barátta, í framandi landi
án vonar um nokkurn úrslitasig-
ur. (
Við þetta bætist svo, aí> andlegt
líf Norðurálfunnar fyrir miðja
19. öldina, á þeim árum, sem skáru
mest ú rum þroska Grims. er fu.t
af vonbrigðum, í bókmentum,
heimspeki og stjórnmálum. Róm-
antiska stefnan var orðin gjald-
þrota á.ö'llum þessum sviðum, og
menn foöfðu ekki náð tökum á
nýjum veruleika í foennar stað.
Grímur drekkur þetta hugar-
ástand f sig á árunum um og yf-
ir tvítugt. Fyrsta kvæði hana,
sem prentað er. heitir einmitt
ólund, og rit hans um skáldskap
Frakka og Byron lávarð frá þeim
árum berá vott um, að yrkisefnið
er ekki valið af tómri rælni. En i
kvæðinu kemur einmitt fram tóm-
leikatilfinning fremur en sárs-
auki. pað er ungur maður, sem
er orðinn gamall fyrir örlög fram.
Á eintak Landsbólkasafnsins af
“Den nyfranske Poesi” er ritað::
Til Dr. Hjaltálín, fra Deres hyp-
ochondriske Patient, Forfatteren.
En hjjpochondri er einmitt megnt
óyndi, að vera ekki heill maður,
og kenna sér þó einkis meins.
Sé alls þessa gætt er auðgsæ't
að Grímur hefir ekki verið ha'i-
ingjusamur maður. Og þar sem
um ljóðskáld er að ræða, er næst
að spyrja hvernig tilfinningar
hans lýstu sér. Auðvitað væri
■'jarstæða að efast um að Grímur
hefir átt mikið af viðkvæmni í eðli
sínu. Enginn getur verið and-
andans maður án þess, því að
meginþáttur allra gáfna er viss
tegund viðkvæmni. Enda kemur
það víða fram í kvæðum foans ef
vel er að gáð. En hvorki þar
né í líferni sínu bar bann hana
utan á sér.
pað er mikið af sjálfslýsingu
því, þegar hann í formála ritsins
“Den nyfranske Poesi” Ifkir saru
tíð sinni við Guðrúnu Gjúkadótt-
ur yfir líki Sigurðar:
peygi Guðrún
gráta mátti,
> svá var hon móðug
at mög dauðan,
ok harðhuguð
of hrör fylkis.
Grímur segir í því sambandi. að
eitt af folutverkum skáldanna sé
að gráta fyrir foeiminn. En hann
segir það á þann hátt, að auðséð
er, að foonum er ekki í skaDi að
vera í ^eirri g'-átfy’kingu. Hann
vil’i heldir líkja.t H-.Ildóri
Snorrasyni:
Aldrei hryggur og aldrei glaður,
æðiulaui og jafnbugaður — —
Harr vildi gja nan lesa annara
harmatölur, en ekki telja þær
sjálfur. Enda verður það tízka
í Evrópu á þessum árum að lát-
ast veri (tilfinningalaus, þótt
mönnum væri að blæða inn. Bæði
erlend áhrif og ísienzk lund áttu
þarna samleið fojá Grími.
En foann fékk meira af Ikuld-
anum en hann kærði sig um. í
Tókastúfi, en einkum Goðmundi
ó Glæsivöllum, hefir toann á gerfi
fornra sagna lýst lífi sínu meðal
stjórnmálamannanna og hinu
kalda návígi í sölum höfðingj-
anna:
•
Horn skella á nösum og hnútur
fljúga um torí,
hógvær fylgja orð;
en þegar brotna hausar og tolóð-
ið litar storð,
forosir þá Goðmundur kóngur.
Það var ekki til neins að kvarta
um kulda. Svarið hefði orðið
svipað og sjómennirnir íslenzku
hafa við unglingana, sem toerast
lítt af, að þeir skuli skjálfa sér til
hita. “Kalinn á hjarta þaðan
slapp eg” •— segir Grímur í kvæð-
islok. Hann hefir fundið kulda-
gervið færast lengra inn í toug-
ann en foann kærði sig um. pað
er einkennilegt að sjá hann kalla
sig “karlinn gamla” þegar hann
hefir tvo um fertugt og kvarta um
“að foljóð hörpu sinnar séu stirðn-
uð” (Á fæðingardag minn, 18 2).
Það er ökiljanlega af þessu. að
samkomulagið milli Gríms og
heimsins hafi ekki verið sem folíð-
ast:
Trúa þeir hvor öðrum illa,
enda trúðu fáir báðum.
Grímur var ekki svo skapi farinn,
að honum væri nóg að verjast.
Hann mundi hafa tekið undir hið
fornkveðna: foomo hoonini lupus
— hver maður er öðrum vargur.
Því gat hann kveðið svo snildir-
lega um Arnljót gellina: mann-
inn, sem eltur var af vörgum og
sjálfur áþekkur vargi. Honum
þótti sóknin bezta vörnin, og
hann hlífðist ekki við að senda
skeyti sín gegnum brynjur og
buklara samkvæmislífsins: yfir-
drepsskap og gervilæti. ipað er
mælt, að Árni biskup Helgason,
kennari hans, hafi tamið hann
við tovöss tilsvör og skjót, og
Grimur gjörði þetta að list, sem
honum var tamt að leika. Hann
var í einu tortrygginn, glögg-
skygn og óvæginn, og varð al-
ræmdur fyrir stríðni sína og
vægðarleysi í tilsvörum. pað
sem upprunalega foafði verið vörn
komst upp í vana, svo að mean
þurftu ekki að hafa unnið annað
til saka en að þeir stóðu svo vel
til höggsins.
En þessi hlið Gríms kemur und-
arlega lítið fram í kvæðum hans.
pegar hann leitar til fornaldar-
innar. eins og foonum er tíðast,
brýtur hann ekki haugana til að
sækja þangað vopn, heldur til
að finna þar athvarf, setjast þai*
að sumbli með þeim mönnum, sem
voru bezt að foans skapi:
í fornöldinni
fastur eg tóri,
í nútíðinni
nátttröll eg slóri.
Mikið af skáldskap hans er blátt
áfram lait að betra félagsskap en
lífið bauð honumj Harn getur'
unað við að færa fornar sögur í
ljóð, án þess að breyta verulega
né toæta við, kveður jafnvel foeil-
ar rímur, samt með sínu lagi.
Haon drekt'u í sig alt það ramm-
asta og kjarnmezta í fornum ís-
lenzkum anda og rnáli. 1 þýðing-
unum úr forngrísku sést. að hann
foefir orðtæki úr Eddu og drótt-
kvæðum jafnan á hraðbergi. Jafn-
vel á kristnum trúarkvæðum sín-
um er foann svo forn í skapi, að
minnir ú þau skáld, er lifðu á
mótum tveggja siða og ortu um
pór i æsku og Krist á efri árum.
Eins og Eilífur Goðrúnarson
kveður um Krist:
Setbergs kveða sitja
sunnr að Urðar torunni,
svá foefr ramr konungr remdan
Róms toanda sik löndum.
Kallar Grímur krossinn “hanga-
rneið” og gröf Krists “hörg” og
nefnir Sökkvatoekk. Helikon og
Golgatha alt í sömu andránni.
IV.
Vitanlega átti Grímur sín ítök
i mannheimum. Hann átti sér
vini, og þótti innilega vænt um
suma þeirra, ens og Brynjólf pét-
ursson, en yfirleitt munu þeir
fleiri hafa verið málkunningjar
en að foann hafi deilt við þá öllu
geði sínu En til eru aðrir
heimar, ofan og neðan við mann-
foeim. Maðurinn vex upp úr ó-
mótaðri og óspiltri náttúrunni á-
áleiðis til hins guðlega, og það
er ekki nema á kafla af þeirri
leið, sem hann hefir á sér öll ein-
kenni hins mannlega, kosti þess
og galla. er mótaður af þjóðfélagi
og menningu. Grímur var trú-
maður, foann elskaði guð og guðs-
neistann í mannssálinni. Hann
elskaði líka það, sem var alveg
einlægt og eðlilegt, dýr og toörn
og barnseðli mannsins. Hann
elskaði guð sinn og hundinn sinn.
en ekki þessa málmiðlun milli
guðs og hunds, sem kom til foans
grímuklæddur ' og prúðbúinn og
kallaði sig konung jarðarinnar
'eða jafnvel tilverunnar, þegac
mestur gállinn var á honum.
Grímur hefir bæði ort og ritað
um dýr, og það er mikið af við-
kvæmni og skilningi í því öllu.
pað er einkennilegt, að hann yrk-
ir nærri því altaf um dýrin í sam-
bandi við manninn. pað eru hund-
ar og foestar, félagar og vinir
mannsins, sem þeissum einmana
samkvæmismanni verður tíðrædd-
ast um. Hann trúir toundunum
betur en mönnunumb
Hinn eini vinur aumingjans,
aldrei toila trygðir hans.
EDDYS
MATCHES
♦
fullnœgja œtíð hús-
móðurinni.
TU Sölu Allstaðar í Canada.
Biðjið um pær JVÉeð Nafni
11II111 l.l 111IITTT
iiinm i riTrrr
“Trúrri vin en góðan hund á eng-
inn” (Dýravinurinn 1887: Hest-
ar og ihundar). Honum er a-
nægja að setja hest sinn við hlið
konþngsins sjálfs: Friðrilk 7.
falaði reiðhest hans til kaups en
Grímur kvaðst ekki nenna að
seli vin sinn vini sínum (Andv.
23, 7). Hann fer enn lengra
því að í Stjörnu-Odda draumi
æskir hann þess. að dýrin fylgi
eigendum sínum til himnaríkis.
ISízt muntu vinur sakna þess,
sem unnir hér í heim,
ann guð þér bæði' hunds og
hests,
hafirðu yndi af þeim.
Eins unni Grímur toörnum og
unglingum. Alt kvæðið ,Heim-
ir ber folæ af þeirri tilfinningu.
Það var ekki furða þó að Grímur
skildi H. C. Anderson manna bezt.
hann skildi toæði foarnið og snill-
inginn. prátt fyrir gerfið, sem
hann eins og aðrir snéri að heim-
inum, var hann aldrei oddborgari.
Hann kunni altaf að meta það,
sem hreint var og dýrt þó að hann
fyndi1 það ekki alt af hafið í há-
sæti almennrar aðdáunar.
Grímur var alla æfi trúmaður.
pótt foann smám saman kunnr að
hafa lagað ýmsar trúarsetningar
eftir þörfum sínum og væri eng-
inn kreddumaður, sjást þess eng-
inn merki að toann hafi nokkum-
tíma efast um aðalatriði kristin-
dómsins. Hann leitaði athvarfs
hjá guði, þegar á móti 'blés, og
reyndi að taka andstreyminu sem
hollrr reynslu, er ætlað væri að
laga gallana. Enginn hefir
fylgt Grími þangað. sem hann bað
í einrúmi til drottins síns, en þar
mun foann fúslega hafa foeygt hná
®ín, kastað öllum gervum sínum
og sagt með Jofo: nakinn kom eg
af móðurlífi, nakinn mun eg héð-
an fara. Hvergr í kvæðum sín-
um kemur foann einlægar fram
en í Huggun:
Hver dugar þér í dauðans stríði.
er duga ei lengur mannleg ráð,
þá horfin er þér heimsins prýði,
en fougann nístir angur og kvíði,
hvað dugar, nema drottins náð?
pað var trú Gríms, ásamt íheimil-
islífi og minnf baráttu á efri
árum, sem gerði, að skapið mýkt-
ist með aldrinum og hann varð
sjálfur (eins og hann sagði um
Pétur biskup) því foetri maður
sem hann varð eldri. pað var
meira lán fyrir Grím en tölum
verður talið, að hann varð stú-
dent löngu áður en efnishyggjan
tók að ryðja sér til rúms. Hann
mundi vafalaust foafa dru'kkið þá
skoðun í sig um tvítugt. eins og
hann drakk rómantíkina, en það
er óhætt að fullyrða, að foefði
hann ekki eygt neitt æðra mark
toak við lífstoaráttu sína, hefði
ihann orðið toæði verri maður og
vansællli. Nú lifði hann að
vísu tolómaöld efnishyggjunnar.
en var þá kominn á þann aldur,
að hún foaggaði ekki við æskutrú
hans. Hann, sem alinn var upp
við toið víðfaðma heimspekiskerfi
Hegels, þar sem allar leiðir lágu
að einni og sömu hugsjón, leit
smáum augum á heimsskoðun
náttúruvísindanna, sem leysti allu
tilveruna upp í eindir og átti sér
ekkert kerfi:
4
Alkort þvílíkt að eins lýjur,
eigi hefir tromf það nein,
toacillar og foakteríur
búa í þeirri veröld ein.
Hann líkir heimspekingunum nýja
skólans við biðlana í Odysseifs •
drápu: *‘peir ná ekki ráðáhag
við Penelopu sjálfa, en sofa hjá
þernum hennar” (Kirkjutol. VI.
19). Höfðinginn og trúmaðurinn
tóku sér höndum saman , Grími.
Honum þótti veraldleg velferð
næsta auðvirðileg hugsjón, eins
tg hann lýsir henni (Fjóstrú):
á vel tyrfðum bundinn bás
toaula eftir töðumeis.
En þessi skoðanamunur var eitt
af því, sem gerði honum samtíðina
fjarlægari síðari árin.
Saga flestra íslenzkra afburða-
manpa frá síðari öldum er til-
breyting á sama viðlaginu. Það
er saga krafta. sem hvorki fengu
að þroskast né njóta sín til fulls,
saga um of smá verkefni og lítil-
fjörleg mörk. Það er eins og
þessir menn séu tilraunadýr al-
vizkunnar til þess að sýna hversu
miklu göfugur og frjálsborinn
andi má sín, jafnvel þegar alt um-
hverfið er upp á móti. pess
vegna verða æfisögurnar í ísl.
bókmentasögu, þegar þær verða
létt skildar og skrifaðar, ef til vill
enn merkilegri en verkin sjálf. Og
svo er það líka bezt, pví af öllum
verðmætum, sém vér fáum að
kynnast, er mannssálin sjálf, af-
klædd öllu því sem menn eiga, af-
reka og sýnast, vafalaust og að-
dáanlegast. Verk öll eru ekki
annað en brot úr sálarlífi höfund-
ar, hann sjálfur er Iheildin. sem
tengir öll forotin saman og varpar
ljósi á þau. Því er eðlilegt að
leita mannsins, ef maður ann
veiikunum:
Vilda eg sjá þá húð, kvað Hall-
dór fyrstur,
sem helmingurinn þessi af var
rigtur.
pví kemst hinn duli Grímur ekii
hjá því, að vér skygnumst sífelt
eftir foonum að toaki kvæðanna, og
finnum hann þar, sem hann þýk-
ist foafa fólgið sig toezt.
í einni' af níðgreinunum um
skáldskap Gríms Thomsens frí.
árunum 1880—90 er komist &<o
að orði: “Um það efni sækir
enginn maður sannleika né vit
til Gríms foónda á Bessastöðum.”
Eg hrökk við, þegar eg las þessi
orð fyrst. pví að í þessari grein
er ekkert orð sagt. nema til
hnjóðs eigi að vera, og það virðist
vaka fyrir höfundi, að lítið hafi
lagst fyrir Grím, doktorinn. legt-
tionsráðið, hofmanninn, að verða
toóndi á Bessastöðum. En höf-
undurinn missir álíka marks og
Danfr gerðu á árunum, þegar þeir
héldu að þeir gætu minkað Jón
Sigprðsson með þv.í að kalla foann
“stúdent Sigurðsson.”,
Grímur toóndi á Bessastöðum.
petta er með hljómmestu setyiing-
unum í íslenzkri sögu. Um þenna
Grím, sem undir fimtugt fovarf
iheim til íslands, afsalá&i sér em-
bætti sínu og heimsfoorgaralífi,
og 'gerðist bóndi suður á Álftanesi.
á óborna íslendinga eftir að
dreyma. peir munu sjá hann,
eins og honum hefir verið lýst
fyrir mér, sitja við opinn ofninn,
s'kara í glæðurnar og stara inn í
glæðurnar. í þessum glóðum sá
hann fleiri forna stafi, gamlar
minningar og torráðnar rúnir. en
aðrir menn sem foonum voru sam-
lendir.
Niðurl. á fols. 7
im
Ekkert sem vísindin þekkja,
veitir sömu lækninguna við
sárum og húðsjúkdómum eins
og Zam-Buk — Þessr frægti
jurtasmyrsl draga strax úr
sviðanum, drepa gerlana og
græða nýja foúð.
Zam-Buk er viðurkent.
oTHE WORLD’S o
GREATEST HEALER