Lögberg - 13.09.1923, Blaðsíða 7

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
13. SEPTEMBER 1923.
tfla. 7

optNiNO-roit
OH»CCT»OH»l'*a,MOr

^■íSSSgK!?^
HOI
*
Agrip af Grettis sögu
Eftir Thcodorc Sigurðsson.
27. jum 1923.
Grettir og Grettis saga hafa
naumast skipaS þaS öndvegi, sem
þeim ber í vitund íslenzks almenn-
ings. Einkum eru þaö útlending-
ar og unglingar, sem sagan af
Gretti Ásmundssyni
Eitt dæmi þess af fleirum, er frá-
einna vinsælust af öllum sögum.
í engri sögu eru jafn mörg spak-
mæli og oröskviöir sem í henni.
Orö Grettis eru allvíöa nokkurs
konar ávamál í Hsundurlausri
ræöu.-------Þaö er á öllu auöséö,
aö einhver ágætur sögumaöur hef-
ir handleikið hana, svo aö hvar
sem hýn kemur saman við aðrar
sögur, þá skal þaö ekki skeika frá
réttum sanni.”
|pllRity FtOllP
98tfcs.

Grettir var vel kynjaður bæðí í
föður og móöur ætt. Einkum var
þaö þó kyn Ásdísar móöur hans,
er ágætt þótti. Hún var dóttir
Báröar Jökulssonar, Ingimundar-
sonar hins gamla, Þorsteinssonar
KetUssonar Raums. Móöir Ásdis-
ar var Álfdís dóttir Ófeigs grettis. j
Ingimundur gamli langafi hennar
var efalítið einna göfugastur ís-
lenzkra landnámsmanna.
Grettir var fæddur áriö 996 á
Bjargi í Miðfirði í Húnaþingi. Var
þaö fjórum árum áður en kristni
var lögtekin á íslandi. Sem dreng-
ur var hann ódæll, fátalaður en ó-
þýöur og brögðóttur, bæði í oröum
hefir heillað I °& verkum. Lítiö ástríki haföi
hann áf |föður ,sínum, Ásmundi.
"More Bread and BetterBread”
and Better Pastry too.
USE IT IN ALL YOUR BAKING
saga Percy Aldridge Granger um ^Vtur var ffsendsemi þeirra mæög-
þaö, hvernig Grettla og Grettir | ’’ja a,t '1'n l3ezfa- Asdís var í
heillúðu huga hans á æskuskeiði j tölu þeirra kvenna. er bezt voru
og gerði hann slíkan vin íslend- i l'r*s,nar á þeirri tið, og ólst þvi
inga og islenzkra fræða sem kunn- ; ^’re,,'r UPP ' kristnum sið og hélt
ugt er. Hann segir: “Skömmu j æt'S ,rn s'na-
síðar barst mér af hendir.gu bók. j Sem drengur var Grettir svo
latur, aö hann fékst litt til vinnu.
er var safn af sögum frá miðö'dun-
um og í safninu var þýöing af
Grettis sögu. Fanst mér þá strax
það vera hin undur-skemtilegasta
saga, er er eg heföi nokkuru sinni
lesið eöa heyrt. Varð eg samstund-
is hrifinn af Gretti og hefi verið
ti' þessa dags. Eg hefi þá verið á
ellefta árinu. En siöan hefir mér
saga Grettis aldrei úr minni getað
liöið, og hefi eg brunnið af þeirri
löngun að geta lesið ‘hana og aðr-
ar sögur á frummáli þeirra, is-
lenzkunni.”
Grettis saga hefir lengi verið
skoðuð ein hin bezta fornaldar-
saga íslendinga. Og Grettir hefir
ávalt verið talinn fremur en allar uppáhalds hrossi föður . hans.
aðrar fornaldar hetjur íslendinga, j ^a® lau,í Þv* starfi þannig, að
ímynd Islendings eðlisins. Hjá ! Grettir fláði hrygglengjuna af
honum var sameinað ágæti og hryssunni svo að hún yrði kulvis
auðnuleysi, sem einatt hefir auð- : °& a® hann þyrfti ekki að fylgja
kent mörg þau börn þjóðarinnar, | hrossunum í haga. Þannig fórust
sem bezt hafa verið gjör til likama * ,re,ti flest verk úr hendi.
og sálar. Dr. Guðbrandur Vig- j Grettir var snemma mikill vexti,
fússon, einhver hinn fróðasti ís- en ógliminn, en ekki vissu menn
lendingur siðari alda, kemst svo að a,l hans. Mælti hann oft i orðs-
orði um Grettis sögu: “Grettla kviðum, orti vísur og kviðlinga, en
hefir í ýmsu yfirburði yfir allar ! talinn var hann nískældinn.
Samt leitaðist Ásmundur við að
fá hann til starfa. Hann fól hon-
um að gæta alifugla sinna. Suma
fuglana drap Grettir. Reiddist
karl faðir hans því mjög. Þá starf-
aði hann að því að klóra bak Ás-
mundar. Gekk það um stund
slysalaust unz Grettir greip eitt
sinn ullar kamba og lét ganga nið-
ur bak karls. Reiddist öldungur-
inn að vonum og lá við barsmiði,
en Grettir flýði. Þá var Gretti
fengin geymsla hrossa. Nefndi
Grettir það “kalt verk og karl-
mannlegt”, en eigi kvaðst hann
treysta vilja merinni”, Kenjálu,
vorar sögur ef til vill, og mun
engin saga vera jafn íslenzk í orði
og anda sem hún og er hún í öllu
lifandi eftirmynd landsins, sem
hún gerðist í. Hún hefir verið
punt blóð hefir engu meiri
kraft til líkamlegrar uppbygg-
ingar, en vatnsblönduð mjólk
eða undanenning.
En þér getið fljótt auðgað
blóð yðar og bygt upp líkamann
með því að nota Dr. Chaae’s
Nerve Food.
Mrs. F. G. Simmons, 42 Curt-
is St., Brantford, Ont., skrif-
ar oss:
Um hér um bil átta ára skeið,
þjáðist eg mjög af anaemia.
Rlóðrásin var í óreglu, mér var
stöðugt kalt á ihöndum og fót-
um, og varirnar voru fölar og
blóðlausar. Eg var orðin svo
taugaveikluð, að mér kom
stundum ekki blundur á brá,
nótt eftir nótt, fylgdi því enda-
laust ákafur höfuðverkur og
hverskonar áhyggjur. Oft
hafði eg hljóm fyrir eyrum, eða
öllu heldur suðu, langtímum
saman. Meltingin var í hinni
stökustu óreiðu. Eg leitaði
læknis og hann sagði eg væri
sjúk af anacmic. Mér batn-
aði ekkert við meðöl hans og
þessvegna varð það, að eg
re.vndi, Dr. Chases Nerve Food
eftir fyrstu öskjuna, var höfuð-
verkurinn úr sögunni. Eg
notaði þessa Nerve Food um
hríð og fékk fulla heilsu inn-
an skams tíma. Eg get því
sannarlega af eiginreynslu
mælt með Dr. Chase’s Nerve
Food, því eg veit það á engan
sinn líka.
Dr. Chase’s Nerve Food, 50 c.
askjan, hjá öllum lyfsölm eða
Edmanson, Bates & Co. Limi
ted, Toronto
Talið er, að árið 1011 riði Grett-
ir til alþingis með Þorkeli kröflu
höfðingja Vatnsdæla í stað föður
síns. Þá glataði Grettir mal sin-
um og varð leit úr. Húskarl norð-
|an úr Vatnsdal, Skeggi að nafni,
j fann malinn og vildi eigi lausan
láta. Kendi brátt aflsmuna með
j þeim. Grettir tók mal sinn af
iSkeggja, greip Skeggi þá öxi og
hjó til Grettis. Lauk þeirri við-
ureign svo, að Grettir vann sitt
fyrsta víg. Var Grettir þá f jórtán
vetra. Á alþingi var hann dæmd •
ur sekur um vígið og þrátt fyrir
fébætur, sem haldið var uppi fyr
ir hans hönd, var hann gjör út
lægur á því ári. Reyndist þetta
ár örlagaríkt sem sektarár Grett-
is, og brfnnunnar á Bergþórs-
hvoli.
Utanför Grettis byrjaði sízt sem
frægðarför. Faðir hans synjaði
honum um fararefni, nema “haf-
nesti og lítið af vaðmálum.” En
móðir hans fylgdi honum á leið
með ástsemd og gaf honum að
skilnaði sverð það er afi hennar,
Jökull Ingimundarson bar, og hin-
ír eldri Vatnsdælir. Fór hann ut-
an úr Hvítá í Borgarfirði.
Lentu þeir í sjávarvolki miklu
jog kvað eigi að sjómensku Grettis,
unz i nauðir rak; þá jós hann á
! við átta. Brutu þeir skip sitt á
skeri, en skipshöfnin náði með
varning sinn í hólm, skamt frá
bygðri ey, er Haramsey nefndist.
I Dvaldist Grettir þar um hríð hjá
aðal bónda eyjunnar, er Þorfinnur
hét Kársson. En kaupmenn fóru
leiðar sinnar.
Enn reyndist Grettir latur og
“húsgöngull.” Á ey þessari braut
hann upp haug þann er Kárr, fað-
ir bónda, var heygður i með miklu
j fé, og góðum gripum. Gckk haug-
; búi aftur og eyddi bygð. Braut
jGrettir hauginn, vann á draug, en
! náði fé hans og gersemum. Á ey
j þessari varð hann einnig Þórir
þömb og Ögmundi illa og tólf ber-
j serkjum, hinu versta illþýði Nor-
egs á þeirri tið einnsaman að bana.
jþegar Þorfinnur bóndi var að
beiman í jólaveizlum. Og þó að
Þorfinnur bóndi “treysti eigi vel
Llendingi”, eins og hann komst.
að orði, reyndist hér að “lengi ska!
jmanninn reyna.”
í ferð þessari drap Grettir í
Noregi híðbjörn, mikið dýr og
mannýgt, óg Björn nokkurn, oflát-
ung meinbæginn, sem þá var i för-
um með Englendingum.
Grettir var enn á æskuskeiði, er
hann kom heim úr utanför sinni.
svo frægur maður, “sakir afls og
hreysti”, að enginn þótti slíkur af
ungum mönnum. Ásmundur hæru-
langur var þá enn gildur bóndi.
liann reið brátt heim til Bjargs og
tók Ásmundur sæmilega við hon-
um. Atli bróðir hans hafði þá
búsforráð og féll vel á með þeim
bræðrum. Verður hér stutt yfir
sögu farið og eigi unt að geta
nema aðal atburða sögunnar. En
ofsi Grettis óx og þótti honum sér
ekkert ófært.
En til hverrar sögu ber nokkuð
og er svo í sögu Grettis.
Glámur er maður nefndur, er
átt hafði stutta dvöl á íslandi,
sænskur að ætt, en sauðamaður á
bæ fremst í Vatnsdal. er þessi saga
gerist. Kirkja var á staðnum, en
sagan lýsir Glámi sem trúlausum
og öllum hvimleiðan. Á aðfanga-
dag jóla verður hann úti, niagnast
sem versti draugur í öllum sögum
íslendinga. Lá við sveitaauðn
fyrir ágangi draugsins. Grettir
fer norður til Vatnsdals á fund
Jökuls móðurbróður síns og fréttir
þar nákvænilega af reimleika og
afturgöngum Gláms. Frændi hans
latti. hann að eiga við draug þenna
og taldi það gæfuraun, en Grettir
lét ekki letjast. Er viðureign
Grettis og Gláms einn annálaðasti
atburður í sögum íslendinga. Lauk
þeirri viðureign svo, að Grettir bar ara
hærri hluta, sem kunnugt er, en
augu draugsins og óbænir urðu
upphaf að ógæfu og hamingju-
leysi Grettis. Hefir Grímur Thom-
sen meðal annara gert atburð þenn-
an frægan með stórkostlegu kvæði
um viðureignina. I því kvæði eru
meðal annara sannleiksorða þessi
aðvörun: “það er eigi við holdsins
hæfi að hætta sér á draugafund.”
Er Grettir hafði yfirstigið Glám,
byrjaði fyrir alvöru eirðarleysi og
ólán hans. Ekki vó hann jafnaðar-
lega að ósekju, en laus var honum
hendin og tamt að neyta afls og
vigfimni gegn þeim, er móðguðu
hann.
Eftir nálægt ársdvöl á íslandi
fór Grettir utan til Noregs. í
þeirri ferð skeði það, sem reyndist
aðal slysaþátturinn í æfi Grettis.
í sjóhrakningum og blindhrið
lenti kaupfar það, sem Grettir var
með við Noreg. Bárust skipverj-
ar illa af sökum kulda, en gátu
ekki kveikt eld. En þeir sáu eld
hinu megin fjarðar. Lofuöu þeir
hreysti Grettis, unz hann, gegn
vilja sínum, synti yfir fjörðinn til
að sækja þeim eld. Hitti hann þar
fyrir öldrukna sjófarendur i sælu-
húsi. Voru tveir þeirra sytiir
höfðingja eins á íslandi, Þóris i
Garði, í Aðaldal. Hjálmur var á
gólfi, en eldur brann á skiðum í
sæluhúsinu. Varð hinum ölvuðu
roönnum hverft við komu Grettis,
freðinn eftir sundið og hriðina.
Hugðu þeir hann tröll eitt og
börðu hann eldibröndum. Grettir
náði eldi i keröld Og komst með
hann til sinna manna. Hríðinni
létti af um nóttina og um morg-
uninn sáu þeir, að sæluhúsið var
brunnið og fundu þar bein mann-
anna. Var Gretti þegar um kent
af félögum hans og þau laun hans,
eins og hann hafði grunað, að þeir
ráku hann af skipi og báru út þessa
slysafregn og eignuðu Gretti glæp-
inn. Festist sá orðrómur við hann,
sem titt er. Leitaði Grettir á
konungs fund, til að leysa sig
undan þessu illmæli, og skyldi
hann bera járn. Bjó hann sig und-
ir það með föstum og fylgdi kon-
ungur og biskup með fjölmenni
honum til kirkju. En þegah í
kirkju var kornið varð Gretti skap-
fátt út af brigzlyrði einhvers ó
vinar. Varð því ekkert af járn-
burðinum. Hvarf Grettir innan
skamms frá konungi og til íslands
aftur. Á ættlancli halis mættu
honurn þau tiðindi, að faðir hans
var andaður, Atli1 / bróðir hans
veginn, og að Þórir í Garði hefði
með kappi og að Gretti f járverandi
gjört hann sekan um alt landið-,
fyrir sonadrápið. Þá kvað Grettir
vísu, er svona bvrjar: “Alt kom
senn at svinnum.”
Hér byrjar hin raunalega út-
legðarsaga Grettis. Verður bér
stuttlega farið yfir stóra atburði.
Hið fyrsta, er geta ber, er, að
Grettir vitjaði á næturþeli hinnar
ástkæru móður, er enn bauð hinn
seka mann velkominn. Þá hefndi
hann hins ódrengilega vigs Atla
bróöur síns, er hann vóg Þorbjörn
öxnameginn og Arnórr son hans.
-----Frá dvöl hans á Reykjahól-
um ýnú Reykhólum), þar sem
Grettir vildi rétt sinn en ekki
refjar, var eitt með tíðindum það,
að hann bar beim naut á bakinu.
Eitt sinn náðu þrjátíu Isfirðingar
Gretti sofandi og gátu bundið
hann. Reistu þeir gálga í skógi
og uhgðu að hengja Gretti, því að
enginn treystist til að varðveita
hann. Þá varð Þorbjörg digra
honum til lífs. Hún var hús-
freyja Vermundar mjóva í Vatns-
firði. Eftir það hafðist Grettir
við á ýmsum stöðum til heiða og
fjalla, sem Arnarvatnsheiði, Hall-
mundarhrauni og Þórisdal. Réði
bann á þeim árunt á ýmsa útilegu-
menn og illþýði, sem settir voru
honunt til höfuðs, því bæði var til
fiár og frægðar að vinna að drepa
þenna fræga skógarmann. Eitt af
því, sem gæta ber, er, að í útlegð-
inni, segir sagan, að Grettir “vildi
alt annað en ræna” (bls. 167J, þótt
liann væri einatt neyddur til að
láta greipunt sópa um eigur ann-
manna. Eitt sinn varðist
Grettir átför Þóris úr Garði með
áttatíu mana. Féllu átján hjá
Þóri, en margir urðu sárir. Mun
sú vörn fágæt i sögum hinna fræg-
ustu kappa.
Meðan Grettir dvaldi í Fagra-
skógarfjalli i Borgarfirði, skeði
atburður, er geta verður að nokk-
uru. Setti þá Þórir einn oflát-
ung, er Gísli nefndist og framast
hafði fyrir vestan haf með Knúti
konungi hinum ríka, til höfuðs
Gretti. Fór hann að Gretti með
sex förunautum og riðu þeir í lit-
klæðum Og létu mikið yfir sér.
Gísla þenna elti Grettir, sem kast-
aði klæðum og vopnum, unz
Grettir náði honum í línklæðum
einum, rak hann skyrtuna yfir höf-
uð honum. og lét hríslu ganga hon-
um um bak og báðar síður; er
Grettir hafði spurt hann: “Ertu
Gisli sá, er finna vildi Gretti Ás-
mundarson?” Afhýddi Grettir
Gísla svo að blástur hljóp í búk-
inn og þótti sú hegning makleg
fyrir raup hans.
Þrjú ár dvaldi Grettir í Fagra-
skógarfjalli. Eitt sinn gerðu Mýra-
menn atför að Gretti og fundu
hann vitj Hitará, nær tuttugu sam-
an. Lauk þeim fundi svo, að tíu
féllu og fimm voru sárir til ólífis,
en flestir hinir báru einhver merki
amfundanna við Gretti. Var hann
móður mjög, en lítt sár. Heitir
lar síðan Grettisoddi, er þeir börð-
ust á nesi í ánni.
Um fjögurra ára skeið hafðist
Grettir við norður í Þingeyjarsýslu
og ef til vill í Múlasýslum. Eru
frá þeim árum ýmsar sögur um
hreystiverk Grettis, er hann steypti
sér í árfoss, vann á tröllum eða
illþýði og hjálpaði á annan hátt
bágstöddum. Um það leyti nefnd-
ist hann Gestur.
Ekki hélzt Grettir við í Bárðar-
dal sökum áleitni Þóris í Garði.
Réðst hann þá að ráðum Guð-
mundar rika á Möðruvöllum í ey
þá á Skagafirði er heitir Drang-
ey. Varð þar hinn síðasti áfanga-
staður hinnar frægu söguhetju og
skógarmanns.
Áður en hann fór til Drangeyj-
ar reið hann til Bjargs að hitta
móður sína. Bauð móðir hans
honum þar að vera. Bar þá svo
mikið á myrkfælni Grettis, aö hann
þorði hvergi að fara, er rökkva
tók. Átti hann og sök um alt land.
Við jmóður sina mælti Grettir:
“Eigi mun ek lengur til lífs mér
vinna at vera einn saman” fbls.
210J. Illugi var þá fimtán vetra,
manna gervilegastur. Hann heyrði
viðtal þeirra og mælti: “Ek man
fara með þér bróðir, en eigi veit
ek. at þér sé fylgd í mér utan þat,
at trúr mun ek þér vera, og eigi
renna frá þér meðan þú stendur
uppi, ok gerr veit ek hvat um þig
líður, ef ek fylgi þér” fbls. 210J.
Kvaðst Grettir vilja fylgd Uluga
allra manna helzt, “ef móður minni
vœri cigi í móti skapi.” Þó úr
væri að ráða fyrir Ásdisi Og^órn-
in stór, réðist með þeim, að Illugi
skyldi %lgja bróður sínum. Var
IHugi og fús farar. Leiddi Ásdís
þá frá garði og áður en þau skildu
mælti hún: “Nú farið þið þar
synir minir tveir og munuð sam-
dauða verða. Gætið ykkar vel við
gerningum, fátt er rammara en
forneskjan.” Grét hún þá mjög.
Grettir mælti þá til móður sinnar
hin minnisstæðu orð: “Grát þú
eigi, móðir, þat skal sagt, at þú
hafir sonu átt , en eigi dætr, ef
vit erum með vápnum sóttir, ok lif
vel ok heil” fbls. 211). Varð
þessi hinn siðasti skilnaður ást-
vina þessara. Mun atburður þessi
bafa skeð haustið 1038. Sneru
þeir bræður í hina raunalegu út-
legð, en húsfreyjan, móðir þeirra,
heim að Bjargi, í hús sitt, er htnni
var nú sem í eyði.
Leið Gretti sæmilega vel framan
af dvölinni í Drangey og létu Skag-
firðingar hann í friði um stundar-
sakir, þó þeim þætti illur gestur í
evnni og fengu ekkert af fé sínu.
Grettir sótti jafnvel Hegranesþing
og héldu bændur við hann grið, er
honum voru svarin. Þeir bræður
höfðu þræl einn með sér, er Glaum-
ur hét. Varð hann þeim engin
heillaþúfa. Nótt eina dó eldurinn.
Synti Grettir þá í land, viku sjáv-
ar, og sótti eldinn. Varð sú för
hans fræg.
Þorbjörn hét maður og var
nefndur öngull. Hann var bóndi í
Skagafirði og einhver hinn versti
maður, er sagan getur um. Eftir
komu Grettis til Drangeyjar eign-
aðist Þorbjörn mikinn hluta eyj-
arinnar. Sótti hann fast aö koma
Gretti fyrir. Hann átti fóstrú
eina fjölkunnuga og hina mestu
norn. * Hét sút Þuríður, og þó
kristni væri þá í lög leidd á Is-
landi og bannað blót og forneskja,
iðkaði hún galdur og varð til þess
með gerningum sinum, að Grettir
særðist á fæti; öxi hans hrökk af
rótartré í hægri fót Gbettis fyrir
ofan kné og stóð í beini. Að
þremur nóttum liðnum blés sárið
upp og fóturinn varð kolblár.
Fylgdi verkur svo mikill, að
Grettir þoldi ekki við og kom hon-
um eigi svefn á augu. Er hér var
komið ástandi Grettis, sótti Þor-
björn til eyjarinnar að ráðum
fóstru sinnar. Er þeir náðu tnl
Drangeyjar, fundu þeir að stiginn,
er eyjarskeggjar notuðu til að
ganga upp og ofan bjargið, hafði
ekki verið dreginn upp Og þræll-
inn Glaumur lá sofandi hjá stig-
anum og hraut fast. Grettir var
þá sjúkur, kominn að bana. Frá
þessu atviki er kominn málshátt-
urinn: “Ilt er að eiga þræl að
einkavin”, og hefir það reynst
sannmæli fleirum en Gretti.
1 atlögunni varði Illugi þeim
inngöngu og hjó öll spjót af skefti
unz þeir rufu þak skálans. Færð-
ist Grettir þá á kné og varðist unz
dauður búkur steyptist ofan á
hann. Fékk hann eigi risið undir
þunganum. Særði Þorbjörn hann
þá miklu sári milli herðanna, en
Grettir mælti: “Ber er hver að
baki, nema bróður eigi” ("bls. 246).
Illugi kastaði skildi yfir hann og
varði hann rösklega, sva allir lof-
uðu vörn hans. Grettir var óvígur
af sárurn og sjúkdómi og spurði
Öngul: “hver vísaði þér leið í
eyna?” Öngull mælti: “Kristur
visaði oss leið.” “En eg get,” sagði
Grettir," að in arma kerling,
fóstra þín, *hafi vísað þér, því að
hennar ráðum muntu treyst hafa.”
Vann Þorbjörn á Gretti og hand-
tók Illuga. Buðu þeir honum líf,
QLUE
DIBBON
Að borga háu verði, meinar ekki nauð
synlega betri tegund. Heimtið Blue
Ribbon— það bezta á hvaðaverði sem
er.
SendiS 25c til ©lue Ribbon, Ltd.
Winnipeg, eftir Blue Ribbon
Cook Book t bezta bandi —
bezta matreiSslubókin til dae-
legra nota I Vesturlandnu.
Sendið [ J mnii a
7 K yðar JL % JUMA
0g verid vissir um Sanna vigt Rétta flokkun 24 kl.stunda þjónustu 1
og ánœgju.
l^GCJ Vér borgum peninga út í hönd fyrir glæný egg
Canadian Packing Co.
WINNIPEG, CANADA
ef hann ynni þeim trúnaðareið, að
1
efna eigi Grettis. Illugi ámælti
Öngli fyrir níðingsverk og galdur
og kvaðst aldrei gleyma hvernig
Grettir hafði verið unninn, —
kýs ek heldur at deyja”; og þeg-
ar að Illugi vissi að þeir ætluðu
að höggva hann, hló hann og
mælti, “nú réðu þeir það af, er
mér var nær skapi.” Létu þeir
bræður þannig líf sitt.
Var Grettir fjörutíu og fjögra
ara, þegar hann var veginn, einn
hinn vaskasti maður, er verið hef-
ir á íslandi. Fjórtán vetra vó
hann Skeggja, tvitugur vfirsté
hann Glám, hálf þritugur féll hann
sekt og rúm nitján ár var hann
sekur um alt land, og kom oft í
stórar mannraunir. Um Gretti
farast íslenzkum sagnritara orð á
þessa leið: “I tuttugu ár var öllu
þjóðfélaginu sigað á hann sem
hundi á varnarlaust dýr, og síð-
ustu árin var hann hvergi óhultur
um líf sitt nema þær stuttar stund-
ir, er hann hallaði, þreyttur og
sekur höfði sínu að brjósti móður
sinnar.
öngull var óþokkaður mjög af
þessum verkum. Hafði hann með
sér höfuð Grettis til lands, geyrndi
það í salti um veturinn i útibúri
sínu, Og er hann fór til þings tók
hann höfuðið með sér. Reið hann
heim að Bjargi og setti sonarhöf-
uðið þannig útleikið fyrir framan
Ásdísi þar sem hún sat á palli.
Snerist atferli Þorbjörns honum
til meins. Var hann dæmdur að
missa alt sektarfé og til utanfarar
og að koma aldrei síðar til Is-
lands.
Erlendis, er Öngull sýndi sverð
það, er hann vó Grettir með, var
Þorsteinn drómundr viðstaddur
og óskaði eftir að hann mætti
skoða sverðið sem aðrir. Brá
hann því þegar og hjó af Þorbirni
höfuðið. Urðu það afdrif Þor-
björns Grettisbana.
Er Þorsteinn kom loks hefndum
fram á Þorbirni, voru þeir báðir
i sveit Væringja, en svo voru
nefndir Norðmenn þeir, er mynd-
uðu varðlið Miklagarðs keisara.
Við fall Grettis varð hann óska-
barn þjóðarinnar. Fyrir máls-
flutning Isleifs, er síðar varð
biskup í Skálholti, kannaðist al-
þing við sýknu Grettis, en gerði
banamann hans að útlægum skóg-
armanni, sem fyr segir. Lík
þeirra bræðra voru sótt til Drang-
eyjar af ættingjum þeirra, með
samþykki alls almennings, og veitt
greftrun að Reykjum, en höfuð
Grettis, er öngull ætlaði með til
alþingis sem vott frægðar sinnar,
gróf hann að ráði vina sinna á
suðurleið á sandi, þar sem siðan
nefnist Grettisþúfa.
\ ar það síðar grafið upp og
flutt til kirkjunnar á Bjargi.
Þannig lýkur saga þess manns,
er Sturla lögmaður hinn fróði seg-
L um: “að enginn sekur maður
hafi verið jafnoki Grettis hins
sterka.” Telur hann Grettir öðr-
um vitrari, að hann hafi lengst
allra manna lifað í sekt, að hann
hafi verið sterkastur maður á land-
inu sinna jafnaldra, að hann hafi
öðrum fremur komið af aftur-
göngum og einskis íslenzks manns
hafi verið hefnt úti í Miklagarði
nema Grettis eins.
Fácinir málshœttir Grettis.
“Munur er að mannsliði!” “Sá
hafi brek er beiðist!” “Ber er hver
að baki nema bróður eigi!” “Lítið
er það sem gangandi mann dregur
ekki.” “Létt verk ok löðrmann-
legt!” “Þá er eigi það að launa,
scm eigi er gert!” “Margt er
smátt, það er til ber á síðkveldum.”
“Þess verður þó getið er gert er.”
“Engi maður skapar sig sjálfur.”
“Margur seilist um hurð til lok-
unnar.” “Eigi er sopið þó í aus-
una sé komið.” “Fátt er rammara
en Forneskjan.”
Fylgjast hér með kvæði eftir eitt
eldra skáld vort, sem er handhægt
ágrip af afreksverkum Grettis:
“Grettir frægðum-fjáði
Flest örlögin háði
Geirs í hörðu gráði,
Grimmar vættir þjáði,
Braut upp haug og bar út fé
Beint á Noregs láði,
Illan draug þar yfirsté
Og af honum saxi náði,
Þórir, ögmund, Snækoll sneið,
Sneypti, rændi þá um leify
Tiu deyð með sára seið
Serkjum vann í bráði;
Djöful ofan drauginn Glám,
Drap, er gerði bygða-nám.
Gnípu og Sám í gljúfrum blám
Við Gýgjufoss afmáði,
Hiðbjörn hetju váði,
■Húð af Gísla táði,
Ramb hans hrjáði
Raupáði,
Átta maki
Súgs í svaki,
Sunds atgerfið knáði;
Spjall hagur forspáði,
Spektar fyltur ráði.
RJOMI
Styðjið heimaiðnað með því að styrkja yðar
eigið félag og fá fult verð fyrir framleiðsl-
una.
Hafið hugfast, að samvinnu markaðurinn er'
eini framfaravegurinn að því er landúnaðinn
snertir. Látið ekki glepja yður sjónir, farið
að fordæmi annara þjóða, sem hafa sannað, að
síunvinnumarkaðs aðferðin er sú eina, er
skapar gott verð á mjólkurafurðum.
SENDIÐ RJÓMANN TIL
The Manitoba Go-operative Dairies
LIMITHD