Lögberg - 13.11.1924, Side 2

61*. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
13. NÓVEMBER. 1924.
Konopiste kastalinn.
Fyrir nokkru síðan tó'k Banda-
ríkjakona nafnkunn sér fertS á
hendur til þess að fengnu leyfi að
skoöa þenna einkennilega og fagra
kastala, og frá þeirri ferð sinni
segir hún í Bandaríkja timariti
einu á þenna hátt:
“Tuttugu mílur i suður frá
borginni Prague í Bæheimi, stend-
ur Konopiste kastalinn, draugaleg-
ur og leyndardómsfullur. Útsýnið
frá honum er hið fegursta, sem
hægt er aö hugsa sér og víðsýnt.
Kastali sá var sveitarsetur stór-
hertoga Franz Ferdinants ríkiserf-
ingjans austurríska. Kastali þessi
hinn mikli stendur nú auður. Hin-
um stóru sölum hans er lokað, fyr-
ir kastalagluggunum eru hlerar.
Dyrum hans er lokað með járn-
slagbröndum, hliðunum á kastala-
garðinum er læst meS járnlásum,
og hús þjónanna, sem þar voru
vanir að vera; eru tóm. Þannig
hefir þetta verið síðan í júnímán-
uöi árið 1914, er flögg blöktu
stöng á hverjum tumi kastalans
Herfylkingar í skrautklæðum opn-
uðu hliðin fyrir gesti einum tign
um, Vilhjálmi Þýzkalandskeisara
sem sumar af smáþjóðunum litu
upp til meS lotningu.
Heimsókn þessi var prívat, og
var enginn annar í för með keisar-
anum en aðmíráll Von Tripitz. Á
undan sér hafði keisarinn sent boð
um, að hann langaði til þess að
skoða kastalann og hinn blómum
skrýdda kastalagarð í hinni aðdá-
anlegu sumardýrö hans, sem orð-
lagður væri um alla Evrópu fyrir
fegurð.
Daglangt dvaldi keisárinn í Kon-
opiste kastalanum, og um sama leyti
og hann fór þaSan, fóru þau Fer-
dinand hertogi og kona hans Soffía
út af kastalanum Hil þess aS vera
við heræfingar í Bosníu. Þau komu
alrdei framar til kastalans. í þess
stað voru lík þeirra, eftir að þau
höfðu verið skotin til dauðs, flutt
til dómkirkjunnar í Vínarborg og
jarSsett þar í grafhvelfingunni, sem
geymir Ieifar keisarafólksins aust-
urríska. Stórhertogi** var ásamt
konu sinni myrtur 28. júní 1914
Réttum mánuði og sex vikum eftir
að Vilhjálmur keisari heimsótti þau
í Kpnopiste kastalanum, skall hið
ógurlegasta stríS, sem menn þekkja,
yfir heiminn.
Á því fjögra ára tímabili, sem a
eftir fór, ér flutti með sér dauða
og eySiIeggingu, gafst mönnum lít-
ill tími til þess aS minnast þessarar
fyrstu “tragediu” stríðsins, og enn
í dag er þaS hulið slæðum leyndar-
dómsins—glæpur, sem ekkert hef-
ir verið rannsakaður og enginn
dómsúrskurSur kveðinn upp í, og
líkindi eru til þess, að leyndarmál
það verði aldrei opinbert, því allir
þeir, sem kunnugir voru þeim mála-
vöxtum, eru annað hvort dauSir
nú eða þá að þögnin bindur varir
þeirra sem lifa, þeim sjSlfum til
verndar.
Júní 1914—tímabil svo nærri, aS
það er mörgum skólabörnum minn-
isstætt. Svo fjarri, að ef Franz
Ferdinand og konan hans kæmu
aftur til Konopiste kastalans, þá
myndu þau ekki þekkja sinn fyrri
umheim. Valdsmanns sætið, há-
sætið, sem Ferdinand var þá að þvi
kominn að setjast í, er hrunið og
riki hans eyðilagt eins gjörsamlega
og Babýlon. Lyklarnir aS kastal-
anum hans eru í vörzlum stjórnar-
innar i Czecho-Slóvakiu, manna
sem voru undirgefnir þegnar ríkis
hans árið 1914.
Fyrir tveimur árum siðan luku
þeir lyklar upp Konopiste kastala-
hliðunum, og eg eyddi heilum degi
í júnímánuöi til þess að skoða
kastalann og kastalagarðinn á meö-
al angan blómyina,—rósa-garSinn,
og það voru ekrur af þeim rauðum,
hvitum, gulum, bleikum,— hið und-
ursamlegasta samsafn af blómum í
víðri veröld, og svo ilmþrungnum,
að hinn minsti vindblær blés ilm
þeirra út yfir veggi ‘kastalamúrs-
ins. Leiðsögumaður mirn og túlk-
ur var maður úr utanrikisdeild
Bæheimsstjómarinnar; maður, sem
var kqpnugur öllum atriðum, eíns
og þau voru fyrir tíu árum síðan,
og þvi, sem siðan hefir skeð.
Það, sem hann sagSi mér, og það,
sem hiS dulræna mál kastalans og
blómagarðsins hvislaði mér í eyra,
er hér skráð, en það er ekki allur
leyndardómurinn, sem Konopiste-
kastalinn hefir að geyma.
Tólfta júni 1914 gengu þeir Vil-
hjálmur keisafi, stórhertogi Fer-
dinand og von Tripitz aðmíráll á
meðal rósabeðanna i kastalagarðin-
um og töluðu um efni, sem þeir
voru sokknir niður í. Þeir gengu
eftir löngum stigum, sem blöS
blómanna höfðu fallið á, og að síS-
ustu settust þeir inn í laufskála,
sem stóð, þar sem garðurinn
var hæstur, og héldu þar áfram
samræðum sínum. I þeim lauf-
skála, þar sem ekkert mannlegt
auga leit þá, né heldur mannlegt
eyra heyrði til þeirra, sátu þeir til
miSaftans, og þegar þeir komu
þaðan út, þá fanst hermönnunum.
sem á verði voru og ákveðna skip-
un höfðu um að láta engan inn í
garðinn koma, að ihreyfingar þeirra
vera þunglamalegar— fanst þeir
líta út eins og menn, sem lengi
hefðu veriS viS harða vinnu og
væru þreyttir, og það hefðu þeir
mátt vera, því á þeim degi höfðu
þeir kastaS teningum um miljónir
mannslífa. Á meðal blómanna ang-
andi höfðu þeir lagt á síðustu ráð-
in um hið ægilegast stríð, sem háð
hefir veriS, og lokað siSustu samn-
ingum um skifting herfangsins,
kastaS út eldkeveikjunni, sem setti
heim allan í logandi bál
Eins og margir aðrir Ameriku-
borgarar, þá hafði eg furðaö mig á
því, hvernig aS menn gætu fengið
sig tíl að hrinda af stað stríðum
með köldu blóði, hvernig að þeir
dirfSust að dæma heilar þjóSir til
dauða og eyðileggingar, dæma þær
til örvæntingar, armæSu og ekna-
stands. Hinn þöguli mikilleiki
^kastala þessa gaf mér fyrstu bend-
ingar til lykilsins að þeim leyndar-
dóm. Kastalinn er með öllum sömu
ummerkjum og Franz Ferdinand
og prinsessan frá Hohenberg skyldu
við hann. Hinir dýru gólfdúkar,
veggja- og gluggatjöld, innanhúss-
munirnir stoppaðir, meö flaueli og
all og jafnvel hin dýrmætu mál-
verk á veggjunum, voru eins og
þau skildu við þau. í sumum her-
bergjum gat að lita málverk af
greifainnu Soffíu í fullri stærð. Á
borðum liggja bækur, sem þau
höfðu verið aö lesa, og hannyrðir
eins og þjónustumeyjar hennar
höfðu lagt þær frá sér. Og í háum
glaskerum eru fölnuS blóm. Mynd-
ir með eigin áskrift gefur að lita af
þýzku og ensku konungafólki í
silfurumgjörðum. En alt er þetta
umvafið einhverjum fornaldar blæ
og leggjast áhrifin frá honum
þyngra á tilfinningu manns, þegar
maöur gengur i gegn um herbergi
þau, sem stórgreifinn og frú hans
sérstaklega bjuggu í.
Konopiste kastalinn er orðinn
gamall, og hafa tilraunir verið
gerðar til þess að færa inn í hann
nýtízku þægindi; en þrátt fyrir alt
það skraut, sem þar gefur að líta,
þá er þar um hiinna af þægindum
aS ræða en á heimilum kaupmanna
í Bandaríkjunum. Eg taldi tylftir
af svefnherbergjum, en sá að eins
eitt baðherbergi, sem hefir hlotið
aö hafa verið notað ekki að eins af
fjölskyldunni, heldur líka af hátt-
standandi gestum, sem heimsóttu
hana. Herbergi þau, sem höfð voru
handa tignum gestum, er aS garði
báru, voru sjö að tölu, og bjó Vil-
hjálmur keisari í þeim oftar en einu
sinni, og voru ,þau praktuglega bú-
in og í fornum stíl. í herbergi þvi
sem sérstaklega var notaö til þess
að klæða sig i, var stór þvotta-
standur úr marmara og á honum
stóð þvottaskál úr krystalli og
vatnskanna úr sama efni, sem hlot-
iS hefir að kosta afar mikið fé.
Efri parturinn af standinum, sem
er eins og baðker i lögun, og vörin
vatnskönnunni, er úr silfri, sem
er grafið með myndum og letri.
fast við hann, þá fór mér að skilj-
ast, að þó menn þeir, sem fund áttu
með sér í rósskrýdda garðinum og
þar tóku ráð sín saman til þess að
steypa menning þeirri, sem í lið-
inni tið hefir smátt og smátt veriö
að þokast áfram, væru samtíöar-
menn vorir, þá tilheyrðu þeir alls
ekki hinu líðandi tímabili. Þeir
voru ófriSar barónar. Hinn önn-
um kafni heimur, með vísindi sín,
listir, verzlun og iðnað, var fjar-
læg skuggatilvera i huga þeirra.
Mennirnir voru í augum þeirra
annað hvort þrælar, eða hermenn,
sem færir voru að eins um að þræla
og berjast fyrir hinum ótakmark-
aSi metnaði herra þeirra. Öll
mentun, umhverfi og fortiS Vil-
hjálms keisara, Ferdinands, von
Tripitz og hertogainnu Soffíu,
hafði mótað þau til stríðs og yfir-
ráSa.
Gifting stórhertogans.
Konopiste kastali var uppáhalds-
heimili Ferdinands og fjölskyldu
hans.* Ekki samt sökum þess, að
hann metti Bæheimsmenn meira en
aðra þegna Austurrkis, né heldur
sökum þess, að þeir ynnu honum,
heldur fyrir þá sök, að afstaða her-
togainnunnar var sérstaklega erfið
í Vínarborg. Gifting hennar og
rikiserfingjans austurríska árið
1900 var afleiðingar af hneyksli,
sem ekki aö eins haföi orðið hljóð-
bært um alla Evrópu, heldur höfSu
sagnirn*r um það borist alla leiö til
Ameríku. En áður en sú hneyksl-
issaga barst út til Evrópu og Ame-
ríku, var hún orðin mönnum kunn
atlask verum; hin glitrandi kryst- í Vínarborg, og var þá hertoga-
VII I i> M Hvt a8 þjast af
L| í I fc, »4 synlegur. pvj Dr.
® i blíeCandl ogr bólK-
I li 1« U mni gylllnlæfi?
Uppekur8ur 6nau8-
Chaæ a ulntment hjálpar þér strax.
*0 cent hylki8 hjá. lyfsölum e8a frá
Bdmanson, Bates & Co., Iamited,
Toronto. ReynsluskerXur sendur 6-
k»v-ir, ef nafn þeesa bla8« er tlltek-
■** 2 cent frímerk* —*
inna Soffía, sem var þjónustumær
Isabellu konu Vriðriks stórhertoga,
náfrændi keisarans, rekin í burtu
frá hirðinni. Isabella stórhertoga-
inna átti tvær dætur, og hafði Aust-
urríkiskeisari ákveðið, að Franz
Ferdinand skyldi giftast annari
þeirra. Það lá honum í léttu rúmi
hvor þeirra það var. Þó var svo
álitið, að þaö mundi verSa hertoga-
inna María Kristín, sem var eldri.
En Ferdinand kæröi sig um hvor-
uga; þó hann að líkindum hafi bú-
ist við, að verða að giftast annari
hvorri þeirra á endanum. Ferdin-
and var daglegur gestur á heimili
stórhertoga Friðriks og sá þar oft
og talaði við Soffíu, sem var bæði
gáfuð og forkunnar fríð. Þau
feldu ástir hvort til annars, ásta-
mál, sem varð aö halda leyndu, þvi
þó Soffía væri afkomandi aSals-
fólks í Bæheimi, sem svo mikið til-
lit var tekið til á hærri manna fé-
lagsstöðvum, aS á móti henni var
tekið með opnum örmum við kon-
ungahirðir í Evrópu, þá samt var
hún ekki nógu tigin til að verða
kona ríkiserfingjans austurriska.
Fundum elskendanna bar oft sam-
an, eins og titt er undir slíkum
kringumstæðum, og þau fundu stað
í stórhertoga höllinni á afviknum
stað, sem þau notuðu fyrir pósthús
og skrifuSust þannig á daglega.
En svo fanst þessi bréfageymslu-
staður þeirra, og bréfin, sem þar
fundust, voru færö stóhertogainn-
unni. Hertogainna Soffía var rek-
in úr þjónustu Isabellu, og þegar
fréttirnar komu til keisarans varð
hann æfur og hótaði aö loka Ferd-
inand inni í fangelsi unz hann
hætti slíkum barnaskap. E.n Fer-
dinand var ekki eins auðsveipur og
sumir aðrir af Habsborgarættinni,
setn keisarinn hafði viðskifti við.
Hann bauð keisaranum byrgin.
Neitaði ákveðið að giftast kvon-
fangi þvi, sem honum hafði veriS
valið og lét ákveðið í ljós, aö hann
hefði ráðiö viS sig að giftast Sof fíu.
En það var ekki hægt á neinn ann-
án hátt en þann, samkvæmt sið-
venjum Hapsborgarættarinnar, að
hann afsalaði sér öllu tilkalli til rík-
iserfða, en Ferdinand var jafn-
ákveðinn í aö gjöra það ekki og aS
hann var í því að giftast Soffíu.
En sökutn þess, aS gifting rikiserf-
Austurríki var ekki lög-
að hann fengi samþykki
tngjans 1
leg, nema
Þegar maöur gengur i gegn um
barna herbergið 0g skólastofuna,
sér maður litlu hvitu rúmin og
skápa fulla af bókum. Eg kom inn
litlu kastalakirkjuna. Á veggjum
hennar hanga krossmerki og Mad-
onna myndir eftir hina eldri lista-
menn. Þar lika er maSur umvaf-
inn þunglamalegum fornaldar blæ.
Eg sá göng, sem voru þakin frá
gólfi og upp í loft með sigurmerkj-
um veiðimannanna, hófum, horn-
um, feldum, dýrahöfðum af nálega _ (___________ 10
öllum þektum dýrategundum Eft- keisarans, tók Ferdinand það rað,
litsmaður kastalans, sem áður hafði ag iýsa yfir þvi, aS hann gæfi Vín-
verið, aðal leiötogi veiðiferða kast- arbústað sinn Soffíu til heimilis og
alamannna, benti á alt þetta með sv0 gæti hirðfólkið og Hapsborg-
stolti og sagði mér, að sigurveiði- arráðið gjört það, sem því sýndist.
merki þessi væru yfir 300,000 þar Hann vissi vel, aS slikt tiltæki
i kastalanum og þar aS auki væri mundi vekja hneyksli, en hann vildi
mesti fjöldi þeirra i öðrum bú- heldur þola það og fylgja dæmi
stöðum, sem sfórgreifinn hefði átt. Rudolf krónprins, sem lét lifiS
“Hans hátign,” sagði eftirlitsmað- með ástmey sinni, heldur en að
urinn, “var álitinn bezta skyttan í yfirgefa Soffíu.
Evrópu.” Næst fórum við inn í Keisarinn dró aö veita leyfi sitt
safn-salinn, St. George salinn, sem um tima, en þegar að hann sá, að
svo er nefndur. Þar er ekkert að samband þeirra var líklegt til að
sjá annað en málverk, dýrindis verSa varanlegt, þá lét hann undan
veggjatjöld og myndastyttur, sem og giftingin fór fram, en áður urðu
gjörðar eru úr marmara, fílabein- þau bæði að leggj^ eið út á, að
um, silfri og dýrindis steini, af j krefjast aldrei rikisréttinda í Aust-
veiðiguðinum. Stórgreifinn hafði urríki, hvorki sjálf né heldur af-
ferðast yfir tvær heimsálfur til þess komendur þeirra. áoffia var
að leita að eftirliking hins heilaga gjörð að prinsessu, en sá tignar-
Georgs, og hafSi keypt heil söfn til titill er í minna áliti í Austurríki,
þess að hann gæti valið úr þeim en stórhertoga titillinn. Keisarinn
eftir hentugleikum þaö, sem honum vildi taka Soffíu í sátt, en aðrir í
geöjaðist bezt að fyrir safn sitt, j Hapsborgarættinni, aftóku þa^, og
sem að hann hafði fylt með verð-1 af því að þeir voru um ^ttatíu að
mætum listaverkum frá miöalda-
timabilinu.
Þegar ég var stödd í St. George-
salnum og skothúsinu, semier á-
tölu, þá mátti vilji þeirra sín meira
við hirðina en keisarans.
Soffía, sem nú var prinséssa
Hohenfcerg, kom nokkrum sinnum
á almenn mannamót, en dró sig í
nlé bráðlega, því hún jjat ekki stað-
iö gegn þeim kuldaíírolli, sem þar
lagði um hana. Á þeim tveimur
danssamkomum, við hirðina, sem
hún kom á, hóf maður hennar
dansleikinn með skrúðgöngu, en
hafSi eldri dóttur Friðriks stórher-
toga sér til aðstoðar. Næstir hon-
um gengu ættmenn Hapsborgarætt-
arinnar og síðast fór Soffía ein-
sömul, og var slík móðgun henni
ofurefli, svo hún fór burt úr Vín-
arborg og til kastalans í Bæheimi,
þar sem hún fæddi manni sínum
tvo syni og eina dóttur.
óeirðarfullir harðstjórar í
Bæheimi.
Það er leiðinlegt aS þurfa að
skemma það, sem virðist vera fag-
urt og skáldlegt ástaæfintýri, en
hjá því verður ekki komist, þegar
minst er á upplag þeirra Ferdin-
ands og Soffíu Hohenberg, því
hvorugt þeirra átti yfir að ráða
neinum fínum eða viSkvæmum til-
finningum. Þau voru haröstjórar
í orðsins fylsta skilningi, og þau
sýndust hafa sérstaka ánægju af
því, að láta það koma niður á öðr-
um, sem þeim þótti svo óþolandi að
líða sjálfum. Soffía, sem var far-
in að tapa allmiklu af fegurð sinni
þegar hún kom til miðaldurs, varð
nærri því ókurteis í viðmóti. Hún
gat ekki þolað í kringum sig laglega
þjónustumey, og þjónustumeyjar
hennar urðu að vera laklega búnar
og í föt, sem komin voru úr móð.
Við vinnufólkið og eftirlitsmenn
kastalans var hún yfirburða dramb-
söm og stolt. Engin af hjúum
hennar þoröu með nokkru móti að
kaupa muni í hús sín, sem henni
mundi þykja óþar.flega skrautlegir,
og þráfaldlega sendi hún kastala-
yfirmanninn í hús fólksins til þess
að njósna, og ef hann fann nokkuð
í húsum þess, sem ekki var stöðu
þess samboBiS, þá dundi refsingin
yfir það, sem var vanalega í því
fólgin, að reka það úr vistinni með
þeim ummælum, sem voru orðin að
máltæki: “Ef þeir eru frómir, þá
geta þeir ekki staðið sig viS þaB.”
Ferdinand var ef til vill ekki eins
illgjarn, en hann var þeim mun
dýrslegri. Eftir því sem hann
hugsaði meira um afstöðu konunn-
ar, sem hann unni og barnanna
þeirra, eftir því óx hefndarhugur
hans. Það eina, sem veitti honum
vérulega nautn, var að drepa villi-
dýr, ef dýr, sem alin eru upp undir
hendi manna hans, geta kallast vilt.
Veiðiflokkarnir við Konopiste
kastalann urðu víðfrægir. Veiði^
menn frá Ameriku mundu varla
kalla veiðiaðferðir þeirra drengi-
legar; dýrin voru rekin út úr skýl-
um sínum eins og dauðhrætt sauð-
fé, og elt af þessum göfugu slátr-
urum, sem stundum skutu þau úr
þægindastólum sínum. Auk þess-
ara heimaveiða, ferðaðist Ferdin-
and til Afriku, Asiu og Canada, og
alt af drap hann. Það stóS á sama
í hvaSa átt dýrin leituðu til þess að
forða sér, alstaðar voru varnir,
sem þau komust ekki frm hjá, og
urðu því aS gefa upp líf sitt.
Það er eins og manni finnist
nokkurs konar réttlæti í hinum
sorglegu æfilokum þessa manns.
Nokkrum dögum eftir hina sögu-
legu heimsókn Vilhjálms keisara ti’.
þess að sjá hina fögru blómareiti í
kring um Konopiste kastalann,
fórú þau Ferdinand og Soffía að
horfa á heræfingar í austurriska
hernum i Bosníu. Þau vissu, að
þau áttu þar engum vinsældum að
fagna, því Bosnía var fylki, sem
Austurríki bældi undir sig meS
valdi 1908. Þar bjuggu aðallega
Suðurfylkja - Slavar, hugprúSir
menn, sem í langa tið höfSu verið
að berjast við að komast undan
yfirráSum Tyrkja. í því stríði
lagði Austurriki þeim aldrei lið,
en hvenær sem slavneskt fylki eða
partur af þvi braust undan oki
Tyrkjans, komu Austurríkismenn
og lögSu land þeirra undir sig. Því
var öllum þeim slavensku fylkjum,
að Bosniu meðtalinni, þungt í skapi
til Austurríkismanna.
Sunnudaginn 8. júní 1914 ók
Hin stórhrífandi St.
Lawrence leið til
EVROPU
Á þriðja farrými Cunard skipanna
er ágætis fæði, bestu rúm. Opið
skemtigöngu þilfar, fyrta flokks
afgreiðsla og hrífandi útsýni á
hinni fögru St. Lawrence sigling-
arleið frá Montreal og Quelbec á
haf út.
Cunardi Line
CANADISKAR SIGLINGAR.
Skrifið eftir bæklingi um far-
gjöld og siglingar eða finnið um-
boðsmann Cunard Eimskipafélags-
s. t
The Cunard Steam Ship Co. Ltd.
270 Main St.
WINNIPEG, MAN.
stórhertogi Ferdinand ásamt konu
sinni til móts, sem haldið var í
bæjarráðshúsinu í Sarajevo. Á
leiSinni var sprengikúlu varpað að
vagni þeim, sem stórhertogahjónin
óku í; sakaði hann þó ekki, en
einn af fylgdarmönnum þeirra varð
fyrir áverka. Þessu tiltæki reidd-
ist stórhertoginn mjög, og þegar
hann kom til mótsins ávítti hann
borgarstjórann mjög harðlega út
af þessu.
Þegar þau hjón fóru af mótinu,
skipaSi Ferdinand bifreiðarstjóran-
um að fara óvanalega leið til spít-
ala þess, sem varSmaður hans
haföi verið fluttur í, en hún var
mikið lengri en hin vanalega leið,
sem farin var. Á þeirri leið þurftu
þau að fara í gegn um þann part
borgarinnar, sem lítil umferð var
um, en jafnvel þar beiö hættan
þeirra. Námsmaður einn beið
þeirra þar með hlaðna marg-
hleypu og skaut þau bæSi til dauðs
á svipstundu. Það hefði staSið á
sama, hvaöa ' leið stórhertoginn
hefði valið sér þann dag eftir
strætum Sarajevo borgar. í hverju
einasta stræti biðu menn eftir hon-
um. Það heföi staðið á sama, í
hvaSa átt hinn merki maSur hefði
snúiö sér, alstaðar voru óvinir, sem
hann gat ekki komist fram hjá, svo
hann varö að láta lífið.
Eg spurði förunaut minn aS,
hvað Bæheimsmenn héldi um
þann atburð. Hann brosti og
mælti: “Aljir vita, ]hver framdi
morðið, Prinzip, sem síðar lét líf
sitt i fangelsi. En hver lagöi á
ráðin—eða eins og þið Bandaríkja-
menn segið það, maðurinn, sem
hærra er settur, það er leyndar-
dómur. Við vitum, aS þaS var
ekki stjórnin í Serbíu. Serbia var
ekki búin að ná sér eftir Balkan-
stríðið, og því í engum færum um
að eiga á hættu stríð við sér sterk-
ara ríki. Austurríkismenn unnu
ekkert viS fráfall stórhertogans.
Hann hafði komist í gegn um óvin-
sældir sínar og til hans var litið
sem atkvæðamesta herforingjans,
sem til var í öllu ríkinu. Stjórnin
vissi aS vísu, að stríð var óumflýj-
anlegt og undir þeim kringumstæð-
um var líf Ferdinands meira virSi
en nokkru sinni fyr. Þeir- þurftu^
ekkert aö óttast í sambandi við rík-
iserfingjann, því hinn óhamingju-
sami Karl og aðdáanlega kona hans
Zita, höfðu gefið ríkinu fleiri en
einn rikiserfingja. Að því er keis-
arann sjálfan snerti, þá var hann
orðinn 84 ára gamall og búinn að
gleym móögun þeirri, sem hann
varð fyrir—og frú Kathe Schrart
var eins skemtileg og hún nokkurn
tíma hafði verið.”
Eg minti fylgdarmann minn á,
að hvorki keisárinn né heldur Aust-
urrikisstjórnin hefðu tekiö sér frá- a
fall Ferdinands nærri, og útförin
hefði veriS haldin með eins lítilli
viShöfn og hægt hefði verið að
hugsa sér.
“Skjöl stórhertogans voru öll
tekin, og það er vist, að þau voru
öll lesin áður en jaröarförin fór
fram,” mælti fylgdarmaðurinn.
“Segjum, að skjöl þau hafi skýrt
frá leyndarmálinu, sem var undir-
ritað og með samningum bundiS 12.
júní 1914. Segjum, að Vilhjálmur
Þýzkalandskeisari og von Tripitz
hafi sýnt stórhertoganum fram á
heiðarlegan veg til þess aS komast
fram hjá eiði þeim, sem hann varð
að leggja af við giftinguna. Segj-
um, að þeir hafi sýnt honum fram
á, að afleiðing af stríði, er Þýzka-
land og Austurríki tækju þátt í,
mundi algjörlega breyta landa-
merkjalínum í Austurríki
honum fram á, að ný ríki yrðu
mynduð og lofað honum því, að
synir Soffíu Hohenberg skyldu
ráða fyrié þeim. Segjum, að Maxi-
milian hafi átt aS ráða yfir Bæ-
heimi, Póllandi og Balkan fylkjun-
um og parti af Rússlandi, en Ern-
est yfir Rúmeníu, og Soffía skyldi
verða keisarainna og konunga-
móðir. Getur þú ímyndað þér
það ?”
“Þægilega,” svaraði eg. k
“Það eru fjolda margir aðrir,
sem hefir fundist það sennilegt,”
mælti hann.
Við gengum hægt eftir götunni,
lá í gegn um ilmþrunginn
Eggert Olafur Arason
Hann andaðist 3. október síSastl. á
heimili sínu á Gimli, í Manitoba,
eftir fjögra mánaSa þjáningar af
“sarcoma”.
Eggert Ólafur Arason var fædd-
ur 14. febr. 1855, á Akureyri á Is-
landi. Foreldrar hans voru þau:
Ari Arason, húnvetningur að ætt,
um langt skéið formaSur á eyfirzk-
um hákarlaskipum, og Júdit Ingi-
björg Guðjónsdóttir, ættuS úr Eyja-
firði. Mun móöurætt Eggerts öll
vera úr Eyjafjarðarsýslu. Til átj-
án ára aldurs ólst hann upp í Húna-
vatnssýslu, hjá Sveini Arasyni,
föðurbróður sínum. Fór hann þá
til móður sinnar og manns hennar,
Sigurðar Jónssonar, sem þá voru
búsett í Reykjavík. Nokkrum ár-
um síðar fluttist hann, ásamt Pétri
hálfbróður sínum, móður sinni og
fóstra, til Akureyrar. Dvaldi hann
þar æ síöan, unz hann fluttist af
landi burt. Við EyjafjörS stund-
aði hann sjómensku og hepnaðist
ágætlega vel. Árið 1884 kvæntist
hann Sigurlínu Jónasdóttur, frá
Látrum á Látraströnd. Fóru þau
hjón af landi burt til Canada næsta
ár. Dvöldu þau þá i Winnipeg um
hríS, síðar nam Eggert, ásamt Pétri
bróður sínum, land í Lögbergs-
nýlendu, Sask.; þar bjó hann þrjú
ár, en hvarf síðan þaðan. Settist
hann fyrst að á Gimli, en síðar
reisti hann bú í Sandvík, sunnan-
vert í Árnesbygð; bjó hann þar all-
langa hríð. Þar misti hann konu
sína árið 1911; hafSi hún þjáðst
mikið og lengi af krabbameini, er
loks leiddi hana til dauða. — Þeim
hjónum varö tólf barna auðið; af
þeim dóu fimm í æsku, en einn son-
ur, Arnleifur, féll í heimsstyrjöld-
inni, fullvaxinn og mannvænlegur
maður. Börn Eggerts, sem á lífi
eru, eru sem hér segir:
Jóhann Gottfred, búsettur á Gimli,
kvæntur Katrínu Jónu Jóhannes-
dóttur, frá Búastöðum ' í Árnes-
bygð. . Elíná, kona Hrólfs kaupm.
Sigurðssonar í Árnesi. Jónasína,
gift Theodore Péturssyni á Gimli.
og Ingibjörg Júdit, uppeldisdóttir
Mr. og Mrs. P. Tergesen, ógift.
Tveir synir, Ari og Eggert, eru
veiðimenn í Noröur-Alberta.
Eggert misti konu sína frá börn-
um á ýmsum aldri. TvístraSist þá
heimili hans; var hann því heimil-
islaus um nokkur ár, en hélt til á
Gimli. — Síðar kvæntist Eggert, þ.
25. maí 1922, Jónínu Sigurrós John-
son; er hún eyfirzk að ætt; for-
eldrar hennar voru: Jón Jónsson,
SkagfirSingur að ætt, og Rósa
Mikaelsdóttir, ættuð úr Eyjafjarð-
arsýslu. Jónína vár áður gift Árna
Kristjánssyni, Jónssonar, frá Geit-
areyjum; munu margir af eldri
Vestur-íslendingum múna Krist-
ján. — Sambúð Eggerts og siðari
konu hans, varði rúm tvö ár, en
samferðin var nægilega löng til
þess að auka á gleði þeirra og gera
hana, sem eftir lifir nú, auðuga að
endurminningúm, sem varpa birtu
tómleika stundirnar, sem fram-
undan eru.
Lengst af mun Eggert hafa
stundaS fiskiveiðar á Winnipegvatni
eftir að hann kom á þessar stöðvar,
var hann mjög vel til þess starfa
fallinn, duglegur og þrekmaSur
mikill. Auk fiskiveiða var hann
einnig vitavörður um tólf ára bil á
Georges Island, í Winnipegvatni.
Eggert var karlmenni að buröum,
íturvaxinn, fagur að vallarsýn og
fríður. Þótt kominn væri hann
fast að sjötugu, bar hann sig ávalt
sem yngri maður. Hann bognaði
aldrei af völdum ellinnar—en sjúk-
dómur sótti hann heim og lagði
metki dauðans á hann f jórum mán-
uðum áöur en friður dauðans féll
honum í skaut.
Eggert mun hafa verið dulur að
eðli til, og sló tilfinningum sínum
lítt út; er slíkt taliö einkenni þrótt-
lundaðra manna. Þolgæði sýndi
hann í síðustu baráttunni, mælti
synt- airlrei æðruorð; hófstiltur, trúarör-
uggleiki gerði síðasta áfangann
hægari yfirfreSar, en ella myndi.
Kærleiksrík og fögur var umönnun
sú, er hann naut af hálfu konu
sinnar í baráttunni við dauöann;
aldrei veik hún frá honum að kalla
mátti, en lét í té alt sem unt var, til
þess að síSustu stundir hans yrðu
sem þolanlegastar. Naut hún og
hluttekningar og hjálpar bama Egg-
erts heitins, en einnig af hálfu Pét-
urs kaupm. Tergesen bróður hans,
konu hans og barna; en einnig naut
hún hjálpar margra annara, er af
góðum hug léttu henni byrðina,
vöktu og veittu hjálp á annan hátt;
þar á meðal voru dætur hennar, er
reyndu á allan hátt að gleðja stjúp-
... iv v * -1 föður sinn. Alla þá hluttekningu
blomagarðmn, er ghtraði i geislum þakkar hún og biöur guS aö iauna
kveldsolarinnar. Einu smni eða hana
tvisvar leit eg aftur, og mér fanst
hálfpartinn að eg mundi sjá menn-
ina í einkennisbúninguryim koma
út úr laufskálanum á hæðinni í
garðinum, þar sem samtalið nafn-
kunna átti sér staS í júni 1914.
Þrjá menn. Dauði eins þeirra varð
til þess að hiýnda á stað því ægi-
legasta stríði, sem háð hefir verið.
Annar í útlegð fallinn úr tigninni
og veraldlegu valdi, og þann þriðja
hrapaðan niður úr yfirforingja-
stöðu i sjóher einnar af stórþjóð-
unum og ofan í almenna borgara-
stöðu. Því verður ekki neitaö,
hugsaði eg, þar sem eg gekk eftir
stígnum á meðal ilmþrungnu blóm-
anna, sem glóðu í kveldsólinni, að
það versta, sem hæg(j er að segja
um mylnu guSanna, er, að hún
malar seint.”
Hættan, sem af því stafar, ef yfirborð
hörundsins springur, liggur í þvi, a8
I holdiS komist bólga, sem leitt getur
til blóöeitrupar. Bezta ná8i‘8 til aö
koma I veg fyrir
að spilling nái sér niðri
er, a8 bera á hinn veika blett Zam-
Buk, þessi óviSjafnanlega sótthreins-
andi og græ'Sandi smyrsli. Sájlfsagt
er a8 gera tafarlaust vi8 brunasár^og
blöK'rur. Zam-Buk smyrslin nema
sársaukann skjÍKtt á brott, draga flr
bólgu og skapa nýja og hrausta hú8.
Zam-Buk er svo árei8anlegt og nyt-
samt meSal, a8 þaS hefir veriS kallaS
"læknastofna 1 tveggja þumlunga
kassa”. 50c. askjan, 3 fyrir $1.25, fæst
hjá öllum 'lyfsölum.
mjimt

m au a
fm PAíffCrowsNewSkih
KVEÐJUORÐ
til séra S. Oktavíusar Þorlákssonar
og frúar hans, við burtför þeirra
frá Selkirk til Japan 19. okt. 1924.
Enn á braut þið ætliö halda
okkur frá um djúpið'kalda.
Skarö hér fyrir skildi verður.
Sköpum renna enginn fær.
Samvinnuna þítt vér þökkum,
þúsundfalt, með huga klökkum.
, Ykkur guð oss gefi aftur,
glöö í anda, hjartakær.
Vantrúarinnar villum eyddu,
vegi drottins fagra’ út breiddu,
lýstu upp strá og blöðin bleiku,
böl og eymd svo verði kvitt.
Kærleikans þar rósir reistu,
réttlátri guðs forsjón treystu;
þá mun alt, sem anda dregur,
ávalt prisa nafnið þitt.
Þú hefir áður þetta unnið,
þú hefir geisla’ úr myrkri spunniS,
þú hefir Japans þjóðarskara
þrátt upplýst með kjarki og dáð;
þar hefirðu brautir brotið,
blessun guSs og hjálpar notiS;
lífsins kraft með Ijósi friðar
ljúfast eflft af kærleiks náð.
Eilíf forsjón ykkur styðji,
öllu grandi’ og meinum ryðji,
þess vér óskum þítt af hjarta,
þó nú hrynji tár af hvarm;
farsælda ykkar ferðir krýni,
frelsis bjarminn ykkur krýni,
lausnarans svo feril fetið,
falin drottins náöar arm.
Margrét Sigurðsson.
KVÆÐI,
sem
Eggert var jarösunginn frá lút-
ersku kirkjunni á Gimli miðviku-
daginn 8. október, að viðstöddu
miklum mannfjölda. Sá er þetta
ritar, jarðsöng hann.
Akureyrarblöðin eru vinsamlegast
beðin að birta þessa dánarfregn.
Ástvinir hans, ekkjan'hans, bróð-
ir hans, börnin bans, kveðja hann
með orðum skáldsins góða:
“Eikin sterk sem stráin veik —
stráin veik,
feykist burt meS feigðarleik—
feigðarleik.”
“Svikalaus og sálarhreinn —
sálarhreinn
gekstu fram að bana beinn—
-* að bana beinn.”
“Hné þitt höfuð hægt og rótt—
hægt og rótt;
hvíl í guSi: góða nótt!—
góða nótt!”
Sig. Ólafsson.
ort til Guðmundar Bjórnssonar og
Birbyttu konu hans, í silfurbrúð-
kaupi þeirra 10. seftember 1924,
í Vestur-Selkirk.
Helgar ykkar heiðursstund
heilög Sjöfn, er kærleik vefur.
Hér á bliðri blómagrund,
bezt er okkar kætir lund.
Verndi þenna vinafund
voldug mund, er stýrt oss hefur.
Plelgar ykkar heiðursstund
heilög Sjöfn, er kærleik vefur.
Bandi trygöar bundust þið,
blessun hlutuð Guðs og manna;
ykkar leið um lifsins stig
lýsir guð með ást og frið;
trúföst standið hlið viS hlið,
hér í öldum freistinganna.
Bandi hjóna bundust þiS—
blessun hljótið guðs og manna.
Hér á ykkar hjónabraut
háir náðargeislar risa,
ei því fótur ýkkar hnaut,
örugg stóðust sorg og þraut:
yfir hóla, hjarn og-laut
hendi guðs nam ykkur vísa.
Hér á ykkar heiðursbraut
háir náðar geislar rísa.
Yfir stiguð undra margt,
aflað lán og sigur hlotið,
■brattann klufuð býsna hart,
brast ei þrek né kærleiks art,
því á hæli hopað vart,
hrannir stiklað, veginn brotiS.
Yfirstiguð mjög svo mart,
manndóm eflt^og sigur hlotið.
I Drottins nafni dýra skál
vér drekka viljum brúðhjónanna.
Ströng er leið um lífsins ál;
vor ljúf er ósk og hjartans mál,
að forðist ykkur fals og tál,
friðar veginn gangið sanna
í drottins nafni. Dýra skál
svo drekkum silfurbrúðhjónanna.
Margrét Sigurðsson.