Lögberg - 07.08.1924, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 7. AGÚST. 1924.
Heilsan bætt með ávaxta
lækningum. t
Fyrir fjórtán áruni var Mr. James
S. Delgaty aS Gilbert Plains, M.in.
með bráðónýtar taugar, og haíð
lézt úr 170 pundum niöur í 115 pd.
Þann 15. maí 1917 skrifaði hann
þannig:
“Öll meðöl reyndust árangurslaus
þar til ‘‘Fruit-a-tives’’ komu til sög-
unnar. í>á fór mér strax að batna
og innan þriggja mánaða, var eg
alheill.
“Við höfum ávalt “Fruit-a-tives’
á heimilinu.’’
Aftur reit hann oss 2í. sept. 1923
“Skoðun min er óbreytt frá 1917—
eg mæli enii með “Fruit-a-tives.”
“Fruit-a-tives” er ekta jurtameðal
unnið úr jurta og ávaxta safa. Fæst
hjá lyfsölum, eða beint frá Fruit-a
tives, Limited, Ottawa.
Minni Canada.
Flutt á íslendingadag í Winnipeg,
2. ágúst 1924.
af E. J. Thorlakson.
Kostir Canada eru grafnir djúpt
i hjörtu frumbýlismannanna, er
sóttu hingað tækifærin og einstak-
lingsfrelsiS, sem önnur lönd gátu
ekki veitt þeim. Kannske þeir séu
þar bezt geymdir. AS minsta kosti
finst mér það ekki mitt verkefni,
að tala um þá—mér finst það heil-
agt mál þeim, sem Ihafa lengi strit-
að í hita og þunga dagsins til að
greiða veginn fyrir okkur, sem
komum á eftir.
Hitt hafði eg ætlað mér, að benda
á afstöðu Canada í heimi vísinda
og bókmenta, og þátttöku hennar
í aðal-hreyfingum mannsandans.
Vér minnumst því heldur mann-
anna, sem byggja land vort, frem-
ur en landsins sjálfs, því að mikil-
leiki hverrar þjóðar liggur í hinu
sameiginlega manngildi einstakling-
anna og hinu sameiginlega starfi
þeirra þjóðfélaginu til vegs og
gengis.
Til þess að sjá, hvar Canada
stendur, þurfum vér að hafa í huga
starf og framfarir annara þjóða
og þátt þeirra í veraldarsögunni.
Þetta virðist ef til vill örðugt með-
ferðar, þar sem höfuð einkenni
þessarar aldar er geysi-hraði at-
burðanna. En fyrirhöfnin borgar
sig, því þó það sé óhugsandi, að
fylgjast með öllum hinum fjöl-
breyttu atburðum nútímans, er
samt nauðsynlegt að bera eitthvert
skyn á þá. Áhugi, sem nær ekki
lengra en að vorum eigin þjóðar-
málum, er alls ekki nægjandi—slík-
ur hugsunarháttur breytist í sjálf-
birgingsskap og þröngsýni, en það,
sem heimurinn þarf mest á að halda
i dag, er vitt útsýni og hlý samhygð
—djúpur skilningur, sem umvefur
alt og alla.
Fljótt yfirlit yfir vísindi, leiðir i
ljós, að á því sviði hafa verið
feikna miklar framfarir, sérstak-
lega í vélafræði og rafmagnsfræðl.
Með degi hverjum svo að segja
kemur í ljós ný uppfundning eða
ný uppgötvun, sem getur haft stór-
kostleg áhrif á okkar daglega líf.
Það er einmitt á svæði vísind-
anna, að eg vildi minnast Canada,
þvi þar stendur hún meðal fremstu
þjóða heimsins. í “Current His-
tory’’ tímritinu, sem var gefið út í
april, má lesa eftirfylgjandi grein:
“Síðan striðinu lauk, hefir borið á
andlegu atgerfi í Canada, sem að
sumu leyti jafnast á við það, sem
skóp mikilleik þann, er ljómaði svo
skært á dögum Elíabetar. Munur-
inn er sá, að í Canada er þessum
andlega krafti beitt fremur í vis
indalegum rannsóknum, heldur en
skáldlegum og 'bókmentalegum til-
iaunum.”
Greinin tilfærir síðan tólf leið
andi visindamenn, sem hafa getið
sér orðstír um heim allan fyrir
framtakssemi og andlega atorku.
Allflestir þessara manna starfa við
McGill eð Toronto háskólann, mið-
punkt vísindalegrar rannsókónar í
Canada. “The Royal Institute”,
stofnað fyrir 75 árum. örfar og
styrkir starf þeirra.
Af þessum tólf mönnum eru ef-
laust þeir Dr. Banting og Prof.
MacLeod frægastir. Eins og marg-
ir hér muna, var það Dr. Banting í
félagi við Prof. MacLeod, er upp
götvaði insulin sem lækningu við
sykursýki ('diabetisj. Fyrir verk
það hlutu þeir Nobel’s verðlaunin
og viðurkenningu um allan heim.
Ekki ber síður að minnast á ó-
eigingirni og drengskap þessara
manna, þar sem hver um sig skifti
sínum hluta af verðlaununum með
tveim öðrum visindamönnum, er
veittu þeim aðstoð í rannsóknar
tilraunum þeirra.
Þegar vér minnumst Canada,
minnumst vér þessara manna. Og
um leið minnumst vér þess, að þrátt
fyrir alla þá ósvífni og eigingirni,
sem oft kemur fram í stjórnmála
braski, ber þjóðarsálin enn þá
skiran vott um hreina og beina
sannleiksþrá. Menn geta gleymt
sjálfum sér í óhlutdræginni starf-
semi jlyrir meðhræður bína, tíg
þetta virðist vera einkenni visinda
mannanna og annara andans mik-
ilmenna.
Canada á slik andans mikil-
menni; en ,eins og bent er á í grein-
inni, beita þeir sér helzt í efnis-
um. Við nánari athugun er þetta
afar eðlilegt. Canada er enn ungt
land, og hver þjóð verður að
byggja sér sterkan, efnislegan og
praktiskan grundvöll, áður en hún
getur náð fullum andlegum þroska.
Skáldskapur og listir ná hámark-
inu, þegar efnishagur þjóðarinnar
er beztur og þjóðarástandið glæsi-
legast. Veraldarsagan iber þessu
vitni. Davíð söng ljóð sín, þegar
Israel var á voldugasta skeiði.
Grikkir náðu hámarki listarinnar
og heimspekinnar á dögum Peric-
lesar, þegar menn gátu notið sín í
friði og ró. Á miðöldunum gerð-
ist ítalía áfangastaður allrar þekk-
ingar og miðdepill heimsiná—og
Italía dró að sér þenna nýja menn-
ingarkraft og þar af skópust ó-
viðjafnanlegir listamenn: Leonarda
da Vinci, Angelo, Petrarch, Rap-
hael. Svo breyttist . rás viðburð-
anna og hamingjudisin beindi;
blessunaróskum sínum yfir
höfunda og söngmenn í Canada til
framkvæmdar. Félag hefir verið
stofnað, sem kallast “Associated
Readers of Canada”, með því mark-
miði, að gera útbreiðslu hérlendra
tímarita hagkvæmari og um leið
að draga athygli fólks að canadisk-
um bókmentum. Auk þess hefir
verið efnt til verðlaunasjóðs, er
nemur nokkrum þúsundum, og á
þessum peningum að vera varið til
framþróunar listarinnar á ýmsum
sviðum. Þetta virðist vera gott
fyrirtæki og verðskuldar hylli al-
mennings.
Sérstaklega ættu þó menn af ís-
lenzkum ættum að veita þess eft-
irtekt, svo að skáldgáfan, sem er
þeirra erfðafé, blómgist í hinu nýja
andrúmslofti, sem hún nýtur hér
vestra og dragi, að sér nýjan kraft,
nýrra og bjartara útsýni. Bláa
himinhvoifið, unaðarríka sólsetrið,
hæga kveldgolan svala fegurðartil-
finningunni og skapa friðinn til
kyrlátra hugleiðinga. Hin ákafa
framþróunarþrá skapar eldmóðinn
°g nýjar skáldlegar hugsjónir, og af
þessuni sameinuðu kröftum mynd-
ast fagurt Iistaverk.
Við höfum komist að raun um,
að listin þrifst bezt á góðum efn-
islegum grundvelli, og að Canada á
vísindamenn með afbrigðum, sem
eru að byggja þennan grundvöll.
Fyrsta sporið er stigið, en því mið-
ur er ekki hægt að segja, að efna-
hagur landsins sé við hið bezta.
Of margir eru snortnir af dýrtíð-
inni til þess. Canada, ásamt öðrum
þjóðum drógst inn í. stríðið, sem
lagði bölvun um gjörvallan heim—
því hvað annað hefir stríð í för
með sér, en bölvun, meinsemdir og
hatur ?
Canada var ung þjóð, og mátti
naumast við þvi að tapa sínum
bezta mannafla né fá stíflaða rás
þroskunarinnr á því skeiði, sem
hún þurfti einmitt mest á þessu
að halda.
En þegar út i þenna ófögnuð var
komið, reyndist hún vel og við
stjórn—verulegri þjóð, sem upp- margvíslegar, svo sem töfraletur
__ mmnumst þess í dag með klökkum
íiiuui til: hu^a- Þrátt fyrir alla óbeit á hern-
Englands, svo að því vegnaði vel f-ði þrátt fyrir allar yfirsjónir,
Björt1 Þratt fyrlr hin omurlegu '
1 slit striðsins, hljótum vér
1 ■ ■ M Hvl aS Þj&st af
|J | I L synlegur. pví Dr.
f gH blæSandi og b61g-
8 i lc Bw || mm g y 111 n 1 æ 57
UppakurSur ónauB-
Chase s Ointment hjálpar þér strax.
ío cent hylkiS hjá lyfsölum eSa frá
Edmanson, Bates & Co., Lamited,
Toronto. Reynsiuskerfur sendur 6-
k»v*'ie, ef nafn t>essa blaSa er tiitek-
l* .k 2 cent frimerk* "—*.
og efnahagur þess bættist.
framtíð blasti vió sjónum. Alt
gekk þjóðinni þar i vil. Á því
tímabili reis upp hver hugvitsmað-
urinn á fætur öðrum hjá henni:
Spenser, Bacon, Johnson, Mar-
lowe, Shakespeare.
Á 17. öldinni var það Frakk-
land, sem fékk að njóta gæfunnar.
Lúðvik 14. herjaði um lönd öll og
vakti á sér mikla eftirtekt. Höll
hans í Versölum varð glæsilegasti
staður í heimi og þangað sóttu
menn siðprýði og mentun. Aldrei
fyr né síðar hefir borið á slikum
andlegum ofurkostum hjá Frökk-
um eins og þá. Ástæðan fyrir því
var sú, að Lúðvík 14., þó að hann
væri óeirðarseggur, bauð öllum
listamönnum og mentamönnum hæli
hjá sér, og hvatti til framkvæmda,
sjálfum sér og Frakklandi til dýrð-
ar. Af þessu drógu ungir gáfu-
menn þrótt og áhuga, því það var
átaksins vert, að fá að launum
vinsemd og styrk konungs, og mega
siðan njóta sín rólegir undir
verndarhendi hans. Og á þeim
dqgum eignuðust Frakkar þá Des-
cartes, Pascal, Corneille, Racine,
Moliére.
Þannig mætti lengi rekja slóð
listarinnar. í íslandi, t.d., hófst
gullöldin með friðaröldinni, á með-
an efnahagur landsins var góður
og harðstjórn og plágur höfðu ekki
beygt undir sig sálir manna og
kæft raustina í brjósti skáldsins.
Einstaklingurinn þrífst bezt, þegar
framtíðarvonir landsins hans eru
glæsilegastar. Síðan skapast mik-
illeiki þjóðarinnar af hinu samein-
aða manngildi þeirra einstaklinga,
er dróu að sér þenna nýja þrótt
tíðarandans.
Skoðum Canada frá þessu sjón-
armiði. Canada er vonandi fram-
tíðarland, enn þá að eins barn í
veraldarsögunni — eiginlega ekki |
fædd fyr en árið 1867, þvi þá fyrst
fékk hún sína eigin stjórnarskrá.
En þó hún sé að eins barn á meðal
þjóðanna, bera verk hennar því
vitni, að hún er framfarþjóð, og
að hún á menn, sem vér megum
benda á með stolti.
Það mun sagt, að hún standi
ekki mjög hátt í bókmentaheimin-
um. Segjum svo. Þess er varlá
að vænta enn þá. Canada á eftir
að gróðursetja sig og bæta efna-
hag sinn, svo að hugvitsmenn henn-
ar fái notið gáfna sinna til annars,
en að strita fyrir daglegu brauði,
eða bæta kjör lands og lý-ðs á efnis-
legan hátt. Dugnaðurinn, sem knúði
menn til þess að leita annara landa,
þrekið, sem brauzt fram á erfiðu
frumbýlisárunum, vitið, sem er að
vinna undir sig hina miklu fjár-
sjóðu, er felast i skauti landsins—
alt þetta er arfur listamannanna,
er verða framtíðarprýði Canada.
Svo fremi, að menn tapi ekki trausti
á göfugleik mannssálarinnar og
láta ekki ginnast af peninga fýsn-
inni, hlýtur þetta að koma fram.
í þessu sambandi mætti minnast
á tilraun, sem bókmentamenn eru
að gera til þess að hvetja unga rit-
ur-
að
minnast þess. Máske þátttaka
hennar í styrjöldinni hafi heimfært
til vor sanninn um, að friður hlýzt
aldrei af striði, og að heimurinn
fær aldrei ró, fyr en friðarfáninn
blaktir á hverri stöng.
Minnumst Canada, minnumst
þeirra er féllu, og þeirra, er bera
andans og líkams sár, frá þeirri
heljarför. Sleppum ekki þessu
tækifæri til að endurnýja friðar-
hugsjónirnar, sem þeir börðust
fyrir, svo að trú þeirra reynist ekki
blind og von þeirra að eins tál. En
þær hugsjónir getum vér endur-
nýjað, með því að sleppa allri böl-
sýni og reka á brott þær óhemju
ástríður, sem eru eftirköst styrj-
alda — því núverandi ástand er
að eins afturkast af stríðinu mikla.
Sá mesti minnisvarði, er við get-
um reist landi voru, er minnisvarði
friðarins. Undir skjóli hans
dafnar það, sem bezt er í þjóðar-
sálinni. Striðsótti hverfur og
þjóðahatur hjaðnar niður undir
'hlýjum bróðernis geisla, manns-
andinn fær notið sin og orku hans
verður beitt til uppbyggilegra
starfa.
Ef vér, Canadabúar, reisum ekki
þenna minnisvarða, verða hinir
miklu landkostir Canada þjóðinni
aðeins til freistingar, auðurinn
verður að snöru, tækifærin aðeins
til hindrunar, og í staðinn fyrir
hlýjar vonir, berum vér í brjósti
“brigðivona beiskt og hungrað
hjarta.”
Canada, framtíðarland. Canada,
æskuvonaland, vér minnumst þín í
dag með nýjum vonarhug. Vér
óskum, að yfir þér ljómi friðaröld,
svo hugvitsmenn þínir geti leitt
þig að vegum listarinnar og feg-
urðarinnar.
Fornleifafundurinn
í gröf Tut-enkh-amons.
Eftir T. George Allen.
Hinn mikli ljómi Egypta, sem
menn héldu hruninn til grunna og
gleymdan fyrir mörgum öldum,
'hefir veria endurreistur fyrir aug-
um vorum, með fundi grafar eins
af Faraóum Egypta, Tutenkham-
ons, hvers nafn hefir borist mann
frá manni út um allan hinn ment-
aða heim.
Æsing sú hin mikla, sem menn
komust í út af fundi grafarinnar,
er nú lægð, og það rekur hver
spurningin aðra í huga vorum.
Hvers vegna meinar þessi fund-
ur svo mikið til vor? Er forvitni
vor réttlætandi? Hvað er i sam-
bandi við Tutenkhamon, sem ger-
ir samband hans við sögu Egypta
svo þýðingarmikið ?
í fyrsta lagi, þá verðum vér að
mótmæla þeirri víðtæku hugmynd
manna um menning fornEgypta, að
hún hafi verið einræn og tilbreyt-
ingasnauð. Hjá Egyptum höfum
vér skýrasta mynd af sterkri 'mið-
haflega hafðist við meðfram Nil
ánni i smáflokkum og brotum.
Þörfin fy.rir notkun Nílárinnar
sem samgöngumiðils, knúði þessa
mannflokka til samvinnu í sam-
bandi við vatnsveiturnar og vöru-
flutninga. Þannig voru þessar
fornu bygðir sameinaðar í hinar
efri og neðri bygðir Egypta fUp-
per and Lower EgyptJ, sem síðar
voru sameinaðar undir sameigin-
legum sigurvegara.
Sameiningu þessara bygða var
að síðustu lokið um árið 3500 f. K.
og tóku þá við stjórn þess rikis
konungaættirnar, og eftir að kon-
ungarnir náðu haldi á hinni sam-
eiginlegu bygð, ber fyrst að lita
tímabil hinnar fyrstu sögu Egypta
('frá þriðju til sjöttu konunga ætt-
arinnarj, hið svo nefnda forna
tímabil. Þegar -hinar svo nefndu
Gizeh piramidarnir urðu til og þeir,
sem i sama stíl voru bygðir sem
varanleg vigi hinna likamlegu leifa
hinna framliðnu Faraóa, og
trygging framtíðarlífs þeirra.
Það að þessir ])íramídar, sem bygð
ir vortt úr feikilega stórum björg-
um, ekki megnuðu að varðveita lik-
anti þeirra framliðnu og muni þá,
seni nteð þeim voru færðir til
grafar, leiddi til þess, að farið var
að fela konungagrafirnar í ’hinu
hrikalega fjallendi nálægt Thebes
Hið forna konungsríki Egypta,
unt 3300 til 2500, var að eins eitt
tímabil í hinni miklu sögu þeirrar
])jóðar. Styrkur þess, sem lá í
samheldni og öflugri miðstjórn,
fór þverrandi með vaxandi veldi
erribættislýðsins, sem gekk í erfðir,
og síðast var þvi sundrað af út-
lendum herkonungum, sem á það
herjuðu, og stjórnleysingjum (an-
arkistumj heima fyrir.
Thebes, sem hafði verið fram að
þeim tíma lítilmótlegur sveitabær,
kentur þá fyrst til sögunnar, og
þaðan koma konungaættirnar tvær,
sú ellefta og tólfta, sem aftur hófu
veg Egypta frá 2200 til 1800 f. Kr.
Tímabil það er þekt sem miðtíma-
bilið, og var þá píramíðabygging
unum haldið áfram, en með nokk-
uð öðrum hætti en þeim fyrri. Þær
voru bæði tilkomuminni og svo
féllu menn þá frá að reiða sig á
styrkleik þeirra—byggja ]>ær svo
ramgerðar, að óbrotlegar væru, en
i stað þess var aðal áherzlan lögð
á að fela líkin með ótal villigöng-
um, sem þó reyndist ekki að neinu
óhultara, en styrkleiki hinna fyrri.
Á sama tima og þessar piramíða
breytingar áttu sér stað, áttu sér
stað lika framfarir í landbúnaði
og verzlun. Feykilega miklar vatns-
veitingar voru gerðar og verzlun
þeirra og verzlunarsambönd leiddu
til stórkostlega mikils landnáms,
einkum í Soudan. Ekki var það
heldur i verklegu áttina, að þessar
framfarir áttu sér stað, heldur
stóðu bókmentir þeirra á þessu
timabili líka i miklum blóma.
En þessi velgengni þjóðarinnar
átti sér ekki langan aldur, því 'hýn
varð aftur útlendum herkonungum
að bráð og laut þeim um tvö hundr-
uð ára skeið. En þá kom aftur
fram foringi frá Thebes, sem hreif
þjóðina úr ánauð og gjörðist kon-
ungur. Er það tímabil nefnt átj-
ánda ríkistimabil, og við lok þess
tímabils er það, sem Tutenkhamon
kemur til valda.
Á öndverðu átjánda konunga-
tímabilinu gekk Faraó sá, sem þá
ríkti, i Ibandalag við frændþjöð
ir sínar til þess að reka útlending-
ana af höndum sér, og rak hann
flóttann til Asíu, og höfðu þessir
nýju leiðtogar komið aftur lagi á
heima hjá sér, nærri áður en þeir
vissu af. Undirstaðan undir hið
nýja ríki þeirra hafði verið lögð.
Nýjar hernaðaraðferðir höfðu þeir
numið af fjandmönnum sínum, svo
sem notkun hesta og vagna eða
kerra í bardögum. Enn fremur
juku herferðir þeirra fé það, er
þeir tóku á þeim ferðum i Asíu og
verzlun þeirra við Soudan mjög á
velgengni þeirra og auð, og með
auðnum völdin. Alt þetta hjálp-
aði til að gjöra tímabil þetta glæsi-
legra en áður þektist hjá þeirri
þjóð. Hinum sérstaka guði Thebes
manna, Amon, dýrðlingi hins nýja
ríkis, voru færðar svo miklar og
dýrar gjafir, eða fórnir, að til slíks
eru ekki dæmi fyr né síðar.
En stjórnarfarslegu framfarirn-
ar voru að eins ein hlið á lifi þjóð-
anna. Það höfðu og verið fram-
farir í trúmálunum frá þeirri trú
manna, að það væri að eins hið
konungborna fólk, sem samvista
gæti vænst með Osiris, herra dauð-
ans, til viðurkenningar á rétti al-
mennings til slikrar þátttöku. Og
skilyrðin fyrir samvist, eða sam-
veru með Osiris höfðu líka breyzt.
Þar sem áður aðal skilyrðið fyrir
og fyrirbænir og höfum vér nefnt
bók þá, þrátt fyrir mismunandi
innihald, “bók hinna daðuu.”
Eitt af því, sem oft hefir verið
lagt í gröf með fólki þessu, er mynd
af vogarskálum. í annari skálinni
er mynd af mannshjarta, en í hinni
líkingarmynd sannleikans og rétt-
lætisins, sem jafnar skálarnar.
Ikhanaton höfundur hinnar
nýju stefnu.
Sigurvinningar Thutmos III. í
Asíu, sem var á meðal atkvæða-
mestu konunga Egypta, gjörðu eft-
ir komendum hans hægra fyrir og
því meiri tíma til listaiðkunar, sem
krefst næðis og friðar.
Við hirð Amenhotep III., sem
var sonarsonur Thutmos, komst
glysdýrðin á sitt hæsta stig.
En slikir tímar geyma í sér sáð-
korn sundurlyndis og rotnunar, sem
er byrjunin á hruni konungsætt-
anna og konungsríkjanna. I þessu
tilfelli reyndist afturförin eða
rotnunin samt happasælli en hið
kalda og dauða glys. Því eftir-
maður og sonur Amenhotep III.
var Amenhotep IV., sem er betur
þektur undir nafninu Ikhunaton,
tengdafaðir Tutenkhamon, drauma
og hugsjónamaður mikill.
Verzlunaikvnni Egypta við Asíu
höfðu haft i för með sér náin
kynni, svo að konungaættir þeirra
tveggja ])jóða höfðu tengst —
gifst saman.
Að hve miklu leyti að kyn Am-
enhoteps IV. var blandað, verður
ekki með vissu sagt, en nýlega hef-
ir því verið haldið fram, að Hetíta-
blóð hafi runnið ' i æðum hans.
Hvað sem um það kann að vera,
þá er vist, að hann gjörðist trú-
villingur Egypta. En frá voru
fWhereare
ijougoing?
)oes it
Pav_L)
[ I should say so!(
\Ti.eij treat 1
Next time tjou are readxj
better take a ride over to
one o/ the Crescent Creamerg!
Fa<rtorie3 and remember tnat'
price.weight.and test /ix the
size o/ your cream check—
They guarantee to satis/ij
every Shipper.
.M.T.CAN
MrA.rUU.CAN
Jðctories air
£eausejoiu--örandon-Yorkton-SvianBiver^Dairp!iin-KiIIðmetr-Vita-Carimn-PortiigehPrairi&
■ WINN/PEG ■
öllum sínum tíma. Lendur hans i stjórar þessir tveir standa frammi
Asiu, er fyrirrennarar hans höfðu fyrir Tutenkhamon, þar sem hann
bygt og þroskað, gengu úr sér og! situr í hásæti sínu, og eru að færa
úr hendi hans. Herforingjar hans; honum skatt frá Ethíópíu og Sýr-
voru símöglandi yfir aðgjörða-! landi. Spursmálið, sem hér rís,
leysi. Amon prestarnir gjörðuj er: Hvers vegna eru stjórnendur í
samtök á móti honum og fólkið, löndum Afríku, að skifta sér af
sem svift hafði verið hinum stjórnmálum í Asíu, ekki sízt eftir
margvíslegu guðum sínum og á-
trúnaði, gjörðist mótsnúið hinum
nýju siðum.
í þessu andrúmslofti hefir Tut-
enkhamon alist upp, Heilsa Ik-
hnatons var ekki sterk, og hefir
hann að líkindum ekki verið eldri
en þrjátiu ára.þegar hann dó.
Hann átti margar dætur, en engan
son. Elzta dóttir hans var gift
að sá hluti Afríku, sem undir
Egypta lá í tíð Ikhnatons, gekk úr
höndum þeirra fyrir afskiftaleysi?
Samt segir Hormhap, sami kon-
ungurinn sem sló eign sinni á Kar-
nak töflurnar, oss frá, að hann
hafi fylgt herra sínum til vigvall-
ar: “Á þeim degi, etr Asíumenn
voru drepnir.” Að konungur sá,
er hér um ræðir, hafi verið Tut-
hann dó, og að eins stutta tíð eftir
dauða, hans, þegar hann hvarf, og
vita menn ekki hvaða sorgarsögu
það hvarf kann að geyma.
Eftir Sákere tók Tutenkhamon
við ríkisstjórn. Var hann giftur
næst-elztu dóttur Ikhnatons, sem
Enkhosenpaaton hét ('sem þýðir:
hún lifir fyrir Aton/, og eru þau
konungshjón bezt þekt eftir Ikbna-
.v. , , , . j tons byltinguna, undir nöfnunum
sjonarmi 1 þa var ann, eins og Tutenkhamon og Enkhasnamon,
og er þar auðsjáanlega skift á Aton
manni, sem Sakere hét, sem réð' enkhamon, á því er ekki minsti
rikjum með Ikhnaton rétt áður en vafi, og að hann hafi aftur náð
undir riki sitt parti af Sýrlandi, er
sennilegt, enda bendir mynd ein á
það, sem fanst 1908 og 1909, þar
sem hann er sýndur í hervagni sín-
um að kvista Asíumenn, eins og
Harnhab staðhæfir. ('Framh.J
Professor Breasted hefir sagt:
“Fyrsti einstaklingur sögunnar.”
Trúarvilla konungs þess var fólgin
í skoðun hans á sólarguðinum.
nafninu og Amon nafnið sett i
staðinn. Hvernig áttu þessir nýju
ríkiserfingjar, sem að eins voru
Ferð um Dakota.
Kæri ritstjóri: —
•
'Mig langar til að biðja þig að
gjðra svo vel að lofa þessum fáu
línum að birta'st í þínu góða
blaði.
Eig kom heim úr ferð minni frá
Sólin, sem er svo eftirtektaverð í'u„ ís , ; Dakota síðaistliðið föstudagskveld
xt:iua..íc_____ ' born að akln’ að hak,a afram verki ... .
Nilhéruðunum,
virðulegt sæti
hafði ávalt átt
i því, sem Ikhnaton hafði hafið og
eftir mjög skemtilegt ferðalag.
t- 0 trúárbiögðum , vejzt svo erfþt að hann hneig í
Egypta. Stundum hugsuðu menn dauSans djú undir þeim ofur„
um hana sem Re -sohna sjalfa a þ ? Sagan sýnir> að viðfa
ferð smni um loftið og und.rdjup-1 efni það og erfisieikarnir> sem það
in, e a a þieyta ug sitt 1 ímynd , j,afði j for meg s^r varg þeim ægi„
-----------------S^Snum geiminn; lega þúngt
hauksins Horus
eða eins og paddan Khepri, velt-
andi á undan sér mykju hnoði, þar
sem egg hennar eru geymd. í öll-
um þessum myndum og öðrum
fleiri, náði sólin Re miklum áhrif-
um i trúarbrögðum Egypta og not-
uðu Amon prestarnir sér þá trú
fólksins í sínar eigin þarfir og köll-
uðu hana Amon Re (Amon sól-
Ríkistíð Tutenkhamons.
; j Fyrst stansaði eg á Akra, hjá þeim
'mæðgum Rannveigu og Ingi-
björgu Gunnlaugison frænkum
mínum, var þar í nokkra
daga og urðu ýmsir af fyrver-
andi nágrönnum mínum til Iþess
j að taka mig á ibifreiðum isínum
j um bygðina, til að sjá gamla vini.
ina/.
Amenhotep IV. laut sólunni af > móti sér hafði hann í þvi aíla prest
einlægni, það er að segja sólunni ana, herforingja ríkisins og að síð-
Það er álitið, að hann hafi setið' Akrar og engi líta vel út og marg-
í Tel-el-Amerana eftir fráfall ir fara að heyja. Mips Gunniaug-
Sakere og byggja menn það álit á j son fór í bifreið sinni til Grand
nafni á hásæti hans, sem þar fanst,' Forks með m'óðir sína, Miss S.
og að hann hafi haldið fram sömu j Thorvaldson og mig, var það
stefnu og tengdafaðir hans gerði I skemtileg ferð, brautir ágætar og
fyrst framan af: En sjálfsagt hef- útsýnið fagurt.
ir honum veizt það erfitt, því að á
þrengri merkingu, hinum tilbúna
solardiski, og til virðingar hinum
nýja guði breytti Amenhotep nafni
sínu sem meinar Amon (hvilistj, i
Ikhnaton, sem þýðir: Guð þekkir
Aton. Það er engum efa undir-
orpið, að þessi skilningur Ikhna-
tons var í mótsetningu við skilning
hinna auðugu presta á þessum hlut-
um, sem réðu einir öllum ákvæðum
'Meðan eg dvaldi í Grand Forks
var eg hjá fyrverandi nágrönnum
og vinum Mr. og Mr\s. E. Sigmund-
osn. hjá þeim er íslenska gest-
risnin í ríkum mæli, enda koma
þar margir og sannast þar að
ustu alþýðuna, sem krafðist þess,
að fá aftur að tilbiðja guði sína.
Enda er auðsætt á leifum þeim,
sem fundist hafa frá hans tíð, að j fornkveðnu, “þangað er; gengið,
hann hefir orðið að láta undan sem gefið er.” aðallega var ferð
því á þeim sézt að jafnvel meðan ' minni til Grand Forks heitið til
að hann sat í Tell-elAmerana, þá að sjá Dr. G. J. Gíslason og bætti
hafi hann látið svo mjög undan hann vnér mikið, bæði isjón og
siga, að hann er farinn að tilbiðja heyrn og þáði enga borgun fyrir.
Amon og Mut, og sýnir það glögt, munu fleiri hafa líka sögu að
í sambandi við trúmálin, enda varð hvert stefndi. I segja, og mikið fanst mér um,
konungurinn ekki til langvistar áj Þessi breyting á stefnu konungs- hvað gott er að njóta sín í návist
æskustöðvum sínum, heldur yfirgaf ins, eða undanhald hans, hafði það hans og að tala við ihann um það
hann höfuðstað ríkis feðra sinna
og myndaði sér annan, þar sem
reglur og viðteknir siðir Thebes-
manna höfðu engin áhrif á hann.
Höfuðstaður sá, sem hann valdi
sér þekkist nú undir nafninu Tell-
el-Amarna. Þar hafa fornfræð-
ingar grafið í jörðu og fundið leif-
ar af höll, musteri og gröf, og hafa
uppdrættir^eða málverk, sem í þeim
rústum fundust, sýnt þroska hinn-
ar nýju stefnu Ikhnatons í trúar-
brögðum. Þar hafa sálmarnir, sem
konungurinn sjálfur orti til veg-
semdar hinum nýja guði, fundist.
líka í för með sér, að hann flutti sem að manni gengur og fyrlr
frá Tell-el-Anierana til Thebes,! e'KÍn reynd tek eg Dr. Gíslaison
þar sem mest af fornleifum þeim, fram yfir þá íslensku lækna 1
er varpa ljósi yfir rikisár hans, eru Winnipeg, er eg ihefi leitað til.
fundnar, áður en gröf hans fanst! Frá Grand Forkis fór eg aftur
nú nýlega. Hið merkasta af því, 1 til Akra og fór Miss Gunnlaugson
sem þar hefir fundist, er tafla ein með mér til Morden, hún vildi sjá
mikil úr Karnak-musterinu í Amon! mér borgið yfir línuna. Það var
er þar sagt frá með orðum kon-( ekki endaslept. sem þær mæðgur
ungsins sjálfs, að hann Iét endur- j gerðu fyrir mig, þar mættu mér
reisa hinn forna átrúnað (guði og' frændur og vinir Mr. og Mrs.
gyðjurj um Egyptaland, sem orð-j J. S. Gilliis frá Brown og tóku mig
ið höfðu að lúta í lægra haldi fyrir heim með sér í bifreið isinni. Ein^-
framsókn Ikhnatons. Vér vitum, • ig heimsótti eg í þeirri bygð þá
að Tutenkhamon lét reisa musteri j bræður Thorsteinn og Jón Gísla-
Þar er að finna hugsjónaríka ein- eða hof það, er Thutmose IV. lét son og konur þeirra.
gyðistilbeiðslu, hugmynd hans um
uppruna guðs og bræðrafélag
mannanna. Eftirfylgjandi vers er
gott sýnishorn af því, hvernig þeir
sálmar eru þó þau séu hér fram
sett i óbundnu máli:
“Þú eini guð, sem voldugri ert
öllum
og himininn skópst að þinni vild. .
Fjarlægu löndin Syria, Kush og
Egyptaland
Hverjum manni hefir þú afniark-
að sitt pláss
og þú annast allar þarfif hans.”
Og enn:
“Þú ert faðir og móðir alls þess,
sem þú hefir skapað.”
Þessi gjörbreyting í trúarbrögð-
unum, sem í einni svipan sópaðf í
burtu öllum eldr? trúarbragða-
deildum með allan sinn urmul af
guðum, hafði jafn snögg og mikil
áhrif í frelsisáttina á alla list.
Hinar fastbundnu reglur og skorð-
ur Faróanna i sambandi við listina
gjöra í vestur Thebes, og lika hið Mér finst eg vera tíu árum
mikla og skrautlega musteri, er! yngri nú eftir ferðina og ættl
Amenhotep III. lét reisa i Soleb í j fleira gamalt og þreytt fólk að
þeirri samvist var nógu vegleg út-j lutu í lægra haldi fyrir hinni frjáls-
för, það er að búa nógu vel um ari stefnu Ikhnatons, sem sýndi
líkið og leggja nógu dýrar gjafir i heimilislíf konungsins, drotningar
með því í gröfina, þá var mann
gildið tekið með í þá fórnfærslu,
sem gjaldgeng vara.
Greftrunarsiðir timabilsins voru
með lögum ákveðnir og þar tekið
fram, hvað yrði að fylgja þeim
framliðna ihonum til verndar og
hans og dóttur eins og ])að í raun
og veru var. Sama er að segja um
mýndhöggvaralistina; drættirnir
þar urðu eðlilegri og frjálsari, svo
sál meistaranna kom í- stað lögboð-
innar hefðar.
Til að þroska þessa list og fram-
leiðbeiningar. Fórnir þær eru j þróun í trúmálum eyddi Ikhnaton
Núbiu, og einnig virðist, að hann
hafi látið stækka og bæta Aton-
musterið í Thebes.
Á ártölum er ekki gott að átta
sig. Það eina, sem hægt er að
styðjast við í því efni, er letrað á
dúk eða lérefts pjötlu, þar sem
getur um sjötta ríkisár Tutenk
hanions; er sá dúkur geymdur i
Metropolitan safninu í New York.
Aðrir munir, sem geymdir eru í
Ameriktf frá hans tið, er gullhring-
ur með letri á í sama safni, og blár
glerhringur nieð letri á í safni
Sögufélags New York borgar. Let-
ur, sem fundist hefir í Karnak must-
erinu í Amon, svo sem letur það á
'töflunni sem getið er um hér að
framan, hefir verið letrað yfir, og
þar á sett nöfn konunga, sem siðar
ríktu, svo sem Haruhafs, og hefir
hann þá miklað sjálfan sig á kostn-
að Tutenkhamons.
Af þvi, sem þegar er sagt um á-
standið heima fyrir, skilst mönn-
um, að það hafi verið all erfitt
viðureignar. En við það bætist þá
samband ríkisins við önnur lönd.
Tutenkhamon hafði skipað mann
nokkurn, sem Huy hét, og bróður
hans Amenhotep ríkisstjóra i Eth-
iopiu, t gröf Huy í Thelæs fund-
ust tvö málverk, þar sem ríkis-
lyfta sér upp meir en alment ger-
ist, Iþví það ler bæði ske'mtun og
hvíld o.g gamla fólkið þarf þess
(hvorutveggja með, ekki siður en
það yngra.
öllu því fólki( sem á einn eða
annan hátt gerði ferðina ánægju-
lega. því alstaðar voru viðtökur
og gestrisni. upp á það besta,
þakka >eg af alhug og óska því
hamingjusamrar framtíðar.
Selkirk Man. 28. júlí 1924.
Mrs. B. Jónasson.
Séra Jólhann Þorkelpson dóm-
kirkjuprestur, kvaddi söfnuð sinn
í gær fyrir fullri dómkirkjunni.
og er dagurinn í dag síðasti
prestsþjónuistudagur hins mæta
og göfuga manms, er nú ihefir lok-
ið löngu, fögru og Iblessunarríku
istarfi. Er íhann nú á förum til út-
landa til dvalar hjá ibörnum sín-
um í isumar og fylgja honum hlýj-
ar óiskir frá inuvn fjölmörgu, er
motið hafa starfsemi hans.
50 ára stúdentsafmæli eiga í
dag Ólafur Róisenkranz. iháskóla-
ritari, Hermann Hjálmarspon,
ráðsmaður blaðisins Lögbergs í
Winnipeg og séra Einar Vigfús-
son, fyrrum prestur. nú í Vestur-
Iheimi.