Lögberg - 09.10.1924, Qupperneq 4

BVi. 4
6
LöGBERG, BIMTUDAGINN
9. OKTÓBER, 1924.
1 stjórnarkerfi, sem svo nákvæmlega og dásam-
lega er útreiknatS og niSurraSað, dylst oss þaÖ ekki, að
þeir, sem stjórnarskrána sömdu, höfSu stöðugt í huga
hinn sanna hag þjóðarinnar. Þeir reyndu jafnvel að
vemda fólkið gegn sjálfu sér; því eins og nútíðardæmi
sýna, er fólkið oft og einatt sinn eigin óvinur. Hrif-
inn af augnabliks áhrifum, er fjöldanum hætt við að
stíga hin alvarlegustu óheilla spor; og nákvæmni hinna
framsýnu manna, sem lögðu grundvöllinn að þjóðríki
voru, miðaði að því að gera þjóðina færa um að
stemma stigu fyrir slíkum óheillasporum.
Menn, sem látlaust bera hina dýpstu virðingu—
jafnvel ástfólgna lotningu—fyrir stjórnarskrá vorri,
reyna að telja fólki trú um það, að hún sé bezt varð-
veitt með því að auka alls konar yfirráð lýðsins.
Allskonar stofnunum, með fullkomnu lýðræði er hald-
ið á lofti sem sporum í framfaraátt. En þær eru langt
frá því að vera spor fram á leið. Miklu fremur eru
þær spor í áttina frá stjórnarskránni. Þau spor stefna
aftur, en ekki fram.
Fyrstu árin eftir samþykt stjórnarskrárinnar lifði
þjóð vor mesta framfara tímabil í stjórnmálum, sem
hún eða nokkur þjóð hefir nokkurn tíma lifað.
Á siðari árum hefir tilhneigingin verið sú, að fjar-
lægjast þetta “meginakkeri frelsis vors’1’, og dirfist
nokkur að segja ,að það hafi aukið framfarir vorar?
Vér getum sannarlega ekki bent á það með sjálfsvirð-
ingu, að sum ríkin, sem ættu að taka sambandsstjóm-
arskrána sér til fyrirmyndar, hafa fylt stjórnarskrá
sína alls konar skýringum, svo mörgum, að þær nægðu
til að fylla heila bók.
Stjórnarskrá Bandaríkjanna er stuttorð, en hún er
samt nógu orðmörg til þess að skýra nákvæmlega
hinn gullna meðalveg stjórnmálanna.
Vér erum nú sem stendur ekki í hættu staddir af
því, að snúið verði aftur til einveldis; en vér erum
staddir í hinum mesta voða fyrir hinum svokölluðu
“framförum’’ til takmarkalausrar lýðstjórnar. Vér
ættum að vera stöðugt á verði til þess að láta ekki
þannig afvegaleiðast, að telja nokkra þess konar breyt-
ingun framfarir.
Stefna nútímans liggur frá stjórnarskránni — í
stuttu máli, frá allri staðfestu í öllum efnum. Nema
því að eins, að í taumana sé tekið, er þessi þjóð og
mannkynið í heild sinni, á glötunarvegi.
Þegar talað er með tilliti til stjórnarinnar, þá er
einskis meiri þörf, en þess, að hverfa aftur til stjórn-
arskrárinnar.
Þvílíkrar líka stjórnarskrár!
Verjið með mér einu augnabliki til þess að athuga
það, sem á bak við hana er.
Á einum staðnum sjáum vér te-uppreisnina i Boston.
Á öðrum stað tollheimtumennina, sem tóku lögtaki
okurskatta fyrir hönd útlendrar kúgunarstjórnar. Á
einum stað lítum vér borgara landsins dregna fyrir
dómara, þar sem alt réttarfarið var skrípaleikur og
þar sem dómurinn var ákveðinn löngu éður en nokk-
ur rannsókn átti sér stað. Jafnvel loftið er þrungið
af þrældóms- og kúgunarskýjum; harðstjórnarhæll
hins einráða valds stóð á hálsi nýlendubúanna. Nið-
ur frá lækkandi skuggaskýjum seilist eyðileggingar-
hönd hinnar útlendu kúgunar. — Og svo breytist út-
sýnið. Einn þátturinn i grimdarleiknum líður hjá og
annar kemur i staðinn. Við sjóndieldarhringinn gnæfa
giegvænlegir logar, þar sem brend eru til kaldra kola
heimili saklausra og friðsamra manna. Brezkir rauð-
stakkar æða fram með brugðnum sverðum; leigðir of-
beldismenn láta skothríð dynja á varnarlausum ný-
lendubúum; herlið nýlendumanna, sem er dreift, sært
og illa tii. reika, er umkringt af óvinum á alla vegu.
I f jarska lítum vér enn þá aðra sýn. Rauðu blett-
irnir á snjónum eru för eftir bera og blæðandi fætur
hermanna Washingtons. Og inni á milli trjánna sést
maður krjúpa á kné í snjónum. Það er faðir þjóðar
sinnar á bæn. Hann biður þar guð þjóðanna að vernda
börn sín.
Er það nokkur furða, undir slikum kringumstæð-
um, með áhrifum frá öllu þessu, þótt heilagur andi
blési mönnum í brjóst öðru eins og stjórnarskrá vorri?
Getið þér efast tun það, að guð þjóðanna hafi
heyrt bænir Washingtons! Efist þér um, að hann
hafi heyrt bænir Fran'klins og samverkamanna hans á
stjórnarskrárþinginu ? í
Penninn, sem stjórnarskráin var rituð með, var
vættur í hjartablóði nýlendanna. Stjórnarskráin var
vernduð af þeirri sömu hendi, sem stjómar forlögum
þjóðanna og innsigluð með hinu mikla innsigli mann-
réttindanna.
Samborgarar mínir! Stjórnarskrá vor er leiðar-
vísir þjóðar vorrar á ríkisskipinu. Gætum þess trú-
lega, að segulnálin horfi æfinlega í rétta átt.
Sig. Júl. Jóhannesson, þýddi.
Hon, W. L. Mackenzie King.
Eins og til stóð og auglýst hafði verið, þá kom
Hon. W. L. Mackenzie King, for^ætisráðherra Can-
ada, til Winnipeg á fimtudagskveldið var, ásamt Hon.
P. J. A. Cardin, Hon. H. B. McGiverin, og Senator
Andrew Haydon. Á vagnstöðinni voru nokkrir leið-
andi menn úr frjálslynda flokknum hér í Manitoba,
til þess að mæta Mr. King og félögum hans, og var
svo tafarlaust haldið til bæjarráðshússins, þar sem
borgarstjórinn bauð Mr. King velkominn og fleiri
frjálslyndir menn heilsuðu upp á gestina.
Þegar slíkir menn sem þessir eru á ferðinni, þá er
það orðinn vani fyrir fólk að líta svo á, að kosningar
séu í aðsigi, og er það nokkur vorkunn, því í liðinni
tið hafa forsætisráðherrar Canada sjaldan gjört sér
ferðir til Vesturfylkjanna, nema þegar kosningar vom
í nánd. En í þetta sinn er ekki um neinar almennar
kosningar að ræða, eftir því sem forsætisráðherrann
sjálfur segir frá. Heldur er hann og félagar hans
komnir til þess að sjá með sinum eigin augum og
heyra með sínum eigin eyrum, svo að þeir séu betur
í færum um að dæma um þarfir manna í Vestur-
fylkjunum og að greiða úr hinum ýmsu spursmálum
þeirra í framtíðinni, og sýnir það lofsverðan áhuga
og vilja til þess að geta orðið að líði, og það öllum
borgurum landsins jafnt.
Hon. W. L. Mackenzi King heimsækir Vestur-
fylkin að þessu sinni sem forsætisráðherra Canada, en
ekki sem pólitiskur flokksforingi. Hann vill leitast
við að sameina alla um hin erfiðu spursmál þjóðarinn-
ar, sem til úrlausnar liggja, því honum er það ljóst,
að á þann hátt og þann hátt einan, getur þjóðin ráðið
fram úr þeim á viðunanlegan hátt, en slíkt er ekki létt
verk, — það er ekki létt verk, að ráða fram úr hag-
fræðis og verzlunarlegum spursmálum neinnar þjóð-
ar, eins og nú standa sakir. En svo erfitt sem það
kann að vera og er, þá er hitt þó erfiðara, að sameina
þessa þjóð, eða nokkra aðra þjóð, hugsanalega um
nokkurt atriði, sem kemur stjórnmálum við, því í fólk
er kominn einhver hugsanalegur ofsi og æðiskendur,
svo að menn njóta sín ekki, vita ekki hvað þeir vilja,
og þó þeir vissu það, þá hafa þeir enga skýra hugsun
um það, hvaða áhrif slíkt hlýtur að hafa á afkomu og
efnahag heils þjóðfélags.
Sem skýrt dæmi þess, hve hugsun manna hefir
farið langt afvega á þessum síðustu árum, má minna
á eina litla fjallaþjóð, sem býr í Alpafjöllum á milli
Austurríkis og Sviss, og heitir land hennar Liechten-
stein og er að líkindum eina landið í viðri veröld, þar
sem siðaðir menn búa, sem ekki skuldar einn eyri, og
enginn borgaranna, sem eru um 12,000 að tölu, þarf
að borga skatt, en njóta samt allra þeirra þæginda,
sem nútiðin veitir, fyrir rausn prinz þess, sem þar
ræður ríkjum, og heitir Jón. Prins sá er auðugur og
leggur fé til allra þarfa þessa litla rí’kis. Samt voru
þegnar rikis þess ekki ánægðir, þó þeir fengju að njóta
arðsins af allri vinnu sinni, því prinsinn hefir aldrei
tekið eitt cent í skatt eða þóknun frá þessari þjóð, og
voru komnir á fremstu tröppu með aö gjöra upphlaup
að stríðinu loknu og krefjast lýðveldis, en gjörðu sig
samt ánægða með þjóðþing, sem segði meðal annars
fyrir um það, hvað miklum peningum prinsinn skyldi
verja til rikisþarfa og hvernig þeim skyldi vera varið.
Við slikan og þvílíkan hugsunarhátt er ekki þægi-
legt að etja, og hann er ekki sérkennilegur fyrir þetta
litla land, því hann hefir velt sér yfir öll lönd heims-
ins jafnt.
Vér sögðum að Mr. King kmi hingað vestur sem
forsætisráðherra, fremur en sem pólitiskur flokksfor-
ingi. Það var ekki svo að s'kilja, að hann hafi snúið
baki við frjálslynda flokknum í Canada eða hugsjón-
um þeim, sem sá flokkur hefir barist fyrir frá fyrstu
stjórnmálatíð þessa lands, og sem í þessu landi sem
öðrum hefir barist fyrir rétti og velferð alþýðunnar,
svo að sá flokkur hefir leyst fleiri helsi og fjötra, en
nokkur annar stjórnmálaflokkur hefir gjört. Þeim
hugsjónum er Hon. Mackenzie King jafn trúr nú og
hann hefir ávalt verið, en hugsjónir þær eru fyrst og
fremst að tryggja ov vernda rétt og velferð alþýð-
unnar, en það verður bezt gert með þvi, að sameina
hana um sín eigin velferðarmál, og bera svo merki
frelsisins fram hreint og djarflega, og til þess er Hon.
W. L. Mackenzie King allra manna bezt trúandi.
-------0------
W. H. Paulson, '
í síðasta blaði Lögbergs gátum vér um, að landi
vor, fyrrum þingmaður í Wynyard kjördæminu í Sas-
katchewan, hafi á ný verið útnefndur af hálfu frjáls-
lynda flokksisn, til þingsóknar í því sama kjördæmi,
við aukakosninguna, sem þar á að fara fram 20. þ.m.
í þessari kosningu er það sérstaklega tvent, sem
kemur til greina fyrir kjósendunum. Fyrst velferðar-
spursmál Saskatchewan fylkis, sem er sama og þeirra
eigin velferðarmál, og á hvern hátt að þeir geti unnið
þeim sem bezt og mest gagn. I öðru lagi mannkostir
og hæfileikar manns þess eða þeirra, er um þingsætið
sækja.
1 sambandi við fyrra atriðið er það að segja, frá
voru sjónarmiði, að þó að þessi kosning hafi að lík-
indum ekki bein áhrif á það, hvort Dunning stjórnin
í Saskatchewan stendur eða fellur, þá hefir hún heil-
mikla þýðingu fyrir hana og mál þau, sem hún berst
fyrir, að þvi kyti, að hún sýnir samúð kjósendanna,
eða þá andstæðu, og er henni og áhugamálum hennar
að þvi leyti styrkur og uppörfun, eða þá hið gagn-
stæða. I
Frá voru sjónarmiði er það eitt af meinum hinna
einkennilegu tíma, sem vér lifum nú á, hve erfitt menn
eiga með að ljá stjórnum þeim, sem fram úr vanda-
málum vorum eiga að xáða, óskift fylgi og einlægan
stuðning, sem er þó svo nauðsynlegur, ef nokkuö
verulegt á að vinnast. En Saskatchewanbúar hafa
verið öðrum ólíkir í þessu. Þeir hafa stutt sína stjórn
betur en aðrir og veitt henni það fulltingi, sem hefir
gert henni mögulegt að hrinda í framkvæmd áhuga-
málum alþýðunnar og bændanna þar til nú, að það
fylki stendur að líkindum fremst allra fylkja í Canada
að því er hagkvæma bændalöggjöf snertir. í þessum
framkvæmdum hefir Saskatchewan stjórnin ýmist
gengið á undan, eða þá verið í samvinnu við ýmsar
stéttir íbúanna og styrkt þær. Þegar um það var að
ræða fyrir bændum, að mynda samtök til þess að bæta
söluskilyrði á korni í fylkinu, sem er aðal framleiðslu-
grein fylkisbúa, þá skipaði stjórnin í Saskatchewan
nefnd tafarlaust til þess að íhuga málið, og kynna sér
frá öllum hliðum, hreyfingunni til eflingar og bændum
til aðstoðar.
Þegar lánfélögin voru að taka fyrir kverkar á
mönnum i Saskatchewan fylki á þeirra erfiðustu bú-
skaparárum, tók stjórnin aftur í taumana og myndaði
hina svo kölluðu “Debt Adjusting Bureau” þeim til að-
stoðar og hjálpar. Þannig mætti halda áfram koll af
kolli, og telja upp framkvæmdir hennar á flestum eða
öllum sviðum atvinnumálanna. Alstaðar hefir hún
verið á verði og ávalt að hugsa um hag fylkisbúanna
svo að í fljótu bragði er ekki gott að sjá, að fylkisbúar
hefðu getað haft framtakssamari, hagnýtari eða hygn-
ari stjórn heldur en þá, sem nú situr þar að völdum.
Væri þá nokkur sanngirni í því fyrir kjósendurna
í Wynyard kjördæminu að fara að greiða stjórninni
vantraustsatkvæði með þvi að senda andstæðing henn-
ar á þing? Væri nokkurt vit i því frá hagfræðilegu
sjónarmiði, frá skynsamlegu sjónarmiði, eða mundu
kjósendur kjördæmisins á nokkum hátt græða við að
senda mótstöðumann stjómarinnar á þing?
Þingmannsefni stjórnarinnar þekkir hver einasti
Vestur-Islendingur, hvað þá heldur íslendingarnir i
Wynyard kjördæminu. Hann er allra manna kunnug-
astur þörfum kjördæmisins, því hann hefir verið bú-
settur þar i fleiri ár, verið umboðsmaður þess á þingi
og nú á síðustu árum ferðast frá einum enda þess til
annars. Hann er maður mjög skýr, með afbrigðum
vel máli farinn, því fær um að halda málstað sínum
fram á móti hverjum sem er, duglegur, bezti drengur
og góður íslendingur.
Landar góðir, kjósið W. H. Paulson, því hann
er þess verðugur, stjórnin i Saskatchewan á það skilið,
að þið sendið henni stuðningsmann, og það er yður
sjálfum áreiðanlega fyrir beztu.
------0---:—
Hér og þar.
“Menn unna dygðunum miður sökum þess, að
þær eru ósýnilegar, og menn hafa ekki eins mikinn
viðbjóð á ódygðunum vegna þess, að hið ljótasta í
þeim er hulið.
Ráðvandur maður hugsar ekki svo mjög um það,
sem hann gæti gjört, heldur hvað hann á að gjöra.
Réttlætið er hans fyrsta lifsregla. önnur lífsregla
hans er hagkvæmni. Hann vill mi’klu heldur kvarta
en meiða, og hatar syndina fremur fyrir andstygð þá,
sem henni er samfara, heldur en hættuna, sem frá
henni stafar.
Hógvær maður sér að eins það góða í öðrum og
honum finst, að sumir eiginleikar, sem hann hrósar
hjá öðrum, séu aldrei nógu mikið ávíttir hjá sjálfum
honum. Augu hans sjá að eins hans eigin bresti, en
fullkomleika annara.
Hugprúður maður er sjálfs sín herra, og með viti
sinu yfirbugar hann allar ástríður og tryggir með því
frið sálar sinnar. Hann óttast ekkert nema vanþókn-
un guðs og flýr ekki neitt, nema syndina.
Þolinmóður maður er viðkvæmari heldur en hvað
hann er harður. Herðar hans eru breiðar og nógu
sterkar til þess að bera fjölda misgjörða, sem að hann
verður að bera, ekki sökum hræðslu eða heigulsskapar,
af því að hann þori ekki að hefna sín, heldur sökum
kristilegrar þolinmæði, sem ekki leyfir það. Hann
hefir unnið svo algjört vald yfir sjálfum sér, að móðg-
anir hafa engin áhrif á hann.
Sannur vinur er huggari í mótlæti; stoð i erfið-
leikum; gleði lífsins; heimsins bezta gjöf. Hann er
ekkert annað en góður engill, mannlegu holdi klæddur.
Sá maður er lífsglaður, sem lært hefir að þekkja
sjálfan sig betur en nokkrar bækur, og hefir iært lexí-
lífsins svo, að hann gleymir henni aldrei—sem þekkir
heiminn, en elskar hann ekki, og hefir eftir mikla and-
áns áreynslu lært að þékkja það, sem hann má treysta;
og gettir mætt hverju, sem að höndum ber; — sem svo
hefir yfirunnið sjálfan sig, að hann geti metið skoð-
anir annara án þess að slá hið minsta af sinni.”
Joseph Hall.
-------0-----
Hverfum aftur til stjórnarskrár-
innar.
Eftir K. Valdimar Björnsson.
“Með lögum skal land byggja, en með ólögum
eyða.” Þannig kvað spekingur einn á íslandi fyrir
þúsund árum, þegar frumburður hinna norrænu þjóð-
rikja brauzt um af alefli í vögguþrengslunum. Það
var þar á Sólareyjunni, sem svo var nefnd í fornöld,
að safnast höfðu saman hinir frjálsu og hugrökku
menn, er heilir og óskiftir reyndu að ráða þá eilífu
gátu, hvernig bezt og viturlegast megi stofnsetja, stað-
festá og vernda það, sem vér köllum þjóðfélag; hvern-
ig safna megi saman ættbörnum þess lands, sem um er
að ræða og vefja þau verndarfaðmi, í því skyni að
þau megi skilja hvilíkur kraftur er fólginn í samvinnu
og einingu; megi skilja þann sannleika, að tryggasta
leiðin liggur innan vébanda laganna.
Heimilisfaðirinn, ættarhöfðinginn, sigurvegarinn,
erfðakóngurinn, hinn einvaldi þjóðhöfðingi og þjóð-
kjörinn forseti, veita í stuttum dráttum útsýn yfir
breytiþróun þá, sem hefir átt sér stað á sviði stjórn-
málanna.
Tímin leyfir það ekki, að fjölyrða um hin ýmsu
stig og stöðvar í framsóknarsögu mannkynsins, að því
er snertir tilraunir þess til að stjórna sjálfu sér. Vér
verðum því að hverfa tafarlaust að því efni, sem hér
liggur til umræðu—stjórnarskrá Bandaríkjanna.
Forfeður vorir fBandaríkjamannaJ líktust hinum
fornu víkingum, sem uppi voru fyrir þúsund árum, að
því leyti, að sál þeirra var gagntekin af heilögum anda
frelsis og réttlætis. Og þegar logandi leiftur frá ljós-
vitum frelsisins á hinum helgu sögustöðum þjóðarinn-
ar lýstu þeim við störf þeirra og stefnu, þá skildist
þeim hinn forni sannleikur, að hver sú stjórn, sem var-
anleg á að verða, hlýtur að grundvallast á lögum og
skipulagi.
Upp af þessum sannleika sem meginrót er sprott-
in stjórnarskrá Bandaríkjanna.
Maðurinn stendur í margskonar afstöðu eða sam-
bandi við tilveruna — bæði hina lifandi tilveru og hina
dauðu. En afstaða hans og samband í þessu tilliti
gnæfir yfir alt annað: Það er samband hans við guð;
við stjórnina í landinu, sem hann lifir ,í og við þjóð-
félagið, sem hann heyrir til.
Komi maður sér í rétt samband við guð og stjórn-
ina, þá kemur rétt samband við þjóðfélagið af sjálfu
sér.
•Guðdómur, stjórn og þjóðfélag—alt þetta hefir
verið umhugsunarefni mannanna frá alda öðli.
Hugmyndir manna hafa þroskast, framkoma
þeirra hefir breyzt, sjóndeildarhringur þeirra hefir
víkkað eftir því, sem aldir liðu fram; eftir því sem
eitt timabilið hefir arfleitt hið næsta að allri reynslu
sinni og þekkingu.
Guðsdýrkunin er margskonar; trúarbrögðin eru
fjölbreytt, en blóm þeirra allra, fullkomnast og guð-
legast þeirra allra, er hin kristna trú. Hún kom fram
í fyllingu tímanna, og í tvö þúsund ár hefir hún gagn-
tekið mannkynið, haldið því undir áhrifum sínum —
hún er bjarg aldanna, sem stendur fast og óbifanlegt,
hvernig sem stormarnir geysa og öldurnar æða.
Með djúpri lotningu leyfi eg mér að halda því
fram, að eins og hin kristna trú er fremst og full-
komnust allra trúarbragða veraldarinnar, þannig sé
stjórnarskrá Bandarikjanna og stjórnin, sem á henni
er bygð, grundvöllur hins fullkomnasta þjóðlífs, sem
heimurinn þekkir.
I stjórnarfari sem öðru rekum vér oss á það, að
tvens konar öfgar geta átt sér stað—bogi óróans ligg-
ur frá öfgum til öfga. Öðru megin er einveldið, hinu
megin er takmarkalaust lýðveldi.
Einhvers staðar á milli þeirra tveggja liggur
jafnvægisástand — stjórnarfyrirkomulag það, sem
hvorki er algert einveldi né aðhaldslaust lýðveldi —
þar er það, sem vér nefnum takmarkað þjóðveldi.
Þjóðveldi Bandaríkjanna er engan veginn fyrsta
tilraun þess konar stjórnar í heiminum. Margar til-
raunir voru gerðar i þá átt áður. En það er lang-
fullkomnasta tilraun, sem heimurinn þekkir. Stjóm-
arfyrirkomulag Bandaríkjanna er eins og klettur með-
al smásteina, þegar það er borið saman við stjórnar-
fyrirkomulag annara þjóða. Fortíðin getur um ekk-
ert fyrirkomulag, sem því taki fram; samtíðin veit af
engu, sem jafnst á við það. — Það er óviðjafnanlegt, j
fremur öllu, sem þekkist um víða veröld.
Og alt er þetta þvi að þakka, að það er bygt á
réttum grundvelli — það er lifeðlislega heilbrigt; það
er gersamlega traust.
Grundvöllurinn undir því er stjórnarskrá vor.
Sú stjórnarskrá er annað og meira, en útflúrað
skjal; hún er ekki einungis vottorð um það, að fyrir
eitt hundrað þrjátiu og sjö árum hafi vissir menn kom-
ið sér saman um viss atriði og kjósendur þeirra sam-
þykt gjöröir þeirra. Nei, stjórnarskrá vor er ekki
einungis þetta—hún er það og miklu meira—hún er
silifandi athöfn.
Hún er stutt; hún er einföld; hún er skýr.
Þótt mælskumennirnir ausi stjórnarskrána lof-
ræðum svo löngum, að fylla mætti heil bókasöfn; þótt
lögfræðingar riti um hana bók eftir bók sérvísinda-
legra skýringa, þá er hún sjálf, þrátt fyrir alt, æfin-
lega hin sama—hún sker úr og skarar fram úr öllu
öðru í allri sinni dýrð, í öllum sínum aðdáanlega ein-
faldleika. Hún er í sannleika vernd og vígi frelsis
vors og sjálfstæðis. Þessi stjórnarskrá heldur vörð
um hið fyrsta lýðveldi, sem tekist hefir að mæta
breytileik þeim, er nútíðin hefir í för með sér; tekist
hefir að standa höggunarlaus þrátt fyrir allar árásir,
bæði innbyrðis og utan að komandi.
Lýðveldi vort er ekki fyrsta lýðveldi heimsins; en
stjórnarskrá vor er fremst i sinni röð í sögu þjóðanna;
hún er fullkomnasta verk, sem tekist hefir að fram-
leiða og leggja til þeim stofnunum, sem að mannrétt-
indum vinna.
Vér skulum athuga stuttlega nokkur hinna allra-
helztu atriða í þessu stórkostlegasta skírteini, sem
mannkynið á í eigu sinni.
Stjómarskrá vor gerir ráð fyrir fjórföldu valdi:
í fyrsta lagi framkvæmdarvaldi, sem sé í höndum for-
seta, er þjóðin kýs; í öðru lagi löggjafarvaldi í hönd-
um þings, er einnig sé kosið. Þessu valdi er jafnframt
veittur réttur til þess að skipa þriðja valdið—það er
dómsvaldið, sem ásamt hinum tveimur á að taka til
greina sérstakt vald einstaklingsins eða meðfædd sér-
réttindi hans.
Þessir fjórir liðir: framkvæmdarvaldið, löggjafar-
valdið, dómsvaldið og einstaklingsrétturinn, eru hinir
fjórir hornsteinar, sem vort mikla þjóðveldi hvílir á.
Sé einhver þeirra numinn brott, eða jafnvel þó ekki
sé meira en að honum sé stórkostlega breytt, þá erum
vér á leiðinni til einveldis; sé einhverju bætt við þessi
atriði, þá erum vér á fleygiferð í áttina til hinna öfg-
anna, sem eru jafn-hættulegar — takmarkalauss lýð-
veldis.
Stefna vorra tíma hallast ekki að því, að nema
brott neitt af þessum fjórum atriðum í stjómarskrá
vorri; heldur miklu fremur að þvi, að bæta við þau
eða breyta þeim.
Vér höfum ekki nægilega opin augun fyrir þeirri
hættu, sem af þessu stafar. Vegna þess, hversu fram-
faraþrá vor er stöðug og sterk, er oss hætt við að stíga
of mörg eða of stór skref í áttina frá stjórnarskránni.
Eins og eg hefi áður sýnt fram á, skiftist stjórnar-
fyrirkomulag þjóðanna aðallega í þrent: Það er tak-
markalaust lýðveldi, skorðað þjóðveldi og algert ein-
veldi. Hið fyrsta felur í sér óbundnið vald fólksins,
hið síðasta takmarkalaust vald eins manns. Það, sem
þar er á milli — skorðað þjóðveldi — er hið gullna
meðalhóf. Þjóðveldi það, sem stofnað var með
stjórnarskrá vorri og fullkomnara er öllu öðru, sam-
rýmist skoðun og tilfinning hvers einasta hugsandi
manns.
Samkvæmt þessum grundvallarlögum kjósum vér
þá menn, sem bezt eru til þess fallnir, fyrir löggjafa
vora. Framkvæmdarvaldið — forsetinn — er höf uð
stjórnarinnar, sem ber beina ábyrgð á gjörðum sín-
um. Hann á að sjá um framkvæmdir óska vorra, sem
fram eru bornar af kosnum fulltrúum; og sambands-
dómstólar vorir, sem ekki bera beina ábyrgð gagnvart
fólkinu, eru nokkurs konar aðhald að forsetanum og
löggjafarþinginu, en allir þessir þrír liðir verða að
taka tillit til ýmsra meðfæddra réttinda hvers sér-
staks borgara.
Athngasemd.—Þessi ræða, sem hér birtist í ís-
lenzkri þýðingu, er þannig til komin, að 200 blöð í
Bandaríkjunum hétu $1,000 verðlaunum fyrir beztu
ræðu um þetta efni, fyrir skömmu. Eins og nærri má
geta, keptu margir færir drengir um þessi háu verð-
laun og þann heiður, sem sigrinum fylgdi. Meðal
þeirra var einn íslendingur—sonur G. B. Björnssonar
ritstjóra í Minneota. Voru verðlaunin dæmd honum,
og er það ekki lítill heiður.
Nú um þessar mundir stendur yfir í Bandaríkjun-
um timabil, sem kallað er stjórnarskrárvika. Eru þá
haldnir þjóðræknisfundir og fluttar ættjarðarræöur.
Sá sem fyrir þeirri hreifing stendur af hálfu stjómar-
innar heitir Harry Atwood. I bréfi, sem hann skrif-
aði í sumar, fórust honum orð á þessa leið: “Eg hefi
ýmist heyrt eða lesið fjölmargar ræður, sem fluttar
voru, við þetta tækifæri, og tel eg þessa taka þeim
fram. Eg er að láta birta ræðuna í bæklingi nr 7, sem
við gefum út í því skyni, að fólk geti lesið hana á
fundum, þar sem ekki er völ á ræðumönnum á meðan
stjórnarskrárvikan stendur yfir.”
Þetta er meira en lítil viðurkenning, auk verðlaun-
anna.
Eg dáist að því, hversu vel þessi íslenzki ungi
maður hefir leyst þetta verk af hendi, og eg er stolt-
ur af því fyrir hönd íslendinga. Þess vegna hefi eg
þýtt ræðuna. Hins vegar verð eg að geta þess, að eg
er honum engan veginn samdóma um ýms atriði í ræð-
unni. Eg skoða t.d. stjórnarskrá Bandaríkjanna, eins
og flestar aðrar stjórnarskrár, eins og hálfslitin föt,
sem víða þyrfti að breyta og bæta, og eg tel réttar-
farið i Bandaríkjunum og dómstólana þar, eins og
víða annars staðar, nokkurs konar skrípaleik. Sömu-
leiðis tel eg aðalhættuna stafa af valdi og ofríki hinna
fáu "stóru”, en ekki af of miklum afskiftum fólksins
—þvert á móti. En hvað sem um skoðanirnar er að
segja, þá er það gleðilegt, þegar íslendingar sýna yfir-
burði í andlegum efnum og vinna oss þannig heiður,
það hefir þessi ungi maður gert. Munu allir Tslend-
ingar óska þess af heilum hug, að hans miklu hæfi-
leikar fái að njóta sín í öllum skilningi.
Sig. Júl. Jóhannesson.