Lögberg - 12.06.1924, Qupperneq 4

BLs. 4
LOtiBERG, B ÍMTUDAGINN 52. JÚNÍ 1924.
JögberQ
Gefið út Hvem Fimtudag af Tlie Col-
smbia Press, Ltd., (Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Talsímari JV-6327 o£ N-6328
JÓN J. BILDFELL, Editor
Utanáakrift til btaðains:
Tt(E C0LUMBI«V PRESS, Ltd., Box 3171, Wfnnlpsg, Mai\.
Utanáakrift ritstjórans:
EDiTOR LOCBERC, Box 3171 Wlnnlpag, ^an.
The “Lögberg” Is printed and published by
The Columbia Press, Limited, in the Columbia
Building, 6 95 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
Óskiljanleg aðstaða.
Þegar þingiÖ í Canada, sem nú stendur yfir, var
sett, var getiÖ um i hásætisræðunni, aÖ King-stjórnin
hefði fastákveÖiÖ, að lækka tolla á vissum vöruteg-
undum, helzt verkfærum til jaröyrkju. Kom þá
undir eins ókyrð á suma herra austurfylkjanna. Ein
sendinefndin á fætur annari var send á fund stjórn-
arinnar til þess aö benda henni á þá ægilegu hættu,
sem iðnaði landsins væri búinn, ef haggaö væri við
vernd þeirri, er verksmiðjueigendur Austurfylkjanna
hafa notið frá byrjun. Stjórnin fór sér hægt og gæti-
lega á málinu, sagðist ekki ætla aö kippa fótunum
undan einni einustu iðnaðarstofnun i landinu og að
hún áliti, að ftolllækkun sú, sem fram á væri farið,
gæti ekki orðið neinum iðnaöarstofnunum eða verk-
smiðjueigendum að fjörlesti.
En verksmiðjueigendurnir voru ekki ánægðir með
það svar, heldur héldu stöðugt áfram að kvarta og
kveina, og ekki að eins þeir, heldur líka) blöðin
þeirra, stór og smá, og svo þegar fjárlögin komu
fvrir þingið, þá allir afturhalds þingmennirnir, með
leiðtoga sinn, Hon. Arthur Meighen, í broddi fylk-
ingar. Öllum kom þeim saman um, að ægilegur
voði, biði canadisku þjóðarinnar, ef King-stjórnin
væri svo fávis ag fifldjörf, að fara að létta skatt-
byrðar almennings með þvi að draga úr, eða lækka
tollmúr þann, sem verksmiðjueigendur Austurfylkj-
anna hafa skýlt sér á bak við frá fyrstu tið.
Vér getum skilið afstöðu verksmiðjueigendanna
sjálfra i þessu máli, og jafnvel blaðanna, sem þeir
sjálfir eiga meira og minna i og hafa áhrif á. En
afstaða Meighens og flokks hans á þinginu, að berj-
ast með hnúum og hnefum gegn þessari viðleitni
stjómarinnar, verður ekki eins skiljanleg, ekki sízt
þegar það er tekið með í reikninginn, að þeir hafa
sýknt og heilagt verið að brýna King-stjórnina á þvi,
að hún stæði ekki við loforð 'þau, er gefin höfðu
verið á þingi því, er frjálslyndi flokkurinn hafði, um
að lækka tollana, og svo þegar hún gerir tilraun til
þess að uppfylla þau loforð—þegar tilraun er gerð
til þess að létta skattabyrðina, þá ætla þessir sömu
menn af göflunum að ganga út af því að stjórnin,
með sliku ódæði, sé að stofna stóriðnaði og stór-
iðnaðarmönnum þ'jóðarinnar í stórhættu. En sú
undra samkvæmni, sem hjá þessum mönnum ræður!
En þrátt fyrir allan þenna gauragang og alla
þessa megnu mótstöðu gegn þeim litlu réttarbótum,
sem stjórnin var að reyna að koma á, þá sat hún við
sinn keip, hélt sínu fram og tolllagafrumvarp þetta
er orðið að lögum, þrátt fyrir alla hina miklu og
megnu mótspyrnu.
En í stað þess að hrakspár afturhaldsseggjanna,
utan þings og innan, og blaða þeirra, um gjaldþrot
verksmiðjueigendanna og ílokun á verksmiðjum
landsins sökum þess að vernd þeirra frá verzlunar-
samkepni sé skert, rættist, þá hafa verksmiðjueig-
endurnir, að minsta kosti sumir þeirra tekið þessari
breytingu rólega, þegar þeir sáu, að þeir gátu ekkert
við hana ráðið, eins og sjá má af eftirfylgjandi kafla
úr bréfi frá Massey-Harris verkfærasölufélaginu,
sem prentað var í blöðum Austur- og Vestur-Canada
nýlega:
Á kornuppskeruvélum, bindurum, sláttuvél-
um, sem fluttar eru inn til Canada, hefir tollurinn
verið færður niður úr io ofan i 6 af hundraði. Á verk
færum til landræktunar, svo sem “cultivators”,
herfum, sáningarvélum o.s.frv., frá 12% ofan í
7*^ af hundraði. Á þreskivélum og vélum til hey-
hirðinga og heyhleðslu, frá 15 til 10 af hundraði, og
á vögnum, sem bændur nota til flutninga frá 17%
ofan í 'iO af hundraði.
“Þessi nýja löggjöf nemur vemdartollinn svo
mjög af ákuryrkju verkfærnm, að hann getur
naumast orðið lægri og það mun óhætt að full-
yrða, að tollur á þeim verkfærum er nú lægri,
heldur en á nokkrum öðrum vörum, sem ekki eru
tollfriar.
“Verksmiðju eigendur þeir, sem franileiða
verkfæri til landbúnaðar, hafa fengið halla þann
sem þeir verða fyrir á tilbúnu verkfærunum, sök-
um verndartollslækkunarinnar, bættan með því, að
lækkaður hefir verið tollurinn á aðfluttum pörtum
og óunnu efni, sem í þessi verkfæri er notað. Áð-
ur var tollurinn á þeim pörtum og efni að mun
hærri, heldur en að hann var á verkfærunum, þeg-
ar þau voru fullgerð, og var það hin mesta tor-
færa á vegi framleiðslunnar, en sem þessi nýju
lög hafa nú ráðið hót á.
“Það er ekki síður ánægjulegt, að söluskatt-
urinn hefir verið afnuminn af landbúnaðarverk-
færum, og svo er hægt að Iækka söluverð verk-
færanna, sem nemur tollniðurfærslunni og sölu-
skattinum, og að því er Massey-Harris verkfæra-
félagið snertir, þá hefir það fært niður prís á ak-
uryrkjuverkfærum sem þessari niðurfærslu nem-
ur, svo að bændurnir fái notið þess hagnaðar, sem
hér er um að ræða.” ’
Samslags yfirlýsingu hafa Cockshutt Plow og
International félögin gert.
RÆÐUR
fluttar í samsæti þvi, er Dr. B. J. Brandssyni var
haldið á fimtugsafmæli hans.
Æskustöðvarnar og œskuárin.
Eg býst ekki við, að það sé ætlast til, að eg bregði
mér heim til íslands, til þess að lýsa fyrir ykkur
Breiðafirði, þar sem læknirinn okkar mun vera
fæddur fyrir hálfri' öld síðan. Eg held að forset-
inn okkar i kvöld hefði ekki trúað mér fyrir þvi.
Hann hefði vitað að í þeim efnum væri eg ófróður.
Enda var víst læknirinn barn að aldri, er hann fór
þaðan. Eg þorði ekki að leita nákvæmra upplýsinga
um það hjá lækninum sjálfum af ótta fyrir því, að
hann mundi fá grun um að eitthvað væri á seiði.
Kaus heldur að vaða í villu. Niðurstaðan varð þá
sú, að æskustöðvarnar, sem átt væri við, væru í
Norður Dakota.
Betra umtalsefni er ekki hægt að fá neinum
manni í hendur. Þið vitið, hve gott land Manitoba
er. En Norður Dakota er sólarmegin við Manitoba.
Jafnvel þeir, sem ekki eru landinu kunnugir, ættu af
því áð geta dregið, að þar muni vera bærilegt að
vera. Þarf maður, sem þar er fæddur og uppalinn,
að beita sig sjálfsafneitun, að minnast á slikt land án
þess að syngja þvi lof og dýrð. En eg óttast, að það
yrði kallað auglýsinga skrum, og beiti mig því sjálfs-
aga. Yfir því verður þó ekki þagað, að það er Is-
lendingabygðin í Pembina County í Norður Dakoía,
sem hefir lagt ykkur til—lagt Vestur-Islendingum
til dr. Brandson. Geri aðrar bygðir betur.! Þangað
kom hann sem barn, þar er hann uppalinn, þar starf-
aði hann sem alþýðuskólakennari og læknir, áður en
hann settist að hér í Winnipeg. Þessum vegsauka
Norður Dakota slepipi eg ekki að nefna. Getið þið
þá betur áttað ykkur á því, hvernig þær stöðvar
muni vera, sem leggja til slíkan mann.
Það er ekkert spaug fyrir mér, að dr. Brandson
hafi mótast mikið af áhrifum, er hann varð fyrir á
æskustöðvum sínum. Hið bezta í fari hans er arfur
og áhrif frá föður og móður. Mér eru minnisstæð
dæmi, sem sýna andann, er rikti á því heimili. Jón,
faðir Dr. Brandsonar, var með nágranna sinum að
girða á landamærum milli landeigna þeirra. * Á landa-
mærunum var skógivaxið, og var það eftirtektarvert
við þessa landmælingu, að lítið virtist vera hirt um
stefnu, heldur hitt, hvar væri þægilegt að festa girð-
inguna við hentug tré. Hvað sem veldur, hefi eg
tekið eftir því margsinnis, að Dr. Brandson kann
ekki að girða milli eigin hagsmuna og annara.
Annað dæmi vil eg nefna af því heimili. Það er
ein min fyrsta endurminning um heiðursgest okkar
hér í kvöld. Hann var þá unglings piltur. Hann
var að þvo gólfið fyrir hana móður sína. Eg þarf
ekki að geta þess, að hann þvoði gólfið veil. Og þeg-
ar hann var búinn með gólfið, vatt hann gólf-duluna
vel, braut hana saman eins vandlega og hún hefði ver-
ið silkidúkur, og lét hana á sinn stað. Dr. Brandson
hefir margt vel gert siðan, en fátt hefur hann meira
i minum huga en það, hvernig hann þvoði gólfið fyr-
ir lashurða móður sína. Eg er ekki' með þessu að
gefa í skyn, að læknirinn hafi í æsku verið vinnugéf-
inn á líkamlega vinnu, þvi það var hann ekki. En
honum þótti vænt um hana móður sína, og vildi alt
fyrir hana gera. Ræktin við það hefir hjálpað til að
staðfesta í lífi hans hennar miklu og ágætu áhrif.
Það er bezti votturinn um það, hve kær ungum manni
er móðir hans, hve mikið hann vill leggja á sig jafn-
vel af því sem honum er ógeðfelt í sjálfu sér, hennar
vegna.
Dr. Brandson hafði snemma hug á því, að gera
sem mest úr lífi sinu. Á æskuheimili hans ríkti eitt-
hvað af stórhug nýlendumannsins. Hann var snemma
bókhneigður og minnugur. Það var hans yndi á
þeim árum að segja frá þvi, sem hann hafði lesið.
I unglinga hóp var vanalega hnappur utan um hann.
að hlýða á hann segja frá. Las hann mikið, bæði á
íslenzku og ensku. Á barnaskóla skaraði hann fram
úr öllum við nám. Reikningshöfuð hafði hann alveg
frábært, og er það enn í minnum haft meðal fullorð-
inna manna í Norður-Dakota. Og allir muna eftir
honum sem góðum dreng. Hann var aldrei ódæll.
Sérstakan undirbúning undir lífsstarf sitt fékk
læknirinn í heimabygð sinni. Hann var í æsku
skottulæknir. Ekki fékst hann þó við að lækna
mannfólk. Hann var hrossalæknir. Það kom ekki
kveisa í nokkra bykkju í hans nágrenni, svo að
sjúkdómurinn væri ekki borinn undir hið unga lækn-
Isefni. Pljvernig þær lækningar tókust, læt eg ósagt.
Hefir ef til vill verið eins og kona hömópatans sagði
um meðöl bónda sins: “Það vildi svoleiðis til, að þau
áttu við.” En af því að þessi undirbúningur undir
læknisstarf gafst svo vel, er það ráðlegging mín til
allra ungra manna, sem hafa i hyggju að gerast
læknar, að byrja á hrossalækningum. Það er betra,
en að það komi að þeim seinna, eins og stundum vill
verða.
Dr. Brandson varð ekki einungis fyrir áhrifum í
heimabygð sinni. Hann skildi þar lika eftir áhrif.
Mér er það minnisstætt hvernig hann í smáu og stóru
hafði áhrif á unglingspilta, sem þá voru að alast upp.
Eitt sinn er hann kom heim úr skóla, vakti hann
feikna athygli meðal ungra sveina, sem litu til hans
með aðdáun. I þann tíð voru í móð feikilega efnis-
miklar buxur. Það var ekki til drenghnokki í Garð-
arbygð í þá daga, sem ekki dreymdi um það, að
eignast einhvern tima eins víðar buxur og gráu bux-
urnar hans Brandar. En svo óheppilega tókst til, að
þegar þessir drenghnokkar voru orðnir svo vaxnir
úr grasinu, að þessi draumur gæti ræzt, var það orð-
ið í móð að buxur væru aðskornar. Þannig fer það
stundum með æskudraumana.
En í því, sem meira er um vert, skildi Dr. Brand-
son eftir feikna mikil áhrif hjá ungum mönnum og
ungu fólki. Hann hafði Iag á því, að vekja hjá þvi
löngun til að gera sem mest úr lífi sínu. I þvi efni
eru fjöldamargir nemendur hans og aðrir í míkilli
skuld við hann. Sem einn af nemendum hans, get
eg i þessu efni talað djarft úr flokki.
Það eru ekki mjög margir hér i kvöld úr heima-
bygð dr. Brandsonar. Enginn skilji það þó svo, að
hann ekki njóti þar hinna mestu vinsælda. Hann er
í hugum allra þar óskabarn bygðarinnar. Margir,
sem hittu mig að máli áður en eg lagði af stað að
heiman, báðu mig að færa dr. Brandson árnaðar-
óskir sinar. Fleiri hefðu gert það, ef allir hefðu
talað, sem nú minnast dr. Brandsonar með þakk-
læti og virðingu. Eg veit, að eg tala fyrir hönd allr-
ar bygðarinnar, þegar eg segi að hann eigi þar virð-
ingu og kærleika alls lýðs, eins og hann svo maklega
á skilið.
Eg get ekki svo lokið þessu máli, að eg ekki seil-
ist ofurlítiö út fyrir málefnið, sem mér var ætlað. Bið
eg velvirðingar á þeirri ásælni. Eg verð að minnast
á helmili Iæknisins. Eg hefi notið þar svo mikils
góðs og haft svo alveg sérstakt tækifæri til að kynn-
ast því, að eg verð á það að minnast. Dr. Brandson
hefir farið heppilega að ráði sínu í mörgu, en í engu
betur en þegar hann valdi sér konu. Þau hjónin
hafa skapað sér fyrirmyndar heimili, og á Mrs.
Brandson mikinn þátt í því að hafa mótað heimilið
þannig, að þar er sannur heimilis ylur og heimilis ró.
Guð blessi dr. Brandson, konu hans og börn.
Gæfan fylgi þeim alla þeirra æfidaga.
K. K. Olafson.
II. Skólaárin.
“Fjarst í eilífðar útsæ vakir eylendan þín.”
Hvers vegna þín? Hvað átt þú? Hvaða rétt
hefi eg til að eigna mér nokkuð?
Um mikla menn er stundum sagt: hann tilheyr
ir engum flokki einum, engu landi einu, engri tíð
einni. Á laufblaðið sólargeislann, sem til þess kem-
ur ? Það á hann að því leyti, að það tileinkar sér
hann. Dýrðlegu vélakerfi er hrundið af stað i lauf-
inu með geislanum. Þess vegna er geislinn ofi'nn
saman við líf hans.
Á sáma hátt tilheyrir mikli maðurinn mér, ef hann
hefir snortið hugsanalíf mitt, sett bélakerfi tilfinn-
inga minna í hreifingu. Á þennan hátt getur einn
maður tilheyrt óteljanlegum fjölda.
Að guði einum undanskildum, er maðurinn hið
dásamlegasta sem til er, en sálareðli hans er
svo lítið rannsakað enn sem komiö er, að vér stönd-
um í því tilliti eins og spekingurinn, Sir Isaac New-
ton, á sjávarströndinni og höfum fengið vitneskju
um nokkrar skeljar, en úthaf þekkingarinnar liggur
ókannað fram undan. En það þykjumst vér vita, að
maðurinn er eins og fiðla, sem, að einhverju leyti’,
geymir þá tóna, sem listin hefir gefið henni, eða eins
og sá hluti ljósmyndavélarinnar, sem tekur á móti
myndinni.
Maðurinn er f í sarríbandi, ekki einungis við aðra
menn, heldur einnig öll verk Guðs og hann sjálfan.
Hann er “hljómbrot í eilifðarhafsins gný.” Hvert,
sem hann fer, “bera hugur og hjarta heimalands-
mót” æskuáranna. Óteljandi raddir, myndir, áhrif,
hafa læst sig inn í sál hans og eiga þar aðsetur, sumt
af Jæssu sem lifandi og lifgefandi starfsöfl, er eiga
eftir að vakna af dvala, J>egar skilyrðin eru fyrir
hendi. Margt af þessu er svo ofið saman, að tón-
arnir verða ekki aðgreindir hver frá öðrum. Mörg
og margvísleg hljóðbrot renna saman í eina þrá, eina
viðleitni, eitt stef.
Alt þetta, sem til mannsins hefir komið og flétt-
að sig saman við líf hans, hvort sem það er komið
frá andagift annars manns, kongsdýrð fossa og
fjalla, eða saklausri “lilju, sem lifir og deyr”, er
hans eign.
Fjárupphæðirnar, sem eg á í bankanum, víðlendu
fasteignirnar ásamt sfcórhýsum, sem eg hefir eignar-
bréf fyrir, eru ekki mínar eignir. Þetta alt hefi eg
að eins að láni, en andans öflin, sem eru óaðskiljan-
leg frá lífi mínu, á eg. Eg á það, sem eg er. Htvorki
himinn né jörð getur tekið það frá mér, nema með
minu samþykki.
Frá æskuárum mínum á eg mynd af ungum
manni, sem eg hefi enga hugmynd um, að eg glati
nokkurn tíma. iMargt hefir á dagana drifið síðan,
en þessi mynd verður ekki frá mér tekin. Hvað sú
mynd var og er mér, hvaða tilfinningar hún kann að
vekja hjá mér i framtíðinni, er einkamál mitt. Um
það varðar engan. Kastala sálar sinnar á hver maður
sjálfur og þar geymir hann dýrmætustu gullin, fleiri
eða færri, þau sem ekki eru til sýnis. En það eru fá-
ein ytri atriði I sambandi við myndina, sem allir
mega vita.
Veturinn 1889—90 hafði Björn B. Jónsson stund-
að nám við Gustavus Adolphus College í St. Peter í
Minnesota-ríki. Næsta haust vorum við þrjú í för-
inni þangað, Miss Salína G. Peterson fsíðar Mrs.
CoxJ, hann og eg. Þangað kom, skömmu síðar,
Brandur Jónsson Brandsorl frá Garðar í Norður-
Dakota. Hafði hann J>á lokið námi í barnaskóla og
auk þess verið nokkurn tima lærisveinn séra Friðriks
J. Bergmanns. Vorum við öll i efsta bekk undir-
búningsdeildar ('miðskóla). Því miður var Brandur
ekki í skólanum nema nokkurn hluta af þessum vetri,
því sökum vanheilsu varð hann að hverfa heim.
Um nýársbil ]>essa vetrar bættist Thomas Her-
mann Johnson í hópinn, og næsta haust komum við
þangað þrír saman, Thomas, Brandur og eg. Vorum
við svo samferða eftir það, þangað til við útskrifuð-
umst vorið 1895. Brandur var okkar yngstur og
vantaði hann 8 daga til Jæss að vera 21 árs, þegar
hann varð Baccalaureus Artium.
Ein tvö ár bjuggum við, þessir þrír, allir í sama
herbergi í norðvesturhomi á þriðja fefsta) lofti í
aðal skólabyggingunni. Var það herbergi vanalega
kallað ísland, af skólapiltum, en frá glugganum gát-
um við horft í áttina til heimahaganna. I fjögur ár
vorum við einir Islendinga við skólann. Samrýmdir
vorum við og færðumst nær hver öðrum eftir því
sem leið á timann.
Þegar eg sá Brand fyrst, var hann að eins 16 ára,
langur, mjóleggjaður, óþroskaður. Ekki yar mikill
hraði á honum í snúningum, enda hefi eg heyrt það
sagt, að á uppvaxtarárunum hafi hann ekki að mun
kollhlaupið sig, en það hefi eg líka heyrt haft eftir
móður hans, “þó Brandur minn fari hægt, kemst
hann áfram samt”, og mun alment kannast við, að
það hafi ræzt. Og ekki var erfitt á þeim tíma, sem
eg hitti hann fyrst, að sjá, að gáfur og gæði skinu
úr augum.
Þegar áður en hann kom til St. Peter, hafði hann
lesið mikið af bókum bæði enskum og íslenzkum.
Hann átti stóran forða af enskum orðum, en vegna
þess, að hann hafði verið í íslenzkum umheimi, fip-
aðist honum dálítið með áherzlur á sumum orðunum
og við Tómas vorum nógu mikil þrælmenni til að
apa hann upp á þessum smávillum, settum jafnvel
saman klausur af því sem við þóttumst finna skakt
i hinum enska framburði hans; en satt að segja nut-
um við ekki þessa tækifæris lengi.
Söngmaður þótti hann ekki mjög mikill. Út af
J>ví veðjaði Tómas einu sinni við hann, að hann gæti
ekki haft eftir sér þrjár nótur réttar hverja á eftir
annari, en það ólíklega skeði, Brandur vann veðmál-
ið, svo eftir það varð aldrei sagt: “Brandur getur
ekki sungið eina nótu rétta.”
íslendingasögur hafði hann lesið margar, og ef-
ast eg ekki um, að það hefir verið honum mentaleg-
ur styrkur alla æfi.
Tæpast þarf að taka það fram,
að námið stundaði hann frábærlega
vel. Hann hafði góðan skilning
og gott næmi og framúrskarandi
minni. Honum notaðist frábærlega
vel, það sem hann lærði. Námið
vanrækti hann aldrei. Þrátt fyrir
það að hann veiktist fyrsta vetur-
inn, bætti hann næsta vetur upp alt
sem upp á vantaði fyrsta árið, og
var það mjög vel gert.
Vinsældir hans meðal stúdenta
og kennara voru engu minni en
námfýsi hans og ástundun; og það
er víst, að á þessum árum var hann
miklu þroskaðri en alment gjörist
um unglinga á hans aldri.
Eg hefi séð léttlynda læki, sem
hoppa og dansa fram hjá steinun-
um; eg hefi séð hvítfyssandi ár,
sem orga reiðilega i giljunum; eg
hefi séð “ginnhvítar öldur gljúfrin
háu grimmelfdum nista heljar-
klóm”; eg hefi staðið, hjá spegil-
skygndum stöðuvötnum, J>egar bára
var ekki til, þegar þau sýndu end-
urskin af gullnum kvöldroðanum
og dýrðlegri skógarströndinni; en
eg hefi líka staðið á bakka hins
straumþunga fljóts, þar sem vatn-
ið ekki kastaðist reiðilega i loft
upp, þar sem árniðurinn tæpast lét
til sín heyra, en þar sem vatnið leið
áfram með þungum hraða, ruddi
öllu úr vegi og náði takmarki sinu
með sem minstri ónytja eyðslu afls-
ins. Þannig var Brandur, þegar
hann var ungur maður.
Wordsworth segir: “the boy is
father to the man”. Það á sér-
staklega við Brandson, því þér
vitið allir, að sama likingin lýsir
honum rétt enn í dag. Þroskinn
hefir færst yfir hann, kraftarnir
til nytsemdar hafa margfaldast, en
eðlið er hið sama. Dr. Brandson,
læknirinn og mannúðarmaðurinn.
sem greipt hefir á skjöld sinn hvert
snildarverkið og göfugmenskudæm-
ið eftir annað, er arfgengur sonur
drengsins Brandar.
Um leið má benda á það, að hann
er, í þýðingarmiklum skilningi, arf-
þegi hinnar íslenzku fortíðar. Mér
er sagt, að hann sé af íslenzkum
höfðingjum kominn. Það veit eg,
að hann hefir átt, frá þvi fyrst að
eg þekti hann, margt af þvi fall-
egasta sem tilheyrir islenzkri höfð-
ingslund. Það rennur upp fyrir
mér myndin af Eggert Ólafssyni.
Án þess eg telji mig færan til að
fara í nokkurn mannjöfnuð að
þessu sinni, fléttast hugmyndirnar
saman og eitt minnir á annað. Það
er eitthvað stórt,'sem andar til mín
frá báðum mönnunum, hugsanirnar
um framtíðarlífið stórfeldar, fyrir-
litning á allri litilmensku, stórfeld
rausn, stórfeld hjartagæzka, lifs-
drættirnir allir stórfeldir. Eg hygg,
að enginn mótstöðumaður neiti Dr.
Brandson um islenzka höfðings-
lund.
Eg hefi með þessu táknað sumt
af þeim hljómbrotum, sem til min
hafa komið frá þessum manni.
Sambandið við hann, sérstaklega á
skólaárunum, verður ávalt einn af
dýrmætustu fjársjóðunum, sem eg
hefi eignast á æfileiðinni.
R. Marteinsson.
III. Agrip.
Það má með sanni segja um
J>etta samsæti, að “fengu færri en
vildu.” Ef allir þeir væru saman
komnir, sem hefði langað til að
halda upp á fimtugs afmæli Dr.
Brandsons, þá hefði þurft stærri
húsakynni’ en hér eru. Því að öll-
um öðrum ólöstuðum, tel eg það
ekki ofmælt, að enginn maður muni
vinsælli vera meðal Vestur-íslend-
inga, en Dr. Brandson. Það veit
eg, að honum myndi hafa hlýnað
um hjartarætur, ef hann hefði heyrt
margt, sem talað var við mig í gær
við kirkjurnar i Argyle, þegar það
barst i tal, að eg færi hingað til
þess að taka þátt í þessum afmæl-
isfagnaði’. f þeirri bygð á hann
marga vini, eins og í flestum öðrum
bygðum íslenditiga hér vestan
hafs; og eg veit, að eg má hér í
kveld flytja honum hugheilar
kveðjur og heillaóskir frá hinum
mörgu vinum hans í Argyle bygð.
Mig minnir, að það væri gríski
spekingurinn Aristoteles, sem sagði,
að maðurinn væri “zóon politikon”
eða: “félagslynt dýr”. Og vel var
það mælt af þeim vitra manni.
Með þvi benti hann á eina þá lund-
erniseinkunn, sem gjörir manntnn
að manni. Félagslyndið er löngun
ntannsins til að hafa samneyti við
aðra menn og samvinnu og láta gott
af sér leiða i mannlegu félagslífi.
Þess vegna ræður það, hve mikið
hver maður á til af félagslyndi,
miklu um það, hve þarfur hann
verður sjálfum sér og öðrum.
Við þekkjum það, hve vænt okk-
ur þykir um að eiga að samverka-
mönnum þá menn, sem hafa sam-
hygð með okkur og áhugamálum
okkar og taka þátt í samlifinu og
samvinnunni, — ekki .með hang-
andl hendi, til þess að hljóta ekki
ámæli fyrir að draga sig i hlé,
heldur með einlægni, áhuga og
gleði.
Á þessa lunderniseinkunn, félags-
lyndið, minnist eg i kvöld, af því
hana á Dr. Brandson í svo ríkunr
mæli.
Eg ætla ekki að lengja mál mitt
með því að fara að lýsa því fyrir
ykkur, sem ykkur er öllum kunn-
ugt, hvernig Dr. Brandson hefir
tekið þátt í félagsmálum okkar,
ekki sízt kirkjulegu félagsmálun-
um. Við finnum öll til þess, hví-
líkur sómi og styrkur það er vest-
ur-íslenzku félagslífi, að eiga hann
í hópi sinum, og þetta samsæti er
að eins lítill vottur þess, hversu
mikils við metum hann og hve kær
hann er okkur.
Iíann hefir reynst okkur heill
maður. Hjá honum hefir höfuð,
hönd og hjarta verið samtaka i þvi
að láta gott af sér leiða. Og J>að
er fyrir hjartalagið, sem hann er
okkur kærastur. Við höfum fund-
ið hjartað hlýja, velvildina einlægu,
á bak við alt hans starf.
Kæri vlnur, Dr. Brandson! Á
þessum ^timamótum votta eg þér
innilegt þakklæti samverkamann-
anna fyrir félagslyndið og dreng-
skapinn. Við biðjum þér og þin-
um blessunar almáttugs Guðs á ó-
förnu æfiskeiði.
F. Hallgrímsson.
1
IV. Læknirinn.
(Vegna þess að ræða þessi var
ekki skrifuð upphaflega, biður höf-
undurinn alla, sem hér eiga hlut að
máli, velvirðingar á því, J>ótt orða-
lag og setningaskipun sé að ein-
hverju leyti breytt. En aðal efnið
er látið halda sér að mestu.J
Herra forseti!
Mikilsvirti heiðursgestur,
Háttvirtu tilheyrendur.
Hálf öld er nú liðin síðan vor
göfugi heiðursgestur fæddist í
þenna sjúkdóma heim, og í nærri
f jórðung aldar hefir hann verið að
glíma við sjúkdóma í ýmsum mynd-
um. í þeim grimmilega hildarleik
hefir hann oft unnið frægan sigur,
þótt hann líka alloft hafi beðið ó-
sigur. En oss er öllum vel kunn-
ugt, að honum hefir gengið læknis-
starfið frábærlega vel. Enda er
hann gæddur flestum þeim mann-
kostum og hæfileikum, sem ein-
kenna góðan lækni. Suma þá hæfi-
leika á hann vafalaust í ríkari mæli
en flestir aðrir, og hafa eflaust
verið aðal aflið, er hefir knúð hann
áfram og hafið hann í heiðurssæti
það sem hann nú skipar. Eitt af
ýmsu, sem Dr. Brandson hefir fram
yíir marga aðra lækna, er það, hve
fljótt og hvað sterkum tökum
hann getur náð á trausti og tiltrú
sjúklinga sinna. Það orð leikur á,
að margir af sjúklingum hans hafi
á honum feikna-trú sem lækni1, og
það mun alveg satt vera. Eitt sinn
sagði canadiskur læknir við mig,
að íslenzkir sjúklingar hefðu svo
mikla trú á Dr. Brandson, að hann
kvaðst vera viss um, að þótt Dr.
Brandson færi fram á að taka af
J>eim höfuðið, þá myndu þeir leyfa
honum það orðalaust. Ekki er
laust við, að beri á nokkurri öfund
í þessum orðum. En af hverju
stafar þetta mikla traust? Eg held
það stafi af því, að hin stóra per-
sóna hans og hið mikla andans afl,
sem hann á yfir að ráða, hrífur
iljótt þá, sem við hann tala. Og í
samtalinu milli hans og sjúklings-
ins, verður sjúklingurinn fljótt var
þess, hve góðan og göfugan mann
Dr. Brandson hefir að geyma.
Alt þetta sefar óró og kvíða sjúk-
lingsi’ns, og blæs honum í brjóst
sterkri trú og von um bót meina
sinna. Hann gefur sig því alger-
lega lækninum á vald og hlýðir
skipunum hans í öllu.
Eitt af mörgu, sem Dr. Brand-
son hefir orð á sér fyrir, er hvað
samvizkusamur læknir hann er.
Hans fyrsta hugsun, þá einhver
leitar til hans um læknishjálp, er
velferð sjúklingsins. Hann lætur
ekkert ógert, eða óreynt, sem nokk-
ura von gefur um heilsubót. En
hann forðast líka að orsaka sjúk-
lingum sínum óþarfa kvalir. Það
er ekki hægt að skera burtu stórar
meinsemdir úr mannlegum líkama,
án þess það hafi sárindi í för með
sér. En sársaukinn er oft mikill
eða lítill, eftir því hvernig verkið
er gert.. Ekki er þó ávalt hægt að
skera burtu manna meinin, því
er ver. Hér einmitt kemur oft í ljós
hin mikla dómgreind heiðurs-
gestsins. Það er nauðsynlegt fyrír
lækninn að vita hvað hann á að gera
í J>essu eða öðru tilfelli ;en það er
Iíka áríðandl fyrir hann að vita,
og skilja, hvað hann á ekki að gera,
þegar svo ber til. Hér er Dr.
Brandson öðrum læknum skarparí
og varkárri. Góð dómgreind lækn-
isins samfara samvizkusemi, hefir
oft heilladrjúgar afleiðingar fyrir
sjúklinginn.
í mörg ár hefir Dr. Brandson
verið kennari við læknaskóladeild
háskólans hér. Hefir hann getið
sér þar góðan orðstír, sem annars-
staðar. Er hann i miklu áliti þar,
bæði sem kennari og læknir. Sterk-
asta sönnun þess, ef til vill, er hvað
margi’r læknastúdentar hópa sig í
kringum hann, J>egar hann er að
kenna. Þeim er það kunnugt, að
hann hefir ávalt eitthvað fræðandi