Lögberg - 27.11.1924, Side 2

Btft. 2
lögberg, fimtudagfnn
27. NÓVEIMBER. 1924.

Fyrir þetta
Vonda Kvef
verður þú að taka
mmucft) PRICC25
Franz Josef Austurríkis
keisari.
Hið mæðufulla líf hans og sorg-
legi dauðdagi.
Fréttaritarinn og rithöfundur
inn George A. Söhreiner, sem við-
staddur var útförina og nákunpur
var lífisiferli keisarans, minnist
hinna ýmsu viðburða í lífi hans,
dauða hans og útfarar á iþessa
leið.
Æfisaga Franz Jósefs keisara
Austurríkia og konungs Ungverja-
lands og aðdrögin að dauða hans
eru á meðal Ihinna s-orglegu at-
burða sögunnar.
Sorgarskuggi hafði hvílt yfir
Hapsiborgarættinni í marga manns
aldra. Keisarinn aldurhnigni hafðí
orðið að mæta flestum þeim mót-
köstum lífsins, sem auðvelt er að
hugsa sér áður en hann dó. Hann
hafði orðið að sjá á bak sínum
nánustu og kærustu ástvinum út i
dauðann, af völdium mlorðingja;
vitskerðing hafði legið í ættinn!
og skuggi svartur sem nóttln
breitt út vængi sína yfir dyrum
hinna rauðtjölduðu herbergja
hans i keisaralhöllinni í Vienna cg
keisarasetrinu í . Schönibrunn.
Samfara stolti og mikilleika hjá
honum var sorgin; o;g áður en
hann dó 'hafði hann oirðið að sjá
hverja hyllingu lífsins fletta glit-
blæju vonarinnar.. Hann skyldi eft
ri sig ríki sem var að því komið
að hrynja í rústir “vanitas vanit-
atum!” Aðvörunarorð hinnar
kirkjulegu ibókar, sem hljómað
hafa í gegnum aldirnar og mlntu
á hégóma skapinn og hinar sívar-
andi breytingar í hinum gálausa
og gleymskufulla heimi, sem aldr-
ei hefir náð hærra stigi en 1 hin-
um fölnaða mikilleik Austurríkis.
Dauði keisarans, rétt áður en hið
nýja itímabil hófst er stórt um-
hugsunarefni, sem formanni blaða
umboðsmanna þeirra, sem við
jarðarförina voru í nóvember 1916
báru atriði fyrir augu mér, sem
eru eins skýr f huga mínum eins
og þau voru þá. Þau og endurminn-
ingar frá þeim atburði sem í huga
mínum hafa verið geymd í nærri
átta ár, koma hér fyrst fyrir al-
menningssjónir.
Austurríki, sem nú er lýðveldi,
er að rísia með hjálp annara þjóða
1— sumra, sem voru í flokki fjand-
þjóða þess ríkis áður, úr rústum
þeim, sem hið ægilegasta stríð
sem sögur fara af lagði hana í —
er komin á gott stig með að ná
sér aftur erftir ófarirnar, sem
gerir samanburðinn enn þá átak-
aniegri, þegar það er borið sam-
an við hið sorglega hrun þess rík-
is sem að dauði Franz Jósefg Aust-
urríkiskeisara og konungs Ung-
verjalands er hjartapunkturinn í.
Upptökin að atlburði þeim, sem
varð tveimur árum eftir að stríðið
hófst, áttu sér stað 1914.
í júlí 1916 fór keiisarinn, sem
var hár og grannur klæddur í blá-
ann hermannaibúning og bar sig
hið hermannlegasta, Iþó hann væri
86 ára gamall til þess að sjá fylk-
ingar Ihermanna sinna, sem votu
að leggja af stað til vígstöðvanna
á Rússlandi og á ítalíu. ,
Undanfarandi hafði verið hið
vanalega umtal um það að keis-
arinn væri dauður og er ekki ólík-
legt að hann hafi farið þá ferð til
þesis að færa fólki heim sönnun
um að svo væri ekki og að það
hafi lfka átt sinn þátt í að læknar
hans leyfðu honum að fara út af
Sdhönlbrunn kastalanum og út úr
lystigarði þeim, sem um kringdi
sem eagt var að hefði þrýst sér 1
pláss Elísabetar drotningar eftir
að hún var myrt í Genf 10 sept.
1898.
Þetta yfirlit yfir Deutschmeist-
er herdeildirnar var hið síðasta
opinbert embættiisverk sem keisar-
inn inti af hendi. Þegar hann kom
aftur til Schönbrunn var hann bö-
inn að fá kvef. Læknarnir sem
stunduðu hann gjörðu sitt ítrasta
til að bæta úr því og alt hefði far-
ið vel, ef að keisarinn hefði verið
þeim ofurlítið þægari en hann var
og ekki farið í göngutúra sína eins
létt klæddur og hann gerði.
Svo varð það að samkomulagl
að keisarinn skyldi takmarka göng
ur sínar innan þess svæðis við
kastalann, sem vindhelt skýli var
bygt á og skyldi þá í hvert sinn
sem hann færi út fara í gráa yfir-
höfn úr ull sér til skýlis. Því skil-
yrði hlýddi hann aldrei og afleið- inn
ingarnar voru að dag einn seint
í október var hann á gangi úti létt
klæddur, því keisaranum fanst að
hann væri miklu sterkari og yngrl
en hann var og tók iila upp þegar
verið var að hlaða utan á hann
fötum, sem honum fanst ofþyngja
sig, og hvað eftir annað varð að
beita við hann valdi til þess að
halda honum frá að fara til víg-
stöðvanna,
Þessi síðasta óhlýðni keisarans
reið honum að fullu, kvefið versn-
aði og að síðustu var auðséð að
ekki var um nema fáa daga að
ræða, sem hann! ætti eftir, var þá
sent eftir dóttur hans Gisela, konu
prins Leopolds í Bavaríu og kom
hún 10 nóvemlber. 21. nóvemlber um
klukkan ellefu um morguninn
hvíslaði hann í eyra dóttur sinnar
sem laut ofan að honum: “Ich bin
mude.” (eg er þreyttur) og tveim-
ur .stundum síðar var hinn síðasti
af Hapsfoorgarættinni, sem í em-
bætti því deyr, horfinn inn í hvíld-
ina, sem aldrei tekur enda.
Atriði úr stjórnartíð Franz Jósefs.
Það var ekki án orsaka að hann
var þreyttur. Fæddur 18. ágúst
1830. Tók við ríkisstjórn eftiir for-
feður sína 2. des. 1848 á byltinga
og óeyrðatímum. Ferdinand keis-
arinn hafði sagt af sér. Stórher-
togi Francis afsalaði sér öllu til
kalli til ríkiserfða, sem opnaði veg
inn til hásætisins fyrir þennan 18
ára gamla dreng, sem ráða átti
yfir .stjórn, sem var illa liðin
heima fyrir og út í frá. Byltinga-
andinn var búinn að ná sér niðri
í Evrópu og Ungverjar undir leið-
sögu Kösisuth ólmir að fá aðskiln-
að frá Austurríki. Karl Albert
konungur í Sardiníu var að her-
væðast gegn Au,sturríki og Ung-
verjalandi til þess að nota sér ó-
hug þann, sem upp vár risinn á
meðal Ungverja gegn Austurrík-
ismönnum. Undir þéssum kringum
stæðum leitaði Franz Jósef, eða
þeir sem réðu fyrir ihann til Rússa
til þess að vinna ibug á Ungverjum
en iher Austurríkis fór gegn ítöl-
um og rak þá á flótta.
Þegar hér var komið sögunni
kom einkennilegt atriði fyrir. Einn
af áköfustu uppreistarmönnum á
meðal Magyara var yngsti sonur
greifainnu Károlyi. Fyrir það til-
tæki sitt var hann tekinn af lífi.
Við þá ráðstöfun var Franz Jósef
hinn ungi keisari ekki minstu vit-
und riðinn. En greifainna Károlyi
reiddist þeirri ráðstöfun svo mjög
eða tók hana svo nærri sér að hún
bað Franz Jósef og Hapsfoorgar-
ættinni slíkra bölbæna að varla
eru dæmi til annars, eins og víð-
frægar urðu þá um alla Evrópu,
þar stendur eftirfylgjandi; “Hlm-
inn og helvíti svelgi upp lífsá-
nægju þína! Fjölskylda þín sé frá
þér tekin og útskúfuð. Þeir ,sem
þér eru kærastir veiti þér sárust
vonbrygði. Börn þín eyðilögð og
líf sjálfs þín mishepnaö og þar
eftir sértu einmana og eigir við
sárustu sorgir að búa, sem aldrei
faki enda, og nötrir og skelfist
um síðar og beið ægilegan ósigur
fyrir þeim við Cadowa. Fjórum ár-
um síðar, þegar Frakkar og Þjóð-
verjar áttust við, lét hann mál
þeirra hlutlaus og á þann hátt
fojálpaði hinum norðlægu frænd-
um sínum.
Árið 1870—71 voru aívikin, sem
fyrir komu árið 1859 enn fersk I
minni keisarans og árið 1914 voru
Frakkar ekki búnir að gleyma því
sem fyrir kom 1871.
Á þessu tímabili varð “Franz
gamli” eins og þegnar hans
nefndu hann að ganga í gegn um
margar raunir. Einkasonur
hans Rudolf dó á leynd-
ardómsfullan hátt á veiði-
garði sínum Mayerhug. Á hvern
hátt dauða hans bar að vissi eng-
inn nema faðir hans og trúnaðar-
þjónar keisarafjölskyldunnar. Max
imillan bróðir keisaraps var tek-
af lífi í Queretaro í Mexico.
Systir konu hans Carlotta, sem
keisarinn hélt mikið upp á hafði
mist vitið. önnur systir konu hans
stórhertogainna d’ Alencon brann
til dauða í París og uppáhalds bróð
urdóttir hans,' sem hjá honum var
í Schönbrunn brann og til dauða.
Þá höfðu ekki á’nyggjur þær sem
ríkisstjóirninni voru samfara mink-
að á þessu tímabili.
Samningur sá er Austurríkl
gjörði við páfann 1855 og sem aft-
ur hafði reist kaþólsku kirkjuna
til þeirra valda í Austurríki er
Jósef lll. hafði af Ifoenni tekið var
feldur úr gildi 1870 og dróg það
mjög úr áhrifum og valdi keisar-
ans. Hugir manna á Ungverja-
landi voru hvergi nærri trygglr
þrátt fyrir samning þann sem við
þá hafði verið gjörðuir og á foinn
bóginn voru Czechs, Slavar, ítalir,
Croaitar, Rúmeníumenn, Pólverjar
Rútheníumenn og fleiri brot af
þjóðflokkum í ríki hans, sem
gjörðu sitt ítrasta að ala á óeyrð-
um.
Fleirí erfiðleikar gjörðu vart
við sig. Til þess að endurgjalda
styrk þann, sem Austurríkismenn
höfðu veitt Prússum þá sá Bis-
marck prin,s um það að Bosnia og
Herzegovina félli undir umsjón
Austurríkis er þau fylki voru tek-
in af Tyrkjum samkvæmt ákvæð-
um Berlínarfundarins 1878 og ár-
ið 1908 lagði Austurríki þau fylki
undir sig til fuRs. Með því tiltæki
hvíldar, án þess að hann væri
skertur, eða að hinum svo nefndu
spönsku reglum yrði ekki fylgt að
því er hann snerti, en þær voru í
því fólgnar að hjartað væri tekið
úr honum og sett í silfurker og inn
ýflin, í ker úr kopar
og hvorutveggja geymt. Fyrstu
nóttina eftir að hann dó, lá líkið
í rúminu, sem hann dó í nálega
þakið folómum. Daginn eftir var
það smurt, en það tókst svfo illa að
á meðan að líkið stóð uppi í halT-
arkirkjunni var ekki viðlit að opna
kistuna og spunnust út af því
hinar furðulegustu sögur, á meðal
fólks sem svo vant var að sjá and-
lit þess manns, en fengu ekki að
líta á það þegar foann var látinn.
Eftir hringgötunni í Vienna
þaut lokuð (bifreið. Hún kom frá
Schönbrunn1 kastalanum. Á undan
því fór önnur og var ökumaðurinn
alt af að folása í foifreiðarlúðurinn
og hljóðið frá honum barst til
eyrna manna, eins og ámátlegur
hornáblástur. Það var bjartur
nóvemberdagur, síðustu laufin
voru að falla af trjánum, sem
stóðu meðfram hinni glæsilegu
götu. En foorgiri Vienna var drjúp-
andi og döpur. Manninum í síðari
bifreiðinni var engin eftirtekt
veitt. Menn vissu ekki að það var
Viljhálmur II. á leið ,til járn-
brautastöðvanna, til þess að taka
þar sérstaka eimlest, sem bera áttl
hann til aðsetursstöðva hans í
Charlesville — Mésiéres á Frakk-
landi. Hernaðarskyldurnar voru
orðnar svo kröfuíharðar, að jarð-
syngja varð keisarann okkar, án
þess að sá tigni sambandsfélagi
hang. og hernaðar fóstbróðir væri
þar viðstaddur og mæltist það
mjög illa fyrir.
Tveim dögum síðar var líkið
flutt úr kastalakirkjunni í Schön-
brunn og til kastalakirkjunnar í
Hafburg og varð það sökum forrns
og ófrávíkjanlegs vana að gjörast
að nóttu til og öll ljóS' að vera
slökt í Maria hilfer Strasse (Mar-
íu hjálpar stræti) og í öllum göt-
götum þar í nágrenninu. Það var
reglulegt lungnábólgu veður, samt
voru göturnar fullar af illa klædd-
um mönnum, konum og börnum,
borgurum, hermönnum og einum
af þúsundi af þeim, sem istríðið
foafði fært auð og allsnægtir og
dúðaðir voru í loðkápum, á mótl
kveikti Austmrríki neista þá, sem þeim, sem það foafði gert allslausa
brunnu í sex ár unz hálið braust
út 28. júní 1914 þegar ríkiserfingl
Francis Ferdinand og Soffía kona
hans voru myrt í Serajevo í Bo,sn-
íu. Eftir dauða Ferdinands var
sonur stórhertoga Otto Charles
Francis Ferdinand kjörinn til rík-
iserfða bróður sonur Ferdinands
þes® er myrtur var. Svo skall stríð-
ið yfir Evrópu.
Tveimur árum eftir að stríðið
skall á dó Franz Jósef og hafði þá
setið að ríkjum sextíu og sjö ár,—
lengur en nokkur annar þjóðhöfð-
ingi í hans tíð. Victoria drotning
ríkti í sextíu og tvö ár þar sem
Louis XIV. Frakka konungur
foafði ríkt í sextíu ár þó hann héldi
konungstign sinni í sjötíu. Bann-
jfæring stórhertogainnu Károjyl
foafði meira en ræst að því er
Franz Jósef og fjölskyldu hans
snertir. Austurríska — Umgverska
veldið er ekki lengur til, og ekki
foeldur keisarar eða konungar
Hapsborgarættarinnar. Ráðstefn-
unnar í París, St. Germain og
Austurríska þingið hafa séð fyrir
því. Með Franz Jósef féll ríki hans
sem menn höfðu áður bent á með
metnaði miklum og rakið aöguna
af, til hins Rómwerska, Caesars.
hvert sinn, sem nafnið Karolyi
berst þér til eyrna.”
Árið 1853 var keisaranum unga
veitt foanatilræði á Ungverjalandi.
Árið eftir 1854 giftist hann Eliza-
betu dóttur stórhertoga Maximill-
an Jo.sef frá Bavaríu, ágætis konu
sem ifoann unni hugástum og heflr
að líkindum verið það eina ánægju-
spor, sem foann steig á allri sinni
Iöngu lífsleið.
óvináttan á milli Austurríkls
og Ungverjalands hel,st ákveðin
þar til árið 1867 að sátt, á yfir-
borðinu að minsta kosti komst á.
En á því tímafoili slitnaði upp úr
vinskapnum á milli keisarans og
og Rússa út f því að hann dróg
sig í hlé í Orimian stríðinu 1854,
hann þar sem heimili frú Katrínar og kom þeim ekki til hjálpar.
Scforatt var einnig — leikkonunnar
ffl I I I" ffl Hvt aC þJast af
Kf I I L synleg-ur. pvl Dr.
||r hlæSandl og bólg-
I I lr !■ U mni gylIlnlæC?
Uppekurbur ónauB-
Chasw» Olntment hj&lpar þér etrax.
10 cent hylklb hjá Iyísölum eía frá
Rdraanson, Batea & Co., Limited,
Toronto. Reynsluskerfur eendur 6-
ef nafn þeesa blaCe er tiltek-
IM <m l cent frimerit* —
En þó hann þannig snéri bakinu
við þjóð þeirri sem hjálpaði honum
þegar í óefni var komið með Ung-
verja, til þess að þóknast Frökk-
um, þá samt komst hann ekki hjá
því að lenda í ófriði við Frakka
1859.
Árið 1864 þegar Danir og
Prússar eltu grátt skinn, lagðist
Dauði Keisarans.
Það var á köldum nóvember degi
að fregnin um dauða Franz Jósefg
barst út, og hafði verið dregið í
tvær klukkustundir að kupngjöra
það, án þess þó að tjl þess væri
nokkur ,sémtök ástæða. Aðeins fá-
ir af ráðgjöfum ketsarans og hirð-
þjónar vissu hvað komið hafði
fyrir. Hvílíkt tilfelli eins og á
stóð þá. Mitt í stríði við Rúmeniu-
menn, ákafri sókn á foendur ö-
vinaríkisins í Oarpadían-fjöIIun-
um í Trentino, í Flanders, á Frakk
landi í SMesopotamíu í Makkadon-
íu. Mitt í tilfinnanlegum vista-
skorti og jafnvel hungursneyð,
skorti á nauðsynlegasta klæðnaðl
og eldsneyti, skorti á mönnum og
herútbúnaði, skorti á vinum en
legionum af óvinum og ríkið að
bresta í sundur á alla vegu og til
finnanlegan skort á stjórnfróðum
mönnum. Undir slíkum kringum-
stæðum Og þegar eyðilegging, von-
leysi og fo'örmung vofði yfir, var
dauði þessa mianns kunngjörður
öllum ,lýð.
Mönnum var aðeins kunngjört,
að keisarinn væri dáinn, en það
var ekki sá Austurríkismaður til,
sem ekki vissi, að það var ekki að
eins maður, sem fallinn var foeldur
heilt ríki.
Fyrsta verkið, ,sem fyrir lá eftir
dauða Franz Jósefs var að setja
eftirmann hans Oharles inn í em-
bættið og vair það gert án nokkur-
ar sérstakrar viðhafnar. f erfða-
hann á sveifina með Prússum, sem skrá sinni fór keisarinn fram á
En þó vindurinn væri kaidur og
regnúðinn gegnumsmjúgandi, þá
foeið mannfjöldinn þolinmóður.
Schönbrunn var kippkorn í iburtu.
Að síðu^tu sást til líkfylgdarinn-
ar. Fyrst komu ríðandi menn, sem
báru folys í höndum. í náttmyrkr-
inu var ekki hægt að sjá þá sem
blysin foáru, nema þann pairt klæða
þeirra, sem var svartur, er bjarm-
inn frá blysunum féll á. Þeir riðu
svörtum hestum og foöfðu gúmí-
skór verið settir á fætur þeirra svo
fótatökin heyrðust ekki. Á eftlr
þeim, sem blysin foáru, komu menn
í hinum einkennilegasta miðalda-
búningi. Þeir foáru og miðalda-
vopn, svo sem axir með löngum
sköftum, ,spjót, gamlar handbyss-
ur og löng sverð. Alla vega litar
fjaðrir skreyttu foúninga þeirra og
blöktu í vindinum. Mannfjöldinn
stóð berhöfðaður og margir krupu
á regnfolautri götunni. Hestamir
hneggjuðu og frísuðu og líkfylgd-
in hélt leiðar sinnar.
Hermenn í síðari tíma búningi
fcomu næst, þeir báru
spjót og riffla og voru
klæddir í ihringbrynjur og
,stálstakka með fojálma á foöfðum,
en 1 ihöndum báru þeir fána sem
ihéngu niður blautir, er þeir fóru
fram hjá, þá kom eitthvað af
gömlum fallbyssum og fóru þær
fram hjá án þess að hið minsta
hjólaskrölt heyrðist, og flaug
manni í hug, er þær bar fyrir
augað að í þessari för væru vOpn
og herfoúnaður sýndur frá fyirstu
tíð Hapsborgarættarinnar Og fram
á vora daga til þess að minna á,
hve lengi ætt sú réð ríkjum í Evr-
ópu. Það foar mikið á rauða litn-
um í þessari 'líkfylgd sérstaklega
hjá hermönnunum og klerkalýðn-
um, sem minti mann á púkamergð
sem slept Ihefir verið lausri af
myrkrafoöfðingjanum. Á eftir|
þeirri fylkingu ók isveit keisara-
innu Tfoerese, glæsilega klædd í
loðkápur.
Þá komu í gegnum næturmyrkrið
gamlir og einkennilegir vagnar,
sem teknir foöfðu verið af foirn-
gripasafni, og köstuðu folys, sem
þeim fylgdu daufri birtu út frá
sér, í þeim sátu ráðherrar og valds
menn ríkisins, prestar höfðingjar
og menn frá þektustu mentastofn-
unum þjóðarinnar. »
Næ,st iheyrðist dimt þungt og
þrammandi hljóð gegnum myrkrið,
isem yfirgnæfði þunganið þessarar
líkfarar, það var hinn forni lík-
vagn keisaraættarinnar. Svartur
og geysilega stór, vigtaði 16CÖ0
pund. Á undan honum og til foeggja
hlfða fóru menn með blys í hönd-
um. Þetta mikla og svarta ferlíki
var nógu atórt til þess að í rímað-
ist risalík. HjóKn sem voru sterk-
áfram á steinlögðu strætinu, þrátt
fyrir það, þó um þau, að fömum
sið, væri vafið dökkum dúk. 1 þess-
um stóra svarta vagni voru elli-
brestir, þegar hann valt fram hjá,
sem blönduðust saman við bænar-
orð fólksins, sem foorin voru fram
1 hálfum hljóðum.
Svo komu fleiri vagnar og meira
af hermönnum. Þegar þeir síðast
fóru fram fojá glugganum, sem eg
hafði leigt mér við þetta tækifæri,
brast alt í einu loftið í kring um
ihinn mikla og dökka líkvagn í eitt
Ijósfoaf. Á kafla af veginum lágu
gaspípur, sem risu hátt upp að
framan, á gasi því var nú kveikt
og eldtungurnair læstu sig langt 1
loft upp. Þegar síðustu vagnarnlr
í líkfylgdinni voru komnir inn um
hliðið á Hafburg girðingunni voru
þesisi gasljós slökt og nóttin dimm
með regni og vindi fovíldi yfir öllu.
Fólkið dreifðist með hósta og
þungum ekka og það voru ekkl
svo fáir sem tóku þá ,sigð, sem
leiddi þá til þes,s sama hvíldar-
staðar er keisarinn var kominn til,
því eftir þá nótt geysaði lungna-
bólga, sem rót sína átti að rekja
til þeirrar nætur — nokkurs konar
forennifórn sem færð var af frjáls-
um vilja í heiðursskyni við hinn
síðasta af Hapsiborgarættinni, sem
dáið hafði sem kei^sari.
Á meðan Iíkið stóð uppi.
Likið var enn í kastalakirkjunni
í Hafbuirg. Á veggjum kirkjunnar
sem voru dreyptir svörtum slæð-
um gaf að liíta skjaldarmerki Aust-
urríkiis, Ungverjalands og annara
parta ríkisins. Á gólfið var blóm-
um stráð. Inni í kirkjunni voru
nokkrar nunnur fölar í andliti. Á
kistulokinu glampaði á gulleitt
krossmerki, þegar hinum hvikula
ljósfojarma, sem frá kertunum sem
umhverfis kistuna voru sló á hann.
Loftið var þrungið af ilm blóm-
anna reykeisisilm, ,sem blandaðist
saman við skar-reykinn frá vax-
kertunum. Nunnurnar, sem um-
hverfis kistuna voru, báru fram
þögular bænir, og í gegnum kirkju
veggina foarst niður borgarlífsins
dauflega til eyrna manns.
Óforotið almúgafólk kom inn í
kirkjuna og fór út aftur — þögult
og fölt líkara svipum manna en
lifandi verum. ISumiir 'litu feimn-
i,slega og raunalega til kistunnar,
sem geymdi síðustu leyfar keisar-
ans. Aðrir rendu Iheiftarfullu
augnaráði til foennar. Á andliti
yngra fólksins var forvitnissvip-
ur, þegar það kom inn og foann var
þar líka þegar það fór út. Sumt af
eldira fólkinu foristi foöfuð sín.
Hann, sem hvíldi undir krossinuin
í kistunni foafði lifað á tíð sem
þeim var fjarri. Frá því fyrst að
þeir mundu eftir sér foafði Franz
Jósef verið á meðal þeirra. Það var
eins og að hann hefði alt af verið
þar og menn vissu ekki hvaðan
hann foefði komið. Þegar
að sá elsti á meðal þeirra
var barn þá var Franz Jósef keis-
ari. Það var hann sem hafði kómið
sáttum á, á milli Ungverjalands og
Austurríkis og það var hann, sem
hnýtti jsaman ríkið austurríska.
Fáir gátu gjört sér eða öðrum
grein fyrir því hvernig að hann
fór að því. Franz Jósef foafði mls-
hepnast í hvert einasta skifti, sem
foann lagði út í stríð. Og eiginlega
foelst al't sem hann reyndi sýndist
miishepnast. En honum tókst að
halda austurríska ríkinu saman
og þar var stundum um vellíðan
að ræða á hans ríkisárum og þeg-
ar að hann dó var það enn, eitt af
stórveldunum.
Sá dauði í líkki'Stunni hafði haffc
stórfoæfan stjórnmálakennara
M'etternich sjálfan. Þó hann sjálf-
ur væri Ihvorki mikilfoæfur né úr-
ræðagóður, þá skildi hann og við-
urkendi fovaða eiginleikar það
helst væru, sem ■ prin,s þyrfti að
ráða yfir eins og þeir Madhiavall!
og Metternich höfðu komist að
orði; hann hafði því leitað að þvl
hjá öðrum, sem honum sjálfum var
dkki lánað og fundið það
og með þetta fór Franz Jósef aldr-
ei leynt. Hann hafði aldrei gert
kröfu til þess að vera mikilmenni,
kærðí ‘sig ekkert um það, — fanst
það vera hégómi, sem ekki væri
eftirsóknarverður. Franz Jósef tók
sér fátt nærri á síðari árum, að-
köst lífsins höfðu gjört hann að
mannhatara. ‘“Alles ,scfoou dage
wesen.” (þett foefir alt komið fyrir
áður) var hann vanur að segja við
kunningja sína, sem voru að hæla
foonum. Hégómaskapurinn var ekki
hans veika hlið. Hann var smásál-
arlega kröfuharður að sér væri
lotning ,sýnd, en honum fanst að
staða sín krefðisit þess. Það var
engin mannleg sorg eða ógæfa,
sem hann hafði ekki reynt frá því
að hann var átján ára. Hann hafði
séð afkomendur sína henda frá sér
arftöku ríkis þess, sem hann hafði
stýrt 'svo lengi, eins og það væri
smávegis atvinnuspursmál.
30. nóvember 1916 var eins og
ihaustdaga'r vanalega eru á þess-
um stöðvum: þegar á það líður.
Loftið var þrungið skýjum og
HEIMSINS BEZTA
MUNNTÓBAK
COPENHAGEN

CoSníiágen#>
• “ ^NIJFF *■■
Hefir. goðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
hann lenti þó í kast við tveim ár- að líkami sinn yrði lagður til leg og lág urguðu er þau veltust rofaði í foina blíðu og bláu Vienna
foeiðríkju á milli þeirra við og við,
en sólskin var >ekkert. Undir trján-
um meðfram hringnum, sem lauf-
skrúð alt var fallið af, hafði fólk-
ið í Vínarborg, sem heima var
safnast. Þaðan átti skrúðganga
að he'fjast, sem færi um borgina
á meðan að líkið væri borið í St.
Stephen® dómkirkjuna og útfarar
athöfnin þair færi fram. Svo að
þeir sem ekki væru á meðal höfð-
ingjanna sem að eins voru þangað
kvaddir gætu líka tekið þátt 1
þeirri athöfn, sem líka var vel við
eigandi því keisarinn látni foafði
látið sig mál þau er Vínarborg
snertu, miklu skifta.
Fréttariturum hafði verið valið
pláss í stúku söngflokksins, sem
var hægra megin við há-altarið
og við sem þannig vorum settir
um þrjátíu fet upp frá kirkjugólf-
inu, gátum glöggt séð alt sem fram
fór að svo miklu leyti sem foœgt
var að sjá það. Veiggir og stoðir
kitkjunnar höfðu verið tjaldaðir
svörtum slæðum og á kirkjugólf-
inu 'stóð maður við mann og vair
það alt svartklætt að undantekn-
um einstaka manni sem var klædd
ur var í gráan einkenni,sbúning.
'Sú litla birta sem í kirkjunni
var kom í gegn um hina lituðu
kirkjuglugga og var foún næsta
lítil þar sem löftið úti var þykt og
kirkjan tjölduð svörtu að innan og
svo skuggarnir firá foelgimynda-
styttum, sem allar voru hjúpaðar
svörtum slæðum.
Hinir sérstöku gestir fóru nú
að koma. Kórdrengnum foáfði teik-
ist að kveikja á öllum kertaljös-
unum og reka dálítið af skugga-
loftinu í burtu úr kórnum, sem
er ’ langur ög mjór og sást nú að
á kórgólfnu stóð “catafalgue”
(þrep til þess að setja líkkistur á,
eða Mkpallur) tjaldaður gulu
flauéli, sem var til að sjá eins og
gul eyja úti í dimmfoláu hafi.
Þeir sem sitja áttu í plássi þvl,
sem sendiherrum var úthlutað
komu nú inn — allir þeir sem
þeirri skyldu áttu að gegna í ríkl
hins látna keisara og ekki höfðu
verið flæmdiir í 'burtu sökum stríðg
ins á meðal þeirra voru sendiherra
Bandaríikjanna, Frederic Court-
land Penfield ög kona hans, en
pláss það var fáskipað. Þá sem
mjög höfðu aukið á vegsemd þess
flokks vantaði, svo isem sendi-
herra Breta, Frakka og Rússa..
Framundan þar sem ,sendiíherra-
isveitirnar sátu og fást við vegg-
inn sem ligur út frá kórdyrunum
höfðu bekkir verið settir, beint á
móti líkpallinum, þar sem kista
kei.sarans átti að istanda. 1 þau
sæti hafði umboðsmaður ' páfans
og sveit foans sest næist altarinu.
Þeir isem fyrstir komu af höfð-
ingjum Hapsfoörgarættarinnar var
stórhertogi Maximillian foróðir
Karls keisara. Næst honum komu
börn ríkiserfingjans, sem verið
hefði, hefði hann ekki verið myrt-
ur í Serajevo, Ferdinands. Þá kom
hópur kirkjuihöfðingja og gerðu
hinar rauðu kápur ^eirra útsýnið
þarna inni breytilegra. Mennirnir
í rauðu klæðunum með mítur hvít,
rauð og gylt, voru þeir einu sem
þarna virtust vera foeima hjá isér.
Allir tóku þeir upp fojá sér litlar
bænafoækur og fóru að lesa i
þeim. Keisarar geta ráðið yfir
ríkjum um tíma og gjört sáttmála
við Róm og numið hann úr gildi
eftir vild. En að síðustu eru það
þessir menn, sem leifar þeirra eru
bornar til. Eftirlitsmaður siða við
þessa jarðarför var önnum kafinn.
Hann var á sífeldu ferðalagi út og
inn um dyrnar, 'sem voru hægra
megin við altarið. Hann var að
sækja fólk sem beið þar fyrir utan
og leiða það til &æta sinna. Hann
var sérstaklega lotningarfullur,
þegar að hann leiddi fram gamlan
þrekinn mann í þýskum fyrirliða-
búningi •— það var konungur
Bavaríu. Næst leiddi foann fram
úr þessum dyrum konung Saxa.
Krónpripsinn danska, isænska,
þýska og búlgaríska. Sá síðasti I
þessari konunga og konungsefna-
fylkingu var Zar Ferdinand frá
Búlgaríu. Hann var fyrst og
fremst einn á meðal helstu gest-
anna sökum þess að hann var sjálf-
stæður bandamaður keisarans
látna og i öðru lagi sökum þess að
hann var í miklu uppáhaldi hjá
Franz Jósef á meðan að foann lifði.
Karl keisari og keisarainna Zita.
Næst komu keisarahjónin nýju
Karl og Zita. Á undan þeim fór
sonur þeirra .stórhertogi Otto
klæddur í marðarfeld og hélt á
höfuðfati úr sama efni í hendí.
Dreng þessum foafði Franz Jósef
Ihaldið á kné sér oft og verið hon-
um samrýmdur. Nú tskildi barnið
auðsjáanlega ekki hvað um var
að vera. Otto kom einn í gegnum
dyrnar. Þegar foann foafði tekið
fjögur eða fimm spor leit hann til
baka og stansaði. Hár kvenmaður
með þykka, gvarta slæðu yfir sér
kom til hans, það var keisarainna
Zita móðir hans. Hann tók í hönd-
ina á henni og fór að toga foana
áfram í áttina þangað, sem þau
áttu að sitja, því hann hafði auð-
pjáanlega einhverja hugmynd um
það. Keisarainnan hélt foonum til
baka þar til að til þeirra kom ung-
ur grannvaxinn maður í austur-
rískum — ungverskum liðsfor-
ingjabúningi, það var Karl keisari
evo leiddu þau drenginn á milli
jsín að enda líkpallsins, þar sem
þeim ihafði verið búin sæti, sem
klædd voru svörtu flauéli. Rétt áð-
ur en keisarinn ungi tók sæti sitt
leit hann yfir hið tigna samkvæmi
og ,sá fyrsti sem foann þekti var
bróðir foans Maximillian. Hann
hneigði sig ofurlítið fyrir honum
og eins til sumra annara, sem
hann isá og þekti, á meðal þeirra
var sendihenra Penfield og konu
han,s.
Þegar keisarinn var kominn gat
athöfnin byrjað.
Þegar hinum miklu kirkjudyrum
var lokið upp sást í neðri paxtinn
af hinum mikla líkvagni fyrir ut-
an. Kistan, sem geymdi leyfar
Franz Jósefs var tekin út úr hon-
um og menn báru hana á ðxlum
sér að kirkjudyrunum og fourfu
isvo næstum í skugga fram kirkj-
unnar.
Svo varð dálítil bið. Mennirnir
sem kistuna báru urðu að bíða unz
að kórdrengirnir komu til þeirra
með ljós og reykelsisker, ,sem þeir
veifuðu í höndum. Að síðustu
voru drengirnir komnir í gín pláss,
sem voru til ihliðar við og á undan
líkkistunni. Fólkið í kirkjunnl
hafði staðið á fætur. Kistan. sem
enn var foulin Svörtum klæðum
með gula krossinum ofan á var
sett upp á líkpallinn. Þeir sem með
foana höfðu komið komið og 1
fylgd voru með þeim gengu til
,sæta sinna og athöfnin byrjaði.
Söngfólkið var á sínum stað
uppi á loftinu frammi við dyr í
kirkjunni en í þetta sinn var ekk-
ert sungið nema Kyrie Elcison án
undirspils og þegar síðustu tón-
arnir af því undurfallega lagi dóu
út, blessuðu prestarnir sem skraut
legasta báru míturana yfir leyf-
arnar og var þeirri athöfn þar með
lokið. Mönnunum, isem kistuna
báru var gefin bending af um-
sjónarmanninum og komu þeir
tafarlaust fram, Ihófu hana á
axlir sér og báru hana aftur út að
líkvagninum. Næát þeim fóru út úr
kirkjunni, keisarinn og fjölskylda
foaps, þá stórhertogainnur, sendi-
herrar, hinir sérstöku umboðs-
menn Austurríkis, Ungverjalands,
Þýskalands, Búlgaríu, Tyrklands,
Niðurl. á bls. 7.
Beinttil LONDON
frá MONTREAL
“ANDANIA44. “ANTONIA4* og “AU-
ONIA“ cru einu farþcgja sl<ipin á St.
Lawrence leiðinni, er skila farþegunum
i land í Londön.
Þriðja farrými á þessum 15,000smálesta
skipum, er hið ákjósanlegasta fyrir alt
ferðafólk.og fargjald er ótrúlega lágt.
Finnið Cunard umboðsmanninn í sam-
bandi við farbréf og siglingatíma, eða
skrifið
The CUNARD STEAM SHIP Co.
270 Main St., Winnipeg
Qward Ltnc
CANADlSK